pazarlamanın konusu, kapsamı, gelişimi ve değer kavramı
TRANSCRIPT
![Page 1: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/1.jpg)
PAZARLAMA YÖNETİMİPazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve
Değer Kavramı
Arş.Gör. Duran GÜLEREge Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Tarım Ekonomisi Bölümü
www.duranguler.com
![Page 2: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/2.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Tüketiciler ile uzun süreli, paydaşlarına değer yaratan değişim ilişkileri ağlarını oluşturmak, sürdürmek, geliştirmek ve gerektiğinde sonlandırmak, günümüz rekabet koşullarına uygun değişim ilişkileri yönlü pazarlamanın odağını oluşturmaktadır. Bu açıdan bakıldığında, “pazarlama nedir?” sorusuna cevap ararken, temelde pazarlamanın paydaşlarına değer yaratan değişim ilişkilerini kapsadığı görülebilir.
Pazarlamaya Giriş
![Page 3: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/3.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Pazarlama; küçük, orta ya da büyük olmasına bakmaksızın birçok işletme için anahtar rol üstlenmekte ve başarıya giden yolda kritik bir göreve sahip olmaktadır.
Pazarlama hayattır!
Pazarlamaya Giriş
![Page 4: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/4.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Pazarlama, bireyler ve örgütler arasında yaşanan değişim ilişkisini ifade etmektedir.
Pazarlamanın Konusu ve Kapsamı
![Page 5: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/5.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
«Bireylerin ve örgütlerin amaçlarına uygun değişimi sağlamak, üzere malların, hizmetlerin ve fikirlerin oluşturulmasını; fiyatlandırılmasını; dağıtımını ve tutundurma çabalarını planlama ve uygulama sürecidir.»Amerika Pazarlama Birliği (AMA-American Marketing Association)
Pazarlama
![Page 6: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/6.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Pazarlamaya değiflim yönlü ya da ilişki yönlü bakan işletmelerin ortak özelliği, tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarını karşılamak üzere bir değişim (mübadele) sağlama çalışmalarıdır.
Pazarlamanın Konusu ve Kapsamı
![Page 7: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/7.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Pazarlamada değişimin yaşanabilmesi için, aşağıdaki şu koşulların bulunması gerekmektedir:• Değişim için en az iki tarafın olması, • Taraflar arası iletişimin olması, • Her bir tarafın, diğerinin istek duyduğu ve ihtiyacı
olan bir değere sahip olması, • Her iki tarafa birden fayda sağlaması, • Her bir tarafın değişimi gönüllü bir şekilde
yapması.
Pazarlamanın Konusu ve Kapsamı
![Page 8: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/8.jpg)
www.duranguler.com
Şekil 1. Maslow’un ihtiyaçlar Hiyerarşisi
![Page 9: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/9.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Pazarlamaya konu olan istek ve ihtiyaçların değişimi, insanlığın tarihinden beri yaşanmaktadır. İlk zamanlarda insanlar ihtiyaçlarını giderme noktasında avlanmakta ya da sebze, meyve yetiştirmekte ve ellerinde biriken fazla ürünleri istekleri doğrultusunda takas şeklinde değişime tabi tutmaktaydılar. Günümüzde ise takası gerçekleştiren nesnelerde değişim olmuş ve para benzeri değişim unsurları ortaya çıkmıştır.
Pazarlamanın Konusu ve Kapsamı
![Page 10: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/10.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Faydacı (ekonomik)SembolikKarma
Değişimin Boyutları
![Page 11: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/11.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Değişim, malların ve/veya hizmetlerin para ve/veya başka ürünler karşılığında el değiştirmesi şeklinde olmaktadır. Bu tür bir değişimin yaşanmasındaki sebep, o nesneden sağlanacak olan görünen fonksiyonel faydadır.
Faydacı (Ekonomik) Değişim
![Page 12: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/12.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
İnsan davranışları rasyonel bir yapıdadır. İnsanlar yaşanan değişimleri, memnuniyetini
maksimize etmek için yapar. İnsanlar değişime konu olan nesneler hakkında
tam bir bilgiye sahiptir. Yaşanan değişimler dış etkilerden
etkilenmemektedir.
