Historia e shtetit

Parahistoria e shtetit është shoqëria farefisnore. Krijimi i shteteve është rezultat i një procesi historik dhe sociologjik. Kur shoqëria farefisnore nuk ishte më kurrsesi në gjendje të rregullojë marrëdhëniet e reja që ishin krijuar, u bë hapi i fundit në drejtim të formimit të shtetit. Njerëzit që e kanë përjetuar këtë kapërcim cilësor, nuk kanë qenë të vetëdijshëm se nga parahistoria kanë hyrë në histori, nga fundi i periudhës së shkallës së barbarizmit në fillim të qytetërimit, nga organizimi farefisnor shoqëror në organizim shtetëror. Në fillim shteti mbante në vetvete mbeturina të shumta të sistemit farefisnor. Mirëpo, pasi u formua, ai e përshpejtoi likuidimin e këtyre mbeturinave, duke afirmuar sistemin e ri.

Shteti në shoqërinë skllavopronare

Shtetet e para janë formuar në periudhën e formacionit shoqëror-ekonomik skllavopronar në mileniumin IV para e. sonë dhe kanë zgjatur gjer në shekullin V të e.s. Në këtë periudhë kohore janë formuar shumë shtete, ndërsa shumë sish edhe janë shkatërruar. Shtetet skllavopronare në përgjithësi, në fazën e krijimit e të zhvillimit të tyre, në fazën e organizimit të brendshëm specifik, ndaheshin në dy grupe kryesore: shtete më të lashta - despotitë lindore dhe shetet më të reja - shtete antike.

Shtete e para, siç pretendohej, janë formuar në brigjet e lumenjëve të mëdhenj (Nili, Tigri, Eufrat, Jangcekjangu, Hoang-Hoi, etj.). Ky rajon i shteteve më të lashta shtrihet nga Afrika Verioe, nëpër Azinë e Mesme dhe Indinë gjer më Kinën Jugore. Zanafillat e të gjitha shteteve të lashta ndodheshin në këto "shtete-qytete". Shtetet më të njohura të lindjes së lashtë kanë qenë shtete e njohura sot në emrat: Egjipti, Babilioni, India, Kina, Asiria, Fenikia, Persia, shteti i vjetër i hebrenjëve, shteti i hetitëve etj.

Paralelisht me një varg specificitetesh shtete skllavopronare kanë edhe shumë veçori të përbashkëta. Në bazë të veçorive, mund të konkludohet se kalimi prej relikteve të sistemit farefisnorë në shtete skllavpronare ishte një ndër periudhat më të gjata që filloi në parahistori dhe hyri në histori. Krijimi i këtyre shteteve së pari në qytete-shtete të vogla e mandej në shtete të mëdha zgjaste me shekuj. Zhdukja dhe krijimi i shtetve janë proces historik dhe sociologjik, në të cilin mbizotrojnë më tepër faktorët faktikë se sa ata juridikë. Nga shumë studiues janë konfirmuar tri kushte themelore për ekzistimin e shtetit: territori i caktuar, popullsia e përhershëme dhe pushteti sovran. Me humbjen e cilido nga këto tri kushte themelore të përmendura shteti zhduket.

Këto rrejdha të periudhave kohore që nga shtete skllavopronare për lindjen dhe zhdukjen e shtetit janë përcjellë që nga lashtësia deri në ditë e sotme. Natyrisht, në ditët e sotme, përpos faktorëve të cekur më sipër - luan rol edhe faktori juridik (në mënyrë më të theksuar në krahasim me periudhat e lashta) përmes nxjerrjes së normave më të prefeksionuara juriike (kushtetutave, ligjeve dhe akteve tjera nënligjore shtetërore dhe ndërkombëtare). Këto atribute juridike me kodifikimin e tyre përforcuan akoma ekzistimin e shtetit juridik apo ligjor.

Феудализам

Феудализмот  (од латинскиот збор feudum) е општествено-економска формација во средниот век во која човечкото општество се дели на две основни антагонистички класи:

феудалци и селани-кметови (крепосни селани).Основна карактеристика на феудализмот е сопственоста на

средствата за производство во рацете на феудалецот (ја поседуваат во прв ред земјата) и непотполната сопственост над производителот - селанецот-кмет. Напоредно со сопственоста на феудалците, постои и ситна сопственост на селаните и занаетчиите над орудијата за работа (селски инвентар, занаетски алат) и над куќата и покуќнината.

