paul schnabel vws-masterclass180310
DESCRIPTION
De inleiding van Paul Schnabel voor de VWS-masterclass gezondheidszorg 2010.TRANSCRIPT
Zorgvraagstukken in vogelvlucht
VWS-masterclass 18-03-2010
Paul Schnabel
Sociaal en Cultureel Planbureau
Universiteit Utrecht
Zorg wordt steeds (sneller?) duurder
Hoe rijker het land, hoe hoger het zorgpercentage BNP : 1953 – 3%; 1963 – 4%; 1973 – 9%
1983 – 11%; 1993 – 11,5%; 2003 – 13%; 2008 – 13,5% 2009 – ?
Professionalisering ‘liefdewerk’
Wet van Baumol: zelfde werk steeds duurder
Kwaliteit : maximum is minimum
‘Equity’”principe
Stijging zorgkosten
1958 - 600 miljoen (1% van nu)- bevolking 1/3 kleiner (11 miljoen)- % ouderen ½ kleiner- gezondheidszorg 3,5% BNP
2010 - gezondheidszorg 13-15% BNP (?)
Zorgkosten levensloop
50.000 Euro ♂
100.000 Euro ♀
50% in de laatste 5 jaar
50% ziekenhuiskosten
Kosten en gezondheidszorg Nederland Euro (x miljard)
1972 - 6,5 1980 - 17,3 1990 - 26,6 1995 - 35,1 2000 - 47,0 2005 - 67,8 2008 - 79,1
2010 premie 60 + begroting 14,5
Gezondheidszorg 31.600 (33.350) Huisartsen 2.200 (2030) Tandheelkunde 750 (790) Alg. ziekenhuizen 10.600 Acad. ziekenhuizen 3.300 Med. specialisten 1.900 17.300 (17.100) Overig curatief 1.500 Geneesmiddelen 5.300 (5500) Hulpmiddelen 1.300 (1390) GGZ 3.200 (3530) Paramedisch 500 (600)
Begroting zorguitgaven (BKZ) 2009-2010 (x 1 miljoen euro)
Begroting zorguitgaven (BKZ) 2009-2010 (x 1 miljoen euro)
Langdurige zorg (AWBZ) Langdurige GGZ 1.350 (1560) Gehandicapten zorg 5.600 (6000) Verpleging + verzorging 12.000 (12.340) PGB 1.850 (2260) (WMO) (1.500) (1600)
Overigen Preventie/vaccinatie 110 (110) Opleidingfonds 820 (840)
• Groei zorguitgaven (CBS)
1972-2008 - 7,3% per jaar
6,5 miljard euro (1972) - 79,1 miljard euro (2008)
• Correctie prijsveranderingen
1972-2008 - 2,9% groei per jaar
Sociaal en Cultureel Planbureau
2010 Gezondheidszorg
Grootste maatschappelijke sector
1,2 miljoen werknemers (800.000 fte)
Premie + Rijk + Privé 4000 Euro p.p.
Bijna niets 6-jarige, 6000 Euro 60-jarige, 20.000 Euro 80-jarige, 50.000 Euro 100-jarige
0,01 % bevolking - 1% zorgkosten
Typisch ‘Nederlands’ aan de gezondheidszorg
Publicly financed, privately provided Volksverzekering als particuliere verzekering Groot basispakket in de zorg Accent op cure en care (AWBZ/WMO) Specialist op afstand, eerstelijn dominant Weinig ziekenhuis, weinig particuliere zorg, weinig artsen Patiëntenrechten Sterke eerste lijn, beperkte tweede lijn
Sociaal en Cultureel Planbureau
Typisch ‘Nederlands’ voor de gezondheidszorg
Lage vergrijzing, maar• < 1% 65+ bij/met kinderen• 6-7% 65+ verpleeg/verzorgingshuis• Combinatie thuiszorg – mantelzorg
Lage geneesmiddelenconsumptie
Goede anticonceptietraditie
Grote verstandelijk gehandicaptenzorgsector
Sociaal en Cultureel Planbureau
Echte marktwerking?
