THÒ CÙNG Dire THANH TRAN CÙA NGU ÒI VIÈT «

Ò TRUNG QUÓC - MOT TIN NGlTÒNG DQC DÀO CO KÉT GÒNG DÒNG HAI NGOAI

Vù Hong Thugt

1. Vài net ve nguòi Viét ò' thj tran Giang Bình

Dan tdc Viét d Trung Qude hién ed 2,25 van ngudi cu Ini lai 31 linh Ihành'; trong dd rièng Ibi tran Giang Bình Ihành phd Ddng Himg linh Quàng Tày là 1,6 'an nguòi". Hg song tap trung lai ba Ihòn là Van VT (4.968 nguòi), Vu Dàu (1.823 nguòi). San Tàm (1.517 nguòi) va so con lai cu trù rài ràc ò eàc Ihón Dàra Cài, Dóe Dò, Hàng Vgng, Trùc Son, Hong Khàm; tal eà eàc Ihòn nèu trén déu Ihuòc Ihi tran Giang Bình ngày nay.

Nàm 1511, mot so ngu dàn lù Dò Son (Hai Phòng) di cu dén ba hòn dào là Vu Dàu, Son Tara, Van VT, nèn nguòi Vici ò day con co tèn ggi khàe là "Kinh Igc tara dào" bay "Kinh dào". Ba dào này làn lugl Irò Ihành bàn dào nhu hién nay tu nàm 1971 dèn nàm 1975 do chinh phù va iihàn dàn noi day dàp nhùng con de ngàn nuóe hién va nhinig con duòng nói ba làng lai vói nhau va eàc noi khàe^ Ve sau co Ihéra eàc ngu dàn lù Thaiih Llóa, Nghe An, Thài Bình, Nara Dinh di cu dén eàc Ihòn xung quanh ibi tran Giang Bình, eàch ngày nay khoàng hon 200 nàm.

Thòi ky chua phàn dinh hai gioì giùa hai nuóe Viét - Trung Ibi eàc Ihòn cùa nguòi Viét xung quanh thi Iran Giang Bình vàn thuóc linh Hai Ninh, ehàu Móng Cài, xà Tra Co (nay là xa Tra Co, Ihành phò Móng Cài, linh Quàng Ninh), bòi khoàng eàch tu Tra CÓ dén ba làng "Kinh toc tara dào" ehi eàch nhau khoàng nàra bài li Iheo duòng chira bay. Theo sàeh Phong tue dàn toc Kinh ehép: "Ngày 6-5-1887 trong cuòc dàm phàn ve bièn gioì giùa còng su Phàp dóng lai Trung Hoa va

* Bào tàng Dàn toc hoc Viét Nam. 1. Tòng dièu tra dàn sé toàn quóc Trung Quòc làn thù 5 (ngày 1 -12-2009). 2. sé liéu IJy ban nhàn dàn thi Iran Giang Bình eung càp thàng 9 nàm 2012. 3. Nguyen Thi Phuang Chàm (2006), Nghi le hón nhàn cùa nguòi Kinh ò Trung Quóc- Trwrng

hgp làng Van Vi (Giang Bình, Dóng Himg, Quàng Tày, Trung Quóc), Nxb Vàn hóa thòng lin, Ha Nói, Ir. 29.

828

THÒ CIJNG Due THÀNH TRAN..

Chinh phù Trung uong nhà Thanh, Trung - Phàp da ky hiép dinh hoaeh dinh hién giòi Viét - Trung. Theo dò, song Bàc Luàn là bièn giòi, nhàn dàn eàc dàn toc Kinh, Hàn, Choang ò Giang Bình duge xàe nhàn lai là Ihuòc ve lành thò Trung Quóc, Móng Cài lù dò Ihuòc ve Viét Nam"'.

Ngày 1-5-1958, theo quyét dinh cùa Chinh phù Trung Quóc, huyèn ty tri eàc dàn toc Dóng Hung duge Ihành lap, dàn toc Viét dòi Ihành dàn toc Kinh va giù nguyén tèn ggi cho dén ngày nay, va là dàn toc thiéu so cùa Trung Quóc dinh cu ò ven bièn, làra nghé ngu nghiép.

