biblioleletrtraapasionant funksionalizohet teoria e madhështisë dhe teoria e së bukurës....

BiblioleletrtraaVITI 2 • NUMËR 3 • NËNTOR 2005REVISTË E BIBLIOTEKËS KOMBËTARE DHE UNIVERSITARE TË KOSOVËS

NYSRET KRASNIQI

Po nisemi në një aventurë të mendimit?!

Zurkajat e mendim-it, siç do të thoshteAnton Pashku ynë, tëlidhin dhe të fundosinnëpër thellësi të kohëvepa kohë, të kohëve medritë dhe pa dritë, nëmendimin “e vjetër”dhe “të ri” etj., sepse,thuajse empirikisht, ështëimanencë e trurit “rebel”që të hyjë në lëmshin ekëtyre zurkajave, të cilats’kanë as fill as mbarim.

Me këtë rast, po pre-tendojmë që gjithçka, praBotën, ta shohim si njëpërbërje fenomenologjiketë shenjave-librave, porduke i menduar vetëmkonceptet që dalin nga to?!Sistemin e shenjave e prak-tikuan sysyrianët, por edhetë tjerët, para dhe pas tyre,mirëpo e ngushtuan tepërfort motivimin.

Motivimi u hetua nëAntikë, vazhdoi në forma tëndryshme në Mesjetë eRenesancë, për t’u ridimen-sionuar më vonë si fenome-nologji paralele në filozofidhe në koncepte të tjera tëriciklueshme të dijeve tëndryshme.

/ vijon në faqen 8 /

* Në gjuhën e vjetër greke sema-somanënkuptonte shenjën dhe varrin, por qënatyrshëm motivoheshin duke e nënkup-tuar një reflektim kuptimor ndaj një sendiapo fenomeni.

SEMA-SOMA* E LIBRIT

2

VITI 2 • NUMËR 3 • NËNTOR 2005

BOTIM

Botues: BKUK • Kryeredaktor i botimeve: Dr. Sali Bashota Kryeredaktor: Fazli GajrakuKëshilli redaktues: Dr. Bahtie Gërbeshi-Zylfiu, Mr. Shukrie Rama,

Bedri Gashi, Gjon BerishaLektore: Hazbije Qeriqi • Realizimi kompjuterik: Hekuran RexhepiFotoreporter: Bashkim BinakuAdresa: Sheshi “Hasan Prishtina”, p.n. PrishtinëTel: ++381 38 225-605, Fax: ++381 38 248-940 • e-mail: [email protected]

Një ngjarje e veçantë për bibliotekarinë në Kosovë, në përgjithësi, dhe për Shoqatëne Bibliotekarëve të Kosovës, në veçanti, është dalja e numrit të dytë (2) të revistës"Biblioteka", revistë e Shoqatës së Bibliotekarëve të Kosovës, e cila po sheh dritën pas 21vjetësh, prej daljes së numrit të parë (1984).

Si një revistë me përmbledhje punimesh, e ndarë në nëntë (9) kaptina, fillon me edi-torialin e drejtorit të BKUK-së, dr. Sali Bashota "Biblioteka - revistë e ideve dhe konceptevebibliotekare", për të vazhduar me punimin e B. Gashit "Rrjeti bibliotekar në Kosovë", nëtë cilin pasqyrohet në mënyrë kronologjike e kaluara dhe e tashmja e zhvillimit të bib-liotekarisë në Kosovë, si dhe sfidat që i presin bibliotekat me rastin e automatizimit - sinjë proces i patejkalueshëm për të ardhmen. Të drejtat dhe obligimet e përdoruesve ndajbibliotekave dhe anasjelltas, janë objekt i trajtimit që u bën Gj. Berisha në punimin

"Përdorimi i bibliotekave dhe qasja në informata". Nëvijim pasojnë shkrimet e Xh. Salihut "Përkufizimi iveprimtarisë së bibliotekave publike", V. Veliut"Biblioteka publike, lexuesit dhe shkrimtarët", S.Pirevës "Në përpjekje të (mos) ndryshimeve në bib-liotekat publike". Në kuadër të kaptinës studime, B.Baliu merret me trajtimin e veprave të ProfesorÇabejt, me titull: "Bibliografi e studimit të veprës sëProfesor Çabejt në Kosovë".

Formati MARC 21 dhe Numri StandardNdërkombëtar i Muzikës - ISMN, janë dy tema merëndësi, të cilat janë përkthyer dhe përgatitur ngaB. Kokollari, në kuadër të kaptinës Standarde.

Në kaptinën e Trashëgimisë, është paraqiturRr. Rudi, me punimin "Gjurmëve të një trashëgimie tëshkatërruar", kurse për veprimtaritë bibliotekare

paraqitën - S. Sadikaj "Libërbusi në shërbim të komunitetit prizrenas" dhe Xh. Luta "Rolii bibliotekës "Përralla" në edukimin e fëmijëve". Në kuadër të infrastrukturës ligjore,I. Abdyli i bën një komentim ligjit të bibliotekave "Ligji për Bibliotekat dhe BibliotekaKombëtare dhe Universitare e Kosovës", kurse redaksia boton të plotë, pa ndryshime, edhe"Ligjin për Bibliotekat", të miratuar nga Kuvendi i Kosovës.

Punimet e kësaj reviste përmbyllen me paraqitjen e disa botimeve të reja nga fushae bibliotekarisë.

Kjo revistë, përveç karakterit shkencor e informativ, është edhe një manual për tëgjithë punonjësit e bibliotekave, për faktin se një pjesë e konsiderueshme e punimeve dot'u shërbejë atyre gjatë punëve të përditshme. Merita për daljen e këtij numri, në veçan-ti, i atribuohet (përveç autorëve të shkrimeve e anëtarëve të redaksisë - për punën vull-netare në përgatitjen e revistës për botim) BKUK-së, e cila ka financuar daljen e këtijnumri të revistës, pa ndihmën financiare të së cilës do të ishte e pamundur.

GJ. BERISHA

Në këtë numër

Naim Frashëri - poeti i përveçëmi kombit...............................................................3

Në kërkim të periodikut të vjetër(III) .....6

Emërtimet lëndore në katalogët

e digjitalizuar .................................................10

Bibliotekat speciale ......................................13

Prioritetet për definimin dhe vlerësimin

e disa problemeve bibliotekare................14

BKUK po bëhet me sistem të automatizuar

të sigurisë së librit...........................................19

BIBLIOTEKAKOMBËTARE

DHE UNIVERSITAREE KSOVËS

THE NATIONALAND UNIVERSITYLIBRARYOF KOSOVA

“BIBLIOTEKA” nr.2/2005

3


STUDIME

Dr. SALI BASHOTA

1. SHËMBËLLTYRA

Emri i Naim Frashëritbashkë me veprën e tij rreza-ton fuqishëm në artin eshkrimtarisë shqipe. Dukeshpalosur kujtesën historikepër imazhin e qartë të atdheut,edhe pas një shekulli, një pjesëe projektit të ëndrrës naimianepo bëhet realitet. Idetë letrarebashkë me fuqinë e lirikës sëtij dhe thelbi i emocionevelëvizin dhe ndriçojnë gjithnjëpërbrenda madhështisë kri-juese, aty ku atdhedashuriabëhet kryetemë për Idenë eKombit.

Asnjë shkrimtar shqiptar nëhistorinë e letërsisë shqipe nuke ka fituar madhështinë e kri-juesit sa Naim Frashëri. Poet,mendimtar, ideolog, me tëdrejtë është cilësuar apostullkombëtar dhe edukator i kombit.

Naim Frashëri është bërëndriçues i mendjes shqiptare mefrymëzimin e tij krijues, me idetëdhe temat e veprës së tij. Lirika eNaimit është fuqizuar përmesmallit suprem atdhetar dhe himniz-imi i natyrës shqiptare ka mbërriturnë shkallën më të lartë të adhurim-tarisë dhe dashurisë.

Thelbësorja në veprën e Naimitështë ringjallja e shpirtit shqiptar,mirësia dhe harmonia njerëzore.

Shëmbëlltyra e tij krijuese, person-aliteti letrar e kulturor, ndërlidhenedhe me përhapjen e kulturës,qytetërimit, diturisë, arsimimit,dijes shkencore. Ashtu pandashëmvepra e tij funksionalizohet edheme shtresimet e Iluminizmit nëletërsinë shqipe të Rilindjes.

2. MADHËSHTIA KRIJUESE

Pas njëqind vjetësh, madhështiae Naimit sot na ofron te fakti i

poetit të përveçëm kombëtarqë në sfondin historik e letrarështë shndërruar në simbol – imendjes më të ndritur të kom-bit.

Naim Frashëri plot njëshekull qëndron në krye tëelitës kulturore shqiptare. Ai ubë i famshëm, veçan meveprat: “Bagëti e bujqësija”,“Lulet e verësë” dhe “Istori eSkënderbeut”.

Gjithsesi, në studimet esotme shqiptare kur flitet eshkruhet për veprën e NaimFrashërit, ndër të tjera, ështëtrajtuar arti, filozofia, gjuha epoezisë së tij, pastaj relacionetme traditën poetike shqipedhe me traditën letrarebotërore. Një dimension tëveçantë zë edhe doktrina e tijbektashiane. Fund e krye,dashuria, bukuria, mirësiabëhen figura themelore tëpoetikës së Naim Frashërit.

Në përkujtimin dhe nder-imin e poetit kombëtar pas njëshekulli figura e tij ndriçon në hor-izontin e së ardhmes shqiptare.

Duke u nisur nga realiteti kohordhe kodi estetik pranues për mad-hështinë e Naim Frashëritdomethënia kritike përqendrohet tevepra e cila dëfton për famën tejko-hore të artit të tij që, para sëgjithash, ka të bëjë me lexuesorinëmasive si një libër udhërrëfyes(Bibël a Kur’an) për natyrën, kre-

Naim Frashëri - poeti i

përveçëm i kombit

4


STUDIME

narinë, heroizmin shqiptar. Kësomënyre, specifika e kërkimit të ele-menteve substanciale në veprën eNaimit mbështetet te tema ezgjedhur, te gjuha poetike, teshkëlqimi i fjalës shqipe ku para-pëlqehet kodi ligjërimor që esipërthekson atdhetarizmin.

Gjithkund në veprën e tij, Naimie synon atdhetarizmin. Në temënromantike zgjedhet modeli që epërfaqëson atë: Shqipëria. Prandaj,Naimi është i papërsëritshëm mecilësitë e tij më të larta mendore siShqipërikrijues. Kjo është pika mëe përkryer e frymëzimeve, ideja qërilind e i dhurohet njeriut shqiptar.Pikërisht, nga ky zbulim poetik mbibazën e ligjërimit lirik romantikpasionant funksionalizohet teoria emadhështisë dhe teoria e sëbukurës. Sidoqoftë, fusha fatlumepër ngritjen e Naimit në piedestaline letërsisë shqipe, para së gjithash,është lirika atdhetare.

Thelbi, substanca e veprësnaimiane qëndron në besimin eideve burimore të cilat shtresohen

fuqishëm në dialektikën e ligjërimittë tij. Formulimi i mendimevepoetike për tërësinë e botësshqiptare i ka ushqyer simboletnaimiane të cilat e vëjnë në lëvizjeharmoninë njerëzore dhe human-izmin. Prandaj, Naimi është eduka-tor. Naimi është besimtar. Naimiështë ideolog i bektashizmit. Ai meartin e tij poetik e formësonimazhin suprem për Shqipërinë.Naimi u këndon gjërave të thjeshta,shkruan në mënyrë mallëngjyese,nuk e admiron si temë-dilemë kri-juese mjerimin, por lavdinë, hero-izmin, mirësinë. Prandaj, Naimiideolog dhe atdhetar, gjithmonëështë shkrimtar i lavdishëmnacional i cili e ka ndërtuar filo-zofinë e tij letrare e besimore, pikër-isht në ato tekste poetike tëadmirueshme, ku mbase Shpirti iNjeriut është i barabartë me Zotin.

Poeti e vizionon atdheun,mrekullohet me hyjnoren, e lartë-son të bukurën, e përsos dashurinënjerëzore duke shkruar vepra për tëgjithë shqiptarët. Dhe rëndësia qën-

dron prapë te tema. Nëkuptimin poetik atyshtegton shpirti i poetit, kurështë ëndërrues, projektues,besimtar, moralizues,himnizues, edukues aponjeri i vetmuar i cili e për-ballon dhembjen, vuajtjen,sëmundjen, por jo edherobërinë.

3.VIZIONARITETI

Mund të flasim për idetë,për aktin e inspirimit, përvizionet, për mendimet filo-zofike, për doktrinën bek-tashiane, për rilindjen eshpirtit njerëzor, për teorinë

e receptimit e për referenca tjera,por prapë esenca qëndron te atdh-edashuria. Kështu ndodh sepserezultanta e ligjërimit naimian eshtreson imazhin mrekullitar tëshpirtit njerëzor për të mbërriturabsolutën e përfytyrimit (një llojtraktati) atë botë imagjinare përfy-tyruese si Shqipëria ideale, që tekNaimi ynë bëhet hiperbolë e letër-sisë së formacionit stilistik tëromantizmit.

Fuqia e himnizimit naimian enxiti pasionin krijues për të përkry-erën, për të përsosurën, për të për-jetshmen duke e funksionalizuaredhe kujtesën historike, edhe vizion-in e së ardhmes. Këtu, ndjenja ështëe pacënuar, ajo është e ngazëllyerdhe e trazuar herën tjetër dhemundësia e shprehjes poetikeqarkullon drejt idealitetit. Naiminuk e kërkon lojën e figurave tëletërsisë duke dënesur mbirealitetin e vrazhdë, edhe pse atdh-eu i tij është i pushtuar. Vlera për-caktuese e misionit të tij krijuesështë liria, ndërsa vlera përcaktuesee misionit të tij është mirësia. Dheatdhetarizmi naimian prapë i rik-thehet burimit ku thuret himni përatdheun, për dashurinë, për heroinkombëtar. Mirëpo, përmasa ehimnizimit riciklohet për tëfuqizuar gjithnjë imazhin suprempër Shqipërinë, prandaj thelbi iemocioneve të tij valëvitet nëpërshkallët e ligjërimit thirrmor e lav-dues, atëherë kur fiksioni ngadhën-jen mbi realitetin.

Motivet e tekstit naimian nuk ireferohen iluzionit as pesimizmit,por besimit, vullnetit, virtytit njerë-zor, apo teoremës personale. Kështundodh me teorinë e ligjërimit lirik ecila fuqizohet në trajtën më tëadmirueshme të ndjenjësimit

5


STUDIME

romantik, pikërisht te veprat:“Bagëti e bujqësia”, “Luletë everësë” dhe “Istori e Skënderbeut”.Sipas Naimit, gjithçka është magj-epsëse dhe mrekullitare: njeriu,natyra, dashuria, perëndia etj. Botaimagjinare e tij perceptohet nëfushën ku lëvizin ndjenjat kryeti-pore që kanë të bëjnë me tematikëne preferuar. Aty ngadhënjen mediti-mi filozofik. Aty shihen efektetestetike të një doktrine letrare, filo-zofike apo fetare e cila e saktësonburimësinë e saj, panteizmin, ideal-izmin apo bektashizmin që hulum-tohen përmes artit poetik.

Himnizimi naimian sprovohetnë variacione ligjërimore, jo vetëmkur përmendet atdheu, por edhekur flitet për Bukurinë, Dashurinë,Perëndinë. Konceptet krijuesenxiten nga historia dhe emo-cionaliteti dhe fjala poetike funk-sionalizohet përmes ëndrrës, gëzim-it, shpresës, ndërkaq profetizmiështë çast lumturie dhe përsiatjetjetër shkrimore e filozofike që ingjan ceremonisë së lavdeve. Kjo katë bëjë jo vetëm me atdhetarizmin,por edhe me bektashizmin dhefrymën filozofike.

