perpustakaan sidodadi (tbm)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...apa ija mengkono...

60
I

Upload: others

Post on 24-Dec-2020

3 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

I

Page 2: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

..•..

• •

••

..

••

••

. .

PNR

,

~--

•,

••

••

Page 3: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang
Page 4: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

..

,•

r <

-•

0 •

•••

Page 5: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang
Page 6: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

-

,

Page 7: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

Koela poenamhfor •. . Prajitna.

5.

nggen koela ngangeo-aDgeD ba~

oeta . pratiDgkalf ingkang ngo­kallrroeh o-toehoo. poen1ka

oen 1911, an noeng aben-sabeneg, koela bo n kedoegi,

toeDaO iog boedi mi 'ah ka­'keting poestaka. E a ..mangke mpoen koela

.....: II'OIU_ ,waJ.>el. m ksa ta h toe oeh-toe oehng jog' eman ingakatah. deningwi kital mi 'ah sigoegiog tem-

ka p ka a a aoe infIgihoengan bokmanawi keDging

~1r·~;A~;il•• ~lllOIolltpllten manahipoen lare ingkang taksih boentoe.pallljOewC>ell koela da og ingkang kapareng mao

ten toeoa-doengkaping pamanggihkeplllreng ngloentoerak n ih pangaksama.

Page 8: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang
Page 9: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

,

•S BRA T BAR ES • K 0 E R t s.

Kala roemijin ing doesoen Kadiradja reh ing kaboepati'nKala n nagari g jogjakarta Adiningrat wonlt'n satoenggilintij poen satengah toewoeh nama Kjai . langoenLeki, , nak­anak gangsal djaler sadaja, pambadjengipoen (t!\do ahdidall'm

tripolitie wonten ing anden, kapariogan nama. gahi'i Dja- •ja 'tjara. paoggoeloe saha pandadanipol'n sami dados abdida­Iem Tjarik wonten iog Koelonpraga, kakanging w~'ragil Lak. illIari kadoegi oemoer gangsalwelas taoen, nama poen KajaL. denewoeragilipoen kinten-kinten saweg oemoer tigawdas laoen analllaKajoen,

La..e kekalih waoe mentas medal sakJ'lg pamoelangan de­rq sami loernarnpah ing darnel.

Hatjarijos ing satoenggiling dinten wantji bakda asar poenK jat Ian Kajoen sami geginernan kados inggandap pOl'nika:

Kaioen: "Akoe Ian kowe wis kerep kroengoe ljarita sagara,nanging doeroeng taoe weroeh sapi. an-pi. ana. Kang ikoe ji'nko e gelern. bok ajo sesoek pada tilik kakang Djajawiljara iugSanden. saka kana sagarane djare mot'ng kari tl'lol'ng pal, dadijen ndeleng lakoene ora rekasa."

Kajat: "Ija betjik, nanging ora kt'n:l ngol'lIgkol'mki' WlllIgtoe 'a, koedoe njoe oen idi disik marang bapak, kep:m'ng Ianoraoe,"

Kajoen: "Ija, ajo ta,"Kajar-Kalijan K8]0en l80Jeng sann ngadep hnpaklpm'n---;K'llt'res

saweg linggih ing lintjek, sakiwaning langgar, nillgali k 'IIon­ipoen isi tettlneman toe -in pcpetetan awarni-warni, kados La:djerarn, djamboe, sawo Menila, dlima aha sapanoenggilanipot'n.

Kjai angoenteki: "Lo, kok kadingaren Ie kOWl' p.llla han'lIg­bareng pating klesod, arep ana perloc apa?"

Kajat: "Koela-noewot·n menawi hapak nglilani b('ndjing­endjing koela kalijan Kajnen bade tm'wi daLeng Sandt·n, ngi­ras oingali saganten."

Page 10: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

erbeh dalan~?.'

inggih mangk

6

Kjai Mallgoenteki: "Lo, apa kowe wi padaKajal: "Koela-lIoewoen dereng, noewoen

wonlen ing margi taken-taken."Kjai :\langoenteki: "Bokne, mrencjal". jai Mangoenteki: "lnggih."Kjai langoenteki: "Koewe 10 djare anak-anakmoe sesoek arep

pada tilik kakangne menjang Sanden, kambi arep ndeleng sagara."'jai :\fangoenteki: "Lah bok inggih kadjengipoen, lijang a­

• plok kakangipoen won~n ngrika dcn~ng nate toewi."Kjai Mangoenteki: "Lo, doedoe sing mengkono. engko

kowe gawejo-J. panganan apa-apa, dienggo ngoleh-olehi anakmoe...ing toewa.':

. 'jai ~langoenteki: "E, lah, keleresall sanget, koela inggihampoeo sir bade dedamelan, djalaran wingi sampoen toembas

kelan, mangke kOl'h~ reka-reka."lng wantji bakcta j,'a •Tjai :\fangoenteki darnel panganan won­

len ing pawon, karentjangan ri'lItjangipoen djaJer-estri, Kjai~Iangoenleki njeral wonten ing grija, Kajat kalijan Kajoen sarnidjedjagongan wooten ing pandapa. Boten antawis dangoe samimireng 'oewara pating grombjang binaroeng pambengokipoentijang, ngo ndang-oendang lare nama Ii, loemampah ngalerngidoel, ngelan ngilen awongsal-wangsoeI. Poen Kajoen witjan·ten: "Kang, kae soewarane wong nggoleki botjah digondol we­we apa?"