2. He thóng tin nguòng thò Due Thành Tran ò làng Vu Dau

He thòng di tich tin nguòng tòn giào cùa nguòi Viét làng Vu Dàu eó chùa, dinh, dén, raiéu, ara, va dien thò cùa nhà phàp su. Trong eàc loai bình thò cùng này, fin nguòng sùng bài Due Thành Tran duge xem là nói bài hon eà, bòi Ngài là bièu tugng tàm linh cùa nguòi Viét ò Trung Quòc va cùng là nguòi anh hùng duy nhàt ò Viét Nam Irò thành thành. Bòi vày, còng dóng nguòi Viét ò eàc Ihòn Vu Dàu, Son Tàm, Van VT va Hong Khàm déu tòn xung Ngài làra Thành hoàng làng, thò trong dinh cùng vói eàc vi thàn khàe ; là vi phùc thàn thò trong dén, raiéu, ara bào ho cho dàn Ihòn di bièn duge bình an va dành bài duge nhièu tòra eà; là due òng phòi thò trong chùa tròng coi già san va ho tri Phàt phàp, ban phùc cho dàn làng; là vi Tò su bua chù de nhàt Viét Nara thò trong dién thò cùa phàp su. Trong eàc loai bình di tich này, thàn vi va bài huong thò Ngài luòn duge dal chinh giùa va cao hon eàc thàn vi va bàt huong cùa eàc vi thàn khàe vài centiraet. Dóng thòi, Ngài duge dàn Ihòn raòt nàra té le hai làn (dip mùng 10 thàng giéng va mùng 1 thàng tara ara beh) tai dinh làng va dèn Gà.

Ngoài ra, lai dién thò nhà phàp su, cùng vào dip dàu nam (lù mùng 3 dèn raùng 10 tèi) tièn hành nghi le khai àn, raò co Due Thành Tran, sau dò hg radi di làra il cho dàn chùng va ngày ba rauoi tèt Ibi làra le dóng àn, quàn eò cho Ngài nghi viéc di du xuàn. Khi phàp su di làra le cho eàc hg già dinh, dén nhà, già chù, phài làp ngay bàn thò Tò su va thinh càu dén Due Thành Tran phù giùp cho hg eó phép thuàt de tièn hành nghi le duge thuàn Igi.

1. Phù Dat Thàng (1993), Phong tue chi ddn toc Kinh, Nxb Dàn toc Trung-uong, Trung Quòc, ir. 9.

2. Dinh làng Van VT va Vu Dau thò 5 vi Thành hoàng là Dièm Tuóc dai vuong, Cao San dai vuong, Quàng Traeh dai vucmg, Tran Triéu Hung Dao dai vucmg, Bach Long Tran Hai dai vuong. Dinh làng San Tàm thò 3 vi Thành hoàng là Bach Long Tran Hai dai vucmg, Tran Trièu Hung Dao dai vuang, Bàn cành Thành hoàng dai vuang. Dèn thò làng Hong Khàm chi thò Trin Hung Dao dai vucmg làm Thành hoàng làng.

829

VIÉT NAM HOC - KY YÉU HÓI THÀO QUÓC TÉ LÀN THÙ TU

3. Co két cong dóng xuyèn quóc già thòng qua thò cùng Due Thành Trai

Tu xua lai nay, ngu dàn Tra CÓ, Tràng VT (Móng Cài) va Vu Diu. San Tàn, Van VT (Giang Bình) eó mòi quan he raàt Ihill vói nhau, bcVi hg eó chung nguèn góc què quàn lù Dò Son di cu dèn, cùng làra nghi biln va eó chung phong tue thò Ihìn bièn là Bach Long Tran Hai dai vuong va Tran Triéu Hung Dao dai vuong lira Thành hoàng làng thò ò trong dinh.

