ped dos secund - tumult · 2013. 9. 12. · tegenstelling tot malaria, een ziekte die vooral de...
TRANSCRIPT
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
1
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K !
I n i t i a t i e f
Jaarlijks vieren we op 8 mei de dag van de bevrijding. V-dag is een initiatief
van de Minister voor Onderwijs en Vorming om bij deze gelegenheid
scholen hulpmiddelen aan te reiken om te onderwijzen over universele
waarden als vrijheid, vrede en verdraagzaamheid.
V o o r w o o r d
Um outro mundo é possível, een andere wereld is mogelijk, dat was de
slogan van het Wereld Sociaal Forum 2002 over globalisering dat begin dit
jaar voor de tweede keer in Porto Alegre, Brazilië, doorging. We stellen u
tien organisaties voor die op een vreedzame en geweldloze manier ijveren
voor een betere wereld: een wereld waarin niet de economische belangen,
maar de menselijke, sociale en ecologische noden prioritair worden gesteld.
Een wereld ook waarin de rijkdommen beter verdeeld zijn en waarin al het
leven gerespecteerd wordt.
We bieden u ook enkele krantenartikels en een getuigenis aan waarin we de
organisaties aan het woord laten. Ze geven heel wat stof tot nadenken en
kunnen in de klas gebruikt worden als basis voor o.a. rondetafelgesprekken,
spreek- en schrijfoefingen.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
2
M o g e l i j k e o p d r a c h t e n
1. Neem een interview af van een medewerker, een voorman of een actief lid
van een organisaties.
� Voorbeeld 1: interview een actief lid van Greenpeace.
� Voorbeeld 2: interview iemand die voor Amnesty International een
briefschrijfactie coördineert.
2. Maak een samenvatting van een van de artikels.
� Voorbeeld 1: in ‘Globalisering staat voor globale apartheid’ vertelt Gorik
Ooms, medewerker van Artsen Zonder Grenzen, over de dramatische
gevolgen van een gedwongen vrijemarkteconomie op de gezondheidszorg en
de sociale voorzieningen in Mozambique. Geef de essentie weer van dit
artikel.
� Voorbeeld 2: in ‘Water is een gemeenschappelijk erfgoed’ wordt de strijd
voor het democratisch recht op water belicht. Geef de essentie weer van dit
artikel.
3. Houd een toespraak waarin je de standpunten van een van de
organisaties verdedigt.
� Voorbeeld 1: beeld je in dat je een actief lid bent van Gaia. Je staat op een
veemarkt en spreekt de veehandelaars toe. In je speech neem je het op voor de
rechten van het dier en je probeert de veehandelaars ervan te overtuigen dat
veemarkten dieronvriendelijk zijn en dus moeten worden afgeschaft.
� Voorbeeld 2: je bent een actief lid van Pax Christi en je moet omstanders
warm maken voor de vredesproblematiek. Je moet hen ook overtuigen dat er
een wapenembargo moet komen voor landen of regio’s die in een
gewelddadig conflict verwikkeld zijn.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
3
4. Houd een rondetafelgesprek over de problemen die de organisaties
aankaarten of over hun acties en strategieën.
� Voorbeeld 1: vraag bij Handicap International meer informatie op over het
probleem van de antipersoonsmijnen in de wereld. Bespreek dit in groep.
� Voorbeeld 2: Movimento dos sem terra is een beweging van landloze boeren
en werkloze landarbeiders die braakliggende terreinen van grootgrondbezitters
bezetten tot de gronden hun eigendom worden. Wat vind je van deze ‘illegale’
acties? Bespreek in groep.
5. Ga op zoek naar het verhaal achter de organisatie.
� Voorbeeld 1: wie richtte Oxfam-Solidariteit op en wat was de aanleiding? Hoe
evolueerde de organisatie? Vanaf wanneer was de organisatie ook actief in
België en wat zijn de voornaamste hedendaagse acties?
� Voorbeeld 2: wie richtte Artsen Zonder Grenzen op en wat was de aanleiding?
Hoeveel centra telt Artsen Zonder Grenzen nu en in welke landen? Hoe
gebeurt de coördinatie van de projecten en wanneer treedt de organisatie op?
6. Schrijf een omzendbrief, een pamflet of de tekst voor een affiche waarin
je een actie van een organisatie aankondigt en medestanders ronselt.
� Voorbeeld 1: je wil met je klas een briefschrijfactie voor Amnesty
International beginnen. Hoe maak je dit bekend in de rest van de school en
hoe ronsel je medestanders?
� Voorbeeld 2: je maakt deel uit van een groep vrijwilligers die in je dorp of
stad een Oxfam-Wereldwinkel heeft geopend. Hoe maak je deze winkel
bekend?
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
4
7. Schrijf een geëngageerd gedicht over de wantoestanden in de wereld.
� Voorbeeld 1: schrijf een gedicht over kinderen in de oorlog of over
kindsoldaten.
� Voorbeeld 2: schrijf een gedicht over kinderen die aan een hongerloon ganse
dagen moeten werken in fabrieken waar producten worden gemaakt voor de
rijke landen.
8. Maak een strijdlied of protestsong voor een bepaalde actie of actiegroep.
� Voorbeeld 1: maak een strijdlied voor de landloze boeren in Brazilië.
� Voorbeeld 2: maak een protestsong over het gebruik van antipersoonsmijnen.
9. De meeste organisaties hebben ook een internationale site. Vervang in het
internetadres ‘be’ door ‘net’ of kies www.mstbrazil.org. Vertaal een pagina
uit het Engels.
10. Zet zelf een actie op touw voor een goed doel.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
5
A r t s e n Z o n d e r G r e n z e n , 1 9 7 1 , F r a n k r i j k
Artsen Zonder Grenzen verleent vooral medische hulp aan volkeren in nood
over heel de wereld, met name aan slachtoffers van natuurrampen of
oorlogsgeweld. Artsen Zonder Grensen voert ook campagne voor de
productie van goedkope basisgeneesmiddelen voor de Derde Wereld, omdat
gezondheidszorg een recht voor iedereen is.
www.azg.be
I n l e i d i n g o p h e t a r t i k e l
In Mozambique is de levensverwachting de laatste vijftien jaar met vijf jaar
gedaald, het aantal weeskinderen is verdrievoudigd en de schuldenlast
vertienvoudigd. Hoe het zo ver is kunnen komen beschrijft Gorik Ooms, een
medewerker van Artsen Zonder Grenzen, in het onderstaande artikel: de
gevolgen van een gedwongen vrijemarkteconomie hebben de
gezondheidszorg en de sociale voorzieningen in Mozambique dramatische
slagen toegebracht. Gorik Ooms geeft hier onthutsende voorbeelden van en
trekt dan ook ten strijde tegen een globalisering die alleen uit is op
economisch winstbejag.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
6
G l o b a l i s e r i n g s t a a t v o o r ' g l o b a l e a p a r t h e i d '
Vijftien jaar na een gedwongen bekering tot het kapitalisme is de
levensverwachting in Mozambique gedaald met 5 jaar (van 42 naar 37), is het
aantal weeskinderen verdrievoudigd en de schuldenlast vertienvoudigd. Ja, het
nationaal product is gestegen, maar slechts 3 procent van de bevolking geniet de
voordelen die dat met zich brengt. De andere 97 procent leeft nog steeds in een
der armste landen ter wereld, nu zonder sociale voorzieningen. ,,De wereld wordt
ons dorp’’, schrijft Mark Eyskens in een opiniestuk over globalisering (De
Standaard 1 augustus 2001) , ,,maar niet iedereen is er gelukkig.’’ Je zou voor
minder ongelukkig worden.
De wereld wordt ons dorp als het op handel drijven aankomt. Als het op
sociale voorzieningen aankomt, dan moet elk land zijn eigen boontjes doppen. Of
erger: in het geval van Mozambique moesten de uitgaven voor gezondheidszorg
worden gehalveerd opdat dit land in aanmerking zou komen voor leningen van het
Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank.
De gevolgen daarvan zijn duidelijk en dodelijk. Om de door IMF en
Wereldbank opgelegde budgettaire beperkingen te kunnen respecteren gebruikt
Mozambique nog steeds chloroquine als eerstelijnsgeneesmiddel tegen malaria, al
is naar schatting 60 procent van de malariagevallen er resistent tegen. Daardoor en
enkel daardoor sterven jaarlijks duizenden Mozambikaanse kinderen.
IMF en Wereldbank hadden ook een recept klaar om de gevolgen van die
budgettaire beperkingen op te vangen. Laat artsen toe een privépraktijk te
vestigen, dat kost niets aan de staat en zal een meer dynamische gezondheidszorg
creëren. De economische groei zorgt er wel voor dat steeds meer mensen zich die
privégezondheidszorg zullen kunnen veroorloven. Een kleine tien jaar later is die
dynamische gezondheidszorg er inderdaad. Een consultatie kost zowat het
minimum maandelijks salaris en slechts een minderheid van de Mozambikaanse
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
7
bevolking heeft een salaris. Naar schatting 1 procent van de bevolking maakt
regelmatig gebruik van de privégezondheidszorg, maar 50 procent van de
Mozambikaanse artsen werkt voltijds of deeltijds in dat systeem. Jonge artsen
worden naar de provincies gestuurd, maar hebben er alles voor over om zo snel
mogelijk in de hoofdstad benoemd te worden, waar drie consultaties in een
privépraktijk evenveel opbrengen als het maandelijks salaris van een arts die een
staatsziekenhuis op het platteland leidt. Gevolg: in een provincie zoals Tete (waar
Artsen Zonder Grenzen werkt) is op dit ogenblik één enkele arts per
honderdduizend inwoners beschikbaar.
In een dergelijk uitermate verzwakt gezondheidssysteem zijn de gevolgen
van de aidsepidemie catastrofaal. Aids treft het gezondheidssysteem driemaal: het
aantal zieken stijgt angstwekkend, het aantal beschikbare artsen en verplegers
vermindert (want zij zijn evenmin immuun), de druk op de artsen om zo snel
mogelijk een privépraktijk te vestigen wordt enorm (want iedereen heeft wel een
aidspatiënt in de familie en enkel privéconsultaties brengen voldoende op om de
dure behandeling te betalen). Het gevecht tegen aids wordt een uitzichtloze strijd.