Ekonomik Adam Varsayımı
![Page 13: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/13.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Sembolik değişim, iki ya da daha fazla taraf arasında psikolojik, sosyal ve diğer soyut varlıkların karşılıklı el değiştirmesi anlamına gelmektedir. Bir mal, hizmet ya da fikir, tüketiciye ifade ettiği semboller yüzünden alınmaktadır. Pazarlama günlük hayatta bu soyut sembollerden oldukça fazla yararlanmaktadır.
Sembolik Değişim
![Page 14: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/14.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Pazarlama alanında yaşanan değişimlerin, ne sadece faydacı ne de sadece sembolik olduğunu, bu iki uç arasında bir noktada gerçekleştirildiğini ifade eder. Buna göre değişim, hem faydacı hem de sembolik olarak sağlanmakta ve bu iki kavram birbirinden ayrılamamaktadır. Pazarlama alanında yaşanan değişimlerin temelinde faydacı ve sembolik unsurlar bir arada yer almaktadır.
Karma Değişim
![Page 15: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/15.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
• İnsan bazen rasyoneldir, bazen ise rasyonel değildir. • Somut olduğu kadar soyut, içsel olduğu kadar dışsal
ödüller ile güdülenir• Psikolojik ve sosyolojik boyutları olan, faydacı ve
sembolik değişimler gerçekleştirir. • Tam olmayan bilgi durumuyla karşı karşıya olmasına
rağmen, kendisi için en iyi yolda yürür ve bazen de bilinçsiz olarak ekonomik ve sosyal değişimlerle ilgili maliyet ve fayda hesaplaması yapar.
Pazarlama İnsanı
![Page 16: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/16.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
• Genel olarak kârını maksimize etmek istemekle birlikte, değişim ilişkilerinde sıkça optimum kazancın altında bir duruma razı olur.
• Değişimler, her şeyden korunan bir ortamda değil yasal, ahlaki kurallar içeren bireysel ve sosyal kısıtlar altında gerçekleşir.
Pazarlama İnsanı
![Page 17: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/17.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Tüketici istek ve ihtiyaçlarının giderilmesi aşamasında, malların ve/veya hizmetlerin üretilmesi ve bunların tüketicilere pazarlanması ön plana çıkmaktadır. Pazarlamanın, tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarına yönelik sağladığı faydalar; şekil, zaman, yer ve mülkiyet faydası olarak dört temel başlık altında toplanmaktadır. Pazarlama; tüketicilere, istediği yerde, istediği zamanda, istediği şekilde mal, hizmet veya fikre ulaşma imkanı sağlamaktadır.
Pazarlamada Fayda Kavramı
![Page 18: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/18.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Tüketici odaklı pazarlama özellikleri: İnsanların istek ve ihtiyaçlarının tatminine yöneliktir. Mallar, hizmetler ve fikirler ile ilgilidir. Değişimi kolaylaştırır ve gerçekleştirir. Çok çeşitli eylemler bütünüdür. Bu eylemler insanlar ve örgütler tarafından yapılır. Bu eylemler değişken çevre koşulları altında
gerçekleştirilir. Bu eylemler; planlanmalı, uygulanmalı ve kontrol
edilmelidir.
Pazarlamada Fayda Kavramı
![Page 19: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/19.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Pazarlama Düşüncesinin Gelişimi Yaklaşım Odak Amaç
Geleneksel Pazarlama Anlayışı
Üretim (1880-1950)
Üretim *Üretimin arttırılması *Maliyetlerin düşürülmesi & Kâr Max
Ürün (1930-1950)
Ürünler *Ürün kalitesinin arttırılması & Kâr Max.
Satış (1950-1980)
Satışlar *Promosyon ve satış arttırıcı çabalar yoluyla satışların arttırılması & Kâr Max.