Trai qua bao bièn Ihién cùa beh su, ehién tranh làn phà va eà chinh sàcli tin giào cùa Nhà nuóe Trung Quòc dà làra cho eàc co so thò ly eùa nguòi Viét hi thiy dèi, tu kién trùc ben ngoài cho dén tap lye thò cùng ò ben trong. Vào nhùng nàm 10 cùa thè ky XX, ehién tranh Phàp - Trung, Nhàt - Phàp dién ra ó eàc làng "Kinh oc tara dào" Ibi dinh chùa bi giàe phàp dành phà hu hóng. Sau ngày giài phòng (it nuóe Trung Quéc (1949), toàn quée buòc vào thòi ky xày dyng chù nghTa xà Igi nèn dinh chùa khòng duge khòi phue lai. Dàc biét là thòi ky 10 nàm (1966-19'6) thye hién "Cuòc Dai eàch mang vàn hóa Trung Quée, Chinh phù dà liy mò hìih vàn hóa cùa dàn toc Hàn phó càp dèn tal eà eàc dàn toc Ihilu sé ò Uong nuóe nhun "Hàn hóa" vàn hóa dàn toc; trong dò eó nguòi Viét. Bòi vày, trong thòi ky niy, nhièu phong tue tap quàn mang già tri vàn hóa Iruyèn thòng cùa nguòi Viét ò Truig Quòc da bi thàt Iruyèn do nhà nuóe eira doàn, vi lit eà eàc phong tue làp quàn lén quan dèn cùng bài déu hi quy chyp là me fin, càn phài loai bó ra khòi dòi séng va bòi. He thòng dinh, chùa, dén, raiéu cùa còng dóng dIu bi phà bó. eàc dò thd cùig (tugng, hoành phi càu dòi, kiéu riróc, sic phong, thin vi, thàn fieli...) dèa bi dit; dién thò ò nhà phàp su bi phà bò, tich Ihu dyng cu, bài hg di cài tao va càm doànjà tue thò cùng tè tièn. Nhiéu ngu dàn eó chung hg toc vói eàc già dinh ó Tra (è, Tràng VT, hg mang bàt hu(rag sang gùi va nhò cùng gio ó Viét Nam. Vói eàc jia dinh kliòng eó nguòi thàn quen, hg ly cit giàu bài huong ò trong cól !ùa hay n<ò, khoai, chum gao, dèn ngày giò tèi thi mói mang ra Ihàp huong rèi lai cil giiu vàovi tri cu. Nhiéu già dinh trong thòn Ihàp huong vào eòe gao, sau dò dèi bò chàn huoig de tranh eóng an phàt hién. Boi vày, hién nay eàc làng ngudi Viét ó Trung Quic khòng eó nhà thò hg gièng nhu ò Viét Nam.

Ve sau, Nhà nuóe Trung Quòc eó chinh sàeh sua sai va tòn trong ty do in nguòng tòn giào, phong tue làp quàn eùa eàc dàn toc Ihilu si. Nhò vày, dàn thòn )a làng "Kinh toc tara dào" dà khòi phue lai dinh chùa, dén miéu va tue thò cangiò tièn. Nguòn kinh phi xày dyng lai dinh chùa do dàn làng ty nguyén dóng góp. Ngiy khành thành dinh trong nièra hàn hoan cùa ragi nguòi, con era trong làng di Ihoàtiy hay làra àn buon bàn ò noi xa cùng ve dy va dóng góp kinh phi di mò bòi. Theo tic cu già cao nièn trong làng kè lai, dinh làng Vu Diu duge xày dyng lai vào n;m 1979, gòra ba gian ò trong khu truòng hoc ben canh chùa. Nàm 1989 dinh di (òi

830

THÒ CÙNG Due THÀNH TRAN...

din khu dal ngày nay va xày mòi ba gian theo kiéu "chuòi vò". Nàra 2005, dinh duge xày mòi trén quy mò lón nhu hién nay, gòra nàra gian tièn tè, bau eung, nhà b.|p, nhà khàeh, raiéu thò thè thàn. Tuy nhién, raòt so làp quàn lién quan dén bòi dinh Iruóc day Ibi hién nay khòng con nùa, nhu lye raua quan vièn ngói raàra cao tr-ong dinh, dóng suàl dinh vào dinh, eàc Irò choi dàn gian; tal eà déu dà bi thàt tinyén. Truòe day vào ngày bòi làng, eàc già dinh trong thòn sàra le vài (hoa qua hioàe eò man) mang ra dinh, chùa cùng thàn thành. Ibi nay le lye này dà bó va thay vào dò là làng trich ngàn quy chung mua le vài cùng eàc thàn ò dinh; Ign gièt ihil tè llliin ò dinh hién eàc "òng dàm" khòng con nuòi nùa ma hg ty góp tièn vói nhau di nnua Ign de gièt thifi...

CÓ thè nói, sy eò két còng dóng xuyèn quòc già thòng qua bình thùe sinh boat t<dn giào eùa nguòi Viét vùng bièn gioì Viét - Trung da eó lù làu, theo con duòng llhàm bòi ly do phi chinh thèng, theo duòng bièn hay duòng song va cho dèn nhùng niàm cuéi thè ky XX thi sy eé két còng dóng cùa nguòi Viét ò hai ben raòi chinh tlhùc theo phàp luàt. Nàm 1989, cùa khiu bài quan Móng Cài va Dòng Hung duge fihiét làp va thòng hành, cu dàn hai ben vùng bièn giòi Viét - Trung duge ty do di lai tirao dèi, buon bàn, thara bòi theo giày phép thòng hành va quy dinh chung cùa hai mhà nuóe.