Ook op economisch vlak draait aids uit op een regelrechte ramp. In
tegenstelling tot malaria, een ziekte die vooral de kinderen treft, zaait aids
verwoesting onder de jongvolwassen bevolking: jonge ouders, de meest
productieve landbouwers, kleine en grote handelaars, leraars, verplegers en artsen.
Er bestaat een efficiënte behandeling voor aids (die geen genezing biedt,
maar de ziekte in veel gevallen tot een chronische aandoening reduceert.) Waarom
zegt niemand: ,,De wereld is een dorp, de wereld kan zich die behandeling
probleemloos veroorloven, de wereld zal die behandeling betalen’’? Omdat de
wereld slechts een dorp is wanneer het op handel drijven aankomt, niet wanneer
het aankomt op solidariteit. En zelfs wanneer het handel betreft, is de wereld
slechts een dorp wanneer het de rijken van dat dorp goed uitkomt.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
8
Mozambique beging de vergissing om nieuwe investeerders in de door de
oorlog vernietigde industrie gedurende enkele jaren een zachte vorm van
,,protectionisme’’ te beloven. Door een uitvoertaks van 20 procent te heffen op
onbewerkte noten (die uitvoerders van bewerkte noten dus niet zouden moeten
betalen), werd ter plaatse noten bewerken lonender gemaakt. De bedoeling was
om die investeringen de tijd te geven om rendabel te worden en nieuwe
investeringen aan te trekken. Maar nee, de waakhonden van het IMF en de
Wereldbank stonden en staan klaar om elke poging in die richting de kop in te
drukken. Protectionisme! Aan de schandpaal! Geen kredieten meer!
Bepaalde - levensreddende - geneesmiddelen kosten in India of Thailand
slechts een tiende van wat ze in deze regio kosten. Dezelfde firma, hetzelfde
product, tien keer goedkoper. Goed, denkt men dan, de vrije markt zal dat
varkentje wel even wassen. Vroeg of laat komt er een slimme handelaar die deze
geneesmiddelen in India of Thailand koopt en ze hier verkoopt. De wereld is een
dorp, nietwaar?
Fout! De Wereld Handelsorganisatie, spreekbuis van het vrije
ondernemerschap die steevast pleit tegen protectionisme en
staatsinterventionisme, heeft al haar leden gedwongen om dergelijke vrije handel
te verbieden of aan strenge banden te leggen. Staten worden verplicht om de
investeringen van de farmaceutische industrie te beschermen. Gedurende twintig
jaar na de ontwikkeling van een nieuw geneesmiddel geniet de uitvinder een
kunstmatig monopolie, waarvan het gebruik of misbruik op geen enkele manier
wordt gecontroleerd. Als rechtvaardiging wordt aangevoerd dat een dergelijk
monopolie nieuwe investeringen in onderzoek en ontwikkeling aanmoedigt. Of
daarvoor een winstmarge van 95 procent op de verkoopprijs nodig is? Maar
daarvoor bestaat geen internationale waakhond.
Het zijn pijnlijke tegenstrijdigheden.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
9
Misschien is de grootste tegenstrijdigheid wel dat diegenen die in feite twee
werelden voorstaan - de wereld van diegenen die hebben en de wereld van
diegenen die niet hebben - zich de benaming globalisten hebben toegeëigend,
terwijl de werkelijke globalisten - diegenen die een wereldwijde solidariteit
voorstaan - het met de noemer ,,antiglobalisten’’ moeten doen. Een organisatie als
Artsen Zonder Grenzen moet zich beginnen afvragen of dat ,,zonder grenzen’’
niet al te pro-globalisering klinkt, kwestie van misverstanden te vermijden.
Absurd, niet?
Er moet een soort ,,basispakket voor een menswaardig bestaan’’ komen, een
pakket waarop elk mens recht heeft, ongeacht de economische omstandigheden
van het oord waar zij of hij geboren is. Onderwijs, gezondheidszorg, bescherming
tegen willekeur: al wat een mens nodig heeft om een echte kans te krijgen. Er
bestaan al internationale verdragen die een inventaris van dat basispakket
bekrachtigen. Alleen hebben de wereldleiders die dergelijke verdagen
ondertekenden de inhoud ervan nooit als ware rechten beschouwd. Want als
bijvoorbeeld gezondheidszorg een recht is, dan moet er ook zoiets bestaan als een
wereldwijde plicht om gezondheidszorg voor iedereen te verzekeren. De povere
bijdragen aan het Global Aids Fund, de weigering om de kwijtschelding van
schuldenlast van de armste landen ernstig te bespreken, het zijn maar voorbeelden
van het feit dat de wereldtop het verschaffen van gezondheidszorg voor iedereen
geenszins als een plicht beschouwt.
De wereld zal pas op een dorp beginnen te lijken wanneer er niet alleen één
enkele markt is, maar ook één enkele school en één enkel ziekenhuis. Zonder die
sociale dimensie verdient economische globalisering de juistere naam ,,globale
apartheid’’, en die tendens moet inderdaad krachtdadig worden verworpen.
Dit is een ingekorte versie van een artikel dat verscheen op maandag 20 augustus 2001 in De Standaard. De auteur, Gorik Ooms, is missiehoofd voor Artsen Zonder Grenzen in Mozambique. U kan het volledige artikel vinden op: www.standaard.be
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
10
P r o t o s , 1 9 7 6 , B e l g i ë
Protos komt op voor een rechtvaardig, duurzaam en democratisch
waterbeheer in Noord en Zuid. Want al lijkt er water in overvloed te zijn op
deze planeet, toch heeft een kwart van de bevolking geen drinkbaar water.
Protos streeft voor het basisrecht op water, waarbij iedereen een minimale
toegang moet hebben tot dit levensnoodzakelijke en gemeenschappelijke
goed.
www.protos.be
I n l e i d i n g o p h e t a r t i k e l
‘Als het donker wordt, dan sterf je niet, zelfs al heb je geen licht omdat de
elektriciteit werd afgesloten. Maar als ze je water afpakken, dan overleef je
niet,’ dat zei de Boliviaan Pablo Solon op het Wereld Sociaal Forum 2002
in Porto Alegre. Zijn pakkende getuigenis deed de mensen in de zaal
muisstil worden: een Amerikaans bedrijf verwierf de privé-rechten op de
watervoorziening in de regio Cochabamba. In enkele weken tijd
verdrievoudigde de prijs.
Frans Vandeputte, journalist van de Standaard, bracht verslag uit van de
strijd voor het democratisch recht op water die wereldwijd wordt gevoerd en
die op het Forum werd besproken.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
11
‘ W a t e r i s e e n g e m e e n s c h a p p e l i j k e r f g o e d ’
PORTO ALEGRE - ,,Ik wil niet pathetisch doen en de term klinkt wat gek op een
antiglobalistenforum. Maar ik ben ervan overtuigd dat op dit tweede Wereld
Sociaal Forum de globalisering van het waterprobleem een feit is geworden. Hier
is een belangrijke dynamiek gelanceerd.’’ Dixit Riccardo Petrella, hoogleraar
globalisering (sic) aan de universiteit van Louvain-la-Neuve, in Porto Alegre.
De 60-jarige Italo-Belg, zweetdruppels op het gezicht en watertje in de
hand, glimt van tevredenheid. Als inleider en afsluiter van één van de 24 grote
conferenties op dit Wereld Sociaal Forum, heeft hij er in het Instituto Germano
net een zeer intense meeting op zitten.
,,Of ik verbaasd ben dat dit symposium over 'water als gemeenschappelijk
goed' een afgeladen volle zaal lokte? Totaal niet. Als secretaris-generaal van het
Global Water Contract voel ik het belang van dit onderwerp al een tijdje
opborrelen. Het is logisch dat al die diverse, lokale bekommernissen hier in Porte
Alegre in één brede stroom uitmondden.’’
Muisstil waren de 600 aanwezigen geweest bij het pakkende getuigenis van
de Boliviaan Pablo Solon. ,,Als het donker wordt, dan sterf je niet, zelfs al heb je
geen licht omdat de elektriciteit werd afgesloten. Maar als ze je water afpakken,
dan overleef je niet. Het gebeurde in de regio Cochabamba. Het Amerikaanse
bedrijf Bechtel verwierf met de zegen van de Boliviaanse regering en voor een
termijn van veertig jaar de privé-rechten op onze watervoorzieningen die tot dan
toe openbaar waren.’’
,,In enkele weken tijd verdrievoudigde de prijs. De armste huisgezinnen
zagen de waterkraan tot een derde van hun krappe maandbudget opslokken. Wij
zijn in opstand gekomen. We weigerden de rekeningen te betalen. Vier maanden
van protest culmineerden in een onvervalste straatoorlog met de politie. Victor
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
12
Hugo Daza, 17 jaar, werd doodgeschoten. Tientallen anderen werden gewond.
Maar we wonnen de strijd. Bechtel pakte zijn koffers. De forse
schadevergoedingen die het eist, zijn een probleem dat de regering moet oplossen.
Onze boodschap was duidelijk: water privatiseer je niet. Water is leven. En leven
is een gemeen goed waar ieder mens recht op heeft.’’
Het relaas van de Boliviaan ontlokte een stormachtig applaus. Mensen
hadden waterlanders in de ogen. En er volgden nog meer schrijnende
getuigenissen. Van de Filipijnse Aurora Parong: ,,Intensieve koperontginning van
een Canadese multinational vervuilde in onze regio twee rivieren. Alle vis stierf.
De mensen verloren hun basisvoedsel. Elders laat de overheid de aanleg van
privé-golfterreinen toe waar horden Japanners op afkomen. Voor het onderhoud
van één golfterrein van 18 holes is 53.000 kubieke meter water nodig, het
equivalent waarmee honderd gezinnen bevoorraad zouden kunnen worden.’’