Në këtë kontekst, në veprën eNaimit himnizimi bëhet vlerë për-caktuese e shfaqjes së ndjenjaveoptimiste dhe mesazh edukativ eetik ku zotëron imazhi ideal dhevizioni i Shqipërisë. Herën e parëështë glorifikues, herën e dytë har-monizues, herën tjetër bëhet, doe-mos, mitizues. Në të gjitha nivelet eligjërimit parapëlqehet zgjimi, ring-jallja e njeriut dhe e natyrës. Fund ekrye, Naimi e shtreson lirizmin e tijmagjepsës duke e fuqizuar gjith-monë formën gjuhësore dhefrymëzimin e zjarrtë që bashkarishtbëhen shpërblim të madhështisë.

Vargu poetik i Naimit nuk e kri-jon misterin e mosnjohjes, poraftësinë komunikuese deri në larg-pamësi. Naimi projekton dukeparashikuar. Ky modalitet e sim-bolizon inteligjencën e tij, gjithsesi,edhe vetë misionin prej poeti.Prandaj, është e kuptueshmedomethënia e një fantazie tëthjeshtë edhe nëse flitet përvizionaritetin si parabolë roman-tike.

Naimi e krijon mitin fatlum përnjeriun shqiptar. Prapë parapëlqe-het himnizimi si procede, kur poetie vazhdon përshkrimin përAtdheun, Dashurinë, Heroin kom-bëtar, Bukurinë, Perëndinë. Dukebërë zbulimin poetik për një jetëtjetër parajsore, Naimi gjithmonëdetyrohet t’i rikthehet vetvetes,frymëzimit dhe ndjenjës shpirtërorepër t’u identifikuar me të bukurëndhe idealen. Prandaj, iluminizmi itij është dritë që triumfon mbierrësirën, është filozofi që valëvitetmidis shqetësimeve që ekapërthurin ekzistencën e qenies.

Mos vallë një shekull është folure shkruar më shumë për shëmbëll-tyrën e Naimit, madje për atdheta-rizmin e artit të tij apo përdritësimin e ideve se sa për vlerënkonkrete të veprës. Kësisoj, atdh-etarizmi është bërë detyrimishtvlerë përcaktuese, kur dihet se nëpjesën tjetër të lirikës, Naimi ështëpoaq i rëndësishëm. Duke umbështetur në teorinë e receptimit,ai është shndërruar shpejt në mitine kryepoetit. Gjithsesi, nga kjoformë e studimit edhe vetë Naimiështë himnizuar. Kuptohet,kënaqësia e studiuesit gjithnjë ështëekzagjeruar nga misioni krijues ipoetit për fatin e kombit. Naimi,prandaj i përket ligjërimit të një

realiteti të ëndërruar dhe bëhetmishërim i dijes, prijës shpirtëror ikombit dhe prijës i poetëve për tëardhmen parashikuese të letërsisë.

Naimi e ka pasuruar traditënpoetike duke e favorizuar ruralen eduke kënduar këngën e lavdit përnatyrën e bukur, veçan përShqipërinë. Prandaj, morali ipoezisë atdhetare ia ka ngriturfamën. Gjithashtu, shkaktësia engjarjeve historike dhe pozicioni ikombit, jo rrallë, janë bërë treguestë vizionaritetit intelektual e krijuesnaimian, ndërkaq identifikimi melëvizjen kulturore arsimore tëRilindjes kombëtare e ka kompletu-ar universin e tij krijues.

Synimi i Naimit ishte atdhetariz-mi. Ëndërrimtaria poetike e Naimitka nevojë të rimerret nga një kënd iri i vlerësimit letrar. Naimi i glori-fikuar deri sot do të nxjerrte rregul-la të reja të analizës kritike e his-toriko-letrare nesër. Rrjedhimisht,vepra e tij funksionon në fondin etraditës më të çmuar poetikeshqipe, veçan sa i përket efektevenismëtare gjuhësore, rolit edukativdhe funksionit dituror.

Platforma letrare e Naimit ishteShqipëria dhe shqiptarizmi nëpërgjithësi. Shkëlqimi i fjalës poet-ike shqipe nuk do të kishte fuqinëas domethënien krijuese pa vargunbrilant të Naim Frashërit qëjorastësisht u bë edhe varg popul-lor. Vepra e tij dëshmon për dialek-tikën e lirikës shqipe, për imazhine pastër të atdheut, për ringjalljene optimizmit kombëtar, për pro-jektet largpamëse që rrezatoninfatlumturinë më të përsosur të kre-narisë kombëtare dhe vizionin përtë ardhmen. Prandaj, NaimFrashëri, është poeti i përveçëm ikombit.

6


HULUMTIME

GJON BERISHA

Përveç faqeve të gazetës, nga nr. 41(1907) kjo gazetë botoi edhe një shto-jcë me titull “Kombi fletë letrare” prej4-faqesh. Gazeta vazhdoi të botohetderi në vitin 1908. Po në vitin 1906,shoqëria “Dija”në Vjenë, nën drej-timin Hil Mosit, në bashkëpunim meN. Ivanaj dhe Gj. Pekmezin, nxorirevistën “Kalendari i Shoknisë“Dija””, botim i përvitshëm i ilustruarme lëndë shoqërore, kulturore, letrare,enciklopedike. Kalendari vazhdoijetën e saj deri në vitin 1910.

Me iniciativën e kryetarit tëshoqërisë “Dëshira” - Thoma Sotiritdhe nën udhëheqjen e redaktorit të sajNikolla Lakos, në mars të vitit 1907,në Sofje, doli numri i parë i revistës“Shqipëria”. Kjo botohej si revistë epërmuajshme politike, shoqërore,letrare, kulturore, folklorike prej8-faqesh. Janë botuar gjithsej 3numra. Në numrin 3, që doli më 1maj 1907, si duket ky ishte i fundit,“Shqipëria”, me një artikull, uangazhua kundër politikës austro-hungareze në Ballkan dhe konkretishtnë Shqipëri. Revista “Shqipëria” sadoqë pak kohë doli, pati rëndësinë e vetdhe pati një rol të caktuar në propa-gandimin e shkollave në gjuhënshqipe dhe u angazhua për ngritjen endërgjegjes kombëtare.

Në Trieste gjatë viteve 1907-1908,dolën dy tituj të periodikut shqiptar.Njëra quhej “Dashamiri”, numri iparë i së cilës doli më 14 nëntor 1907,

kurse i dyti ”Dashamiri i ri”, numriparë i së cilës doli më 6 maj 1908 nëndrejtimin e Mati Logorecit.

Gjatë viti 1908 dolën edhe këto tëpërkohshme: “Lirija” (1908-1910),gazetë e përjavshme në gjuhën shqipe,e cila botohej në Selanik nën drejtimine Lumo Skendos (Mit-hat Frashërit);“Besa” (1908-1909) e përdyjavshmepolitike dhe shoqërore në gjuhënshqipe, e cila doli në Konstantinopoj(Stamboll), nën drejtimin e H.Frashërit; “Bashkim” (1908-1910),gazetë e përdyjavshme me lajme tëkohës në gjuhën shqipe, numri i parë isë cilës doli më 8 nëntor 1908 nëStamboll nën drejtimin e Mihal ShanTepelenës; “Korça” (1908-1910),gazetë e përjavshme politike, letraredhe tregtare. Numri i parë doli më 28dhjetor 1908 në Korçë dhe vijoi derinë nr. 53 më 1910, nën drejtimin eSami Pojanit; gazeta “Kosova”(1908),e cila botohej në Shkup.

Nën drejtimin e Lumo Skendos(Mit-hat Frashërit) në fillim nëSelanik e më vonë në Bukuresht, më 1janar 1909 filloi botimin gazeta“Dituria”, e cila vijoi deri më 1929.Në vitin 1909, si organ i “FederatësPanshqiptare të Amerikës Vatra”, filloitë botohet një ndër gazetat më të njo-hura të shqiptarëve në SHBA meemrin “Dielli”. Numri i parë doli nëBoston, më 15 shkurt 1909, në kryeme Fan S. Nolin. “Dielli” disa herëpati edhe ndërprerje të shkurtra osedoli me tituj të tjerë, si: “Dielli eFlamuri”,” Flamuri”, “Purteka”,

“Kombi në rrezik” etj. Kjo gazetë, si mëjetëgjata e shtypit shqiptar jashtë atdh-eut, gjatë 75-vjetëve të jetës së saj, kandërruar shumë botues, me bindjedhe pikëpamje të ndryshme politike eideologjike, e si pasoj ka pasur luhatjetë mëdha në qëndrimet ideo-politike.

Përveç gazetës “Dielli”, gjatë vitit1909 dolën edhe shumë tëpërkohshme në gjuhën shqipe ose nëdy gjuhë, si: “Shqypeja e Shqypënis”(1909-1911), numri i parë i së cilës ubotua më 18 maj 1909 në Sofje;“Zgjimi i Shqipërisë”(1909-1911),gazetë dyjavore politike, shoqëroreletrare në gjuhën shqipe, pjesërishtedhe në turqisht, numri i parë i së cilësdoli më 1 qershor 1909 në Janinë;“Lidhja Orthodhokse” (1909-1910),gazetë e përdyjavshme politike, fetare eletrare nën drejtimin e MihalGramenos në Korçë; “Shkumbi”,(1909-1912), gazetë e përjavshme nëgjuhën shqipe, e cila botohej nëStamboll në krye me Kasim Frashërin;“Bashkimi i Kombit” (1909-1910),gazetë e përdyjavshme politike e kul-turore në gjuhën shqipe dhe turke,numri parë i së cilës doli në Manastirmë 10 shtator 1909nën drejtimin eFehim Zavalanit dhe Sali Gjukës;kalendarët “Afredita” (Manastir,1909) dhe “Korça” (Korçë, 1909-1930); e përmuajshmja “Vatra”(Minia, Egjipt, 1909); gazeta“Shkodra” (Shkodër, 1909-1910);“Shqipëtari” - Konstantinopol(Stamboll), - 1909-1910, gazetë e për-javshme politike, shoqërore e kultur-

Në kërkim të periodikut të vjetër

(1848-1912) (III)

7


HULUMTIME

ore në gjuhën shqipe, turke dhefrënge. Numri i parë doli më 31 dhje-tor 1909, nën drejtimin e DervishHimës dhe Hilë Mosit.

Në kuadër të botimeve periodikebrenda territoreve shqiptare, një vendme rëndësi zë gazeta e përjavshmeshkodrane në gjuhën shqipe “Koha”,që shtypej në shtypshkronjën “Nikai”,në Shkodër, që nga 1 janari 1910, ecila u drejtua nga D. Ndoc Nikaj. Nganr. 2, kjo gazetë vijoi të dalë me emrin“Bashkimi”, kurse përfundimisht umbyll më 1911. Po në Shkodër, nga 2tetori 1910 e deri më 1911, doli gaze-ta në gjuhën shqipe, “Dielli”.

Gjatë vitit 1910, u botuan edhedisa tituj të tjerë të periodikut shqip-tar, siç ishin: “Flamuri” (Boston,1910), gazetë javore në gjuhën shqipenë krye me Faik Konicën; “Tomorri”

(Elbasan, 1910), e përkohshme eletrare në gjuhën shqipe me drejtor LefNosin; “Lahut’e Malsis” (Manstir,1910), e përkohshme për kulturë, his-tori, folklor e lajme të kohës në gjuhënshqipe më drejtor Kristo D. Qirias, etj.

Një rëndësi të veçantë luajtën edhebotimet periodike në prag tëPavarësisë së Shqipërisë, respektivishtperiodiku i viteve 1911-1912, në faqet

e të cilave pasqyroheshin ngjarjet eLuftërave Ballkanike dhe përpjekjet epopullit shqiptare për liri e pavarësinga zgjedha osmane. Gjatë këtyreviteve, u botuan gazeta e revista tëndryshme brenda dhe jashtë vendit,ndër të cilat do t’i veçonim: gazetënjavore “Koha” (Korçë, Xhejmstaun tëSHBA-ve, 1911-1926) nën drejtimine Mihal Gramenos dhe vëllezërveMina e Koço Grameno; gazetën“Drita” (Manastir, 1911-1912), e për-javshme politike e shoqërore, nëgjuhën shqipe dhe turke, e drejtuarnga Mustafa H. Leskoviku; “Liri eShqipërisë” (Sofje, 1911-1915) gazetëe përdyjavshme në gjuhën shqipe,pjesërisht edhe greqisht e frëngjisht medrejtor Kristo Luarasin; “Trumbeta eKrujës” (San-Luis të SHBA-ve,1911),gazetë e përdyjavshme kombëtare nëgjuhën shqipe dhe angleze, dolëngjithsej 3 numra nën drejtimin e FaikKonicës; “Hana”(Shkodër, 1911-1912) gazetë politike e shoqërore nëgjuhën italiane dhe pjesërisht edheshqip me alfabetin e vjetër të Veriut;“Kalendari i Vjetës” (Shkodër, 1911-1927) kalendar vjetor që përmbantefestat fetare dhe lëndë të ndryshmekulturore, historike, kronologji ngjar-jesh etj., në gjuhën shqipe e botuarnga kleri jezuit i Shkodrës; “Shkupi”(Shkup, 1911-1912), gazetë e për-javshme politike shoqërore në gjuhënshqipe, pjesërisht edhe turqisht, tëcilën e drejtonte Jashar Erebera;“Kombi” (Manstir, 1911-1912); gaze-ta “Lajmëtari” (Sofje, 1911-1912) nëndrejtimin e Kristo Luarasit; vjetari nëgjuhën shqipe “Liberi i PërvjetshëmShqiptari” (Stamboll, 1911) drejtuarnga Hil Mosi.

Nga botimet periodike, të cilat fillu-an punën e tyre në vitin 1912, do t’iveçonim: “Fiala e T’in Zoti” (Palermo,1912-1915), revistë fetare e ritit grek(unit) në gjuhën shqipe (arbërisht) ngaHora e Arbëreshëve; “La Rivista deiBalcani” (Romë, 1912-1913), e përdy-

javshme e ilustruar në gjuhën italianedhe pjesërisht edhe në shqip me drejtorTarenc Toçin; “Atdheu” (Konstancë,Durrës, Shkodër, 1912-1914), gazetë epërdyjavshme në gjuhën shqipe, numrii parë i së cilës doli më 1 gusht 1912 nëKonstancë - Rumani, kurse pas prillit1914 ‘u shpërngul’ në Shqipëri (nëDurrës dhe Shkodër); “Zër’i Popullit”(Nju Jork, 1912-1913), gazetë e për-javshme në gjuhën shqipe, pjesërishtedhe anglisht, nën drejtimin e KritoFloqit dhe e fundit për këtë vit ështëBuletini Ndërkombëtar në gjuhën gjer-mane e frënge me emrin “AlbanischeKorrespondenz“ (Vien, 1912-1918), ecila pasqyronte politikën austro-shqiptare dhe u shpërndahej shqiptarëveqë gjendeshin në Austri.