Nàm 1990, phàp su Luu Chin Thira dén nhà phàp su Nguyén Vàn Vuong (làng Van Ninh, Móng Cài) xin thy giào thàng cip sàc lù ehùe danh Tiéu thùa lén Ifrung thùa va sao chép eàc sàeh cùng mang vi nhà thyc hành nghi 16, bòi do mot tthòi gian Nhà nuóe Trung Quòc cara nguòi dàn thara già boat dòng tin nguòng tòn giào nèn eàc làng nguòi Viét ò Trung Quòc khòng con day dù sàeh cùng. Bòi vày, ttrong giai doan này, eàc nghi le phùc tap, nhu: chay dàn cùng chay, càp sàc, càu (dào, eàc phàp su cùa eàc làng "Kinh toc tara dào" chua dù phép thuàt de cu hành rnghi il nèn hg thuòng phài raòi phàp su Nguyén Vàn Vuong, Nguyén Vàn Thành Itù Viét Nam sang làm le.

Qua dìlu tra nghièn cùu lai ba thòn "Kinh toc tara dào", chùng tòi thiy eó mbièu phàp su nguòi Viét ò day déu do phàp su Vuong làra le thàng càp va eàc Ikhoa cùng bing chù Hàn cùng dIu sao ehép eùa phàp su Vuong. Bòi vày, trong qua tlrinh tiln hành nghi il cùa eàc phàp su nguòi Viét ò "Kinh toc tara dào" tuong dòi Igióng vói bình thùe cùng il cùa eàc phàp su, thày cùng ò Tra Co, Tràng VT, Van iNinli (Móng Cài), bòi hg cùng eó chung raòt raòn phài Chinh Nhàt dao cùa Dao 1 giào Trung Quòc\

1. Xem thém VQ Hong Thuàt, Nghién cùu so sành nghi le bua chù cùa nguòi Kinh hai nuóe Viét - Trung, Luàn àn Tien sT, ehuyèn ngành dàn toc hoc - nhàn hge tòn giào, luu lai Bào tàng Dàn toc hoc Viét Nam (bàn tièng Trung).

831

VIÉT NAM HQC - KY YÉU HÓI THÀO QUÓC TÉ LÀN THÙ TU

Mot sy kién tilp theo là vào nàra 2005, dinh làng Vu Diu duge xày rat^i nhu ngày nay, vói nguòn kinh phi do dàn làng, eà nhàn, doanh nghiép hào tara eóng due. Ngày il khành thành dinh tró thành ngày bòi eùa toàn thòn, ragi nguòi gin :<a dIu ve dy bòi; trong dò eó nhièu nguòi làng Vu Diu làra àn, sinh song ó Móng Cài cùng ve tham dy. Già dinh òng Ngò Vàn Ài ó Móng Cài vèn là nguòi Vu Diu Nàra 1944, ehién tranh Trung - Nhàt xày ra ò làng Vu Diu, bé òng Ài dà chay sang Móng Cài lành nan va dinh cu luòn lù thòi gian dò cho dén nay. Ngày bòi làng, òng Ngò Tièn Hung dai dién cho con ehàu hg Ngò ò Vu Diu ggi dién mòi òng Ài vi dy bòi va dóng tiln còng due xày dyng dinh. Òng Ài vi làng dy bòi dà eóng due 3000 té (nàm 2005, tuong duong khoàng 5 triéu dóng Viét Nam), là nguòi eó io tiln còng due nhièu nhàt nèn lén eùa òng dùng diu danh sàeh "sé hèng luu nièra" cùa làng va loa phàt thanh cùa ban tè ehùe il bòi lién lye thòng bào ca nggi viéc làm thien nguyén cùa òng vói thành thàn, vói dàn làng, khiln cho nhùng nguòi h3 Ngò cùng lày làra hành dién, vi trong dòng hg eó nguòi di ra khòi làng giàu co nhu vày.

Tu nàin 2006 dén nàm 2008, mèi dip le bòi, òng Ài diu vi dy bòi hng va còng due tièn, nàm sau nhiéu hon nàm truòe. Dàc biét, nàm 2008, làng Vu Dàu xày dyng lai chùa mói, òng Ài dà còng due toàn bò tugng thò, hoành phi CEU dèi, chuòng, eàc bò khung eùa vào chùa va nàm pho tugng gè dal trong khàm liò tac theo dàng tugng nàm vi quan lón thò trong lù phù dh thay nàm thin vi eù thè trong dinh truòe day. Dòng thòi, òng mua toàn bò il vat (hoa qua, vàng ma, le ma:!) tiln hành nghi il ho thin nhàp tugng ò eà hai noi dinh, chùa va còng due 30 van te tiln raàt (tuong duong khoàng hon 80 triéu dóng Viét Nara). Nhò eó viéc còng die cùa òng Ngò Vàn Ài raà dòng hg Ngò ò làng Vu Dàu eó vi thè nhàt dinh trong he thóng phi quan phuong cùa thòn, truòng ban le bòi eùa dinh va nguòi tròng coi chia déu là nguòi cùa hg Ngò. Truóc ngày khai bòi, truòng ban tè ehùe il bòi dién thoii mài òng Ài sang lau chùi tugng thò, bàt huong, khàm thò, rùt tia chàn huong va iàm il tày uè dò thò, raàc dù trong làng eó vài phàp su Dai thùa nhung vàn khòng duge mài thara già thyc hién nghi le.