En een groep Braziliaanse boeren van het antistuwdammenfront Movimento
dos Atingidos por Barragens (MAB) kwam met luid gezang en vlaggenvertoon
het Belgische Tractebel verketteren, dat op de rivier Tocatins de Cana Brava-
stuwdam aan het bouwen is.
,,Alweer een ontregeling van het watersysteem en alweer duizenden
gezinnen die op straat komen te staan’’, fulmineerde MAB-woordvoerder Marco
Antonio Triervelier in oer-socialistische combattieve stijl. ,,Bij dit soort
megaprojecten heeft enkel het grootkapitaal belang, niet de gewone Braziliaan.
Want de elektriciteit geraakt bij gebrek aan infrastructuur toch niet op het
platteland.’’
Gedreven door de sfeer in de vergaderzaal had Riccardo Petrella in zijn
slottoespraak al zijn toehoorders nog een hart onder de riem gestoken: ,,Wij,
bepleiters van het recht op water, zijn geen loosers. We hébben bewezen dat we
privatiseringen van drinkwater kunnen herroepen. Wat in Cochabamba lukte met
Bechtel, lukte door dezelfde massale burgerlijke ongehoorzaamheid ook al in het
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
13
Argentijnse Tucuman: daar beet de Franse maatschappij Compagnie Generales
des Eaux in het zand.’’
,,Er zíjn door volksprotesten ook al stuwdamprojecten afgeblazen. Wat we
vanaf nu moeten doen, is onze krachten nog méér bundelen. Het is een
wereldwijde schande dat bijna twee miljard mensen nog steeds geen of zeer
gebrekkige toegang heeft tot drinkbaar water. Het is wraakroepend dat er
dagelijks 30.000 mensen sterven aan ziekten, veroorzaakt door vervuild water.’’
,,Water is een basisgegeven in het mensenleven. Het genereert voedsel, het
geeft werk, het zorgt voor gezondheid, het heeft betrekking op het milieu. Heel
veel sociale bewegingen hebben rechtstreeks of onrechtstreeks met water te
maken. Samen staan we sterker. Water mag geen machtsfactor worden in het bezit
van privé-kapitaal. Is het normaal dat we steeds meer mineraal water drinken dat
eigendom is van Danone, Nestlé of Coca-Cola? Water mag geen commercieel
exportproduct worden. We kunnen en mogen niet aanvaarden dat parlementen,
dus het volk, geen macht meer hebben over wateraangelegenheden. Water behoort
tot ons gemeenschappelijk erfgoed.’’
Dit artikel verscheen op dinsdag 5 februari 2002 in De Standaard, www.standaard.be
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
14
M o v i m e n t o d o s S e m T e r r a , 1 9 7 9 , B r a z i l i ë
Movimento dos Sem Terra is een beweging van landloze boeren en
werkloze landarbeiders die braakliggende terreinen van grootgrondbezitters
bezetten tot de gronden hun eigendom worden. Want terwijl duizenden
gezinnen in armoede leven is het grootste deel van de landbouwgrond in
Brazilië in handen van grootgrondbezitters. Movimento dos Sem Terra
verzet zich tegen dit onrecht omdat volgens hen het recht op grond het recht
op leven is.
www.mstbrazil.org
I n l e i d i n g o p h e t a r t i k e l
Sinds levende legende Joao Pedro Stedile in 1979, met een eerste legertje
landloze boeren en arbeiders, grond inpalmde op de fazenda Macali, is MST
anno 2002 uitgegroeid tot een monsterbeweging die 350.000 Braziliaanse
families een overlevingskans biedt. Ook Belgische ngo’s steunen de
protestactie van de Braziliaanse landloze boeren. Hoe het probleem van
deze landloze boeren is ontstaan en hoe het komt dat hun illegale acties toch
op veel steun en sympathie kunnen rekenen, lees je in het onderstaande
artikel dat Frans Vandeputte voor De Standaard schreef naar aanleiding van
het Wereld Sociaal Forum in Porto Alegre, Brazilië.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
15
‘ H e t r e c h t o p g r o n d i s h e t r e c h t o p l e v e n ’
PORTO ALEGRE - ,,Recht op land! Recht op leven! Desalojamento no! Geen
uitzetting!’’ Met die kreten wordt er vandaag, op het Wereld Sociaal Forum
(WSF) in het Braziliaanse Porte Alegre, betoogd voor het kantoor van de
grootgrondbezitter Giacometti Marondin. Zij aan zij met landloze Braziliaanse
boeren eist een internationale delegatie van WSF-gangers er het herroepen van
een uitzettingsbevel waardoor 750 gezinnen op straat dreigen te komen. Omdat de
landbezetting in kwestie, Bacia, een partner is van 11.11.11, staan de Vlamingen
mee op de eerste rij.
Er brandt een bijna angstaanjagende onverzettelijkheid in de ogen van Luiz
Antonio Pasquetti en zijn kompanen van het Movimento dos Sem Terra (MST) ,
letterlijk vertaald ,,De beweging van mensen zonder grond’’. De beslissing van de
overheid dat ze met geweld door de politie zullen worden verdreven als ze binnen
de dertig dagen Bacia niet ontruimen, vreet niet aan de vastberadenheid. ,,We
hebben geen andere keuze’’, zegt Pasquetti tijdens de zondagmeeting waarop de
actie wordt voorbereid. ,,Ofwel vechten we om te mogen blijven, ofwel sterven
we de hongerdood.’’
Bacia is één van de vele grondbezettingen die van MST in Brazilië een
begrip heeft gemaakt. Sinds levende legende Joao Pedro Stedile in 1979, met een
eerste legertje landloze boeren en arbeiders, grond inpalmde op de fazenda
Macali, is MST anno 2002 uitgegroeid tot een monsterbeweging die 350.000
Braziliaanse families een overlevingskans biedt. Al loopt de weg niet over rozen.
Jaarlijks sneuvelen enkele MST-militanten in vuurgevechten met privé-milities
van grootgrondbezitters. Pasquetti: ,,Vlakbij São Paulo werd vorige week nog een
MST-leider in een hinderlaag gelokt en door pistoleros in de rug geschoten.
Gelukkig niet fataal. Diagnose van de politie: een ongeval.’’
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
16
Hoe overtuigd van je gelijk moet je zijn, dat je, ondanks het besef dat wat je
doet illegaal is, toch doordrijft en in brede kringen zelfs sympathie en legitimiteit
voor je daden afdwingt. Gilberto Ferreira, Braziliaanse Belg van de ngo
Mensenbroeders , kent het MST-dossier. ,,De MST-successtory is terzelfder tijd
het verhaal van het sociaal failliet van een neoliberaal beleid’’, aldus Ferreira (42)
die net aan de UCL afstudeerde in de sociale en politieke wetenschappen.
,,Eerste kwaad was de keuze van de militaire dictatuur in de jaren zeventig voor
een grootscheepse mechanisatie van de Braziliaanse landbouw, met op export
gerichte monoculturen. Het dreef landarbeiders massaal in de werkloosheid.
Een doordacht landhervormingsbeleid was er evenmin. Kleine boeren die
hun stukjes grond bij elke generatiewissel verder onder hun familieleden moesten
versnipperen, hielden op de duur niks meer over. De dos sem terra waren
geboren.’’
Ferreira: ,,De massale stuwdamprojecten - 90 procent van de Braziliaanse
elektriciteit is opgewekt door waterkracht - was een extra kwaad voor de gewone
Braziliaanse boer. Ofwel was hij zijn land kwijt, ofwel werd zijn watertoevoer
ontregeld. Daar bovenop kwam de economische malaise met jaren waarin de
inflatie tot 500 á zelfs 800 procent opliep.’’
,,De graad van radicaliteit kreeg nog een extra injectie toen de enige poging
van het centrale gezag om iets aan het grondprobleem te doen, de zogeheten
kolonisatie van het Amazonegebied, een mislukking bleek. Landloze families uit
het zuiden werden met het vooruitzicht op gratis grond naar het noordelijke
Amazonegebied gelokt. Maar daar werden ze ,,gedumpt’’ in the middle of
nowhere, zonder de nodige primaire infrastructuur. Nieuwe kandidaat-vertrekkers,
die van de eerste avonturiers waarschuwende brieven kregen dat malaria hun
gezinnen had gehalveerd en dat ze door hevige regens soms drie maanden van de
buitenwereld waren afgesneden, voelden zich bekocht.’’ Het resultaat was een
golf van bezettingen. MST-actievoerder Pasquetti: ,,De grootgrondbezitters
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
17
vragen erom. Ze laten vaak een kwart tot de helft van hun gronden braak liggen.
Gronden die ze in vele gevallen zelf op een onwettige manier verworven hebben.
Dat is een van de redenen waarom we de uitwijzing van Bacia afwijzen.’’
Niet dat landloze boeren op hun bezette gronden een prinsenleven leiden.
,,De behuizing in gammele barakken, vaak enkel van bamboe en plastic, laat veel
te wensen over’’, weet Ferreira. ,,En er is de constante angst door privé-milities of
de politie verdreven te worden. Maar ze hebben tenminste grond waarop ze
voedsel kunnen kweken. En dus overleven.’’
Zowel de kerk als vakbonden en arbeiderspartijen kozen snel partij voor
MST-militanten. Ferreira: ,,Toen zij zelfs op eigen kosten braakliggende gronden
van grootgrondbezitters wilden kopen om te verdelen onder de dos sem terra ,
snapten ook de meest conservatieve en liberale Braziliaanse gezagdragers dat ze
zélf iets moesten ondernemen. En dus werden mondjesmaat gronden onteigend en
officieel toegewezen aan de landlozen. Of werden bezettingen gedoogd. Al
bewijst dit nieuwe uitzettingsbevel dat de problematiek zéér gevoelig blijft.’’