SHËNIME:Fjalor enciklopedik shqiptar, Tiranë 1985T. Selenica, Shqipenija më 1937, Tiranë 1937A. Kondo, Çështja Kombëtare në faqet e shtypit tëRilindjes, Tiranë [1982].M. Gjinaj, Nga “L’Albanese d’Italia”(1848) te“Jehona e Tiranës”(1944), Tiranë 2003.I. Dërmaku, Rilindja Kombëtare Shqiptare dheKolonitë Shqiptare të Mërgimit në Rumani dhe nëBullgari, Prishtinë [1987].P. Daka, Bibliografi retrospektive e shtypit peri-odik shqiptar e mbi Shqipërinë e viteve 1848-1944(I. 1848-1908), Studime Historike, 3, Tiranë 1971.P. Daka, Bibliografi retrospektive e shtypit peri-odik shqiptar e mbi Shqipërinë e viteve 1848-1944(II. 1909-1919 ), Studime Historike, 4, Tiranë 1971.Sh. Hoxha, Shtypi i kombeve dhe i kombësive tëKosovës (1871 -1983), Rilindja, Prishtinë, 1987.Sh. Hoxha, Shtypi shqiptar në luftë për autonom-inë politike dhe kulturore-arsimore 198-1910,“Shkëndija”, Prishtinë, nr. 17-20 (1977), nr. 1-8(1978)M. Tërnava, Çështja e botimit të gazetës “Zani iŠqyptarit”, në Gjurmime Albanologjike - seria his-torike, 3/1973, Prishtinë 1975.F. Behri, Kontributi i gazetës “Drita” të ShahinKolonjës në vitet 1901-1908, në Studime përletërsinë shqiptare I.: Probleme të letërsisëshqiptare të Rilindjes Kombëtare, Instituti i Gjuhësdhe i Letërsisë, Tiranë 1981, f. 578-609. Historia e Popullit Shqiptar II, Toena, Tiranë2002.Gazetat: “Fiamuri Arbërit”, “Albania” eBrukselit, “Shqipëria” e Bukureshtit dhe“Kalendari Kombiar”, Shqypëja e Shqypenis” eSofies.

-fund-

/ vijon nga faqja 1/

Pati raste kur ndodhi edhebashkëdyzimi i tyre, i shenjës arbi-trare dhe asaj të motivueshme, dhebota u pa si Ikonë (Pirs). Kësaj filo-zofie mund t’i shtohet edhe hetimiempirik se s’ka shenjë-libër apo kon-cept pa motivim?! Pse po themi se poe synojmë vetëm konceptin? Libriështë Botë, ndërsa bota është libër,pra një ndërlidhni simbiotike qëfshin arbitraritetet e shenjës e të hedhte konceptet e gjera motivuese. Po tecilat koncepte? Te ato koncepte qëfuqishëm të shtyjnë të mendosh përbotën e Librit, (Blansho) botën efenomeneve, në të cilën do të përf-shiheshin stivat e gurëve të gdhendurqë e formësuan Epin e Gilgameshit,pastaj vallet për nder të PerëndisëDionis, që e lindën Teatrin antik atragjedinë, pergamenët e shumtë që uruajtën në errësirën e Mesjetës e idhanë dritë Renesancës, për të kaluarnë formacionet e ndryshme të dijevederi në modernitet, ku ndërlidhniadhe interkomunikimi tashmë kandikuar që gjithçka të shihet në rrjet,në një rrjet që edhe arkitekturën,pikturën, teknikën e virtualen i bëngjuhë komunikimi, i bën libër, për t’ifutur fuqishëm në Botën simbiotiketë Librit, të një Libri, që, shikuar nënjë plan më të gjerë josimplifikues,përzihen natyrat, materiet, zhanret,kodet, zërat, ngjyrat e shkronjat etj.,nga të cilat pastaj reflektohet botareale dhe bota metafizike. Librishndërrohet në fizikë dhe metafizikë,besim e mosbesim, errësirë e dritë,realitet e idealitet, mësim e dogma-tizëm, shndërrohet në imanencë të

utopisë së kërkimit në këtë Botëduke e synuar një Botë tjetër, prabotën që projektohet nga po kyLibër. Pra, jemi në vorbullën e Librit!

Libri është jeta në tokë, Libri ështëjeta në Përjetësi, sepse nëpërmjet tijprojektohet ajo. Cila, atëherë, do tëishte vlera e librave fetarë?!

Sipas kësaj filozofie, mund tëthemi se ekziston libri i Platonit, librii Aristotelit, libri “i errët” i auktorëvetë Mesjetës, libri i humanistëve tëRenesancës, etj., për ta simplifikuarose arbitrarizuar këtë koncept e përtë thënë se ekziston tashmë edhe librii Borhesit, Kafkës, Ekos e Pashkut, siveçanti natyrash e diskursesh etj.,(Todorov).

Kjo ndërlidhni nuk ndalet këtu,por mund të vazhdojë e të përfshijënë vetvete edhe Librin e gjithëmimetikës njerëzore, pra atë që lëndonjë shenjë, nëpërmjet shkrimit,por edhe atë që nuk i hetohen shen-jat. Të gjitha këto libra sillen embështillen në kuadër të një Libri qënjëjtësohet me pakufishmërinë uni-versale. Kjo ndoshta është edhe idejae mimetikës njerëzore që bartet nëjetë e në tekste, në një proces të ricik-lueshëm të gjallimit njerëzor. Pra, kyLibër (imagjinativ) po u përbëka ngalibrat-shenja, të cilat dalin nga po kyLibër (Botë) si imanencë e gjallimittonë në këtë rruzullim!

Prandaj, sipas kësaj del se libri-shenjë mund t’i përkasë një periudheparahistorike a historike, një“zemani” mitologjik që ka lënëmbrapa gjallë mitet, një identitetinacional e shoqëror, një grupiautorësh që e kanë shënuar njëfrymë, një autori që ka pjellë një

veçanti të të menduarit, por edhe njënjeriu që e ka ndjerë ose e bartuar njëshenjë a një dhembje të kësaj shenjemimetike jetësore veçuese. Ndoshtadel tepër arbitare, por zurkajat emendimit më thonë se Librin endiejnë ata që kanë hyrë në botën etij, por edhe ata që s’e njohin endoshta edhe s’e duan këtë botë, pormerren vetëm me pasojën e saj. Libripjell libra, e librat e ushqejnë, për-bëjnë Librin. Bota identifikohetfuqishëm me Librin, ndërsa ne mer-remi dhe përplotësojmë këtëIdentifikim me copat dhe grimcat qëi marrim nga po ky Libër. Operojmëme thërrimet që pëlcasin nga po kyLibër. Kjo assesi nuk duhet të shihetsi një përsiatje teologjike, as si njërusoizëm ekstrem, ose mohim ilogosit si imanencë e trurit njerëzor,por vetëm si një përpjekje për ta het-uar fuqinë e Librit dhe kërkesën e tij.Libri është Një, analogjikisht meZotin që është Një, ndërsa libra kadhe do të ketë aq sa do të gjenerojëpo ky Libër?! Nëse lexojmë osembledhim libra, s’kemi bërë asgjë mëshumë sesa që kemi njohur përvoja eshenja të Librit, shenja të cilat po tësimplifikohen mund të shihen edhesi shenja që një lexues i heton në kri-jimtarinë e Borhesit, Kafkës, Xhojsite Pashkut, pra një lexuesi që i hetonlibrat e këtyre autorëve.

Njerëzit, në këtë rast lexuesit, këtolexime librash i marrin e i shohinvetëm si shenja të një kohe, një refer-ence ndaj Librit dhe thuajse për këtëshkak kanë mbetur gjallë stivat egurëve, pergamenët, skriptoret,shkollat e bibliotekat me qëllim që tëruhen e përkthehen copa librash e

8


ESE

Sema-soma e LIBRIT

9


ESE

copa kohësh nga po ky Libër. Njëshkollë a bibliotekë shquhet nësearrin të mbledhë sa më shumë copa,libra-shenjë të këtij Libri dhe t’i ruajëme kujdes në errësirën e dritës reflek-tuese të saj. Kjo punë mund të cilëso-het si një utopi e hijshme, sepsenëpërmjet saj tentohet të dokumen-tohet dhe të matet koha e Librit,koha drejt një kohe që ecën ricik-lueshëm nëpër shpërndërrimet evazhdueshme të saj. Vështirë të pro-jektohet matja e kohës së Librit aatributi i elementit kohë ndaj këtijLibri. Kjo thuajse është edhe luftapër iluzionin e jetës së shenjave nëkuadër të këtij Libri. Nëse do të

hynim në botën e simplifikimit nëkuadër të këtyre shenjave-libra do tëkishim shenjat personale, nacionale euniversale, por gjithnjë në vorbullëne ruajtes së shenjës-kohë në udhën eLibrit, që njëkohësisht është edheruajtja e udhës së Botës. Udha eiluzionit jetësor e imagjinar përjetë-sues.

Ndërsa ne, lexuesit (njerëzit)përbërës të kësaj bote, ecim sëbashku në këtë udhë, në këtë udhëqë i nënshtrohet diferancës së Libritdhe dekonstruksionit (Derrida) tëtij. Prandaj, edhe dekonstruksioniështë parë si gjithçka dhe asgjë! Samë shumë që të arrihet në ruajtjen

dhe riciklimin e shenjave-libra aqmë shumë do të arrihet në njohjene Librit dhe njëkohësisht edhe tëballafaqimit real e ditor me të.Copa të këtij Libri gjenden nëpërmendjet tona, duart tona, arealintonë fizik e shpirtëror, shkollattona, por veçanërisht nëpër bib-liotekat tona, të cilat ruajnë shenja-libra të paçmueshëm, për t’u bërëedhe vetë pikë, ose thënë kush-timisht atome të Librit (Botës) uni-versal(e). Sa më shumë shenja-libraaq më shumë njohje për Librin,prandaj nuk është rastësi investiminë ruajtjen, përceptimin dhe ricik-limin e këtyre shenjave, dheveçanërisht nëpër vende ku librat-shenja flasin e shukasin për Librin.A thua, po të simplifikohet “prob-lematika”, a mund t’i atribuohetgjithçka një Biblioteke, një bib-lioteke që jeton në riciklimin eshenjave të librave. A mund të mer-ret kjo si shenjë se pse është gjithëajo dëshirë për gjetjen, ruajtjen,jehonën, pra konservimin e tëgjitha shenjave-libra, që nga Epi iGilgameshit, bile edhe para tij, ederi në ditët e sotme. Ky procesriciklues e qarkullues a thua bëhetpër ta njohur sa më shumë Librinalias Botën. Thënë shkurt e trupvarri ruan gjithçka, prandaj a do tëmund të quhej biblioteka një varrreflektues (sema-soma) ku ruhet dhericiklohet dija për Librin alias përBotën?! Mbase, kjo do të ishte ten-denca e kësaj biblioteke-varr, edhenëse gjithçka do të mbetej në vor-bullën e utopisë. Do të dëshiroja qëbibliotekat të ishin varre, që do të tëshashtisnin me errësirën, nga e cila,sikur nga një minierë, pastaj tëburojë dije e pasion për të, për tanjohur e rinjohur Librin alias Botënnëpër të cilën po kapërcejmë.

(tetor, 2005)

10


MATERIALE

Një ndër çështjet profesionale qëkërkon vëmendje të veçantë në tëardhmen në Bibliotekën Kombëtaredhe Universitare të Kosovës, mefunksion të veçantë në programin eautomatizuar bibliotekar - ALEPH500, është edhe fusha e EmërtimeveLëndore. Ideja për trajtim të këtijproblemi në këtë shkrim është emotivueshme. Klasifikimi i materialitbibliotekar, përkatësisht - Emërtimetlëndore, tashmë praktikisht ështëduke u bërë. Kjo ka imponuarhulumtim të literaturës përkatëse, nëvijimësi, si dhe përcjellje të trajn-imeve nga fusha e klasifikimit lëndor;tash së fundi janë mbajtur trajnimenë këtë fushë për stafin e BKUK-sënë Prishtinë e në Tiranë, në të cilatjanë trajtuar tema specifike nga kjofushë.

Meqë, tashmë BKUK-ja ka filluarta zbatojë klasifikimin lëndor, ështëpërgjegjësi e stafit profesional të bib-liotekës që të veprojë në përputhje medijen teorike që ka zhvilluar kjofushë. Përpjekjet tona për ta përvetë-suar sa më mirë këtë dije, si teori dhesi praktikë, do të jenë në dobi të për-doruesve në të ardhmen.

KËRKIMET BIBLIOGRAFIKE

Identifikimi i shpejtë i veprës,lehtësia e kërkimit dhe skemat e për-caktuara janë veçoritë moderne tëklasifikimit lëndor. Kërkimet bibli-ografike përveç renditjeve me autor,me titull dhe sipas KUD-it, mund të

kenë edhe renditje tematike të mate-rialeve. Këtë e ofrojnë katalogët e bib-liotekave dhe mjetet e tjera të kërkim-it përmes katalogimit sipas subjektit.Përdoruesi kërkon informacion përnjë subjekt, përmes të cilit i identi-fikon veprat që i përkasin një teme tëcaktuar. Andaj, për t’i plotësuar mëmirë kërkesat e përdoruesve bëhenpërshkrimet sipas subjektit, sepse jogjithmonë titulli i veprës e shprehqartë përmbajtjen e saj.

Mënyrat e kërkimit sipas subjektitjanë pothuajse të ngjashme me ato tëprogramit Aleph 500. Kërkimi bëhetnëpërmjet fjalëve që përbëjnë titullin(fusha 100) dhe fjalëve në fushën eshënimeve të përshkrimit bibli-ografik. Derisa në katalogët me skedadhe në mikroformë, kërkimi sipas tit-ullit është i kufizuar vetëm me fjalëne parë të tij, në katalogët e kompju-terizuar, përdoruesi mund të përdorëçdo fjalë të titullit ose të përmbajtjes.Dhe, kur përdoruesi dëshiron njëinformacion, sa më të plotë, të njësubjekti të dhënë, ai duhet të kërkojësipas sinonimeve rreth atij subjekti.Kështu, p.sh. nëse kërkon me subjek-tin STUDIME, atëherë do të dalin tëgjitha veprat, që në përmbajtjen etyre kanë termat STUDIME.Mirëpo, ka shumë tituj që nuk kanënë përbërje të tyre fjalë që shprehinsubjektin. Kjo ndodh më shpesh nëveprat e shkencave humanitare dhesociale.

Ekziston edhe një mënyrë tjetër ekërkimit sipas subjektit. Kjo është sipas

fjalorit të kontrolluar (KlasifikimiLëndor, dorëshkrim i BibliotekësKombëtare të Shqipërisë, f.1). Këtu, përçdo regjistrim ose përshkrim, zgjidhenfjalë dhe fraza të veçanta, si terma lën-dore, ku çdo term përfaqëson vetëm njësubjekt. Të gjithë këta terma formojnënjë fjalor të kontrolluar.

Tipat kryesorë të fjalorëve të kon-trolluar janë skemat e klasifikimit bib-liografik (KDU, KDD, etj.); lista eemërtimeve lëndore dhe tezaurët, në tëcilët termat paraqiten në renditje alfa-betike dhe sistematike. Renditja alfa-betike e termave në skemat e klasi-fikimit bibliografik është sekondaredhe paraqitet në formë treguesi, kurseajo është parësore në Listën eEmërtimeve Lëndore dhe në tezaurë.

KLASIFIKIMI, KATALOGIMI LËNDOR DHEINDEKSIMI LËNDOR - FUNKSIONI I TYRE

Në bibliotekari përdoren treterma: klasifikim, katalogim lëndordhe indeksim lëndor.

Termi Klasifikim, bazuar në sis-temin përkatës (KUD, KDD, etj.) katë bëjë me përcaktimin e numrit tëklasifikimit të veprave, që do të thotëse shprehet me numra, 0-9.

Termi Katalogim lëndor shprehpërmbajtjen e një njësie bibliografikeduke përdorur Emërtimet Lëndore.D.m.th. derisa Klasifikimi sipasKUD-it shprehet me numra,Emërtimet Lëndore shprehen me fjalë.