Mot sy lién két còng dòng nguòi Viét xuyèn quòc già giùa hai nuóe Viét -Trung thòng qua ngày bòi làng duge tinh lù nàra 2000 cho dén nay. Phia Viét Nani là do òng Nguyén Thanh Nhàn, Bùi Thành Dùng thòn Tràng VT làm truòng ban lién lac va phia Trung Quòc do Trung tara Nghièn cùu truyln thùa van hóa dàn toc Kinh Dóng Hung dàm nhiem ve thù tue giày mòi, lo àn nghi cho doàn khi hai ben sang dy le bòi. Hg thuòng ò lai nhà nguòi thàn quen hay àn nghi bài eù nhà ai trong Ihón cùng duge chàp thuàn va duge dòn tièp nòng hàu nhu nguòi thàn trong gic dinh. Theo ban tièp tàn cùa le bòi thòn Vu Dàu, nàm 2012 eó 37 nguòi Viét ò Móig Cài sang dy bòi va nàra 2012, le bòi dinh Tra Co cùng eó 29 nguòi Viét ò Ihón Vi Dau, Van VT, Son Tara sang dy. Trong doàn eó nguòi di theo giiy raòi cùa ban té ehùe,

832

THÒ ClJNG Due THÀNH TRAN...

eó nguòi Ibi di theo dién ty do, va hg thuòng két hgp di le vói thara bòi nguòi thàn. De co duge giày phép thòng hành xuàt nhàp hai nuóe, ban tò ehùe le bòi thuòng gùi giiy mòi truòe raòt thàng. Sau khi nhàn duge giày raòi, chinh quyèn dia phucmg eùa hai ben tao ragi dièu kién thuàn Igi cho nguòi dàn sang dy bòi va giao luu vàn bòa, Ihàm bòi làn nhau.

Mot khia canh khàe ve linh eò két eóng dòng xuyèn quòc già thòng qua eàc hién vài thò cùng ò trong dinh, déu eó nguòn góc lù Viét Nara raang sang. Sau khi xày dyng dinh, eàc dò thò eù dà hi hu hóng, ban tò ehùe le bòi rauón raua dò thò mói Ibi hg nhò òng Nguyén Thành Nhàn mua giùp. Òng Nhàn di Ha Nói, Nam Dinh mua co bòi, y raòn, tàn Igng, ehiéng, tròng, bàt bùu, kiéu ruòe,... ròi vàn eliuyén bang duòng bièn sang làng Vu Dàu va hucmg dàn eàc bò lào, nguòi tròng eoi dinh eàch thùe su dyng va bào quàn dò thò.

Mot bièu hién ve mòi quan he xuyèn quòc già thóng qua bình thùe Iruyèn tiiùa, bào tòn va phàt huy eàc già tri vàn hóa phi vat thè cùng duge thièt làp, dò là tiie giao luu bài nhà to trong ngày bòi dinh. Khòi dàu cùa sy kién này là nàm 2000, ban tè ehùe 11 bòi thòn Vu Dàu dà mòi dòi nhà lo làng Van Ninh (Móng Cài) sang bilu dién va day hai cho mot so nguòi yèu thich. Day là raòt bình thùe bài thò ehùe fiiành trong dinh cùa cu dàn van chài vùng bièn Dòng Bae Viét Nara. Truóc nam 1949, eàc làng Van VT, Vu Diu, Son Tàm vin duy tri lye bài nhà to trong ngày bòi dinh, nhung dén Ihòi ky dai eàch mang vàn hóa Ibi dinh chùa hi phà nèn khòng con tiic hai thò nùa. Mot so nguòi già trong làng vàn con nhò chùt it, nhung do làu ngày khémg bièu dien nèn hg dà quén giai dièu bài va rada. Tu nàm 2010 dèn nay, le bòi làng Vu Diu khòng mòi dòi nhà to làng Van Ninh sang bièu dién nùa, vi trong làng da khòi phyc duge dòi bài nhà lo. Hai nhà lo chù yèu là nù gioì va eó bai nguòi nam giòi dành ehiéng, tròng. Lòi bài theo giai diéu eò, hg vùa bài vùa cara hai thanh tre gò vào nhau kéu làch eàch giòng nhu bài ca trù; va lai cùng eó giai diéu vùa bài vùa mùa, nhu diéu bài ehùe Thành, dàng huong, rada dàng. Hình thùe bài theo eà nhàn hoàc theo càp dòi va dòi khi eà bòn nguòi cùng thara già raùa ehùe Thành sau mòi lin té dàng huong, rugu, Irà hay dge ehùe vàn. Trong qua trình bièu dién, eàc nhà lo diu màc trang phyc va bài eàc bài hai thò Iruyèn thòng cùa nguòi Viét.