Binnen de andersglobalistische beweging is de Braziliaanse MST tot een
voorbeeld uitgegroeid van de wereldwijde strijd voor het recht op grond. Op dit
forum trekt MST-stichter João Pedro Stedile het debat nog breder open: ,,De strijd
voor grond moet gekoppeld worden aan de strijd tegen verarmende monoculturen
van de agro-industrie en tegen genetisch gemanipuleerd voedsel’’, verklaart
Stedile. ,,In een recente enquête sprak 74 procent van de Brazilianen, en we zijn
toch met 175 miljoen, zich daar tegen uit. Die kracht van het volk moeten we
aanwenden. Vreedzaam. Ons sterkste wapen blijft ons hoofd.’
Dit artikel verscheen op maandag 4 februari 2002 in De Standaard, www.standaard.be
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
18
A m n e s t y I n t e r n a t i o n a l , 1 9 6 1 , G r o o t - B r i t a n n i ë
Amnesty International ijvert voor de eerbiediging van de mensenrechten en
meer specifiek voor de vrijlating van mensen die gevangen zitten omwille
van hun politieke of godsdienstige overtuiging, voor eerlijke processen voor
alle politieke gevangenen, voor de afschaffing van marteling en doodstraf,
en tegen politieke moorden en verdwijningen. Amnesty International oefent
druk uit op regeringen door kritische jaarrapporten en briefschrijfacties.
www.aivl.be
I n l e i d i n g o p h e t a r t i k e l
Amnesty International komt op voor respect voor de rechten van alle
mensen. Hun leden van overal in de wereld protesteren indien mensen die
het voor het zeggen hebben andere mensen kwaad berokkenen om wie ze
zijn (kind, zigeuner, homo, vrouw...) of wat ze denken (godsdienst,
politiek...).
Amnesty International nam die taak op zich omdat er geen doeltreffende
internationale instantie was om te waken over de naleving van de
mensenrechten, zoals die vervat liggen in de Universele Verklaring van de
Rechten van de Mens. In bijgaand artikel belicht De Standaard-journalist
Freddy De Pauw de basismethodes en successen van de organisatie, maar
hij toont ook aan dat het begrip ‘mensenrechten’ voor discussie vatbaar is.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
19
D e s c h e n d i n g e n v a n d e m e n s e n r e c h t e n
m a a k t o n s b e s t a a n n o o d z a k e l i j k
Na de rellen in Genua bij de Top van de G8 organiseerde Amnesty International
(AI) snel een eerste onderzoek naar de gebeurtenissen. De mening van Amnesty
dat Italiaanse politiediensten gewelddadig waren opgetreden tegen mensen die
geen geweld hadden gebruikt of uitgelokt, had veel meer gewicht dan de klachten
van de ,,anti-globalisten’’ zelf. Want Amnesty heeft nu eenmaal het prestige van
een ,,multinational’’ voor de verdediging van de mensenrechten, waar ook ter
wereld.
De jaarrapporten van Amnesty International zijn de voorbije decennia druk
geraadpleegde handboeken over repressie geworden die ook autoritaire regimes
niet meer kunnen negeren. AI krijgt echter regelmatig het verwijt de
mensenrechten zeer eng te interpreteren door zich te beperken tot de individuele
vrijheden die vooral in de Angelsaksische wereld hoog staan aangeschreven. AI
bekommert zich weinig of niet om collectieve rechten, tenzij iemand die daarvoor
opkomt ook wordt vervolgd.
Amnesty-militanten hebben daar diverse replieken op. Collectieve rechten -
zoals het recht op onderwijs, gezondheidszorg, redelijke behuizing enzovoort -
werden al lang voor er van Amnesty sprake was, verdedigd. AI is niet blind voor
die rechten, maar vindt dat mensenrechten, zoals het recht op een vrije
meningsuiting, universeel zijn en als dusdanig ook werden aanvaard.
Dat die rechten in een zeer groot deel van de wereld niet werden/worden
nageleefd, maakt het bestaan van een beweging die vanuit de samenleving
internationaal voor die rechten opkomt, noodzakelijk. Amnesty put zijn
legitimiteit uit het ontbreken van doeltreffende internationaal aanvaarde instanties
om over de naleving ervan te waken, wars van elke bijbedoeling.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
20
Geen enkele overheid staat boven elke verdenking, onze sterkte is de
universaliteit van onze kritiek, zegt AI. Vandaar ook dat zoveel landen in de
jaarrapporten aan bod komen, ook landen met democratische instellingen en
tradities als België. De Nobelprijs voor de vrede van 1977 gaf misschien geen
extra legitimiteit, maar alleszins wel prestige aan een beweging die in de
beginperiode vaak te horen kreeg dat ze een clubje was van welmenende
Angelsaksische dames die dachten de wijsheid en waarheid in pacht te hebben en
zich daarmee in de plaats stelden van de Verenigde Naties.
Klopt wel een beetje, zeggen pioniers van het eerste uur, maar niemand kon
ernstig beweren dat de VN waakten over de naleving van de mensenrechten. Die
staan nochtans vervat in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens,
op 10 december 1948 goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de
Verenigde Naties. AI baseert zijn mandaat eenvoudigweg op die Verklaring.
Jamaar, zeggen critici, die Verklaring is goedgekeurd op een ogenblik dat de
VN werden gedomineerd door de westerse mogendheden waaronder nogal wat
koloniale machten. Die Verklaring zou volgens de kritiek te eng zijn. Binnen
Amnesty International is er eveneens discussie over engere of ruimere
interpretatie van mensenrechten. Met de groei van de beweging in gebieden buiten
West-Europa en Noord-Amerika, kwamen er de jongste jaren ook nieuwe
invalshoeken. Meer aandacht voor sociale en economische rechten van individuen
en groepen staat alleszins op de agenda van de internationale bijeenkomsten.
Over de methodes is er minder discussie. Amnesty doet lobbywerk, op zeer
uiteenlopende niveaus. Dat één persoon brieven stuurt naar een regering van een
ander land om bij voorbeeld tegen de opsluiting van een gewetensgevangene te
protesteren, zal weinig indruk maken. Dat grote groepen uit diverse landen dat
doen, mogelijk wel, dat is al voldoende aangetoond. Dat is de klassieke Amnesty-
manier van lobbyen.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
21
Maar het lobbywerk is met de jaren professioneler geworden. Het
hoofdkwartier in Londen met zijn 320 personeelsleden bundelt de inzet van een
miljoen leden uit 162 landen. Daarmee kan men niet alleen opkomen voor
vervolgde individuen, maar ook voor ingrijpende veranderingen die een betere
naleving van de mensenrechten mogelijk maken. Met andere woorden: op
aanpassingen van nationale wetten en betere internationale regels. Vandaar ook
dat Amnesty nu actief lobbyt bij de Europese Unie.
Na veertig jaar zijn we jammer genoeg nog altijd nodig, zegt Bruno
Tuybens, voorzitter van AI Vlaanderen en AI België. Maar successen kunnen we
voorleggen. Veel gewetensgevangenen zijn dankzij AI vrijgekomen, velen kregen
dankzij AI een eerlijk proces, veel politieke executies zijn vermeden. Bovendien
zijn er grote collectieve successen. Toen Amnesty in de beginjaren een
internationale campagne tegen martelen startte, stuitte dat op zeer veel scepticisme
en zelfs vijandigheid.
Een pionierster: ,,We kregen te maken met argumenten als: indien een
terrorist uw kind heeft ontvoerd, zou u hem dan niet martelen om te weten te
komen waar uw kind is? Dus zelfs de legitimiteit van onze campagne werd sterk
in twijfel getrokken. Nu wordt toch bijna wereldwijd aanvaard dat martelen
ongeoorloofd is. De campagnes tegen de doodstraf hebben toch ook in veel landen
tot de afschaffing ervan geleid.’’
Dit artikel verscheen op vrijdag 17 augustus 2001 in De Standaard, www.standaard.be
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
22
G r e e n p e a c e , 1 9 7 1 , C a n a d a
Greenpeace startte met een campagne tegen kernproeven in de Verenigde
Staten en stelde daar tegenover een ‘groene en vreedzame’ wereld. De
voornaamste internationale actiethema’s van Greenpeace zijn: het klimaat,
alternatieve energie, de bescherming van wouden en oceanen, de strijd tegen
giftig en nucleair afval. Greenpeace voert geweldloze acties, maar zorgt
bewust voor spectaculaire beelden die de media halen.
www.greenpeace.be
I n l e i d i n g o p h e t a r t i k e l
‘Wij ijveren voor nieuwe wetten of wetswijzigingen ten gunste van het
milieu en meten ons succes af aan de wetgeving. Neem nu de normen voor
uitstoten, de wet op schadelijke stoffen in rioleringen, de controles op
verbrandingsovens enzovoort, daaraan zien we of onze acties iets uithalen.’’
In een gesprek met De Standaard-journalist Freddy De Pauw verdedigt
Roland Moreau, algemeen directeur van Greenpeace in België, de strategie
en spectaculaire acties van Greenpeace en antwoordt hij op een aantal
kritische vragen over de werking van de organisatie.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
23
G r e e n p e a c e a l s w e t g e v e r
,,Greenpeace heeft gewonnen. Althans voorlopig. In de supermarkt vind je
nauwelijks nog voedingsmiddelen met genetisch gemodificeerde ingrediënten’’,
meldde de krant De Standaard op 3 maart 2001. ,,Greenpeace heeft eigenlijk meer
invloed op de markt dan de wetgever’’, zei Chris Morris, de directeur van de
federatie van de voedingsindustrie. ,,Wetgevend werk is onze belangrijkste
doelstelling’’, zegt Roland Moreau, algemeen directeur van Greenpeace in België
en die zelf uit de industrie (Unilever, Union Minière, Watco) komt.
,,Wij ijveren voor nieuwe wetten of wetswijzigingen ten gunste van het
milieu, ziedaar onze allereerste doelstelling. Wij meten ons succes af aan de
wetgeving. Neem nu recyclage, normen voor uitstoten, enzovoort, daar zien we of
onze acties iets uithalen.’’
Wie geeft Greenpeace het recht om met meestal spectaculaire acties hun visie
te willen opdringen, bij voorbeeld tegenover de GGO's - genetisch
gemanipuleerde organismen.