Modern Pazarlama Anlayışı
Pazarlama Yönetimi (1970-Günümüze)
İstek ve İhtiyaç *Tüketici yönlülük*Bütünleşik pazarlama çabaları*Uzun dönemde kârlılığı sağlayacak değişim ilişkileri
Sosyal Pazarlama (1970-Günümüze)
Toplum *Pazarlama anlayışı + Toplumsal refah
İlişkisel Pazarlama (1990-Günümüze)
Paydaşlar *Pazarlama anlayışı + Toplumsal refah + Karşılıklı değer yaratacak uzun vadeli değişim ilişkileri ağlarının tesisi
Şekil 2. Pazarlamanın Gelişimi
![Page 20: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/20.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Üretim Yaklaşımı (1880-1950)
İşletmeler odak olarak daha çok üretimi benimsemişlerdir. Bu açıdan işletmeler, üretim hattını geliştirmeye ve ürettikleri ürünlerin dağıtımını arttırmaya yönelmişlerdir.
“Ne üretirsem satarım.”
![Page 21: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/21.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Ürün Yaklaşımı (1930-1950)
Bu dönemde mühendislik hizmetlerine ve yine üretime ağırlık verilmiştir. Bu dönemin anlayışında rekabet eden işletmeler, kaliteli, yüksek performanslı ve yenilikçi ürünlere ağırlık vermişlerdir. Bu tarz ürünler üretmenin, tüketicileri de olumlu davranış içine iteceği düşünülmektedir.
![Page 22: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/22.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Ürün Yaklaşımı (1930-1950)
“Siyah olmak koşuluyla istediğiniz renk otomobili seçebilirsiniz.”
Henry Ford
![Page 23: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/23.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Satış Yaklaşımı (1950-1980)
Artan rekabet ortamına bağlı olarak satış çabalarına önem verilmiştir. Buna bağlı olarak da üretim bölümü tarafından yürütülen satış işlemleri, pazarlama araştırmaları, reklam faaliyetleri gibi farklı bölümler içerisinde yürütülmeye başlanmış ya da satış bölümü içerisinde daha önemli bir konu olarak yürütülmüştür.
![Page 24: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/24.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Pazarlama Yönetimi Yaklaşımı (1970-Günümüze)
İşletmeler tüketici istek ve ihtiyaçlarını pazarlama araştırmaları yoluyla tespit ederek, tüketicilerine rakiplerinden farklı mal ve/veya hizmetleri sunmayı ilke edinmişlerdir. Geleneksel pazarlamanın ürün odaklılığına karşın, pazarlama yönetimi yaklaşımı tüketici odaklılığı öne sürmüştür.
![Page 25: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/25.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Sosyal Pazarlama Yaklaşımı (1970-Günümüze)
Bir iflletmenin tüketicilerin, istek ve ihtiyaçlar›n› giderirken toplumun yararını da göz önünde bulundurması gerektiği esasına dayanmaktadır. Bu açıdan bir işletme, tüketiciler ile değer yaratan ilişkiler oluştururken aynı zamanda toplum ile uzun süreli ve iyi ilişkiler kurmalıdır.
![Page 26: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/26.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
İlişkisel Pazarlama Yaklaşımı (1970-Günümüze)
İlişkisel pazarlama yaklaşımının pazarlama teorisinde kabulü ve araştırılmaya başlanması, 4P (pazarlama karması) anlayışının önemini ve yeterliliğini kaybetmeye başladığı dönemlere rastlamaktadır. Artan rekabet koşullarında müşterilerini kaybetmek istemeyen işletmeler, kendilerine bağlı müşterilere yönelerek; uzun dönemli müşteri ilişkileri sağlamaya çalışmıştır. Böylelikle müşterilerle tek seferlik değil, süreklilik arz eden bir ilişki kurulması hedeflenmiştir.
![Page 27: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/27.jpg)
www.duranguler.com
BağlılıkEmpatiKarşılıklılıkGüvenVaat
İlişkisel Pazarlamanın Temel Bileşenleri
![Page 28: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/28.jpg)
www.duranguler.com
Pazarlama karması (Pazar sunumu): İşletmenin tüm pazarlama faaliyetlerini içine alan yapı.