Emërtimet lëndore nëkatalogët e digjitalizuar

11


MATERIALE

Një njësi bibliografike, përmesEmërtimeve Lëndore, mund të shpre-het me emrin e një koncepti, personi,grupi, objekti, vendi etj. Kur vepraflet për një person ose për një organi-zatë, si EL përdoret edhe një emërpersoni ose emër institucioni a orga-nizate. Dhe, forma e EL kur shprehetme emër personi është e njëjtë mepërcaktuesen kryesore të shprehur meautor: p.sh. kur një libër flet për jetëndhe veprën e Ismail Kadaresë, formae EL do të jetë Kadare, Ismail. Pra,në të njëjtën mënyrë siç përdoret për-caktuesja kryesore e përshkrimit bib-liografik të ndonjë vepre të IsmailKadaresë.

Në Katalogun lëndor, puna e parëdhe e domosdoshme është që të bëhetpërcaktimi i saktë i subjektit tëveprës. Dhe kjo, jo gjithmonë është elehtë, sepse subjekti i një vepreshpeshherë nuk përcaktohet menj-ëherë në titull. Bile ka raste kur,pikërisht, titulli të ngatërron me sub-jektin e veprës.

Gjetja e EL për përcaktimin esubjektit të një vepre është e njëjtësikur te KUD-i.

Termi Indeksim lëndor ka të bëjëme paraqitjen e subjektit të pjesëve tënjë njësie bibliografike, p.sh. indeksitlëndor, që përmban një libër në faqete fundit.

Si mjet i indeksimit lëndor ështëtezauri - listë e termave të kontrollu-ar. Në të pasqyrohen edhe lidhjetndërmjet termave. Këto lidhjeparaqiten me simbolet TGj (Term igjerë), TN (Term i ngushtë), SI(Sinonim) dhe TL (Term që lidhetme …). Standardet ndërkombëtare siNISO 1998 (Nacional InformationStandards Organization), ISO 1986,ISO 1985 (International

Organization for Standardization)janë marrë me ndërtimin e tezaurëvenjëgjuhësh dhe shumëgjuhësh.

EMËRTIMET LËNDORE

Në katalogët e automatizuar tëbibliotekave, ose edhe me skeda,forma më e përdorur për përcaktimine subjektit të materialeve bibliotekarepo bëhet Katalogimi lëndor dhe ter-mat e tillë quhen Emërtime Lëndore, eqë janë të organizuar në një listë tëemërtimeve lëndore. Listat e tilla har-tohen nga bibliotekat ose nga institu-cionet e tjera të përafërta. Deri tani,Biblioteka e Kongresit, LCSH(Library of Congress SubjectHeadings), ka hartuar listën më tëplotë, e cila ribotohet çdo dy vjet, meshtesa dhe korrigjime. Andaj, si etillë, ajo është përkthyer dhe vazhdontë përkthehet nga disa biblioteka tëvendeve të Evropës. BibliotekaKombëtare e Tiranës e ka krijuarlistën e saj duke përkthyerSears List of SubjectHeadings. Kjo listë ështërekomanduar për bibliotekapublike, me fonde mesatare,me plotësime të nevojshmepër probleme që lidhen meShqipërinë. Natyrisht, edheKosova duhet t’i përdorëmetodat e unifikuara tëEmërtimeve Lëndore (EL).Zgjerimi i listës së Treguesittë Emërtimeve Lëndorebëhet, më së miri, me mar-rjen e emërtimeve ngaLCSH, duke i përkthyer epërshtatur ato në shqip.Mirëpo, ekzistojnë rregulla tëcaktuara, në të cilat duhet tëbazohet zgjedhja e emër-timeve dhe paraqitja e tyre në

tregues. Rregullsia në katalogun lën-dor sigurohet duke i zbatuar këtorregulla.

Se çfarë materiale ka biblioteka,për një subjekt të dhënë, tregonKatalogu lëndor. Dhe, pavarësisht ngaterminologjia që është përdorur nëvepra të ndryshme, që i përkasin atijsubjekti, ato mblidhen në një emër-tim lëndor.

Ka edhe raste kur disa objek-te kanë më shumë se një emër (rasti isinonimeve). Atëherë, pavarësisht ngaemrat e përdorur nga autorët, njëriprej tyre zgjidhet si Emërtim Lëndor,për t’i paraqitur të gjitha materialetqë i përkasin atij subjekti.

P.sh.: Emërtimi Lëndor Erëratështë zgjedhur ndërmjet fjalëve Eradhe Stuhitë.

Mandej, ka shumë koncepte qëshprehen në mënyra të ndryshme dhesi Emërtim Lëndor, i të gjitha këtyre,zgjidhet vetëm njëri nga termat emundshëm dhe paraqitet në një

12


MATERIALE

formë të vetme. P.sh. fusha e mjekë-sisë mund të shprehet me terma tëndryshëm (mjekësia, shëndetësia,etj.), dhe ne nëse marrim një kolek-sion me 15 libra, të këtij subjekti,përshkrimet e tyre, te secili term,mund të renditen në mënyrë tëpërsëritur. Mirëpo, një gjë e tillëmund të shkaktojë probleme në mba-jtjen e rregullit. Andaj, duhet zgjed-hur termin më të përdorshëm siparim të emërtimit uniform.

Te emërtimet me nënndarje, kapërjashtime për praktikën e për-dorimit të emërtimit uniform. P. sh.:

Kosova – Marrëdhëniet me jashtë – ZvicraZvicra – Marrëdhëniet me jashtë – Kosova

Siç shihet, këtu dallon elementihyrës, përndryshe emërtimet përm-bajnë të njëjtat fjalë.

ZGJEDHJA E TERMAVE NË TREGUESIN EEMËRTIMEVE LËNDORE

Ekzistojnë disa mënyra të zgjedh-jes së termave, e ato janë:Zgjedhja ndërmjet termave që janësinonime;Zgjedhja ndërmjet termit shkencor dhe

atij popullor;Emërtim i vetëm.

1. Zgjedhja ndërmjet termave qëjanë sinonime – bëhet në atë mënyrëqë termi i zgjedhur të jetë më i për-dorshëm dhe të mos ketë shumë kup-time. Këtu mund të ketë problem metermat e përafërt, sepse ka subjekte qënuk janë të njëjtë, por kanë lidhje tëngushtë ndërmjet vete. Këta terma, sëbashku, mund të vendosen nën tënjëjtin emërtim.

2. Zgjedhja ndërmjet termit shken-cor dhe atij popullor – bëhet, nëpërgjithësi me terma popullorë (nësejanë më të përdorshëm). Mirëpo, teemrat e kafshëve dhe të bimëve nëshumë raste përdoret emri latin.

3. Emërtim i vetëm – bëhet kursubjekti ka një emër të vetëm. P.sh.fushat e diturisë shprehen me një fjalëtë vetme (Arti, Muzika, Edukimi etj.),pastaj objektet e ndryshme (Molla,Kitara etj.). Mirëpo, nëse subjektet endryshme kanë të njëjtin emër,atëherë ato dallohen me anë të cilë-sorëve. P.sh. : Të ftohtit dhe Të ftohtit(Sëmundje).

EMËRTIMET - NË SHUMËS DHE NË NJËJËS

Numri shumës përdoret për objektekonkrete ose për kategori të caktuaranjerëzish (p.sh.: Bibliotekat; Fëmijët).Mirëpo, këtu ka edhe përjashtime. P.sh.te emrat e frutave numri njëjës përdoretsi për frutën ashtu dhe për pemën.(p.sh.: Molla; Dardha etj.).

Numri njëjës përdoret për koncepteose ide abstrakte. P.sh. Emërtimet qëtregojnë specie biologjike, në përgjithësijanë në njëjës. Ndërkaq, kur për njëemër përdoret edhe njëjësi edheshumësi, ata përfaqësojnë subjekte tëndryshëm. P.sh. Ngjyra si fenomen fizikdhe Ngjyrat në pikturë.

EMËRTIMET E PËRBËRA

Emra të njëjtë që dallohen nëpërmbajtje ka shumë dhe në tregueska mënyra të ndryshme për t’i dalluarata. Një mënyrë e tillë është edhetermi i përdorur në formë fraze. P.sh.:Biografia (për biografitë kolektive) dheBiografia si formë letrare.

Fraza përdoret edhe kur një objektnuk mund të shprehet vetëm më njëemër të vetëm. Frazat përbëhen nga:emër dhe mbiemër (p.sh. Analizamatematike, Pemët frutore etj.); emërdhe mbiemër që tregon etni, kombësi(p.sh. Poezia shqipe); dy emra (p.sh.Katalogët e bibliotekave); emërtime qëtregojnë rolin e një klase njerëzish nënjë veprimtari ose profesion (p.sh.Fëmijët artistë) etj. Dhe, këto emër-time quhen të përbëra. Mirëpo,përveç tyre, formohen edhe fraza qëquhen të lira dhe të cilat nuk i përm-ban treguesi, por krijohen nga kata-loguesi sipas nevojës. P.sh. në art osenë letërsi trajtohen subjekte tëndryshme. P.sh. Fëmijët në letërsi;Gratë në art etj.

-vijon-

Përgatiti: Hazbije QERIQI Shembull nga Klasifikimi Lëndor në katalogun elektronik të BKUK-së

13


BIBLIOTECA

Dr. BAHTIE GËRBESHI - ZYLFIU

Ky shekull, në të cilin sapo kemihyrë, kërkon një politikë dhe njëstrategji kulturore shumë më efektivese ajo që është ndjekur deri tash.Përcaktimi dhe formulimi i njëstrategjie të qëndrueshme kulturore ebën të domosdoshëm faktin se institu-cionet kulturore në Kosovë duhet tëpësojnë transformime radikale. Sikurseedhe të gjitha institucionet e tjera edhebibliotekat janë të përfshira nga valët endryshimeve të mëdha shoqërore,ekonomike, teknologjike dhe kultur-ore.

Zhvillimi i sotëm teknologjik kapërfshirë edhe një lloj të veçantë bib-liotekash – bibliotekat speciale.Qëllimi kryesor i këtyre bibliotekave,sikurse edhe i bibliotekave të tjera,është që t’u shërbejnë përdoruesve tëmaterialeve bibliotekare, edhe pse këtobiblioteka funksionojnë pak mëndryshe.

Në shumë vende të botës, bib-liotekat speciale janë grupe bib-liotekash nga më të shumtat dhe më tëndryshmet, të cilat është mjaft vështirët’i identifikosh.

Shumësia e tyre është e ndryshme.Ajo sillet prej një fondi të vogël, të ven-dosur në një zyrë të një firme komer-ciale e deri te bibliotekat e firmave tëmëdha industriale ose ministriveshtetërore me fonde dhe degë të shum-ta të shkencës dhe teknikës. Në këtëgrup janë edhe disa biblioteka tëshkollave të larta, të cilat, për shkak tënatyrës së ngushtë të fondeve, kanëfokus lëndor të vogël, më tipik për bib-lioteka speciale sesa për ato univer-sitare.

Specializimi i ngushtë lëndor ështëkarakteristikë e këtyre fondeve. Fondiplotësohet vazhdimisht me materiale.Në përgjithësi, njësitë në pjesën e fon-

dit të dedikuara për punë zakonishtnuk janë më të vjetra se 25-30 vjeç,edhe pse mund të ruhen edhe materi-ale diçka më të vjetra, të cilat janë tëvendosura nëpër depo dhe qasja nëkëto materiale është e kufizuar.Gjithashtu, një përqindje të madhe tëfondit e përbëjnë revistat – deri në80% në bibliotekat e drejtimit shken-cor ose teknik. Sikurse në bibliotekat etjera, edhe te bibliotekat speciale,fondet shpesh karakterizohen me njëpërqindje të dukshme të materialeve nëgjuhë të huaja. Pra, këto lloje bib-liotekash karakterizohen me madhës-inë e tyre të kufizuar – tipike për këtobiblioteka.

Në rastet më të shpeshta, në bib-liotekë është i punësuar vetëm një pro-fesionist informator. Bibliotekarizakonisht është ekspert për lëndënpërkatëse, qoftë sipas edukimit të tijose njohurive të arritura nëpërmjetpraktikës, pasi që paramendohet qëeksperti me njohje të mira të lëndësështë ai që më së miri do t’i kuptojëkërkesat e lexuesve - kërkesat e tyre për

informacione. Këta ekspertë, sikursekolegët e tyre në bibliotekat e fakul-teteve në shumë raste i pranojnëmendimet apo kërkesat e lexuesve përtitujt, të cilat duhet të sigurohen (bli-hen).

Për dallim prej kolegëve në bib-liotekat e tjera, këta nuk mund tashfrytëzojnë ndihmën e mjeteve stan-darde për zgjedhjen e materialeve,sepse ato ose nuk janë mjaft të special-izuara, ose nuk janë mjaft azhure. Përkëso fondesh studioze, rol të rëndë-sishëm gjatë zgjedhjes kanë informatate botuesve dhe të furnizuesve dheburimet e indeksimit dhe abstrahimit.

E fundit, por dhe më e rëndësishm-ja, për zgjedhjen e materialeve për bib-liotekat speciale, është mbështetja nënjohjen personale, shpesh joformale, tëkërkesave të përdoruesve për informa-cione.

Duke pasur parasysh se përdoruesitjanë ekspertë të profileve të ngushta, aii cili disponon me informata gjithsesiarrin pasqyrë të qartë dhe të hollë-sishme të nevojave informative, tësecilit përdorues shumë më shpejt sesanë ndonjë mjedis tjetër informativ.

Në bibliotekat, që ofrojnë shërbimeinformative të specializuara, duke përf-shirë kërkimet e rregullta elektronikedirekte dhe shpërndarjen e infor-matave të selektuara, definimi i për-doruesve mund të jetë pjesë e proce-durës zyrtare; në rastet e tjera ky ështërezultat i kontaktit të përditshëm tëbibliotekarit me përdoruesit.

Duke pasur parasysh rolin dherëndësinë që kanë bibliotekat speciale,mbetet detyrë e shoqërisë sonë qëkëtyre bibliotekave t’u kushtojë kujdestë veçantë, sikurse shoqëritë e tjeramoderne, të cilat u japin vend të mer-ituar – pra këto biblioteka duhet tëbëhen qendër e informacionit përinstitucionin të cilit ato i takojnë.

Bibliotekat speciale

14


STRATEGJIA

BEDRI GASHI

Nga ekspertë dhe punëtorë bib-liotekarë, vendës e të huaj, që merrenme çështje të veprimtarisë së bib-liotekave, janë parashtruar një sërë ini-ciativash dhe sfidash për zhvilliminmodern të bibliotekave në Kosovë. Mëtë njohurat, deri tash, janë prezan-timet e Grant Harrisit, specialist ishënimeve të Bibliotekës së KongresitAmerikan. Përmbajtja e sfidave tëparashtruara nga Grant Harrisi duhettë vlerësohet nga pikëpamjet e sëardhmes së Bibliotekës Kombëtaredhe Universitare të Kosovës, por edhetë së ardhmes së bibliotekave të tjeranë Kosovë. Sipas tij, detyrat themeloretë një biblioteke kombëtare përmblid-hen rreth tri elementeve kryesore:mbledhja, ruajtja dhe kontrolli bibli-ografik i materialeve bibliotekare.

Kujdesi i lartë shoqëror ndaj bib-liotekave në vendin e madh të GrantHarrisit – në SHBA, për një vend siKosova, është mësim që jep përgjigjepër shumë çështje që lidhen me për-parimin e veprimtarisë bibliotekare.Për rolin dhe rëndësinë e tipit publiktë bibliotekës, Harris, nga njëpikëshikim pragmatik thotë: ç’ështëmirë për Prishtinën është mirë edhepër Pejën, Prizrenin dhe Prekazin.