Feitelijk volksverzekering (basispakket/geen selectie)
Oligopolisten houden elkaar scherp Verzekerden honkvast Lage prijs verzekering
Verzekerden willen geen ‘preferred providers’ Overheid blijft mee-, bij- en tegensturen Cure-markt anders dan care-markt Lokaal beperkt aanbod – geen overschot Zorgverzekerde geen idee werkelijke kosten gezin, 2 k. – 2500
Euro p.j. – echt: 7500 Euro
Kostbare principes worden knelpunten
Equity – gelijkheid en solidariteit – collectivisering persoonlijke kosten en risico’s
Gelijkheid in toegankelijkheid en beschikbaarheid
Uniformiteit van kwaliteit, kwaliteit boven prijs
Evidence based medicine, internationale standaard
Nieuwe kostbare principes
Marktwerking en concurrentie – effectief?
Van aanbod- naar vraaggericht werken – echt waar?
Horizontale verantwoording, stakeholderbenadering – efficiënt?
Keten en comprehensiveness: preventie/cure/care – beheersbaar?
Lastige praktijken Marktwerking minder en moeilijker dan gedacht
Aanbodschaarste houdt vrager zwak
Steeds meer langdurige zorgvraag
Overheid als moral entrepreneur, maar met weinig moreel gezag
Ontbrekend kostenbesef vragers en aanbieders
Steeds meer kritiek op en twijfel over kwaliteit
Toenemende juridisering
Zorg wordt steeds groter
Bevolkingsgroei - vergrijzing Uitbreiding diagnostiek – curatie-gebied Ver’zorg’ing welzijn Medicalisering, paraprofessionalisering, protoprofessionalisering Meer uitbreiding dan vervanging Tweede en derde ordeproblematiek:meer preventie, dus ook meer
cure; meer cure dus ook meer care
Trends in zorgaanbod, NL. 1960-2005
1960 (11,4) 2005 (16,4)
Huisartsen 4400 8500 Tandartsen 2500 8000 Apotheken 850 3300 Specialisten 3900 17.500---------------------------------------------------------------------------- Ziekenhuisbedden 72.500 51.500 Opnamen (x1000) 1250 1700 Opnamedagen (x1000) 23.700 12.400
Sociaal en Cultureel Planbureau
Groeiende vraag Beperking vraag
-bevolkingsgroei, vergrijzing -pakketverkleining-allochtonen -eigen bijdragen-mondiger patiënten -aanbodtekort-medische technologie -gezondere leefstijl-groeiend aanbod
Bevolking 2020-I
Groter - 4-5% meer (17,5 miljoen)
Ouder - 30% meer 65+ (3 miljoen)- minder jongeren, sterkere
grijze druk (28%)
Anders - 50% meer allochtonen (2,4 miljoen), nog relatief weinig ouderen- steeds meer
eenpersoonshuishoudens(meer dan 35%)
Bevolking 2020-II
Rijker - inkomen plus vermogen
Lastiger - hoger opgeleid, mondiger, individualistischer
Veranderlijker - second opinion, alternatieve geneeswijzen
Zelfstandiger - domotica, informele zorgthuiszorg
Diverser - leefstijlverschillen, etnische
verschillen
Bevolking 2020 ook gezonder?