Dat verwijt horen we al zolang we bestaan en komt vooral van de industrie.
Alsof zij wel een onbetwistbaar mandaat zouden hebben om hun visie op te
leggen. Om te beginnen zijn wij de spreekbuis van een georganiseerd deel van de
samenleving. Greenpeace heeft wereldwijd 2,5 miljoen leden waarvan 83.000 in
België.
Een ngo als Greenpeace ijvert voor het algemeen belang. De industrie is
gewoon de keuze van de consument te bepalen, zoals met de GGO's het geval
was. Wij deden een marktonderzoek in dat verband en stelden vast dat de
overgrote meerderheid de beslissing van de industrie afwees. We weten ook
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
24
waarover we praten, we hebben een gefundeerde argumentatie gebaseerd op
wetenschappelijk onderzoek. De industriewereld heeft overigens weinig reden tot
klagen. Kijk hier maar in Brussel naar het groot aantal lobby's van de industrie bij
de Europese Unie. Wat is de legitimatie van al dat lobbywerk waarmee wij
vergeleken toch kleine jongens zijn. En tenslotte is het recht op vrije
meningsuiting dat wij beoefenen een van de belangrijkste waarden van een
democratische maatschappij.
Waarom gebruikt Greenpeace dan zware drukkingsmiddelen om van dat
recht gebruik te maken, zoals het blokkeren van transporten?
Bij Greenpeace benadrukken we een geweldloze organisatie te zijn, die wel
spectaculaire acties onderneemt omdat zo de media en de publieke opinie
doeltreffend wordt bereikt. Maar die acties zijn legitiem. Want daarmee brengen
we steevast overtredingen van de wet of zware aantastingen van het milieu aan het
licht. Blokkades dienen om een toestand in positieve zin te doen veranderen.
Het gaat dan wel om wat Greenpeace positief acht?
Daar antwoorden we bij Greenpeace op met een resem voorbeelden: door
blokkades is de wet op schadelijke stoffen in riolen veranderd, wordt de invoer
van illegaal gekapt hout bemoeilijkt, worden controles uitgevoerd op
verbrandingsovens.
In de regel richt Greenpeace zich tot bedrijven en overheden, tot de 'decision
makers'. Vandaar dat de beweging bij voorbeeld de automobilisten spaart?
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
25
Waarom zouden we tegen de gewone verbruiker iets ondernemen. We
vinden het onze taak eventueel alternatieven te propageren, zodat de verbruiker bij
voorbeeld kan zien dat een voedingsmiddel GGO-vrij is, of dat een label aangeeft
dat hout niet illegaal gekapt is.
Greenpeace beroept zich ook op wetenschappelijke bevindingen, al geven die
niet altijd uitsluitsel.
Het eigen wetenschappelijk onderzoek is erg beperkt, ook al door de
beperkte financiële middelen. Er is in Groot-Brittanniëéén labo van zes mensen
om monsters uit alle hoeken van de wereld te onderzoeken en er is een mini-
eenheid van twee mensen die bezig zijn met nieuwe technologieën. Onze eigen
studies kunnen inzake geloofwaardigheid niet op tegen de research van bij
voorbeeld de olie-industrie. Daarom is het zo belangrijk dat er grondig
onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek aan de universiteiten kan blijven
gebeuren.
En bij twijfel of grote tegenspraak?
Dan geldt het voorzorgprincipe. Dat hanteren we in onze campagne rond de
GGO's. De vroegere federale minister van Landbouw Jaak Gabriëls zei bitter dat
het debat rond de GGO's gebeurde op het niveau van de slogans van Greenpeace.
Dat is absoluut niet waar, dit is een debat op wetenschappelijk niveau waarin we
vooral aantonen dat de industrie haar beweringen niet kan staven, dat ze geen
resultaten kan voorleggen.
Maar Greenpeace kan zich vergissen. Zoals in 1995 bleek met de actie van de
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
26
Britse Greenpeace tegen het dumpen van een Shell-olieplatform, Brent Star.
Dat was een zeer domme en nutteloze vergissing. De actievoerders hadden
toen aangevoerd dat door die operatie overmatig veel gevaarlijke stoffen zouden
vrijkomen, wat achteraf onjuist bleek.
Heeft Greenpeace zich daar dan niet onverantwoordelijk gedragen?
Sindsdien worden we veel kritischer op de vingers gekeken en dat is een
goede zaak. Er zijn daarop maatregelen genomen om omzichtiger tewerk te gaan,
sindsdien zijn er geen dergelijke vergissingen meer begaan. Als recyclage-
specialist wil ik in die affaire toch onderstrepen dat het accent daar meer had
moeten liggen op het recyclage-effect. Aan de gewone burger worden dagelijks
inspanningen gevraagd en daar zou zomaar een platform worden gedumpt.
Maar wat met het nu in het Engels verschenen boek van een vroegere
Greenpeace-activist in Denemarken die al die acties fel overtrokken vindt
omdat de situatie van het milieu statistisch gezien veel minder erg is dan
wordt voorgesteld.
We hebben in de archieven van Greenpeace geen enkel spoor gevonden dat
die man inderdaad ooit iets voor Greenpeace heeft gedaan zoals hij zelf beweert.
Toen dat boek twee jaar geleden in Denemarken verscheen, braken
gezaghebbende wetenschapslui daar zijn stelling volledig af. Wat die man zegt
vertolkt slechts het overbekende standpunt van een deel van de industrie. Een
deel, want talrijke grote ondernemingen zien bij voorbeeld wel iets in het protocol
van Kyoto en nemen maatregelen om het toe te passen - onder meer Shell, BP en
cementbedrijven.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
27
Zoals zoveel andere ngo's krijgt ook Greenpeace vaak te horen dat het een
uitloper is van de Angelsaksische charity en de Noord-Europese bemoeizucht
en betweterij.
Greenpeace staat zeer sterk in Noord-Europa, vooral Nederland waar meer
dan 600.000 mensen bijdragen storten. De jongste tijd is er een snelle groei in
Latijns Amerika, en er zijn nu ook vertegenwoordigingen in Hongkong, Delhi en
Bangkok. Maar West-Europa is nu eenmaal een motor. De EU is internationaal
een voortrekker op vlak van milieuwetgeving. Vandaar dat lobbywerk naar de EU
zo belangrijk is voor de rest van de wereld.
In die rest zit ook Greenpeace België, betrokken bij een campagne rond de
wouden in Centraal-Afrika.
We leggen in Azië, Afrika en Latijns Amerika wel het accent op preventieve
campagnes, bij voorbeeld voor hernieuwbare energie. Zo is zonne-energie in veel
gebieden erg geschikt voor de ontzilting van water. Waarbij Greenpeace zoveel
mogelijk tracht uit het vaarwater van andere ngo's te blijven, want elke ngo heeft
haar specifieke steen bij te dragen tot de gemeenschappelijke strijd voor duurzame
ontwikkeling.
Dit artikel verscheen op vrijdag 17 augustus 2001 in De Standaard, www.standaard.be
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
28
G a i a , 1 9 9 2 , B e l g i ë
Gaia (Global Action in the Interest of Animals) ziet het als zijn taak om
georganiseerde vormen van dierenmishandeling en uitbuiting op te sporen
en te bestrijden. Gaia gaat uit van de idee dat dieren ook levende wezens
zijn met gevoelens en verlangens, die net als de mens recht hebben op een
leven in de best mogelijke omstandigheden.
www.gaia.be
I n l e i d i n g o p h e t a r t i k e l
Bij gebrek aan een officiële instantie die zich bekommert om de rechten van
dieren startte de Zwitser Franz Weber in 1979 Animal United Nations. Een
van de initiatieven van die stichting is het Internationaal Gerechtshof voor
Dierenrechten in Genève. De uitspraken van dat hof zijn niet bindend, maar
hebben een sterke morele en symbolische waarde. Het Internationaal
Gerechtshof voor Dierenrechten stelt het rampzalig beleid van de Europese
Unie aan de kaak. De Belgische aanklager, Michel Vandenbosch van Gaia,
oogstte een stormachtig applaus bij het talrijk opgekomen publiek voor zijn
scherpe aanklacht. De begeleidende, intussen beruchte beelden over de
veebeulen in Anderlecht en Ciney sloegen de zaal met verstomming. Een
verslag van De Morgen-journalist Peter Dupondt.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
29
B e l g i ë ‘ v e r o o r d e e l d ’ v o o r
m i s h a n d e l i n g v a n s l a c h t v e e
Samen met onder meer de EU is België gisteren veroordeeld door het
Internationaal Gerechtshof voor Dierenrechten in Genève. Annemie Neyts - zij
stond ook symbool voor de ministers Aelvoet, Verwilghen en Happart - werd
gelaakt voor de manier waarop ze de beestachtigheden op Belgische veemarkten
tolereert en toelaat dat dierenbeulen hun straf ontlopen. Aanklager Michel
Vandenbosch van Gaia: ,,Dit is een sterk signaal naar de Belgische politiek en
rechtspraak om de virtuele politiek inzake dierenwelzijn reëel te maken.’’
Bij gebrek aan een officiële instantie die zich bekommert om de rechten van
dieren startte de Zwitser Franz Weber in 1979 Animal United Nations. Een van de
initiatieven van die stichting is het Internationaal Gerechtshof voor Dierenrechten
in Genève. De uitspraken van dat hof zijn niet bindend, maar hebben een sterke
morele en symbolische waarde. Vorig jaar nog werd Duitsland de mantel
uitgeveegd voor het vervolgen en vernietigen van zijn ‘gevaarlijke’ honden.
Dit jaar bogen 11 juryleden, onder wie vier vrouwen, en twee rechters van
Animal United Nations zich over de beestachtige behandeling van slachtdieren in
de EU en Polen.
De twintig aanklagers uit onder meer Duitsland, Frankrijk, Spanje, Polen en
Groot-Brittannië klaagden een reeks politici, ambtenaren en bedrijfsleiders aan die
een hand hebben in de gruwelijke manier waarop die dieren behandeld worden.