Ndërtimi i bashkëpunimit tëngushtë i Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës me bib-liotekën më të famshme në botë -Bibliotekën e Kongresit Amerikan,shënon raportet më miqësore tëBKUK-së me ndonjë bibliotekë nëbotë. Me një ndjenjë tejet miqësore,gjatë një fjale rasti, Grant Harris inku-rajoi për punën që po bëhet nëBKUK, kur tha: ”Dr. Sali Bashota

është për t’u lavdëruar për përpjekjet etij të shpejta në përcaktimin e një datepër ngritjen e fondeve dhe për për-mirësimin e pajisjeve të BibliotekësKombëtare. Ne në Bibliotekën eKongresit ju dëshirojmë sukses dheshpresojmë që të punojmë së bashku.E di se nuk keni mundësi që t’i zba-toni të gjitha menjëherë; asnjë bib-liotekë nuk mund ta bëjë këtë.Biblioteka juaj tashmë është një sim-bol i kulturës dhe e tëra kjo është njëgjë e mirë. Se çfarë jam duke sugjeru-ar është se çdo bibliotekë kombëtarepërpiqet që ta forcojë dobishmërinë,relevancën dhe kuptimin e bib-liotekave kombëtare - këtyre institu-cioneve kryesore - në këtë milenium tëri”.

Në aspektin e ofrimit të shërbimevetë një niveli të lartë për përdoruesit,duhet shfrytëzuar përvojën e madheamerikane dhe ndihmën e miqveamerikanë për bibliotekat e Kosovës,që tashmë na është ofruar, duke udhënë përgjigje shumë sfidave, si: roliudhëheqës i Bibliotekës dhe menaxhi-mi i saj, depozitimi i materialeve bib-liotekare, digjitalizimi i materialeve tëzgjedhura etj.

* * *Biblioteka Kombëtare dhe

Universitare e Kosovës edhe më tejmbetet brenda konceptit të dy cilë-sorëve – kombëtare dhe universitare, sistrehë e trashëgimisë së përgjithshmedhe asaj universitare. Ndarja e bib-liotekës në kombëtare dhe universitareështë një proces profesional e teknik,që nënkupton edhe investim në infra-strukturë. Dytipëshi i tashëm kombë-tar dhe universitar i bibliotekës përm-bledh dhe organizon strukturën e liter-

aturës periodike dhe monografike nëgjuhën shqipe dhe në gjuhët e huaja, sidhe materialet e tjera jolibër.

Sipas koncepteve moderne bib-liotekare, do të duhej të trajtohejndryshe e ardhmja e këtyre dy institu-cioneve bibliotekare - kombëtarja dotë ishte depozituese e të gjitha llojevetë materialeve bibliotekare, ndërsa -universitarja do të klasifikonte llojet ematerialeve në përputhje me nevojatstudiuese, kërkimore dhe shkencore(Oberembt). Nëse vërtet kujtojmëpromovimet e botimeve kombëtare,udhëheqjen e rrjetit kombëtar të bib-liotekave, bashkëpunimin me struktu-rat ndërkombëtare dhe çështje tëkarakterit të ngjashëm kulturor, arsi-mor e shkencor, mund të themi seveprimtaria e një biblioteke kombëtareështë kapitale për një vend. Po qe se erishikojmë historikun e kësajBiblioteke, ndeshim një mbijetesë tëçuditshme profesionale e institu-cionale, prandaj kërkohen përcaktimekonkrete rreth statusit të kësaj bib-lioteke.

Ndërkaq, Biblioteka Universitarenuk është pavarësuar asnjëherë si insti-tucion i rëndësishëm arsimor e shken-cor, duke mbetur në vijimësi e varurdhe e kufizuar në veprimtarinë epërgjithshme të saj.

* * * Roli dhe rëndësia e definimit të

çështjeve problemore të bibliotekavenuk mund të anashkalohet ngashoqëria dhe institucionet e Kosovës.Rrjeti i bibliotekave tona gjendet parasprovave të mëdha. Problemet eavancimit të veprimtarisë bibliotekarenë Kosovë nuk maten vetëm me vëll-imin dhe arritjen profesionale, por ato

Prioritetet për definimin dhe vlerësimine disa problemeve bibliotekare

15


STRATEGJIA

janë të lidhura pashkëputshëm edheme institucionet e tjera arsimore,ekonomike e financiare. Sfida tëmëdha janë koordinimi dhebashkëpunimi i duhur mes institu-cioneve tona, në mënyrë që të arrihetndarja e Bibliotekës Universitare ngaajo Kombëtare, hapja e Degës sëBibliotekarisë në Universitetin ePrishtinës, buxhete të konsoliduaradhe të pasura për pasurimin e fondeve,automatizimin e bibliotekave, hapjene sektorëve të rinj, pavarësimin e bib-liotekave komunale, zgjerimin ehapësirave bibliotekare, zbatimin estandardeve bibliotekare, riorganiz-imin dhe kujdesin për bibliotekatpublike e shkollore.

Njëra ndër sfidat më të ndjeshmeështë ajo e trajnimit dhe e shkollimittë punonjësve bibliotekarë jashtë dhebrenda vendit. Pra, përgatitja profe-sionale për përdorimin e programit tëautomatizuar për biblioteka, qënënkupton digjitalizimin e të dhënavebibliografike, ruajtjen dhe qarkullimine tyre, krijimin e librit elektronik,digjitalizimin e materialeve audio-vizuale (CD, DVD, fotografi, hartaetj) etj. Ky komunikim, nëpërmjetrrjetit digjital të të dhënave bibli-

ografike - është shumë efikas dhe ishpejtë për kah sasia dhe cilësia.Tashmë Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës ka filluar fazëne zbatimit të kësaj teknologjie të avan-cuar me krijimin e katalogëve vijuesdhe retrospektivë në programin eautomatizuar ALEPH 500. Mbetet qëtash bibliotekat publike të pajisen mëkëtë program të sofistikuar bibliotekar.

Në një vlerësim real të veprimtarisëbibliotekare, del se automatizimi ishërbimeve bibliotekare është sfidë erëndësishme, në mesin e shumë të tjer-ave, që duhet t’i paraprijnë strukturimitmodern të informacionit bibliotekar.

* * *

Një vëmendje të përqendruarkërkon njësimi paralel i standardevendërkombëtare të përshkrimit bibli-ografik (ISBD) (M) dhe (ISBD) (S),që ka filluar të zbatohet në vitet ’80 nëKosovë. Ndërkaq, tash me zbatimin eprogramit të automatizuar ALEPH500, Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës ka filluar t’izbatojë Rregullat Anglo-Amerikane tëKatalogimit (AACR2), të cilat janë tëintegruara në Formatin MARC21.Dhe, meqë, në këtë program funksion

të veçantë kanë Emërtimet Lëndore,ka filluar edhe Klasifikimi Lëndor (nëbazë të Listës së Emërtimeve Lëndoretë Bibliotekës së Kongresit (Library ofCongres Subject Headings – LCSH)dhe Listës së Sears-it (Sears List ofSubject Headings), të shqipëruara dhetë përshtatura nga BibliotekaKombëtare e Shqipërisë), meqë deritash është përdorur vetëm KlasifikimiUniversal Decimal i FederatësNdërkombëtare të Dokumentacionit -(FID). Pra, për katalogimin e materi-aleve në programet e automatizuarabibliotekare duhet të shtohet edhe njëshërbim - Klasifikimi Lëndor – siklasifikim me fjalë, përveç atijDecimal – si klasifikim me numra.

Bibliotekat e Kosovës tashmëbashkëjetojnë me sfidat e së ardhmes,që mund të projektohen dhe të imple-mentohen sipas prioriteteve - shkallë-shkallë, duke filluar nga infrastrukturaderi te ajo e krijimit të kuadrit të spe-cializuar bibliotekar.

Nuk do të ishte ndjenjë epëlqyeshme të dëgjohet a të thuhet sebibliotekat e tjera ndërkombëtare eklasifikojnë rishtazi materialin e këm-byer ose të dhuruar nga bibliotekat eKosovës. Hulumtimi më i fundit tre-gon mangësi në këtë fushë të rëndë-sishme profesionale. Ja disa gabime tëevidentuara në Klasifikimin UniversalDecimal gjatë futjes së të dhënave bib-liografike në Modulin e Katalogimit tëprogramit të automatizuar ALEPH500 në bibliotekën Kombëtare dheUniversitare të Kosovës: Matematika2: për klasën e dytë të shkollës fillore(fletë pune), e autorit Kujtim Dedej,është klasifikuar si 372.851 (075.3),pra është gabuar plotësisht përcaktuesii formës dhe në vend të përcaktuesit 2- shkollat fillore, është futur përcak-tuesi 3 - shkollat e mesme; Lahuta eMalcis e Gjergj Fishtës: studim mono-grafik, e autorit Xhavit Aliçkaj, ështëklasifikuar 821.18.1. Këtu janëngatërruar gjinitë letrare: studimimonografik është bërë poezi.

16


OPINIONE

Mr. TAHIR FONIQI

Me shprehjen ”kuadri bibliotekar”kuptojmë punëtorët profesionalë bib-liotekarë, që kryejnë punë profesion-ale bibliotekare e që e kanë njërin prejthirrjeve: librar, librar i lartë, bib-liotekar, bibliotekar i lartë dhe bib-liotekar këshilltar. Thirrja ”manipu-lant i bibliotekës” është hequr nëndërkohë, që nënkuptonte personinme shkollë fillore me apo pa provimprofesional të bibliotekarisë. Thirrjetprofesionale bibliotekare rregullohenme ligj dhe rregullore përkatëse.Duhet thënë se këto thirrje profesion-ale nuk arrihen lehtë. Që ta arrish tit-ullin ”bibliotekar këshilltar”, lypsetfakulteti, provimi profesional për bib-liotekar, së paku dhjetë vjet përvojëpune në bibliotekë duke kryer punëtmë të ndërlikuara profesionale dhepunime të botuara nga fusha e bib-liotekarisë.

NGRITJE CILËSORE KUADRORE

Shënimet e para, për kuadrin bib-liotekar në Kosovë, i gjejmë më l964.Këtë vit bibliotekat ekzistuese kanëpasur 57 punëtorë: 29 të përhershëmose 50.8 për qind e 28 me honorar ose49.1 për qind. Këtu ka dominuarkuadri me shkollë fillore 72.5 për qinddhe 27.5 me shkollë të mesme.

Rreth njëzet vjet më vonë, përkatë-sisht më l986, në tre tipa të bib-liotekave: Biblioteka Popullore dheUnivesitare e Kosovës, bibliotekatpublike dhe bibliotekat universitare(të shkollave të larta e të fakulteteve)kanë punuar 400 punëtorë bib-liotekarë, 343 më shumë se më l964ose 85.8 për qind. Përgatitja shkolloree këtij kuadri ka qenë: l magjistër ose0.2 për qind, 57 me fakultet ose l4.2për qind, 34 me shkollë të lartë ose 8.4për qind, 254 me shkollë të mesmeose 63.5 për qind e 54 me shkollë fill-ore ose l3.5 për qind. Nga ky kuadër,5l punëtorë e kanë pasur të kryeprovimin profesional të bibliotekarisëose l2.7 për qind.

Në mbarim të vitit 2004, në bib-liotekat publike në Kosovë, kanë

punuar l9l punëtorë profesionalë bib-liotekarë, 24 më pak se më l986 osel2.6 për qind: 42 me fakultet ose 22për qind, 29 me shkollë të lartë ose l5.lpër qind dhe l20 me shkollë të mesmeose 62.8 për qind. Më 2004, në këtëtip të bibliotekave, nuk ka punuarasnjë kuadër me gradë shkencore.

SECILI NË VENDIN E PUNËS SIPAS AFINITETIT

Në bibliotekat në Kosovëudhëhiqet edhe politikë ”vangoshe”kuadrore profesionale bibliotekare.Kjo do të thotë nuk përfillet parimi injohur bibliotekar ”secili në vendin epunës sipas afinitetit”. Është politikë edështuar kuadrore, që kuadri isapopranuar në bibliotekë, të vendosetmenjëherë në vendin e caktuar tëpunës, pa shikuar se ai kuadër, kudëshiron të punojë dhe për cilin vendtë punës ka afinitet. Të gjitha ngecietcilësore, rëniet e shkarjet në punëtprofesionale bibliotekare, në radhë tëparë, janë rrjedhojë e përçmimit tëkëtij parimi. Përmirësimi i strukturëskuadrore bibliotekare, duhet të jetë në”dializë” të përhershme.

Gjatë mbulimit të vendeve tëpunëve bibliotekare, duhet mbështe-tur fort edhe në profilin shkollor.Kështu, në shërbimet e përpunimit tëmaterialit bibliotekar, duhetangazhuar kuadër heterogjen dijesh0|9, në shërbimet me lexues lypsetangazhuar edhe sociologë e pedagogë,në shërbimin amë lypsen kuadro meprirje krijuese bibliotekare, në shër-bimin e bibliografisë përparësia duhettë jetë për albanologët, meqë bibli-ografia është veprimtari intelektualekombëtare, ku duhet njohur mirë kul-turën kombëtare, në koleksionet eveçanta duhet angazhuar njohës tëkulturave dhe të gjuhëve të vjetra tëqytetërimit etj.

PUNËTORI PROFESIONAL BIBLIOTEKARDHE EKSPERTI BIBLIOTEKAR

Ekziston dallimi i dukshëm ndërm-jet punëtorit profesional bibliotekardhe ekspertit bibliotekar. Me këtë nuk

dua t’i zhgënjej punëtorët profesionalëbibliotekarë (bibliotekaria, në radhë tëparë është veprimtari profesionale), pordua t’ua bëj me dije se shkencën e bib-liotekarisë e përbën pjesa ”shtesë” ekuadrit profesional bibliotekar, pra”shtresa” e ekspertëve, të cilët, pos njo-hjes solide të punëve profesionale bib-liotekare, shquhen edhe me aftësi kri-juese bibliotekare. Tekefundit,”Shkenca bibliotekare është disiplinë, ecila përfshin të gjitha aspektet e opera-cioneve bibliotekare” (Baçarov).Eksperti bibliotekar nuk formohetbrenda natës, as brenda dy-tri vjetësh.Ai formohet për dhjetë, pesëmbëdhjetëe njëzet vjet, bile me përpjekje e punëvetëmohuese. Bibliotekaria ështëshkencë përplot sfida dhe e ”ftohtë simermeri”. Të jesh profesionalist nukdo të thotë vetëm të njohësh dhe tëzbatosh një grumbull të caktuar të aftë-sive, as të shkathtësive, por duhet tëbazohemi në mënyrë të tërësishme sis-tematike e teorike. Në anën tjetër, tëjesh ekspert bibliotekar, do të thotë t’injohësh mirë të gjitha punët profesion-ale bibliotekare, që nga inventarizimi imaterialit bibliotekar e deri te hartimi itë gjitha llojeve të bibliografive dhe,njëherësh, të dëshmosh aftësi krijuesebibliotekare. Është irritues glorifikimi i”rrethanave moderne bibliotekare”:kompjuterizimi, Interneti, menaxhimie format e tjera të ngjashme, pa diturse, mbi të gjitha këto, qëndron përvojadhe dituria paraprake bibliotekare.Këto janë themel i të gjitha procesevebibliotekare.

PËRFUNDIM

Mbështetur në analiza të hollë-sishme, del se politika kuadrore, nëbibliotekat tona, ka edhe defekte. Edihet organizimi dhe rregullimi profe-sional i materialit bibliotekar, si edhetë segmenteve të tjera bibliotekare,varet ekskluzivisht prej politikës sëdrejtë kuadrore brenda bibliotekave.Së këndejmi çështja e shqyrtimit kom-pleks të problematikës kuadrore dhetë shkollimit adekuat bibliotekar nukmund të shtyhen më.