Ja, dankzij… Neen, want…
Opleiding OvergewichtWelvaart Drank/drugs/tabakSport Stress/burn-outZorg Chronische ziektenSupplementen Kwetsbaarheid (genetisch)Leefstijl Vergrijzing Allochtonen Soc.economische verschillen
Ontwikkeling gezondheidszorg
1850 – opkomst volksgezondheid/public health 1850-1900 – levensverwachting + 10 jaar (48) 1900 – opkomst patiëntgerichte geneeskunde 1950 – opkomst effectieve geneeskunde 1900-2000 – levensverw. +30 jr (78) 2000 – opkomst positieve gezondheidszorg 2000-2100 – levensverw. + 20 jr? (100)
Epidemiologische transities
1. De strijd tegen de infectieziekten (1900) de strijd tegen de kindersterfte(‘oversterfte’)de preventieve zorg voor moeder en kind (hygiëne)
2. De strijd tegen de welvaartsziekten - (1950) de strijd tegen de kostwinnerssterfte (‘vroege sterfte’)de curatieve zorg voor de volwassen man (leefstijl)
Epidemiologische transities
3. De strijd tegen de chronische ziekten (1975) de strijd tegen de ‘nachtkaarssterfte’(ondersterfte)de ‘care’ voor oude(re) mensen
4. De strijd tegen de ‘voorspelbare’ ziekten (2000) de strijd tegen de geprogrammeerde sterftede interventieve zorg voor kwetsbaren de positieve gezondheidszorg
Sociaal en Cultureel Planbureau
Kiezen voor gezond leven (2006)
Roken
Schadelijk alcoholgebruik
Overgewicht (bewegen en voeding)
Diabetes
Depressie
(2008) Verantwoorde voeding
Epidemiologische transities 21e eeuw
5. De strijd tegen de pech en het tekortHet maakbare lichaamHet streven naar perfectie en prestatie Ingrepen op verzoekUitbreidende kringen van zorg
Gezondheidszorg is ouderenzorg
Aandeel kosten Aandeelgezondheidszorg bevolking
45-64 jr 21% 23%
65-84 jr 31% 12%
85+ jaar 12% 1,5%
Gezondheidszorg is ouderenzorg
65 plus – 15% bevolking
Ziekenhuiszorg en ouderenzorg – 37,5% budget
65 plus - 1 : 3 ziekenhuisopnames, 1:4 specialistenbezoeken85 plus – 1,5% bevolking, 12,5% zorgkosten100 plus – 0,01% bevolking, 1% zorgkosten
Geneesmiddelen – 40% budget voor 65plus – 2 miljard, 2,3 miljoengebruikers
Ouderen in de Nederlandse bevolking 2009
Totale bevolking
16,5 miljoen
65+ 2.500.000 14,7%
) (75%)
70+ 1.750.000 10,5%
) (65%)
75+ 1.120.000 7%
) (55%)
80+ 630.000 4%
) (45%)
85+ 280.000 1,7%
) (30%)
90+ 80.000 0,5%
) (25%)
95+ 17.500 0,1%
) (10%)
100+ 1.500 0,001%
Levensverwachting 65 jaar, 2007
Man Vrouw
Jaren 16,6 20,0in- Goed ervaren gezondheid 11,2 11,5
- Zonder lichamelijke beperk. 13,1 12,1
- Zonder chronische ziekten 4,4 3,6
Verschil met vroeger
Meer mensen worden oud1957 – 700.000 65+ (6%)2007 – 2.400.000 65+ (14%)
Meer mensen worden heel oud1957 – levensverwachting 65+
M. 14,2 V. 16,72007 M. 16,6 V. 20,0
Jeugd zorgt slecht voor de eigen gezondheid
Jeugd Volwassenen
Roken 41% 28% Zwaar overgewicht 3 – 4 % 10% Overmatig alcohol (28%) (12) Inactiviteit 73% 45% Onvoldoende groente 93% 79% Onvoldoende fruit 65% 72% Teveel verzadigd vet 94% 92%
(RIVM)
% BBP, uitgaven zorg, 2007, OESO
VS - 16% Zwitserland - 11% Duitsland - 10,5% België - 10,2% Nederland - 9,8% VK - 8,3% Japan - 8,1%
Sociaal en Cultureel Planbureau
Zorguitgaven, correctie koopkrachtverschillen (euro per capita, 2006)
Luxemburg 3600 Frankrijk/België 2800 Nederland/Oostenrijk/BRD/Denemarken2700 Zweden 2600 EU-15 2500 VK/Ierland 2400 Italië/Finland 2200 Spanje/Griekenland 2000