Kajat: "lja, kae rak si Ali sing digondol."Kajoen: "Hem, kok nggoejokake, djare wewe nggondo}

botjah iko , jen kroengoe laboehan mengko»o koewe, ndjoged,botjah eli elehake, dadi konangan karo kang nggoleki. amang­

3 ora ditaboehi, wewe ora ndjoged, botjah diga a bae, ,ingnggoleki ora weroeh, lah wong wewe ikoe bangsa aloes. Apa ijamengkono ta kang?" .

Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep digleki menjang wringin babrik boebrah, olehe ngidoel arep digolekimenjang ngelo podjok de a kana kae, krana wit loro maoe djal+.dienggoni ing wewe, dene olehe ngetan ngoelon ikoe moengbokmanawa kelemoe saenggon-enggon."

•• < •~ PNRI$ ....._

Page 11: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

n: "Ij ng. djm e e ikoe. jen arep nggawa OOtjahoedjoed bibekn~ oeta a ninekne OOtjah maot', nanging

j n ris n ngomahe,Gija bandjoer malih dadi wewe maneh,kopeke sabantal-bantal, dridjine sagedang-gedang Ambon, toe­

oeli botjah ikoe maoe di 'nem sega Uetong la .:>ehe tjatjing,pa ija kang?"Kajat: "ljB, omonge oewong-oewong pantjim.lmengkono."

ta . kalih djam malih soe ara ingkang kepireng kalaloe poenika kendel. kagantos soerak-soerak saha alok-alok:

"Ketemoe. ketemoe."J

Kajoen: "Lo. kae kokana wong alok ketemoe-ketemoe." .;Kajat: "Kae rak i Ali ketemoe... , . .. enl" )• nen: "Koelal"Kajat: "Djadjal tilikana wong soerak-lij)erak kae lajake

Ii ketemoe, takona ketemoene ana ngendi?"~en: .. Inggih."

nen k~ah, ooten let dangoe wangsoel, ladjeng tjarijo:" noe Goes, kepanggihipoen onten ngandap doerEm, wontenkeOOnipoen pijambak podjok ler wetan. Sampoen Go(' , koelabade n~ntjangi ingkang embok."

Kajat .. Ija, wista mranaa."Kajoen: "Kang, akoe kok ora mangerti, botjah digondol ing

e ikoe. sabenere kaprije?"Kajat: "Ko e eroeh dewe, sore maoe si Ali digchoegi .em­

bakne, bandjoer poerik ndelik. Bareng digoleki soewc ora kete­moe, loemrahe di arani digondol ing wewe, toemoeli digoleki ma­neh nganggo tab an kaja maoe kae."

Kajoen: "Jen mengk~no, angger oIehe nggoleki Uaten mestiketemoe, dadiJtaboehan ikoe ora ana perloene."

Kajat: "Ija bener, nanging, jen olehe nggoleki meneng-menenganbae, botjah ikoe ora soemoeroep, j~ awake dadi go'ekan, nda-

kake soesahing wong toewane, roemasane diLegakake, daditambah serike, temahan mempeng oIehe ndelik nglaloe ora soe­med a moelih, dadi angel golek-goIekane; balik ditaboehi ngalorngidoel ngetan ngoelon, dioendang-oendang nganti kesel, bo­tjah ikoe roemasa, jen deweke noesahake wongtoewane temahan

o

Page 12: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

8

toekoel elase, bandjot'r soemadt>r oetaI{olekane gampang."

Kajoen: ,,0, mengkono, nanging dj re 10k ana ....JtUI

dol wewe, ora marga dig boegi.' -Kajat: "Ora marga digeboegi, ija marga ctiarengelli, oet8lW8

ngandot't serik marang wongloe ane. onR1tMlW8iDmoeroep."

Kajoen: "Lah djare ~ ewe ikoe jen ogaton a oedjwadon gerle doewoer, kopeke sabantal-bantal, dridjine 181-118­gedang A.mbon, ikoe kaprije?"..