Kuadri bibliotekar

17


MATERIALE

Letra është një shtresë e hollë e përbërë prejfibrash bimorë të thurura mirë njëra metjetrën. Celuloza, si përbërësi kryesor i letrës,është i ndjeshëm ndaj veprimeve të faktorëvefizikë, kimikë dhe mikrobiologjikë, të cilëtshkaktojnë ndryshime të strukturave, që çojnënë dëmtimin e plotë të letrës, do të thotëasgjësim i dokumentit. Ruajtja e dokumentevevaret, gjithashtu, nga disa faktorë, si: kushtet eambientit rrethues; cilësia e lëndëve të paraprodhuese; përdorimi gjatë shfrytëzimit (ngapërdoruesi).

Prej kohës së të qenit tekst i botuar, letrapëson një vjetrim natyral të pashmangshëm -ndryshojnë disa veti kimike e fizike të saj. Gjatëkësaj kohe, varësisht nga vendi dhe mënyra eruajtjes, materiali bibliotekar iu nënshtrohetdëmtuesve, të cilët mund të jenë:

- dëmtues biologjikë: mikroorganizmat, kër-pudhat, bakteret, insektet dhe brejtësit etj.;

- dëmtues fizikë: ndriçimi i fortë, nxehtësia,pluhuri, etj.;

- dëmtues kimikë: acidet dhe gazrat e tjeraatmosferike, kemikalet e ndryshme të për-dorura gjatë përfitimit të letrës etj..

Cilësitë e letrës varen nga përbërja e celu-lozës (celuloza është përbërësi kryesor i letrës)prej së cilës është prodhuar, prandaj edhe jeta edokumentit përcaktohet nga vetitë e fibrave tëletrës. Sa më e madhe të jetë “n” (numri i atom-eve të c - karbonit) i molekulës së celulozës, aqmë e gjatë dhe më rezistente është fibra dhe poaq e fortë del letra e prodhuar prej saj. Në tem-peraturë të zakonshme, celuloza është e qën-drueshme, por me rritjen e temperaturës, ajodekompozohet, duke dhënë celulozën e oksid-uar (një komponim në trajtë pluhuri). Drita,gjithashtu, shkatërron molekulën e celulozës nëprani të O2. Celuloza është e ndjeshme ndajacideve inorganike, të cilat e hidratojnë atë derinë glukozë. Të gjitha këto veti të celulozëskushtëzojnë ruajtjen e dokumentit (materialitbibliotekar) në kushte të caktuara. Sa mëshumë celulozë të përmbajë letra, aq më e gjatëdo të jetë makromolekula e celulozës e aq mërezistuese dhe jetëgjate janë fibrat që e përbëjnëatë. Pra, në këtë kontekst, edhe koha e ruajtjessë kësaj letre do të jetë më e gjatë.

Letra mund të dëmtohet edhe nga vjetërsia.Nga acidet: letra forcohet, bëhet e thyeshme(kërcet) gjatë shfletimit, kurse nga kërpudhat -zbutet, dobësohet dhe shfletohet pa u thyer.

Dëmtimi i materialit bibliotekar ndodhedhe nga faktorë natyrorë e aksidentalë, si:fatkeqësitë elementare, dëmtimi nga përmbyt-ja (vërshimet), tërmetet, zjarret etj..

DËMTIMET BIOLOGJIKE

BakteretBakteret janë mikroorganizma elementarë,

në shumicën e rasteve njëqelizore, me dimen-sione dhe forma të ndryshme. Ato karakterizo-hen nga vetia për t’u shumëzuar shumë shpejt,prandaj grumbullohen në formë cipash (shtre-sash kolonish, që dallohen me sy). Bakteretgjenden në ujë, në tokë dhe në ajër dhe mundtë jetojnë në kushte të vështira jetësore, ndërsapër zhvillimin e tyre nevojitet lagështia. Bakterete shkatërrojnë përbërësin kryesor të letrës - celu-lozën, në kushte normale. Në kushte melagështi më të madhe të ajrit, ato nuk paraqesinrrezik të menjëhershëm, në rastin konkret përmaterialet nga të cilat përbëhen librat. Në rastete lagies së librave, substancat ngjitëse dhe pjesëtprej lëkure të librave dëmtohen me shumë, përshkak se veprimtaria aktive e baktereve është nëmjedis të lëngët. Produkte të metabolizmit tëbaktereve janë dyoksidi i karbonit, acidetorganike, ketonet, aldehidet etj., komponimekëto që e dëmtojnë letrën.

KërpudhatDëmtimi e letrës (librit) që bëhen nga kër-

pudhat i përshkojnë njollat me ngjyrë të zezë tëmbylltë, si dhe të gjelbër të mbylltë. Kërpudhate zbërthejnë celulozën dhe për këtë arsye mundtë jetojnë dhe të zhvillohen në letër, meqëushqehen me të. Disa kërpudha, për ushqim epërdorin ngjitësin, disa të tjera yndyrat,pluhurin, mbeturinat e ushqimit etj.

Disa autorë i përmendin deri në 300 lloje tëkërpudhave që i dëmtojnë librat dhedorëshkrimet. Identifikimi i dëmtimit nga kër-pudhat bëhet lehtë, meqë letra zbutet dhedobësohet, si dhe shfletohet pa u thyer.

InsektetInsektet janë organizma shumë qelizorë

që jetojnë në të gjitha viset e botës, por më sëshumti në viset e nxehta dhe me lagështi (visetme klimë të nxehtë) dhe secili lloj e ka vendine tij të preferuar për jetë.

Insektet dëmtojnë letrën (librat) në shumëpjesë të saj, si: në pjesët sipërfaqësore, koperti-na, në rastet e dëmtimeve të rënda - tërë mate-rialin. Për ta mbrojtur materialin nga insektet,duhet njohur mirë jetën e tyre, si: ndërtimintrupor, zhvillimin, mënyrën e jetës, tëushqyerit.

Llojet që i sulmojnë librat, dorëshkrimet edokumente të ndryshme në letër, jetojnë silarva - disa muaj deri në dy vjet, ndërsa siadultë (të rritura, të pjekura) vetëm 1-2 muaj.

Shumica e insekteve zhvillohen në vendetë errëta, të lagështa dhe pak të ajrosura.Temperatura optimale për zhvillimin e insek-teve është (25-30) 0C. Shumica e tyre ushqe-hen me një numër të madh të materieveorganike, si: celulozë, amidon (nisheste), albu-mina, sheqerna etj.

Numri i insekteve që jetojnë në bibliotekadhe në arkiva është relativisht i madh. Insektetqë jetojnë në biblioteka mund të jenë banorëtë rastit (të përkohshme), por edhe banorë tëpërhershëm; insektet që ushqehen me drudhe me mbeturina ushqimore, mund të gjen-den rastësisht në biblioteka, sepse aty e gjejnëushqimin e tyre të preferuar.

Dëmtimi i letrës

Libri i dëmtuar nga kërpudhat

18


MATERIALE

Krimbat e libraveJanë insekte që më së shumti i dëmtojnë librat

dhe si dëmtues specialë, kur zhvillohen, mevështirësi eliminohen. Ushqimi i tyre i preferuarështë nga materiet organike: lëkura, mielli, albu-minat etj. Krimbat e librit, vezët e tyre i vendosinafër lidhjes së librit ose në vijat e librit. Pastaj larvatshkojnë kah brendia e librit ,duke hapur tuneledhe kthehen prapa kah sipërfaqja e jashtme, ashtuqë insektet e rritura (adutë) kthehen në sipërfaqe.

DËMTIMET FIZIKE

Dëmtimet fizike shkaktohen nga pluhuri,ndriçimi, temperatura etj.

Pluhuri, gazrat dhe partikulat (grimca) egrumbulluara janë të dëmshme. Në rastinkonkret do të ndalemi vetëm te dëmtimi ngapluhuri. Grimcat e ndotjes janë nga pluhuri, hiri,duhani, papastërtia dhe shumë spore; grimcat endotjes mund të vijnë nga shfrytëzimi i teksteve,nga muret e objektit, nga hyrja e dalja e personaveetj. Pluhuri shërben si bazë për vendosjen e pluhu-rit tjetër mbi letër. Nëse ka lagështi, pluhuri shër-ben si bazë e mirë për zhvillimin e mikroorganiz-mave, të cilët në letër të pastër nuk do të zhvillo-heshin.

Insektet më parë do ta sulmojnë letrën epapastër pastaj atë të pastër. Me rëndësi tëposaçme është edhe ventilimi, ngaqë përmba-jtja e ajrit të papastër (mosqarkullimi i ajrit) dotë ndikojë në vjetrimin natyral të letrës. Tëgjitha materialet, sidomos ato të rëndësisë sëveçantë, është mirë të ruhen në kuti me koper-tina nga kartoni neutral, duke pasur kujdes qëtë mos shtrëngohen shumë, sepse mund tëdëmtohen.

DËMTIMET KIMIKE

Dëmtimet kimike rrjedhin nga fenomenetme natyrë kimike, që zhvillohen në brendësi,duke e shkatërruar atë. Ndryshimet kimikemund të jenë të brendshme dhe të jashtme.

Ndryshimet kimike të brendshme - vijnë sirezultat i shpërbërjes së komponentëve përbërëstë letrës, të cilët janë të lidhur me procesin eprodhimit teknologjik dhe përbërjes së saj.Letra si element me përbërje organike pas njëruajtje të gjatë pëson një sërë ndryshimeshfiziko-kimike. Ky ndryshim quhet vjetrimnatyror i materialeve.

Letra dhe materialet e lidhjes (p. sh. lëkura,kartoni), duke u vjetërsuar, humbasin fortësinëmekanike, bëhen të brishtë, të thyeshëm, zverd-

hen dhe me kohë mund të kthehen në pluhur.Procesi i vjetrimit të letrës është problem mjaft irëndësishëm për të gjithë ruajtësit e doku-menteve. Meqenëse të gjitha materialetorganike janë dëmtues, është vështirë dhekërkohet mund për t’i ruajtur koleksionet bib-liotekare. Procesi i “vjetrimit natyror”, mund tëbëhet më i shpejtuar ose më i ngadaltë, varësishtnga kushtet e ruajtjes. Vjetrimi i letrës ndodhedhe në kushte të mira të ruajtjes, por ështëshumë më i ngadalshëm. Shkaku kryesor ishkatërrimit natyror të materialeve varet ngapërgatitja e letrës sot; shpesh po shfrytëzohenprodhime jokualitative të letrës. (Sulfati i alu-minit [Al2(SO2)3], i cili përdoret gjatë procesitteknologjik hidrolizohet në prani të ujit dhe mekëtë rast formohet acidi sulfurik (H2SO4); kykomponim është komponim acidik që i jepletrës karakter acidik).

Një nga faktorët e tjerë që kushtëzon qën-drueshmërinë e letrës është aciditeti i saj.Gjurmët e klorit (Cl2), të cilat mbeten në letërnga procesi i zbardhjes, ndihmojnë në forcimine veprimit të degradimit të sulfatit të aluminit, icili reagon me klorin dhe formon klorurin e alu-minit (AlCl3), i cili në prezencë të ujit (H2O) dhe(Cl2) e të nxehtësisë së ajrit, shndërrohet në acidklorhidrik (HCl), acid ky, i cili e dëmton letrën.

Ndryshimet kimike të jashtme - vijnë sirezultat i aciditetit të shkaktuar nga gazrat,pluhuri, tymi që ndodhen në atmosferë. Këtoquhen dëmtime nga ndotja atmosferike.Papastërtitë që përmban ajri janë pjesë të fortapluhuri dhe gazra të ndryshme me karakteracidik. Ajri i pastër dhe i thatë përmban: N (78.00 %), O ( 20.95 %), Ar (1.27 %), CO2 (O,33 %), si dhe elemente të tjera në sasi të vogla.Oksigjeni është tregues i mirë i pastërtisë nëambientet bibliotekare.

Pluhurat në përgjithësi e dëmtojnë letrëndhe kjo ndodh zakonisht në regjionet industri-ale ku ka shumë pluhur (nga furrat industriale,nga automobilat, nga ngrohja në shtëpi), sepselirohet dyoksidi i sulfurit (SO2 ), i cili shpejtoksidohet e kalon në treoksidin e sufurit (SO3)e ky i fundit në bashkëveprim me ujin e for-mon acidin sulfurik (H2SO4 ), i cili e zbërthencelulozën dhe letra bëhet e thyeshme.

Dëmtimi me acide Gazrat e ndryshme me karakter acidik,

janë: dyoksidi i karbonit (CO2), dyoksidi i sul-furit ( SO2 ), ozoni ( O3 ), të cilat e dëmtojnëshumë letrën. Me rëndësi për qën-drueshmërinë e letrës është ACIDITETI i sajpara së gjithash përmbajtja e acideve të lira.Letrat që përmbajnë më pak acide janë më tëforta (më të qëndrueshme).

Aciditeti i lartë e dëmton letrën kimikishtdhe fizikisht. Aciditeti ka një efekt shumë tëdëmshëm mbi letër. Shkalla e dëmtimit tëdokumenteve e të librave është e ndryshme;pjesët e predispozuara për t’u dëmtuar marrinngjyrë të verdhë kafe, në këtë kontekst qendra(mesi) e materialit mbetet e pandryshuar. Letrame aciditet të lartë përfshihet në pH (4-5), kangjyrë të verdhë në kafe dhe është e thyeshme.Në vlerën e pH (3) dëmtohet lëkura e kjo dotë thotë se lëkura është më e ndjeshme ngaaciditeti, pra dëmtohet më lehtë. Vlera e ph=7(ph neutrale) për letër, më së miri do të ishte nëmjedis neutral, mirëpo kjo shpesh është epamundur, sepse në aciditetin e saj ndikonedhe ngjyra, ngjitësi, e faktorë të tjerë.

Përgatitën: Shqipe Dreshaj - Asllani,Blerta Slishani

Kuti prej kartoni me ph neutral

19


BKUK

LAVDIJE RRAHMANI

Me implementimin në BKUK tëRFID teknologjisë, hyn në funksionsistemi i automatizuar i sigurisë dheqarkullimit të materialit bibliotekar,që do të thotë se BKUK-ja, sa i përketsigurisë së materialit bibliotekar dheqarkullimit të tij, do t’u bashkëngjitetradhës së bibliotekave tëmodernizuara.

Meqë kohë më parë BKUK-ja kafilluar punën me sistemin e automa-tizuar të përpunimit të materialit bib-liotekar, u krijuan kushtet për vënien nëfunksion të një sistemi të automatizuartë sigurisë së këtij materiali. Pra, meimplementimin RFID Sistemit,BKUK-ja hyn në radhën e bibliotekavetë modernizuara botërore. Vënia nëfunksion e një sistemi të tillë dhe e njëteknologjie kaq të avancuar ka rëndësitë madhe jo vetëm për BKUK-në, porpër gjithë sistemin bibliotekar nëKosovë.

RFID Sistemi Bibliotekar ka filluartë përdoret në biblioteka nga viti 1990,dhe që nga ky vit përdorimi i saj ështëzgjeruar shumë shpejt. Ndryshe ngateknologjitë që janë përdorur më herëtnë biblioteka, RFID SistemiBibliotekar i çon përpara zhvillimetteknologjike sa i përket sigurisë së mate-rialit bibliotekar si brenda ashtu edhejashtë bibliotekës. Ky sistem bibliotekarështë një kombinim i radio-frekuencës,teknologjisë bazë dhe teknologjisë sëmikroçipit (microchip). Me qindra bib-lioteka në gjithë botën sot përdorinteknologjinë e këtij sistemi. Ajo sjellkomoditet, lehtësi dhe më shumë efek-tivitet në menaxhimin e koleksionevedhe sigurinë e tyre.

PËRDORIMI DHE RËNDËSIA E RFIDTEKNOLOGJISË NË BIBLIOTEKË

RFID (Radio Frequency IDentification)është sistem që e bën të mundur përcjelljen ematerialeve bibliotekare kudo në bibliotekë,përfshirë këtu edhe procesin e huazimit dhekthimit të materialit.