Onder hen EU-commissaris Franz Fischler, commissaris David Byrne, de Britse
minister Margaret Beckett en de voorzitter van de Duitse landbouwvereniging
Gerd Sonnleitner. De Belgische aanklager, Michel Vandenbosch van Gaia,
oogstte een stormachtig applaus bij het talrijk opgekomen publiek voor zijn
scherpe aanklacht. De begeleidende, intussen beruchte beelden over de veebeulen
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
30
in Anderlecht en Ciney sloegen de zaal met verstomming. Vandenbosch had de
ministers Happart, Aelvoet, Neyts en Verwilghen voor het gerechtshof gedaagd.
Vandenbosch: ,,Alleen stuurden ze hun kat. Vreemd, terwijl niemand de situatie
in België begrijpt. Prins Sadruddin Aga Khan, de raadgever van Kofi Anan, heeft
me nog gevraagd hoe het mogelijk is dat de Belgische politici ondanks duidelijke
signalen van de bevolking dierenwelzijn in de onderste lade laten liggen’’
De beelden die in Genève getoond werden, getuigden van een falende
aanpak in de hele EU. Velen waren gewoonweg te gruwelijk om op de Belgische
televisie getoond te worden. Bijvoorbeeld de manier waarop joden en moslims in
Oostenrijk runderen op een rituele manier slachten. De helft van de zaal
kokhalsde, de andere helft weigerde te kijken. Hetzelfde bij de stierengevechten in
Zuid-Frankrijk, voor de meeste Fransen zelfs een goedbewaard geheim. Of de
Poolse paarden, die met honderdduizenden ergens in Europa op een gruwelijke
manier aan hun einde komen. ,,Het is tijd dat men stopt met slachtdieren te
beschouwen als een bezit of een voorwerp’’, stelde de Duitse aanklager, advocaat
Christian Sailer. ,,Dieren moeten rechtspersonen worden en voor een gerechtshof
verdedigd kunnen worden.’’
De beslissing van rechters en jury na de vijf uur durende getuigenissen was
vernietigend. Alle aangeklaagden werden veroordeeld. Europees commissaris
Fischler werd gevraagd zijn portefeuille in te leveren. Verder eiste het gerechtshof
dat het dierenwelzijn als een apart item zou opnemen in de grondwet. Het hof
achtte het bewezen dat de EU en de staten niet in staat zijn om zelfs de ergste
beestachtigheden in slachthuizen te stoppen en de dieren een minimum aan
bescherming te geven. De wetgeving is een gatenkaas.
,,Sinds de oprichting van de EU is het lot van de slachtdieren
achteruitgegaan’’, stelde het hof. ,,Zeker de landbouwpolitiek van Europa is tegen
het dier. In veel slachthuizen sterven de dieren zonder en met onvoldoende
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
31
verdoving. Dat draagt bij tot een onmenselijke samenleving. Een voorbeeld is het
toenemen van rituele slachtingen in heel Europa.’’
Michel Vandenbosch: ,,Mijn enige bedenking gaat over de eis omtrent de
installatie van camera's in slachthuizen. Kwestie is dat dat door een extern orgaan
zou moeten worden gecontroleerd. Ik ben blij dat de minachting, de
onverschilligheid en de medeplichtigheid van de overheden op een serene manier
aan de kaak werden gesteld.’’
Opvallend ook was het enige europarlementslid in de zaal: de Oostenrijkse
Marilies Flemming, voorzitter van een semi-officiële groep over dierenwelzijn.
Zij trok aan de alarmbel: ,,Als Europa deze keer de boot van het dierenwelzijn
mist, is het voor een hele tijd. Oog in oog met de machtige landbouwlobby zijn
het parlement en de commissie nu meestal machteloos.’’ Met andere woorden: de
enige hoop op beterschap moet komen van een daadwerkelijke
mentaliteitsverandering bij de consument. ,,Dat is geen illusie maar een werk van
lange adem’’, aldus Michel Vandenbosch.
Dit artikel verscheen op 12 maart 2002 in De Morgen, www.demorgen.be
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
32
P a x C h r i s t i , 1 9 4 5 , F r a n k r i j k
Pax Christi zet zich in voor vrede, verzoening en mensenrechten. Volgens
Pax Christi zijn eerbied voor de waardigheid van iedere mens, zorg voor de
natuur, geweldvrije dialoog en het herontdekken van solidariteit de
bouwstenen voor een meer vredevolle samenleving. De beweging is
religieus geïnspireerd en ligt mee aan de basis van de Vlaamse Vredesweek,
een jaarlijkse campagne voor de vrede.
www.paxchristi.be
www.vredesweek.be
I n l e i d i n g o p h e t a r t i k e l
Naar aanleiding van de jaarlijkse Vlaamse vredesweek sprak De Standaard-
journaliste Inge Ghijs met enkele medewerkers van Pax Christi. ‘We willen
dat er gewerkt wordt aan de oorzaken van oorlog en geweld door het
bestrijden van armoede, schuldenlast en oneerlijke noord-
zuidverhoudingen,’ zegt algemeen secretaris Gio De Weerdt. ‘En we eisen
een Europees wapenembargo op landen en regio’s die verwikkeld zijn in
gewelddadige conflicten.’ Maar kun je de bevolking nog wel warm maken
voor de vredesproblematiek en steun vinden voor je acties?
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
33
D e w e r e l d v r e d e i s a c t u e l e r d a n o o i t
BRUGGE - Sinds de aanslagen in de VS is de wereldvrede actueler dan ooit. Met
een Europese Vredesbus willen de vredesorganisaties de mensen opnieuw warm
maken om op te stappen voor een geweldloze wereld.
Tientallen scoutsjongeren lopen met een ballon met het woord vrede over 't
Zand in Brugge. Ze hebben allemaal een petitiekaart ondertekend met de vraag
aan premier Guy Verhofstadt om binnen de Europese Unie werk te maken van een
echt vredesbeleid.
Van 1 tot 7 oktober loopt de jaarlijkse Vlaamse Vredesweek. Een Europese
Vredesbus geeft de visie van de vredesbeweging op het veiligheidsbeleid van de
EU weer. Hij rijdt elke dag naar een andere stad. Voorbijgangers kunnen een
petitiekaart invullen. Al die kaarten worden eind november aan Verhofstadt
overhandigd.
,,Met die kaarten vragen wij aan de Europese Unie om middelen vrij te
maken om gewelddadige conflicten op een preventieve en niet militaire wijze te
voorkomen en op te lossen’’, zegt Gio De Weerdt, algemeen secretaris van Pax
Christi. ,,We willen dat er gewerkt wordt aan de oorzaken van oorlog en geweld.
Door het bestrijden van armoede, schuldenlast en oneerlijke noord-
zuidverhoudingen. En we eisen een Europees wapenembargo op landen en regio's
die verwikkeld zijn in gewelddadige conflicten.’’
Maar kun je de bevolking nog wel warm maken voor de
vredesproblematiek? ,,Vóór de aanslagen waren mensen vooral geïnteresseerd in
het thema vrede tussen mensen. Thema's zoals pesten op school of op het werk
bijvoorbeeld’’, zegt Karen Vandenberghe van Pax Christi. ,,De meeste mensen
gaan voorbij aan de oorlogen in Afrika of de aanslagen in Israël. Ze raken eraan
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
34
gewend. Wij organiseren jaarlijks een Vredesweek om duidelijk te maken dat al
die oorlogen níet gewoon zijn.’’
Maar door de oorlogsdreiging na de aanslagen in de VS is de wereldvrede
opnieuw actueel geworden, merkt Vandenberghe. ,,We hadden 100.000
actiekaarten gedrukt en ze zijn bijna allemaal de deur uit.’’
De Weerdt vindt dat de vredesbeweging vlak na de aanslagen in de VS
afwezig was in het debat. Daar willen ze nu wat aan doen. In geval van een
massale militaire aanval van de VS, zullen alle vredesbewegingen zich de
volgende dag verzamelen aan de VS-ambassade in Brussel.
Dit artikel verscheen op maandag 1 oktober 2001 in De Standaard, www.standaard.be
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
35
U n i c e f , 1 9 4 6 , V e r e n i g d e S t a t e n
Unicef is het kinderfonds van de Verenigde Naties. Unicef bekommert zich
om de meest achtergestelde kinderen in de wereld en ijvert voor de
verbetering van hun levensomstandigheden. Unicef wil voor alle kinderen
het recht garanderen op bescherming, basisonderwijs, gezondheidszorg,
voeding en zuiver water. Unicef baseert zijn werk op het Internationaal
Verdrag van de Rechten van het kind.
www.unicef.be
I n l e i d i n g o p h e t a r t i k e l
Aan de kindertop van de Verenigde Naties voor staats- en regeringsleiders
gaat een kinderforum vooraf waarop 300 jongeren uit de hele wereld hun
problemen bespreken. Maar zullen de ‘groten’ luisteren naar de ‘kleinen’?
Volgens de Vlaamse kinderrechtencommissaris Ankie Vandekerckhove is er
ook in België nog veel werk aan de winkel. Kinderen en jongeren hebben
hier dan wel rechten, maar nog te weinig inspraak. ‘Bij een scheiding zijn er
nog altijd veel paren die elkaar de duvel aandoen. Maar er zijn er ook die
een prachtige overeenkomst met elkaar sluiten. Het is echter vaak een
overeenkomst waar het kind zich niet prettig in voelt,’ zegt ze in een
gesprek met De Standaard-journaliste Veerle Beel.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
36
S c h a t t i g o f l a s t i g
In New York ging gisteren het kinderforum van start: 300 jongeren uit de hele
wereld geven er een voorzet bij de VN-kindertop voor staats- en regeringsleiders.
Wat hopen landgenoten er uit de wacht te slepen? ,,Meer aandacht voor
inspraakrechten van kinderen’’, zegt de Vlaamse kinderrechtencommissaris Ankie
Vandekerckhove. Maar de VS liggen dwars.