Tuy nhién, miy nàra gin day, lin nguòng thd Due Thành Tran trong ngày bòi làng bi hilu sang raòt khia canh khàe, dò là linh thléng cùa nghi le dà hi thuyèn giara. Trong ngày bòi, nhilu thanh nièn trong làng màc quàn lùng thara già vào doàn ruoc, di eira eò, bò bài bùu; eàc "òng dàra" Ibi raàc ào eòe tay, quàn lùng ròi khoàe ào tè ben ngoài; khi dòi tè dang lién hành vàn eó phy nù raàc vày ngàn raang le vài vào trong eung; nhùng nguòi phung sy thàn trong ngày bòi Ibi ngói àn chào long ngay trong gian eung cara thò thàn; thara chi eó nguòi con nói tyc truòe eàc vi thàn.

833

VIÉT NAM HQC - KY YÉU HÓI THÀO QUÓC TÉ LÀN THÙ^ TU

Ngoài ra, chùng tòi cùng eó dip phòng vin nhilu nguòi thara dy il bòi vi Im eàc vi thin thò trong dinh Ibi hiu hit hg diu Irà lòi là khòng bill. Nguyén nhm chinh dàn dèn vice hg khòng biét tèn eàc vi thin là do nguòi la dal khàra tugng thò nàra vi thàn che làp eàc thàn vi ghi bang chù Hàn. Mot so nguòi già am hiéu é phong lye da phàn dói vice dua tugng raòi vào thò thay eàc thin vi eù tnróc d y khòng dùng vói Iruyèn thòng vàn hóa Viét, nhung nhùng nguòi hg Ngò trong làrg Vu Dàu dà bàc bó y kién dò va nói ràng: Truóc day khòng eó dilu kién kinh ti nm phài thò thàn bang bài vi, nay kinh tè khà già. Ibi làra tugng mói de thò eàc Ngài à phù hgp vói vàn hóa dao ly Iruyèn thòng eùa dàn toc là "uòng nuóe nhò nguèn". \ à càu ehuyén màu thuàn noi bò trong làng ve viéc dua tugng vào thò trong dinh dùrg hay sai Ibi vàn dang con tièp diln.

4. Chuc nàng xà hoi cùa tin nguòng thò Due Thành Tran à thòn Vu Dau

Tòn giào, tin nguòng là raòt hành vi xà bòi dà duge chi dò bòa va dàc thù. i n nguòng thò Due Thành Tran eò ehùe nàng xà bòi nhàt dinh eùa nò, nhung miy nàn gàn day lai thuòng bi coi nhe hoàe khòng duge hilu mot eàch diy dù nèn din din tin nguòng thd Due Thành Tran da bi giara xulng. Tuy nhién, lin nguòng thò Due Thành Tran vàn eò ehùe nàng xà bòi nhàt dinh va dàp ùng phàn iiào nhu eiu dai song tara linh cùa nguòi Viét ò Trung Quòc, va nhit là ehùe nàng eó kit còng dkg nguòi Viét ò bài ngoai. Xél lù góc dò tin nguòng thò cùng Due Thành Trin cùa nguòi Viét ò thòn Vu Dàu, Ibi ehùe nàng xà bòi cùa nò eó ibi chia thành ba nói dung chinh nhu sau:

4.1. An ùi ve mgt tàm ly

Chùc nàng xà hòi cùa tin nguòng thd Due Thành Trin, nhìn lù góc dò cà man Ibi bièu hién rò nhàt là sy an ùi ve raàt tara ly. Hàng ngày, òng mo thay raàt cho iàn làng thàp huong, dàng nuóe cùng thàn va càu xin eàc thin phù ho cho dàn àng duge manh khòe, di bièn dành bàt duge nhilu tòm cà, buon bàn phàt dal; lù dò tìoàt khòi cành ara ành, sg set hay rùi ro, khién cho ngu dàn duge vó ve, an ùi ma vtng tara dành eà ngoài bièn khoi hay dàu tu làra àn, buon bàn.