Aktivitetet bibliotekare që mund tëpërfitojnë nga RFID teknologjia janë:

• Qarkullimi: verifikimi i daljes sëlibrave ose i materialeve të tjera, sidhe kthimi i tyre;

• Mbikëqyrja e inventarit: sigurimise secila njësi është në vendin e vet(vendndodhja e kopjeve përputhetme shënimet e inventarit);

• Përpunimi i librit: shtimi i kopjevenë koleksionet e bibliotekës

Përdorimi i RFID sistemit ul nëmasë të madhe kohën që nevojitet përkryerjen e operacioneve (punëve) nëqarkullim. Koha më e madhe e kursyeri atribuohet faktit që informatat ngaRFID tiketat mund të lexohen shumëmë shpejt sesa nga barkodet emëparshme, por, gjithashtu mund tëlexohen në të njëjtën kohë kopjet endryshme në raft. Përdoruesi kamundësi që të bëjë porosi për njësi tëndryshme në të njëjtën kohë.

Një përparësi e rëndësishme e RFIDteknologjisë është aftësia e saj për tëskanuar librat në rafte pa i përdoruar osepa i lëvizur nga vendi. Hand-heldinventory rider (lexuesi i inventarit)mund të lëvizet shpejt përreth raftit tëlibrave për të lexuar të gjitha informatatidentifikuese të veçanta.

Përdorimi i RFID teknologjisë nëbibliotekë lehtëson dhe shpejton nëmasë të madhe punën e bibliotekarëvedhe shërbimin e përdoruesve:- kursen kohën e verifikimit të daljes së

materialit dhe të kthimit të tij;- minimizon shansin për humbjen e

materialit;- bën të mundur zëvendësimin e men-

jëhershëm të materialit të humbur;- shkurton kohën për kthimin e materi-

alit bibliotekar;- thjeshtëson procesin e huazimit të

materialit dhe kthimit të tij;- ofron më shumë qasje për përdoruesit.

KOMPONENTËT E RFID SISTEMIT DHE EFEKTI ITYRE NË BIBLIOTEKË

RFID sistemi ka tri komponentë:• RFID labels (tiketat) - në të cilat janë

të programuara në mënyrë elektron-ike një sasi e vogël informatash;

BKUK dhe sistemi iautomatizuar i sigurisë së librit

20


BKUK

• Pajisjet për leximin e informatës –lexuesit (readers) ose zbuluesit (sen-sors) e RFID tiketave, të cilët janëtë lidhur me sistemin informativ tëbibliotekës;

• Antenat, të cilat janë të lidhura mepajisjet lexues, dhe emetojnë tëdhëna nga dhe deri te RFID tike-tat.

Kombinimi i pajisjes lexues dheantenës përbën një RFID station.Komunikimi mes RFID tiketës dheRFID station bëhet në distancë, pra lex-imi i të dhënave nga RFID tiketa bëhetnga një distancë e caktuar.

RFID LABELS (TIKETAT)

Bërthama e RFID SistemitBibliotekar është RFID tiketa. Secilatiketë përmban një antenë dhe njëmikroçip me një kapacitet prej disa bitëdhe nuk është më e madhe se një kartelëkredie. Këto tiketa mund të tregojnë më

shumë informacione për një njësi sesanjë barkod i thjeshtë i përdorur mëherët në sistemet bibliotekare. Vendosennë libër, CD, DVD dhe në materiale tëtjera. Këto tiketa përmbajnë informa-cione, si: numrin e barkodit, autorin,titullin, kodin e bibliotekës, informa-cionin për vendndodhjen e njësisë,statutin e njësisë (a mund të huazohetjashtë bibliotekës) etj.

Etiketimi i materialeve bibliotekarekërkon një trajnim prej 15 deri në 20minuta. Derisa për materialet e tjera, si:

CD, DVD dhe videokaseta, nuk kashumë zgjidhje për vendosjen e tike-tave, për librin ka më shumë opsione.Është e rëndësishme që të zgjidhetvendi i qëndrueshëm për etiketimin elibrave.

Vendosja e tiketës në brendi të libritështë më e preferuar për shkak të ruajt-jes nga dëmtimet e ndryshme gjatë pro-cesit të qarkullimit të materialit bib-liotekar.

Brendësia e kopertinës së fundit ështëvendi i rekomanduar, sepse etiketimi dotë bëhej më shpejt dhe më lehtë se nëçdo lokacion tjetër. Kjo do të mën-janonte përzierjen (ndërhyrjen) e metal-it të rafteve derisa bëjmë leximin e një-sive (inventarizimin). Për sigurinë sa mëtë madhe të materialit bibliotekar, nëBibliochip tag (tiketë) kodohet vetëmnjë numër identifikues, prandaj kjo bëntë pamundur marrjen e informatave tëtjera për njësinë e caktuar, si dhe përnjësitë e radhitura në raft, mirëpo kjonuk do të thotë se ato nuk mund të

përmbajnë informata tëtjera shtesë.

PAJISJET LEXUES - READERS

Sisteme të ndryshmepërdorin disa lloje tëndryshme të këtyre pajis-jeve; gjithashtu përdoren sizbulues kur instalohen nëdaljet e bibliotekës. Këtojanë pajisje të dizajnuara përt’i detektuar dhe për t’i lex-uar tiketat, në mënyrë që të

merren informatat që janë të regjistru-ara në të. Fuqia e antenës së pajisjes përlexim prodhon një fushë RF (fushë meradio-frekuenca). Kur tiketa kalonnëpër këtë fushë, informatat e regjistru-ara në Çipin e tiketës dekodohen ngakjo pajisje dhe dërgohen në server, i cili,si përgjigje, komunikon me sistemin eautomatizuar të bibliotekës në të cilinështë i integruar RFID Sistemi.

Pajisjet-lexues përdoren në qarkullimpër huazimin dhe kthimin e materialit bib-liotekar; vetë huazimin nga ana e përdorue-

sit, si dhe në funksionin e zbuluesit nëpër-mjet detektimit dhe leximit të informa-cionit që bartin RFID tiketat, me qëllim qëtë determinohet koha e huazimit dhe ekthimit të materialit. Gjithashtu, kamundësi që kjo pajisje të instalohet edhe nëbartësin e librave - për kthimin e materi-aleve dhe identifikimin e tyre në mënyrëautomatike, derisa ata kalojnë nëpër të. Pra,kjo pajisje është mjaft e përshtatshme tëpërdoret si pajisje për të lexuar informatatnga grupe njësish në rafte me qëllim që tëlokalizojë gabimet në radhitjen e njësive.

Pajisjet lexues në sistemin bibliotekarRFID kanë përdorim mjaft të gjerë.Ato mund të përdoren për disa funk-sione:

• Conversation stacion - përdoretpër futjen e të dhënave në RFIDtag;

• Staff workstation at circulation -përdoret për të kontrolluar daljendhe hyrjen e materialit bibliotekar;

• Patron seli check-out stacion - për-doret për ta kontrolluar daljen e mate-rialit pa mbikëqyrjen e anëtarëve tëstafit;

• Exit sensors - bën verifikimin se tëgjitha materialet që kanë dalë ngabiblioteka janë evidentuar;

• Patron seli check-in stacion - për-doret për të kontrolluar kthimin ematerialit pa mbikëqyrjen e anë-tarëve të stafit;

• Book drop reader - përdoret përkontrollimin e materialit derisapërdoruesi e kthen atë në book-drop (bartësi i materialit);

• Portable reader - bën verifikimin enjësive të kthyera dhe vendosjen etyre në mënyrë korrekte në raft.

RFID Sistemi në mënyrë të veçantë uadresohet nevojave të menaxhimit tëqarkullimit të materialit bibliotekar dhezbulimit të keqpërdorimeve të tyre. Ky sis-tem mundëson shkurtimin e kohës së pro-cesimit të materialeve në masë shumë tëmadhe, si dhe eliminon kohën e shpenzuarpër verifikimin e njësive në raft derisa shiko-jmë për njësi të humbura ose për gabime nëradhitje.

21


BASHKËPUNIMI NDËRKOMBËTAR

Drejtori i BKUK-së - Dr. Sali Bashota,gjatë vizitës në Amerikë, u njoftua me sis-temin e bibliotekave publike në ShBA dhepati diskutime të frytshme me ekspertëprofesionistë në bibliotekat publike dheakademike; se si politikat dhe fondet e bib-liotekave janë të zhvilluara dhe tëpërkrahura nga qeveritë lokale, shtetërore,federale; përdorimi i teknologjisë informa-tive në bibliotekat publike, në rritjen dheshpërndarjen e informacioneve përmeskatalogut on-line dhe bazës së të dhënave. Vizita e parë e Dr. Bashotës ishte ajo nëUashington - në Bibliotekën BENDER, kuu takua me Patricia Wand, nga BibliotekaUniversitare, e cila dha një përshkrim përsistemin e bibliotekave universitareamerikane, duke shpjeguar proceset ethemelimit të bibliotekave private univer-sitare.Drejtori u BKUK-së u prit edhe nga zyr-tarë të lartë të Qendrës DelphiInternational Program of World Learning,me Kim Havenner dhe Christina Thomas;nga drejtori Ekzekutiv i Shoqatës sëBibliotekave Amerikane (ALA) - EmilySheketoff, ku u diskutua për sistemin bib-liotekar në ShBA, për historinë e bib-liotekave edhe për kontributin e tyre nëshoqërinë civile. Vizita me interes ishin edhe ajo nëBibliotekën MELVIN GELMAN, nëUniversitetin George Washington. U viz-itua edhe Këshilli Kombëtar i Bibliotekavedhe Shkencave Informative, i udhëhequrnga dr. Trudi Hahn, drejtor Ekzekutiv, nëtë cilin u njoftua për programet funksion-ale për qasje në shkencat informative dhepër qasje në biblioteka. Me rëndësi të veçantë qe vizita nëBibliotekën e Kongresit, më e madhja nëbotë, ku drejtori i BKUK-së u takua mepërfaqësuesit e kësaj biblioteke, me ndih-mësdrejtorin e saj Robert Dizard, pastajme dr. Don Panzerën, drejtor i Pasurimittë Divizionit Evropo- Latino-Amerikane,si dhe Grant Harris, specialist në këtë bib-

liotekë, i cili kohë më parë pati vizituarBKUK-në. Në këtë takim u diskutua përbashkëpunim të mëtutjeshëm tëBibliotekës së Kongresit dhe BKUK-së. Institucione të tjera me rëndësi, të cilat uvizituan, ishte edhe Këshilli i Bibliotekëspër Burime Informative - CLIR; vizita nëInstitutin e Muzeut dhe ShërbimeveBibliotekare, me përfaqësues dhe udhëhe-qës të lartë të këtij instituti; vizita nëBibliotekën Memoriale Martin Luter KingJr. në Uashington.Drejtori i Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare, vizitoi edhe biblioteka të tjeraqëndrore e speciale, në vende e rajone tëndryshme, si në: San Diego, Kalifornia, sidhe në Bibliotekat e Qarkut të SolanaBeach, Cardiff dhe takoi profesor e special-ist të fushës së bibliotekarisë; Denver,Kolorado.Në Denver, Dr. Sali Bashota u prit ngapërfaqësues të Bibliotekave, intelektualë especialistë të shkencave të ndryshme,shkrimtarë e udhëheqës të asosacioneve tëndryshme për hulumtime kulturore eshkencore;Në Columbus, Ohio, Nju Jork, vende nëtë cilat u informua për programet e rejaamerikane për biblioteka, zhvillimin ehulumtimeve shumëgjuhësore, decentral-izimin e pasurimit dhe vendimmarrjen përpasurim. Në Bibliotekën Publike të NjuJorkut, u diskutua kryesisht për burimetelektronike, përfshirë bisedat për digjitaliz-imin e njësive bibliotekare, koleksionetdigjitale, bashkëpunimin ndërmjet bib-liotekave etj.Drejtori i BKUK, Dr. Sali Bashota ushpërblye me Mirënjohje nga DelphiInternational Program of World Learning,e cila iu dedikua zhvillimit të suksesshëmdhe ndryshimeve në BKUK. Përgatiti: Sh. RAMA

Vizitë e rëndësishme për të orientuar

ndryshimet e ardhshme në BKUK

BKUK-jja HAP BIBLIOTEKËN E ARTITBASHKËKOHOR

(23 shtator 2005)Biblioteka e Artit Bashkëkohor, e cila u hap

në Bibliotekën Kombëtare dhe Universitare tëKosovës, është njëri ndër projektet e rëndë-sishme që sjell burime të reja nga fusha tëndryshme të arteve dhe ka për qëllim kryesortë ofrojë modelin e një biblioteke moderne mebotime të një spektri të gjerë.

Ideja për themelimin e kësaj Bibliotekeishte nga Fondacioni Kulturor Federal iGjermanisë, në vitin 2004, në mënyrë që tëinicohet shkëmbimi dhe komunikimi i vleravemes Gjermanisë dhe shteteve të tjera tëEvropës Lindore.

Nga Marrëveshja e Mirëkuptimit e nën-shkruar ndërmjet Shennon Bool dhe AdrianWilliams, përfaqësues të fondacionit, dhe drej-torit të BKUK-së - Dr. Sali Bashota, ndër tëtjera, thuhet: “Academy Remix” (një prej nën-projekteve të projektit “Lidhjet”) ështëpërgjegjës për një numër aktivitetesh përbren-da Kosovës, të cilat sigurojnë një avancim kul-

turor. Nën ombrellën e të dy lidhjeveAcademy Remix-it, artistët e rinj ngaStaedelschule në Frankfurt a.M, Gjermani dhestudentët që janë të përfshirë në OrganizatënExit Art në Prishtinë, Kosovë, u është mundë-suar të realizojnë projekte individuale, të cilatkanë të bëjnë me zhvillimet kulturore”.

Koleksioni i Bibliotekës së Artit Bashkëkohorzhvillohet dhe pasurohet njëkohësisht nëFrankfurt dhe në Prishtinë dhe është i përbërë ngalibra filozofikë, teorikë, letërsi, katalogë të ekspozi-tave, monografi të artistëve, CD, DVD etj.

Në ceremoninë solemne të themelimit tëBibliotekës së Artit Bashkëkohor morën pjesë per-sonalitete të shumta të kulturës, të artit e të shkencës,ndërsa folën udhëheqësit e projektit - AdrianWilliams dhe Shannon Bool nga Gjermania dhedrejtori i BKUK-së - Dr. Sali Bashota.

Me organizimin e Zyrës së ShBA-ve nëPrishtinë, Departamenti i këtij Shteti,përkatësisht Zyra për Edukim dhe ÇështjeKulturore në bashkëpunim me DelphiInternational Program of World Learning,mbështetën projektin e quajturAdministrimi i bibliotekave në ShBA, në tëcilin drejtori i BKUK, Dr. Sali Bashota,mori pjesë dhe pati takime të rëndësishmeme personalite të njohura të fushës sëbibliotekarisë dhe të kulturës.

22



BKUK NË KONFERENCËN E IFLA-ss (13 gusht 2005)Drejtori i Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës, Dr. SaliBashota, si dhe kryetari i Shoqatës së Bibliotekarëve të Kosovës BesimKokollari, me ftesë zyrtare nga IFLA (Federata Ndërkombëtare eAsociacioneve Bibliotekare), morën pjesë në Kongresin e 71-it të kësajFederate, i cili u mbajt në Oslo të Norvegjisë.

Në kryeqytetin e Norvegjisë u mbajt Konferenca e bibliotekavebotërore, e cila kishte për qëllim promovimin e mirëkuptimit ndërkom-bëtar, të bashkëpunimit; diskutimin e çështjeve të ndryshme, hulum-timin dhe zhvillimin në të gjitha veprimtaritë bibliotekare dhe të shken-cave informative në nivelin ndërkombëtar.