Hoe belangrijk is zo’n hoogmis van de Verenigde Naties, die maar eens in
de tien jaar plaatsvindt? Volgens Unicef is er sinds de vorige top van 1990
vooruitgang geboekt in het welzijn van kinderen wereldwijd, maar is er tegelijk
ook achteruitgang.
Polio is bijna uitgeroeid. In 1990 werden nog 300.000 gevallen
geregistreerd, vorig jaar maar 1.000 meer. Meer kinderen gaan naar school, maar
nog altijd niet alle. In Afrika gaat het bijzonder slecht: daar heeft maar de helft
van de kinderen nog toegang tot onderwijs. En in de hele wereld zijn er nu 13
miljoen aids-wezen.
De Vlaamse kinderrechtencommissaris, Ankie Vandekerckhove, gelooft dat
zo’n internationale top vooral strategisch belang heeft. ,,De jongste tien jaar
gingen almaar meer mensen aan de slag met kinderrechten.’’ In België heeft de
zaak-Dutroux evenwel meer teweeggebracht dan het Kinderrechtenverdag en de
eerste kindertop, denkt ze. Daardoor ligt de klemtoon vooral op de bescherming
van kinderen.
,,Er zijn enkele wetten goedgekeurd die de bescherming van kinderen
opvoeren. Wat inspraak en participatie betreft, kan ik het decreet op de
leerlingenraden voor middelbare scholen aanhalen. Maar dat is ook het enige.’’
Sinds haar aanstelling door het Vlaams Parlement, vijf jaar geleden - ook een
uitvloeisel van de groeiende bewustwording na de vorige VN-kindertop - blijft ze
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
37
op dezelfde nagel kloppen: ,,Beschermingsrechten verkopen als zoete broodjes,
maar participatierechten stuiten nog op veel weerstand. Daarom hebben wij de
voorbije vijf jaar consequent die kaart getrokken.’’
Hoeveel kinderen hangen er niet wekelijks, zelfs dagelijks, bij het
kinderrechtencommissariaat aan de lijn om te laken dat ze niet kunnen
meebeslissen in wat er met ze gebeurt, bijvoorbeeld na de scheiding van hun
ouders. Ankie: ,,Er zijn nog altijd veel paren die elkaar de duvel aandoen. Maar er
zijn er ook die een prachtige overeenkomst in onderlinge overeenkomst hebben
gesloten, waar het kind zich niet prettig bij voelt. Kinderen worden groter, willen
zich engageren in een sport- of jeugdclub, en kunnen dat niet omdat ze om het
andere weekend naar de andere ouder moeten.’’
Door alle voorbeelden loopt dezelfde rode draad, vindt ze. ,,Kinderen
hebben wel rechten in dit land, maar ze kunnen er vaak niets mee. Neem het
decreet op de leerlingenraden: scholen waar minstens een derde van de leerlingen
erom vraagt, moeten zo'n leerlingenraad oprichten. Hoeveel leerlingen wéten dat?
En in sommige scholen krijgen leerlingenraden nauwelijks ondersteuning: geen
lokaal om in te vergaderen, geen toegang tot de kopieermachine. Daarin heeft het
decreet niet voorzien.’’
Of die besognes de top in New York beroeren? Het programma van de
officiële driedaagse, van woensdag tot vrijdag, vertoont een hoog ‘Unicef-
gehalte’, zegt de kinderrechtencommissaris. Ze bedoelt daarmee dat er in New
York veel gepraat zal worden over honger, armoede, uitbuiting en over nijpende
problemen van kinderen in derdewereldlanden, zoals aids of kindsoldaten.
,,Dat is terecht, maar ik hoop dat het lot van kinderen in het Westen niet vergeten
wordt. Wat als je al een dak boven je hoofd hebt en voldoende te eten? Moet je
dan zwijgen? Ik vind dat geen luxeprobleem. Je kunt niet jaren aan een stuk tegen
kinderen lopen vertellen dat ze rechten hebben, om ze dan met hun kop tegen de
muur te laten lopen als ze er iets mee willen doen.’’
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
38
,,Al vrees ik dat dit niet zozeer een kwestie van wetten is, maar van
attitudes. Denk aan de Megafoon-boekjes over kinderrechten die ik via de lagere
scholen aan alle kinderen van de derde graad wilde bezorgen. Hoeveel van die
boekjes zijn niet onmiddellijk bij het oud papier beland?’’
En aan haar voorstel om kennis van de mensenrechten en het
kinderrechtenverdrag expliciet op te nemen in de eindterm ‘burgerzin’ voor de
tweede en derde graad van het middelbaar onderwijs, is geen gevolg gegeven.
,,Nochtans zegt het Verdrag, dat ook door ons land is geratificeerd, dat de
overheid kinderen en jongeren expliciet over hun rechten moet informeren.’’
Ach, misschien is ze te pessimistisch. ,,Ons modelproject met de participatiebus
die langs Vlaamse scholen trok, was een succes. We hebben een heleboel scholen
moeten teleurstellen. Volgend jaar komt daar zeker een vervolg op. Blijkbaar leeft
er aan de basis wel veel enthousiasme.’’
Terug naar New York. Het document waarover op de slotzitting wordt
gestemd, is al lang min of meer klaar. Er is de voorbije weken zwaar over
onderhandeld, want zoals gebruikelijk bij evenementen van een dergelijke allure,
liggen weer enkele landen dwars.
Zo weigeren de Verenigde Staten een tekst goed te keuren waarin het
Kinderrechtenverdrag als internationale juridische norm erkend wordt.
Conservatieve Amerikanen willen het recht van het familiehoofd niet aangetast
zien en in sommige staten, waaronder Texas, wordt de doodstraf soms nog
toegepast op minderjarigen.
,,Kinderen zijn schattig en moeten worden beschermd, maar adolescenten
geven overlast, schieten hun school overhoop en moeten worden gestraft. Dat is
het beeld van minderjarigen in de publieke opinie. In beide gevallen is het
ongenuanceerd,’’ zegt Ankie Vandekerckhove.
Ze is niet tegen bestraffing van minderjarigen. ,,Maar het ontgoochelt me
dat deze regering een jeugdgevangenis heeft opgericht voordat er een
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
39
jeugdsanctierecht was goedgekeurd. Everberg is er gekomen omdat Genève ons
op de vingers had getikt wegens de opsluiting van minderjarigen in gewone
gevangenissen. Men heeft dat knelpunt niet opgelost, men heeft een nieuwe
gevangenis gebouwd.’’
Op 23 mei moet België op het hoofdkwartier van Unicef in Genève verslag
uitbrengen over de situatie van kinderen in ons land. ,,Benieuwd hoe ze dát gaan
uitleggen.’’
Dit artikel verscheen op maandag 6 mei 2002 in De Standaard, www.standaard.be
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
40
H a n d i c a p I n t e r n a t i o n a l , 1 9 8 2 , F r a n k r i j k
Handicap International helpt gehandicapte personen hun autonomie en
waardigheid terug te vinden op plaatsen waar de levensomstandigheden
door armoede en oorlog moeilijk zijn. Handicap International verwierf
vooral bekendheid door zijn hulp aan slachtoffers van mijnen en zijn acties
tegen het gebruik van anti-persoonsmijnen.
www.handicap.be
E e n g e t u i g e n i s
De cijfers zijn indrukwekkend. Volgens Handicap International liggen er
momenteel tussen de 60 en 80 miljoen antipersoonsmijnen, en dit in meer
dan zestig landen. Om de 20 minuten trapt er ergens in de wereld iemand op
een mijn. De laatste 20 jaar zijn er meer dan een miljoen mannen, vrouwen
en kinderen gedood of verminkt door mijnen.
Mijnen brengen oneindig veel persoonlijk en familiaal leed met zich mee.
Ook verhinderen mijnenvelden landbouw en veeteelt. Soms worden
drinkwaterbronnen ontoegankelijk en verbindingswegen onbruikbaar
gemaakt. De burgerbevolking slaat massaal op de vlucht en de mensen
kunnen niet terugkeren voor hun streek ontmijnd is.
Een getuigenis.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
41
H e t v e r h a a l v a n M a r t a M a n e g a n e
Met mijn man en kinderen leefde ik gelukkig in Massinga, Mozambique, tot
de oorlog ons dorp trof. De avond dat de bandieten kwamen was ik alleen thuis.
Ze plunderden ons huis en namen me mee, samen met andere vrouwen van het
dorp.
Twee dagen later kwamen we aan in een zone die door de strijdkrachten van
de overheid ondermijnd was. Tien vrouwen, onder wie ik, werden eruit gepikt om
een weg te banen in het mijnenveld. Met een bang hart zijn we beginnen stappen.
Alleen een mirakel kon ons redden. Vier vrouwen werden gedood, ik en de
anderen werden zwaar gewond. De bandieten lieten ons in het mijnenveld achter
en vluchtten weg met de overige gijzelaars.
De ontploffing van de mijnen had de aandacht getrokken van soldaten die
daar op twee kilometer vandaan gestationeerd waren. Ze vonden ons liggend op
de grond en kermend van de pijn. Ze brachten ons naar het ziekenhuis, waar mijn
rechterbeen en rechterarm werden geamputeerd.
Een week later is mijn man me komen bezoeken. Ik las de ontgoocheling op
zijn gezicht. We hebben geen woord gesproken. Het was zijn eerste en laatste
bezoek.
De arbeiders van het atelier van Handicap International in Inhambane
hebben een prothese voor me gemaakt en elke dag oefen ik om te leren lopen.
Voor mijn arm is er echter nog geen oplossing.
Hoe moet mijn leven nu verder? Ik heb nog twee jonge kinderen die door
hun vader in de steek zijn gelaten. Ik weet niet hoe ik hen zal kunnen opvoeden,
kleden of naar school sturen. Ik kan niets alleen doen. Zelfs om een bad te nemen
heb ik hulp nodig. Mijn dochter van twaalf moet zich met het huishouden
bezighouden. Ze moet op het land werken, water halen, hout zoeken en koken.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
42
Het is nog maar een kind dat zou moeten kunnen spelen en naar school gaan, maar
dat is niet voor haar weggelegd.