Roemenië 400
Sociaal en Cultureel Planbureau
Ziekenhuisontslagen (per 100.000 inwoners, 2005)
Oostenrijk 27.500 Duitsland 22.000 Frankrijk/België/Denemarken 17.000 Zweden/Italië 14.000 VK 13.000 NL 10.000 Cyprus/Malta 7.000
Sociaal en Cultureel Planbureau
Wie moet voor de ouderen zorgen? 2004
Familie
80-90% - Griekenland, Spanje
60-70% - Italië, Duitsland
40-50%- Frankrijk, België
15-20%- Denemarken, Zweden, Nederland
Sociaal en Cultureel Planbureau
Geen hulp – 50+ - problemen/handicap
4% Spanje
30 – 35% Zweden, NL, BRD, Italië, Griekenland
25 – 30% Frankrijk
20 – 25% Denemarken, België
Sociaal en Cultureel Planbureau
Thuiszorg/verzorging-verpleeghuishulpper 100 65+ (2000)
NL 7 v/v 11 Thuiszorg
Denemarken 6 v/v 19 Th
Zweden 8 v/v 10 Th
België 7 v/v 14 Th
Duitsland 4 v/v 7 Th
Frankrijk 5 v/v 8 Th
Italië 2 v/v 6 Th
Griekenland - - - -
Sociaal en Cultureel Planbureau
Overgewicht (volwassenen) + obesitas, 2004
1. VK 38% 24%
2. Duitsland 39 20
4. Griekenland 43 10
18. Zweden 34 14
21. Nederland 33 10
26. Frankrijk 28 9
Sociaal en Cultureel Planbureau
Riskante gewoonten
Roken 15+ (2006) EU
1.Griekenland 38%2.Duitsland 33 (2003)4.Nederland 3113. Frankrijk 2614. Denemarken 2522. België 2327. Zweden 17
Alcohol (2003) EU
1.Luxemburg (18)2.Tsjechië (16)6. Duitsland (13)8.Frankrijk (12,5)12./15. VK/België (12)19. Nederland (9)27. Bulgarije (7)
Sociaal en Cultureel Planbureau
De Europese Unie en de gezondheidszorg
EU - gezondheidszorg is een economische activiteit- principe - vrijheid van personen, goederen, diensten en kapitaal- bewaking mededingingskansen
EU - invloed neemt toe- geneesmiddelen, voedselveiligheid, patiëntenrechten, orgaandonatie, lifestyle (roken, alcohol), actieplannen
tegen TBC, kanker en Alzheimer) (verordening, richtlijn, actieprogramma)
NL - kritisch: wat is de meerwaarde?
Sociaal en Cultureel Planbureau
Toekomst zorg
1. Ouderen en chronisch zieken2. Deprofessionalisering en functionalisering3. Feminisering en specialisering4. Meer ‘second opinion’ en begeleiding5. Scientisering en technologisering6. Kosten blijven stijgen7. Protocollisering en ‘evidence based’8. Eindelijk EPD9. Zelfmedicatie, zelfdiagnostiek10. Ondernemerschap en commercialisering
Gezondheid
Positieve verwachting bevolking, 2020- cosmetische chirurgie algemeen aanvaard (70%)- Euthanasie algemeen aanvaard (70%)- Genenpaspoort algemeen aanvaard (60%)- Oorzaken meeste ziektes bekend (50%)- Kanker volledig te genezen (40%)- Dementie goed te behandelen (30%)- Vaccinatie tegen aids (60%)
Gezondheid
Negatieve verwachting bevolking- zelf bepaling geslacht kinderen- Medicijnen via internet- Zieke mensen meer afhankelijk familie- Meer mensen vereenzaamd en vervuild- Hogere inkomens betere zorg- Verschraling zorg langdurig zieken
Brief Klink/Bussemaker – 9 juli 2009
‘In de zorg is het van belang dat
de cliënt centraal staat…’
instellingen zich ‘richten op de vraag wat de cliënt wil’.
Wat wil de cliënt?
Geen wachttijden
Goede behandeling
Integraal aanbod
Vriendelijke bejegening
Verzorgde omgeving
Wat mag de cliënt niet meer willen (VWS 2010)?
Eerste hulp Alternatieve geneeswijzen Vrije geneesmiddelenkeuze Vrije artsenkeuze Huisarts buiten verzekering … Thuiszorg verzekerd
De wet is allesbehalve cliënt’s wil