IFLA ka mëse 1500 anëtarë nga 140 vende të botës, në mesin e të cilave është e anëtarësuar edhe BKUK.Gjatë kësaj konference, përfaqësuesit e BKUK-së patën takime zyrtare të nivelit të lartë me përfaqësues të

ndryshëm të bibliotekave botërore nga Evropa dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës.Takime të veçanta delegacioni nga Kosova ka pasur me Nancy Davenpont, presidente e Këshillit të Bibliotekës për

Burime Informative(CLIR) nga SHBA, Frode Bakken, Kryetar i Shoqatës së Bibliotekarëve të Norvegjisë, MarselNauer, drejtues i Kompanisë Bibliotheca RFID, J. E. Roed, Drejtor i Bibliotekës Universitare të Norvegjisë etj.

DDOONNAACCIIOONN NNGGAA RRUUMMAANNIIAA PPËËRR BBKKUUKK - MMEE VVLLEERRËË TTËË RRRRAALLLLËË KKUULLTTUURROORREE Përkthyesi, poeti, publicisti

shqiptar nga Rumania - Baki Ymeri,për BKUK-në ka sjellë donacionin edytë të materialeve e dokumenteveme vlerë të veçantë kulturore e his-torike për shqiptarët, si: libra,dorëshkrime, revista, letra, fotografi,botime nga fusha e folklorit etj.

Ndër materialet me vlerë janëedhe: Albanica e Anton Balotës(Bukuresht, 1936), fq. 438, si dhe

fotografi të ndryshme; Dardha, album turistik i realizuarnga Mitrush Kuteli, vepër e bukur, e rrallë dhe e vjetër (pavit botimi); Albania e Dem Abeleanu-t, Çernauc(Ukrainë), 1928; Pranë kllanikut, e Aleko Vançit,Bukuresht, 1940, vepër e rrallë, me disa fotografi; Abetari Vogël Shqyp, prej Lek Grudës, Bukuresht, 1906;

Nikolla Nacio, Demascarea unei Bande de Tradatori(Demaskimi i një bande tradhë-tarësh), Bucuresti, 1907; Intrigilestraine in contra neamului albanez(Intrigat e huaja kundër kombitshqiptar), Bucuresti, 1907; J. Vreto,Numeratoreja, Bukuresht, 1886; M.Çami, Erveheja, Bukuresht, 1888;Shkronjëtore e Gjuhësë Shqip, prejS.H.F., shtypur prej Shoqërisë Drita,Bukuresht, 1886, fq. 128 +10 etj..

U PROMOVUAN VEPRA NË GJUHËN ANGLEZE NGAFUSHA E HISTORISË, LETËRSISË, ANTROPOLOGJISËDHE DIPLOMACISË SHQIPTARE(23 shtator 2005)Shtëpia Botuese Qendra për StudimeShqiptare dhe I.B.TAURIS në Londër në fill-im të vitit 2005 botoi pesë tituj në gjuhënangleze nga fusha e historisë, letërsisë,antropologjisë dhe diplomacisë shqiptare:Gjashtë muaj mbretëri - Duncan Heaton -Armstrong, Shqipëria dhe mbreti Zog (vëllimiI,1908 - 1939) - Owen Pearson, Historia eletërsisë shqipe - Robert Elsie, Shqipëria sot -Clarissa de Waal dhe Lahuta e Malcis e Gjergj

Fishtës, përkthyer ngaRobert Elsie dheJanice Mathie - Heck.

Me rastin e këtij pro-movimi, me kumtesa dhefjalime u paraqitën: DritaStatovci, Avni Spahiu,Enver Hoxhaj, ShkëlzenMaliqi, Bejtullah Destanidhe Sali Bashota.

Organizator i pro-movimit të këtyreveprave ishte BKUK.

23



TRAJNIME NGA FUSHA E KLASIFIKIMIT LËNDOR Me ftesë të BKUK-së drejtuar Bibliotekës Kombëtare të

Shqipërisë, prej 7-9 shtator 2005, u organizua një trajnimnga znj. Behije Luga, udhëheqëse e Departamentit tëInformatikës dhe Teknologjive të Reja në BibliotekënKombëtare të Shqipërisë. Ky trajnim ishte i domosdoshëmpër shkak të nevojave për njohjen e klasifikimit lëndor, pasfillimit të punës në programin e automatizuar bibliotekarAleph500/ ExLibris në BKUK. Në këtë trajnim nga fusha eklasifikimit lëndor, morën pjesë punëtorë nga BKUK-jadhe nga bibliotekat ndërkomunale të Kosovës.

Më pas, trajnimet kanë vijuar nga po kjo fushë nëBibliotekën Kombëtare të Shqipërisë, ku nga BKUK-jaishin një grup prej 5 punëtorëve. Trajnimi u organizua prej25-30 shtator 2005.

Këto dy trajnime bën të mundur që puna e filluar nëkatalogun elektronik Aleph500/ ExLibris, të plotësohet dhetë profesionalizohet edhe me klasifikimin lëndor.

BIBLIOTEKARË NGA KOSOVA DO TË AFTËSOHEN NË SHBA

(Prishtinë, 19 gusht 2005)Zyra e SHBA-ve në Prishtinë me kënaqësi njofton se 9 bib-liotekarë nga Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovësjanë zgjedhur për të marrë pjesë në trajnim në një SHBA, që dotë mbahet në Simmons College në Amherst, shtetiMassachusetts. Përzgjedhja është bërë bashkërisht nga Zyra eSHBA-ve në Prishtinë, Instituti për Trajnim dhe Zhvillim (ITD)dhe Fakulteti i Bibliotekarisë dhe Shkencave të Informacionit(GSLIS) në Massachusetts, SHBA, si dhe Ministria e Arsimit, eShkencës dhe e Teknologjisë e Kosovës. (MASHT).

Ky trajnim është një pjesë e përpjekjeve të Qeverisë së SHBA-ve për të ndihmuar zhvillimin dhe modernizimin e Bibliotekavetë Kosovës. Kurset pasdiplomike do të përfshijnë instruksionet especializuara për zhvillimin dhe menaxhimin e koleksioneve, shër-bimet e informacioneve nëpërmjt internetit (online), referencatvirtuale, si dhe përfitimet dhe sfidat e informacioneve digjitale dheteknikat e tanishme menaxhuese në bibliotekat universitare nëAmerikë. Ky projekt ka dy pjesë kryesore: pjesa e parë është trajni-mi në SHBA që do të mbahet prej 21 gushtit deri më 17 dhjetortë vitit 2005; pjesa e dytë është faza pas trajnimit, që përbëhet ngaaktivitetet në Kosovë gjatë vititi 2006.

Pjesëmarrësit në këtë trajnim janë: Shukrije Rama, BesimKokollari, Bedrije Mekolli, Bukurije Haliti, Ramush Zeka,Elhame Buzuku, Ardian Haxhaj, Barlet Berisha dhe UrimSallauka. Më herët, gjatë kësaj jave, ata u takuan me shefin emisionit të Zyrës së SHBA-ve në Prishtinë Philip Goldberg, icili i uroi ata që janë përzgjedhur për këtë trajnim.

Zëvendësshefi i sektorit për marrëdhënie publike në Zyrën eSHBA-ve në Prishtinë, Wendy Kolls shtoi se "këta 9 bibliotekarëdo të jenë të parët në Kosovë që janë trajnuar në mënyrë profe-sionale dhe moderne për shkencën e bibliotekarisë, dhe ata do tëluajnë një rol të rëndësishëm në përcjelljen e dijenisë së tyre tekolegët dhe për t'i ofruar informata opinionit kosovar".

Dr. Sali Bashota, drejtori i Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës do t'i bashkohet këtij grupi gjatë javëssë fundit të këtij trajnimi e që është në kuadër të programit tëpërgjithshëm të Zyrës së SHBA-ve për bibliotekë.

(Informacion i dhënë nga Zyra e SHBA-ve në Prishtinë)

SHKRIMTARI JEVREM BRKOVIQ VIZITOI BKUK-NNË(1 nëntor 2005)

Shkrimtari i mirënjohurmalazias Jervrem Brkoviq, icili është laureat i sivjemë iManifestimit poetikNdërkombëtar "Kepi iShpresë së Mirë - FahredinGunga", në kuadër të vizitëssë tij që i bëri institucioneveqeveritare dhe kulturore,ndër të tjera, e vizitoi edheBibliotekën Kombëtare dheUniversitare të Kosovës.Jevrem Brkoviq, gjatë kësajvizite, i dhuroi kompletin eveprave të veta BibliotekësKombëtare dhe Universitare të Kosovës, të përbërë nga 31 tituj - llojesh dhezhanresh të ndryshme: prozë, poezi, dramë, ese, publicistikë, polemikë etj..

Gjatë takimit me Dr. Sali Bashota, drejtor i BKUK-së, u biseduaedhe për nevojat e bashkëpunimit kulturor mes institucioneve tëKosovës dhe të Malit të Zi.

Përgatiti: Fatmire RAMADANI

24

VITI 2 • NUMRI 3 • NËNTOR 2005

BOTIME

KOSOVA DHE TROJET SHQIPTARE NË ISH JUGOSLLAVI (Bibliografi e anotuar) I: nga lashtësia deri në vitin 1912, Tiranë 2005Një nga bibliografitë e rralla (ndoshta e vetmja) që trajton të kaluarën e largët të Kosovës në aspek-

tin bibliografik, është vëllimi bibliografik "Kosova dhe trojet shqiptare në ish Jugosllavi (Bibliografi e anotu-ar)I: nga lashtësia deri në vitin 1912", Tiranë 2005, e autores znj. Afërdita Sharxhi, aktualisht bibliografenë Departamentin e Albano-Ballkanologjisë në Bibliotekën Kombëtare të Shqipërisë dhe autore ebashkautore e disa bibliografive, ndër to edhe edhe "Albanica I (shek. XIV - XVIII), Tiranë 1998".

Bibliografia në fjalë përmban të dhëna me interes për gjendjen politike, ekonomike e shoqërore tëkëtyre trevave shqiptare që nga Dardania dhe dardanët, pastaj për sundimin osman, për kryengritjetantiosmane, për marrëdhëniet tregtare mes qyteteve shqiptare dhe Republikës së Venedikut, përTraktatin e Shën Stefanit dhe atë të Berlinit, për rolin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit e deri nëShpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë më 1912.

Në këtë vëllim bibliografik, që përmban 406 njësi bibliografike, janë përfshirë vepra të ndryshme,udhëpërshkrime, vjetarë të Perandorisë Osmane për Vilajetin e Kosovës e të Manastirit, artikuj të peri-odikut, dokumente, akte ndërkombëtare e memorandume me interes për problemin e Kosovës e të tro-jeve shqiptare në Mal të Zi. Në fund të vëllimit bibliografik, një vend të veçantë zënë hartat, të cilat u tako-

jnë hartografëve më në zë të shek. XVI - XIX, si: Mercator, Gastaldo, Cantelli, Coronelli etj., në hartat e të cilëve janë paraqitur trojetshqiptare, përfshirë edhe territorin e Kosovës nën emërtimet Albania (Albanie), Haute Albanie, Epiro (Epire), Albania pars Illyridis etj.

Në bibliografi, veprat dhe artikujt janë renditur alfabetikisht sipas autorit ose titullit të veprës, kurse hartat përshkruhen me ren-ditje alfabetike më vete, por me numër rendor në vazhdim. Një rëndësi të jashtëzakonshme kanë shënimet në gjuhën shqipe për çdonjësi bibliografike, të cilat kanë të bëjnë me përmbajtjen e veprës dhe të dhënat e veçoritë e botimit. Natyrisht se një punë kaq evështirë është arritur në saje të një përvoje të gjatë të autores në Bibliotekën Kombëtare të Shqipërisë dhe në saje të njohjes së disagjuhëve të huaja, e sidomos latinishtes, si një gjuhë e vdekur, por shumë e nevojshme për studiues.

Në fund bibliografia ka treguesin e personave për të cilët flitet në vepra, treguesin gjeografik dhe atë lëndor, të cilët e lehtësojnëpunën kërkimore të studiuesve.

Vëllimi bibliografik "Kosova dhe trojet shqiptare në ish Jugosllavi" pasqyron më së miri punën këmbëngulëse të znj. AfërditaSharxhi, për të depërtuar hollësisht në përmbajtjen e fondeve dhe për t'i përpunuar ato në mënyrë profesionale. Dhe, së fundi, boti-mi i kësaj bibliografie, si vëllim i parë (I), na inkurajon së autorja do të vazhdojë punën e saj edhe me ndonjë vëllim të dytë.

BEKTASHIZMI NË SHQIPËRI (Bibliografi), albPAPER, Tiranë 2004

Një nga variantet e ashtuquajtura liberale të fesë islame te shqiptarët - bektashizmi, (i njohur si një lloj protestantizmi ibesimit islam), që prej shekujsh ka tërhequr vëmendjen e udhëtarëve dhe studiuesve të huaj,të cilët kanë shkruar mijëra faqe mbi këtë temë, me interes edhe për botën shkencore.

Në saje të këtij interesimi, autorët Maksim Gjinaj, Petrit Bezhani dhe Nuri Çami, iupërveshën punës dhe pas tri vjetësh pune hulumtuese, hartuan një bibliografi voluminoze metitull: "Bektashizmi në Shqipëri", e cila u nxit dhe u ndihmua nga Kryegjyshi BotërorBektashian - Haxhi Dede Reshat Bardhi.

Për hartimin e një bibliografie të tillë, autorët, shfrytëzuan botimet albano-ballkanologjiketë autorëve shqiptarë e të huaj, si dhe shkrimet e botuara në periodikun shqiptar e atë të huaj,që trajtojnë problemet e bektashizmit te shqiptarët.

Sipas autorëve, literatura e shkruar për besimin bektashian në gjuhën shqipe zë fill që nëshekullin e XVIII, kur u shkruan vargjet e para për lindjen e profetit Muhamed a.s. e vijuan edhenë shekujt pasardhës, por botimet e mirëfillta artistike e shkencore, që trajtojnë filozofinë dheçështje të tjera të këtij besimi, në përgjithësi - të atij shqiptar, në veçanti, u bënë kryesisht në gjys-

mën e dytë të shek. XIX e në dhjetëvjeçarët e parë të shek. XX.Një vend të veçantë në këtë bibliografi zënë veprat e udhëpërshkruesve dhe studiuesve të mirënjohur, si: E. Çelebiu,

U. M. Lik, J. G. Hahn, J. Hobhouse, I. Manzouri, F. Babinger, P. Barlt, F. Hasluck, R. Elsie etj., të cilët jo vetëm që ishkelën vetë trevat shqiptare, por në veprat e tyre pasqyruan objekte e personalitete të besimit bektashian, të bëma eveprime të tyre, të ndryshme, probleme e marrëdhënie me përfaqësuesit e besimeve të tjera në Shqipëri.

Bibliografia në fjalë përmban 2 379 njësi bibliografike, të përcjella me shënime plotësuese. Renditja e njësive është bërënë mënyrë kronologjike dhe brenda të njëjtit vit është bërë renditja alfabetike sipas autorëve. Për ta lehtësuar punën e për-doruesve, bibliografia është e pajisur me treguesin e autorëve, ku përfshihen edhe redaktorët, shqipëruesit, përgatitësit,komentuesit etj. Të një rëndësie të veçantë janë treguesi i personave për të cilët është shkruar, si dhe treguesi gjeografik dheai i objekteve fetare të këtij besimi. Së fundi, këtij qëllimi i ka shërbyer edhe treguesi tematik e lëndor, me të cilën ështëpajisur kjo bibliografi.

GJ. BERISHA

biblioleletrtraapasionant funksionalizohet teoria e madhështisë dhe teoria e së bukurës....

Documents