Uit het Algemeen informatiedossier van Handicap International.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
43
O x f a m - S o l i d a r i t e i t , 1 9 4 2 , G r o o t - B r i t a n n i ë
Oxfam-Solidariteit wil de scheve verhoudingen in de wereld rechttrekken en
neemt daarvoor de verdediging van de sociaal-economische mensenrechten
op zich. Het recht garanderen op voedsel en de middelen om voedsel te
produceren, op waardig werk en goede werkomstandigheden, op onderwijs,
gezondheidszorg en zuiver water is hun voornaamste doelstelling.
www.oxfamsol.be
I n l e i d i n g o p h e t a r t i k e l
‘Als een multinational zoals Monsanto in India een patent krijgt op zaden
voor de Basmati-rijst, is dat een aanslag op de economische en sociale
rechten van de Indiase bevolking,’ zegt Stefaan Declercq, secretaris-
generaal van Oxfam-Solidariteit in een gesprek met De Standaard-journalist
Freddy De Pauw. ‘We zijn er niet zozeer om de armoede te verlichten, maar
om onrechtvaardige toestanden te bestrijden.’ In bijgaand artikel beschrijft
Declercq het uitgangspunt en de werking van zijn organisatie.
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
44
O n s d o e l ? D e s c h e v e v e r h o u d i n g e n
i n d e w e r e l d r e c h t t r e k k e n
Oxfam heeft zijn verre wortels in Britse liefdadigheid. Zeker in België is daar een
flinke dosis militant Derde-Wereldengagement bijgekomen. Dat trekt nieuwe
generaties vrijwilligers aan met als gemeenschappelijke noemer hun
verontwaardiging over scheve verhoudingen in de wereld.
De grote drijfveer van de Oxfam-mensen is inderdaad nog altijd de drang
om die verhoudingen concreet een klein beetje rechter te trekken. Door materiële
hulp, maar ook door bewustmaking in zowel de rijkere als de armere delen van de
wereld. ,,We willen met bescheiden middelen op het beleid hier en in de armere
landen werken’’, zegt Stefaan Declercq, secretaris-generaal van Oxfam-België.
,,Er is een verschuiving geweest van hulpverlening naar de verdediging van
sociaal-economische mensenrechten. Het actieterrein van Oxfam-Solidariteit ligt
zowel in de Derde Wereld als hier, in België. Dat gaat dan vooral over
bewustmaking van wat een rechtvaardiger wereld zou moeten zijn, al zijn er ook
wel kleinere projecten ten bate van de Vierde Wereld bij ons.’’
,,Ons uitgangspunt’’, aldus Declercq, ,,is de verdediging van sociaal-
economische mensenrechten. Om u dat concreet voor te stellen: we huldigen het
beginsel van de voedselsoevereiniteit. Als een multinational zoals Monsanto in
India een patent krijgt op zaden voor de Basmati-rijst, is dat een aanslag op de
economische en sociale rechten van de Indiase bevolking. Als we trouwens naar
de voedselsituatie in de wereld kijken, zien we dat de productie 115 procent van
de behoeften dekt. Er is dus een probleem van de verdeling, niet van de productie.
We zijn er met andere woorden niet om de armoede te verlichten, maar om
onrechtvaardige toestanden te bestrijden.’’
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
45
,,Onze partners in het Zuiden worden voortdurend geconfronteerd met de
negatieve invloed op hun productie van overdreven voedselinvoer, met het
overheersende landbouwmodel dat op export is gericht, met de schendingen van
internationale handelsverdragen, met de productie van genetisch gemanipuleerde
gewassen en met de eenzijdige industrialisering van de landbouw die de arme
landen veel te afhankelijk maakt van grote voedselconcerns in de rijke landen.
Daarom stond de voorbije jaren vooral het voedselthema in de kijker.’’
Oxfam-Solidariteit gaat ervan uit dat ngo's in principe geen taken van de
staat mogen overnemen. ,,We hebben al projecten afgewezen die parallel liepen
met taken van de overheid, bij voorbeeld in de gezondheidszorg. Het is niet aan
ons om die lacunes op te vullen, hoogstens om op te treden als signaal dat er iets
schort. Daarom staan we achter de mobilisaties in Seattle waar de
anderglobalisten voor het eerst actie voerden of achter het Wereld Sociaal Forum
in Porto Alegre waar projecten werden uitgewerkt voor een andere vorm van
globalisering. Want ook deze acties hebben een signaalfunctie, het zijn
waarschuwingen dat de kloof tussen arm en rijk in de wereld dieper is dan ooit.’’
Oxfam-Solidariteit heeft vooral naambekendheid gekregen met concrete
projecten van solidariteit. Waarbij grote campagnes voor onder meer Vietnam, het
Nicaragua van de sandinisten, het Polisariofront van de westelijke Sahara, Cuba
en de Palestijnen, Oxfam bij velen een label van radicaal links bezorgden.
Recent heeft Oxfam-Solidariteit actief campagne gevoerd tegen de firma
Bacardi die aandringt op een nog strakkere blokkade tegen Cuba. ,,De cocktail
Cuba libra die Bacardi ons aanprijst, bevat geen druppel Cubaanse rum,’’ stond in
de aanhef tot de campagnefolder.
Oxfam-Solidariteit wuift het verwijt weg dat hiermee een pro-Castro
campagne wordt gevoerd. ,,Ons uitgangspunt is gewoon het bestrijden van
onrecht, namelijk de blokkade van Cuba die de VS ook aan Europa wil opleggen
en waarin een firma als Bacardi als een machtige lobby in Washington stevig aan
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
46
de kar duwt. In zo’n geval treden wij op als een lobby die het beleid van zowel
België als de Europese Unie in omgekeerde richting wil beïnvloeden.’’
Ondanks een eerste indruk dat Oxfam zich lukraak op allerlei problemen in
de wereld stort, is al hun werk zorgvuldig gestructureerd. En zeer transparant,
beklemtoont Declercq die geen moeite spaart om de structuur (en de financiën) in
detail toe te lichten.
Bij de sector Projecten vinden we de urgenties, zoals bij de wervelstorm
Mich die een groot deel van Centraal-Amerika verwoestte, met daarnaast concrete
langlopende projecten in Latijns Amerika, Afrika en Azië. Rond vijftien
bezoldigde personeelsleden en een massa vrijwilligers staan in voor die projecten
waarbij steevast met lokale partners wordt samengewerkt.
Mobilisatie bestaat uit lobbywerk, publicaties en animatie. Die animatie
bestaat onder meer uit de zogenaamde inleefateliers waarmee vooral naar de jeugd
wordt getrokken om op basis van reële situaties, bij voorbeeld die van Palestijnse
kinderen, duidelijk te maken wat de concrete problemen zijn waarvoor projecten
worden uitgewerkt.
Dan is er de sector Beheer en Logistiek en tenslotte de sector waarin de
meeste van de 180 bezoldigde personeelsleden werken, Productie. ,,Het gaat om
onze welbekende tweehandssector, met kledij, informatica, meubelen enzovoort,
verspreid over 19 centra. We hebben daarmee ook een ecologisch doel, namelijk
recyclage. We stellen daarmee ook veel mensen tewerk die in een moeilijke
situatie verkeren. En we bieden kwaliteit tegen lage prijs.’’
Dit is een ingekorte versie van een artikel dat verscheen op zaterdag 18 augustus 2001 in De
Standaard, www.standaard.be
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
47
U i t s m i j t e r
‘Nu is alleen de economie geglobaliseerd: voor multinationals is de wereld
een dorp waarin ze hun goesting kunnen doen. Ze vestigen zich in landen
waar de arbeidskrachten goedkoop zijn, dumpen afval in landen waar de
milieuwetten niet streng zijn, sluiten handelsakkoorden af die tegen het
belang van gewone mensen ingaan, veroorzaken werkloosheid, zijn
verantwoordelijk voor mensenrechtenschendingen. We moeten dus méér
globaliseren: ook rechtvaardige arbeidsvoorwaarden, mensenrechten,
milieuwetten, sociale rechten enzovoort moeten overal ter wereld gelden.’
Dit zegt Pieter (16) in een interview met ‘Maks! 16’. Samen met Tobias (16),
Karen (19), Anne (16) en Lore (20) trok hij naar Porto Alegro in Brazilië om het
tweede Wereld Sociaal Forum over globalisering bij te wonen. Ze draaiden er een
videofilm waarin ze verslag uitbrengen van hun wedervaren: ze interviewden
deelnemers uit verschillende landen, en filmden o.a. nederzettingen van landloze
boeren (zie: Movimento dos sem terra). Je kan de video voor 5 euro kopen bij de
jongerenwerking van 11.11.11, Vlasfabriekstraat 11, 1060 Brussel, 02-536.11.60.
Je kan ook een van hen naar je klas halen of de workshop over globalisering
‘Trouble in Paradise’ bestellen. Meer info vind je op: www.11.be
E E N A N D E R E W E R E L D I S M O G E L I J K
48
A d r e s s e n l i j s t
Artsen Zonder Grenzen, Dupréstraat 94, 1090 Brussel,
tel.: 02-474.74.74
Protos, Limburgstraat 62, 9000 Gent,
tel.: 09-225.27.93
Oxfam-Solidariteit België, Vierwindenstraat 60, 1080 Brussel,
tel.: 02-501.67.00
Amnesty International Vlaanderen, Kerkstraat 156, 2060 Antwerpen,
tel.: 03-271.16.16
Greenpeace België, Vooruitgangstraat 317, 1030 Brussel,
tel.: 02-274.02.00
Gaia, Paleizenstraat 90, 1030 Brussel,
tel.: 02-245.29.50
Pax Christi Vlaanderen, Italiëlei 98a, 2000 Antwerpen,
tel.: 03-225.07.99
Unicef België, Kunstlaan 20, 1000 Brussel,
tel.: 02-230.59.70
Handicap International België, Spastraat 67, 1000 Brussel,
tel.: 02-280.16.01