Pazarlama Karması Yönetimi
Pazarlama karmasını oluşturan 4P: Ürün (product) Fiyat (price) Dağıtım (place) Pazarlama iletişimi (promotion)
![Page 29: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/29.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Ürün
Ürün, tüketicilerin, fiziksel ihtiyaçlarından sağladığı faydalardan ya da karakteristik özelliklerinden dolayı talep ettikleri soyut veya somut her şeyi ifade eder.Pazarlama açısından, ürünün tüketici tarafından nasıl algılandığının önemi oldukça büyüktür. Bir ürünün, tüketicilerin gözündeki yeri, onun yakın rakibine göre konumunu oluşturmaktadır. Bu açıdan ürün oldukça önemli bir rekabet aracıdır.
![Page 30: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/30.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Fiyat
Fiyat dar anlamda bir ürün için ödenen miktardır. Geniş anlamda ise, bir ürünün sağladığı faydaya sahip olmak ya da kullanmak için, tüketicilerin değişime konu olacak her türlü değerinin karşılığını ifade eder. Fiyatın, tüketicilerin satın alma davranışı üzerinde büyük etkisi bulunmaktadır. İşletme açısından ise fiyat bir kazanç aracıdır.
![Page 31: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/31.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Dağıtım
Dağıtım, işletmenin ürünlerini, fiziksel olarak taşıyarak, depolayarak ve dağıtarak, son tüketiciye ulaştırmasından dolayı, rekabet içerisinde önemli bir yere sahiptir. Özellikle tüketiciler ile iletişim noktasında, işletmeye bilgi sağlama açısından, müşteri memnuniyeti sağlama noktasında işletmeler için etkili bir pazarlama karmasını oluşturmaktadır.
![Page 32: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/32.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Pazarlama İletişimi
Pazarlama anlayışı içerisinde, bir işletme iyi bir ürün tasarlamalı, onu çekici kılacak bir fiyat belirlemeli ve hedef tüketiciler için ulaşılabilir duruma getirmelidir. Aynı zamanda işletmeler, tüketiciler ile iletişime girmek zorundadır. En yaygın iletişim şekilleri reklam, halkla ilişkiler, satış tutundurma ve kitlesel satıştır.
![Page 33: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/33.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Değer Kavramı
Değer, insanların bir ürüne yönelik kendi inançlarıyla ve beklentileriyle ilişkili yargılarını ifade etmektedir. Bu yüzden değer, algılamalar üzerine kuruludur. Bu açıdan ister işletmeler isterse müşteriler tarafından olsun; değer, bazı faydaların ve maliyetlerin karşılaştırılması ile elde edilen soyut bir kavramdır.
![Page 34: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/34.jpg)
Tedarik Zinciri Performansı
www.duranguler.com
Değer Kavramı
DEĞER
Müşteri Tarafından Algılanan Değer
İşletmeler Açısından Müşteri Değeri
Şekil 3. Değer Kavramının Tarafları
![Page 35: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı](https://reader038.vdocuments.pub/reader038/viewer/2022102522/587067ca1a28ab48378b5525/html5/thumbnails/35.jpg)
Kaynaklar
www.duranguler.com
Bagozzi, R.P., 1975. Marketing as Exchange. Journal of Marketing, 39:32-39.Baker, M.J., 1995. Marketing Theory and Practice, 3. Baskı, Macmillan Business, UK.Baker, M.J., 1999. The Marketing Book, 4. Baskı, Butterworth-Heinemann, Oxford.Derek, S.T., Simon, A.A., Hannah, D., Gant, R.M., 2003. Managing Value and Quality in
Design. Building Research & Information, 31(5), 334345.Erdoğan, B.Z., Eroğlu, E. (Ed.), 2012. Pazarlama Yönetimi. Anadolu Üniversitesi , 1.
Baskı, ISBN:978-975-06-1244-2. Kotler, P., 1972. A Generic Concept of Marketing”. Journal of Marketing, 35: 45-54. Sheth, J.N., 2002. The Future of Relationship Marketing. Journal of Service Marketing,
16, 590592.Yau, O.H.M., McFetridge, P.R., Chow, R.P.M., Lee, J.S.Y. , Sin, L.Y.M., Tse, A.C.B., 2000. Is
Relationship Marketing for Everyone? European Journal of Marketing, 34(9/10), 1111-1127.