Ngoài ra, nguòi Viét ò thòn Vu Dàu khi eò còng viéc lón, nhu: làm nhà, cuòi xin, lang ma, sinh con,... déu mang le vat ra dinh, chùa, dén miéu de thàp liumg cùng thàn de nhàn sy an ùi ve raàt tàm ly cùa Due Thành Tran dh vugt qua Jió khan, tièp tue phàt trièn trong mòi truòng song mói.

4.2. Giào ducxà hòi

Mot ehùe nàng xà bòi khàe eùa fin nguòng thò Due Thành Tran là giào du xa bòi. Trong tòn giào, tin nguòng cùa nguòi Viét thòn Vu Dàu, nghi thùe il il Inng ngày bòi thè hién rò ehùe nàng giào dyc xa bòi vói còng dòng; nhit là giào due ;ho

834

THÒ CÙNG Due THÀNH TRAN.

tàng lóp thanh thiéu nièn khòng quén eòi nguòn beh su dàn toc, phong lye làp quàn V àn hóa Viét Nam, lù dò hudng cho hg làra viéc thìén, Irành làra viéc àe, doàn két lircng thàn tuong ài giùp dò làn nhau.

Theo le lue cùa làng, nara giòi lù muòi làra dèn bay rauoi tuoi déu vào dòi 'òng dàm" de thyc hành nghi le cùng thàn trong ngày bòi dinh. Vào ngày này, eàc '"òng dàm" eù cùng ò lai dinh cùng vói eàc "òng dàra" raòi quél dgn dinh chuàn bi cho ngày bòi, nàu eó, thùe dèra thàp huong, dàng Irà cùng thành va Iruyèn day eàch thùe nghi le té thàn. Thòng qua ngày bòi, eàc thành vièn trong dói tè khòng ehi nhàe nhó nhau phài làm cho tòt còng viéc làng dà phàn còng, raà con giào dyc cho con ehàu biét ve eoi nguòn vàn hóa dàn toc Viét là "uòng nuóe nhò nguòn, àn qua nhó kè tròng eày", ghi nhò còng on eàc vi thàn va eàc bàc tièn hién khai co làp nghiép dàu lién ò thòn Vu Dàu.

4.3. Co két còng dóng

Trong cuòn sàeh Tòn giào trong xà hòi, nhà xà bòi hge tòn giào nguòi My R. L. Johnslone dà ehi ra ràng: "Tòn giào là mot hién tuang quàn thè; thành vlén cùa quàn thè tòn giào, hoàe ra dai trong quàn thè này, hogc tham già quàn thè này vào mot glal dogn nào dò trong cuóc dai hg; nhung trong bàt kì truòng hap nào, hg déu chiù su giào due thuóc quy phgm cùa quàn thè này, dóng thòi eó két eóng dòng trong dai song eùa nò" .

tloat dòng tòn giào, tin nguòng là tòng bòa eàc raòi quan he xa bòi va eó tàc dyng ril quan trgng. Trong ngày hòi làng, nò khòng chi raang tinh co két còng dòng thóng qua il ruòc thàn, té thàn, ngói raàra, raà con giào due còng dòng phài doàn két tao nèn sue raanh va sy tuong thàn tuong ài giùp dò làn nhau.

Nguòi Viét sau khi di cu lù DÓ Son din Tra Gò va tu Tra Co sang Vu Dàu, vói nhilu hg toc khàe nhau. Hon nùa, dàn so cùa nguòi Viét ò ba làng "Kinh toc tara dào" lue bay giò con rat it lai di cu dén vùng dal raòi, tal nhién hg sé hi eàc dàn toc cu trù tu truóc ò vùng dal Giang Bình khòng che hay quày nhiéu. De tàng cuòng sir doàn két giùa eàc hg toc vói nhau nhàra ehòng lai sy xàra phara hay quày nhièu eùa eàc dàn toc xung quanh va dal duge rauc dich sinh song làu dai, yèn òn trén vùng dit raòi, tò tièn cùa nguòi Viét ò eàc thòn Sem Tara, Vu Dàu, Van VT dà cho làp bài vi cùa tò tièn eàc hg toc de phòi thò chung trong dinh làng cùng vói eàc vi thàn linh cùa Viét Nara. Tu tin nguòng thd cùng Due Thành Tran thòng qua boat dòng cùng il déu dàn hàng nàra ò dinh làng dà eò két duge eàc hg toc ò trong thòn, tao nèn sue raanh doàn két dàn toc. Mài khàe, nò cùng tàng thèra sy thùa nhàn eùa

1. R. L. Johnslone (1991), Tòn giào trong xà hói - mot dgng xà bòi hge tón giào, Nxb Nhàn dàn Tu Xuyèn, Thành Dò, tr. 58.