Особини на феудализмот

Во однос на робовладетелската општествена формација, феудализмот претставувал напредок, бидејќи поради делумната заинтересираност на произведувачот (селанецот-кмет) за работа, се обезбедувал понатамошен развиток на производните сили. Во поглед на начинот на кој феудалецот ги остварувал своите приходи, феудалната епоха ја карактеризираат три видови на ренти:Работна рента , кога селските обврски се состоеле во работата (кулукот) на феудалниот имот (период наречен ран феудализам, до 11 век)Натурална рента, кога поголем дел од селската дажбина се состои во давање на готови производи на феудалецот (период нареченразвиен феудализам, од 11 до 15 век) и Парична рента, кога феудалците, поради развиениот пазар и робопаричните односи (развиени градови, занаети, мануфактури, трговија, банкарство), најголем дел од селските кулучарски и

натурални обврски ги заменуваат со парични дажбини (т.н. доцен феудализам, 15-18 век).

Феудална држава

Во политички поглед, феудалната држава поминала, исто така, низ три фази од својот развиток.

Во првата фаза, која одговара на раниот феудализам, централната кралска власт во државата, во однос на големата моќ на феудалците, била слаба и кралот како "прв меѓу еднаквите" (лат. Primus inter pares) често не е во состојба да ги спречи феудалните војни и феудалната анархија во земјата.

Во втората фаза (која одговара на развиениот феудализам), државата добива облик на сталешка монархија, во која кралот владее потпирајќи се на три сталежи (благородништво, свештенство и граѓанство) и со помош на граѓаните постепено ја зајакнува својата власт.

Во третата фаза (која одговара на доцниот феудализам), феудалната држава добива форма на феудално-апсолутистичка монархија, во која централната кралска власт е многу силна, благодарејќи на поддршката на зајакнатото граѓанство.

За целото време на феудализмот во Европа, христијанската црква била идеолошки столб и бранител на феудализмот, бидејќи како и крупниот феудалец, и кметовите биле заинтересирани за одржувањето на феудалниот општествен поредок, кој црквата го претставувала на своите верници како божја волја и секоја побуна против него го обележувала како најтежок грев (од делата на црковните писатели Кметството е божји дар, Работејќи за владетелот и слушајќи ја службата божја, ние го љубиме Бог). Црквата редовно ги анатемисувала сите антифеудални движења (селски востанија, еретички движења, борбата на граѓаните против феудалците, граѓанската или буржоаска култура и сл.), помагајќи им така на световните феудалци во задушувањето на антифеудалните движења. Најостар вид на класна борба во времето на феудализмот претставувале селските востанија. Нив ги имало многу во сите земји, но поради неорганизираноста на селаните никогаш не успевале. Од 12 век, со развојот на градовите, занаетчиството и трговијата, започнува и борбата на обесправените граѓани против феудалците во кои граѓаните, поорганизирани од селаните ги добивале битките. Така, тие

почнале да имаат претставници во собирот на сталежите и градската самоуправа, кои ги назначиле кралот или феудалците.

На почетокот на 16 век, граѓанскиот сталеж под влијание на развојот на производните сили се претвора во класна свесна буржоазија, која, собирајќи околу себе антифеудални сили (селани, занаетчии, ситни трговци), во големите Буржоаски револуции, го руши феудалниот поредок и основа свој - капиталистички. Од сите буржоаски револуции најодлучен удар на феудализмот нанела Француската буржоаска револуција од 1789, по која феудализмот како општествен систем се држи само во заостанатите држави на средна и источна Европа, кадешто во текот на 19 век (во Германија, Хабсбуршката монархија  и  Италија во 1848, а во Русија во 1861) и таму под притисокот на борбите на широките народни маси бил делумно укинат. Во колонијалните и полуколонијалните земји (Кина, Индија и др.) феудализмот се додржал сè до првата половина на 20 век и се ликвидирал во текот на спроведувањето на народноослободителните борби и антиколонијални револуционерни движења.