835

VIÉT NAM HQC - KY YÉU HÒI THÀO QUÓC TÉ LÀN THÙ TU

xà bòi diì vói còng dóng nguòi Viét ò Trung Quóc thòng qua he thèng tin ngirònj tòn giào raà dién hình là tyc thò cùng Due Thành Trin.

5. Két luàn

Thòn Vu Dàu là noi ed nhiéu sàc thài tdn giào, tin nguòng tèn lai khà dàra nel Trong thdn vùa ed phàp su, thày cùng, dng dóng, lai vùa ed he thóng ehùe sic làn^ xa phi quan phuang là "òng huong", "òng dàra", "òng thòn", diu do dàn làng bii chgn de chàra lo viéc cùng bài cho toàn thòn.

He thòng fin nguòng dàn gian eùa ngudi Viét thòn Vu Diu ril da dang vi loa hình, va chiù ành huòng cùa ylu tè Phàt giào, Dao giào; trong dò nói bài là tir nguòng thò cùng Due Thành Trin va Thành raàu Liéu Hanh.

Tòn giào, tin nguòng là mot hình thùe sinh boat chung cùa còng dóng. Ne khòng chi co ehùe nàng xa hòi là an ùì, giào due, eó kit eóng dóng lai vói nhai thòng qua ngày bòi raà con Irò thành raòn àn tinh thin khòng thè thilu trong dò song thuòng nhàt cùa nguòi Viét ò Trung Quie.

Tuy nhién, mày nàm gàn day, loai hình tin nguòng này lai bi coi nhe hoàe khòng duge hilu mot eàch day dù nèn din din nilra tin tòn giào eùa còng dóng di hi giara xuòng. Lòp trung nién va thanh nièn ngày nay, nlu nhùng boat dòng nà} khòng lién quan dèn Igi ich thièt thàn hoàe là vice rièng cùa già dinh thi hg thuònt khòng dén dinh chùa thàp huong hay tham già le bòi.

Xu thè bièn dòi trong eàch thùe tè ehùe il bòi, nghi thùe ti le, le vai dàn^ cùng dang dàn dàn don giàn hóa. Va dàc biét hon là khòng gian cùa di tich, il ho dang bi giara dàn tinh thléng.

Tuy nhién, ò raòt mire dò nào dò, tòn giào nói chung va lin nguòng thd cune Due Thành Tran nói rièng vàn eó nhùng ành huòng tich cyc din dòi song xà hg cùa ngudi dàn. Duòng nhu mòi nguòi dàn khi duge hòi it nhièu diu co thè eung ci[ cho chùng tòi nhùng tu liéu eó lién quan dén eàc boat dóng tòn giào fin nguòn £ chung eùa eóng dòng. Tuy ràng, hg eó rat it hiéu biét vi nói dung ey Ibi cùa chini sàeh tòn giào hay vai Irò cùa Due Thành Tran vói lich su dàn Ige, nhung hg dli nhàn thày ràng hién nay Chinh phù Trung Quòc dà ril eòi mò cho nguòi Viét duge ty do tin nguòng tòn giào.

Dàc biét, cùng vói sy phàt trièn kinh té khòng ngùng ò thòn Vu Dia, nguò dàn ngày càng eó nhiéu tài lye va vài lye di tham dy il bòi, giao luu vàn hóa va ce két còng dòng dàn cu vùng bièn hai nuóe Viét - Trung. Nhùng boat dòng tón giàc xuyèn quòc già nhu thè này vàn dang va sé tièp tyc phàt triln raanh hon nùa nhàn bào tòn va truyén bà eàc già tri vàn hóa Viét ò bài ngoai là mot xu Ibi tal ylu cùc beh su.

836

THÒ ClJNG Due THÀNH TRAN..

Tài liéu tham khào

1. Nguyen TW Phuang Chàm (2006), Nghi li hón nhàn cùa nguòi Kinh ò Trung Quéc-Truòng bop làng Vgn Vi (Giang Bình, Dòng Hung, Quàng Tày, Trung QuIc), Nxb Vàn hóa thòng tin, Ha Nói.

2. R. L. Johnslone (1991), Tón giào trong xà bòi - mot dgngxd hói hge tón giào, Nxb Nhàn dàn Tu Xuyèn, Thành Dò.

3. Phù Dal Thàng (1993), Phong tue chi ddn toc Kinh, Nxb Dàn toc Trung uong, Trung QuIe.

4. Ting dièu tra dàn si toàn quIe Trung QuIe lin thù 5 (ngày 1-12-2009), tra ngày 30/9/2012. Nguòn: hllp://www.mzb.com.cn/html/report/14136-l.hlm.

837