Rajat: "Lah ikoe rak moeng kanggo medeni botjKajoen: ,~Ana maneh. djare oewong jen nemee popok

bandjoer dadi soegih, ikoe kaprije?"Kajat: "Ija, bangsakoe Djawa ikoe pantjen demen omoRI

kang ora-ora, toenggale wong omong. djm j n weroebbang elo ikoe bakal oh~h kabegdjan. nanging ikoe goroh:'

Kajoen: "Jen ana wong ngakoe dewe oleh popok ~e oetaweroeh kembang elo ikoe kaprije?"

Kajat: "Ikoe omonge woog kepengin diarani loewih, denebi a weroeh har3ng ora katon."

KajOl'Il: ..(), dadi mengkono, saiki holong . liltoe."

mengkono se k pada m8DIkataperloene lakoemoe ora kesoesoe."

(

Kjai ~Iallgot'ntl'kiwitjalllen saking salebetillg grij_: ..Kajlt, Ka­joel~! ku\\ to sesot'k arep Iloenggang st.·poer iog mallgnt djam pira?"

Kajat: ..Kot'n (kot.'1a-not'woen) saking pangangkah koeJa djamwoloe.·'

Kjai .langol'lltt·ki: ...lensaka ngomah rljam lima,

Kajat: " andika."Kjai ~Iangoenteki: ..Bokne, olehmoe gegawejan oewis ram­

poeng ap?'?". 'jai ~Iangoenteki: ..SRmpoen, saweg dipot'a wadahi."Kjai ~13ngoenlt'ki: ..Gaw3nt'n mrene, akot' tak agitjipi. karo

anak-anak(' kae pada welll'hana, jen wi kllreben pada toeroe,wong ses()('k arep pacla mangkat pt'tt'ng, jen meleke ke ngeo.sesot.·k mot'ndak pada kerinan."

$ PNRI$ ....._

Page 13: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

..toe damelanipoen Jal angoenteki

paIlh. iDgka.ng sapalib bade kangge angsal­den. Sasampoenipoen sami ngitjipi panga-

'j. ladjeng sami mapan tilem.tji djam sakawan endjing Senen sampoen 18ngi nggo-~ rentjang estri betak bade kadamel ,arapan. Kjai

'jan mahipoen saini lelinggihan, Kajat kali-j

• adoes, toemoenten dandos.Sueog sampoen ngadjengaken djam gangsal Kajat kalijan

• pamitan dateng tijang-sepoehipoen.'/ ..I

oeD, sarehning sampoen ngadjengaken djam gangsal,bJj~ Kajoen njoe oen pangestoe bade pangkat (bidal)".

j . nteki: ,,Mengko disik ko e .. pada 18ktoetoeli..MeDIl~lo jeD wis tekan ingomahe kakangmOt', sing pada ngati-ati,

dja • ,-pisan katon iog semoe koerarg andap asor, ipemoebe poetri."

Kaj t Ian Kajoen: ..Sandika:'Kjai Mangoenteki: ..Bolme, is18 anake iki "i>k (age) diwi'-

n poeran, gegawane digawakake."jai Mangoenteki: ..Enja Jat, sa~oene gawanen, wong

kowe sing gede, adiDe kareben nMa a bOt'ntelan. Sango{'nt'saroepijah rak tjoekoep 18 1"

Kjai Mangoenteki: ..Eh, lah bok ija diimbot'hi La sah'ngahllUUlelt, breben ana toerahane dien~o toeko{' rokok."

jai Mangoenteki: .. ja Ie lakimhodli satf'ngah, dalli sa­ngoene karo tengah."

Lare kalih: .. oewoen _embok."Kjai Dgoe!1teki: ,,Ja wis mrana pada mangkata, akoe Ian

embokmoe njaogoni slarnet. Sing pada ngati-ati. wong i ih. peteng:'

Lare kalih: .. Inggih:'Kajat Ian Kajoen toemoenten bidal, lampahipoen mangido{·1.

Kala samanten pinoedjoe petengan, anamoeng Iintang-linlangtakaih saini abjor, langitipoen padang soemilak pinda in­poD, hoten onten mega ingkang koemaliwer, tepining langit

Page 14: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

to

ingkang isih wetan ampoen wi 't semboerat Ii, deningprabanipoen . ang Hjang Bagakara ingskang bade madangidjagat, kaloeroeking sawoeng miwa"- otjehing peksi mpoenwiwit kt'pirl'ng. adamel ajemipoen tijang loemampah. Kajat.lanKajol'll sami saketja lampghipoen, anamoeng kaganggoe deniqa.-H'ping hawa mangsa bediding, amila Iadjeng sami ngro~ok

inambi gt>gi'lemun kalijan loemampah.Kajal: .. Kajoell. delen~en Iangit ikoe a rine ora djamak...•

(

Kajocll Ilingali keblal akawan gan~al pantjer ngantasuangOt' .

. .alika lare kekalih waoe noleh mangaler, toemingal recti~h'lapi .-a*"eg Illoeroeb, laloenipoen katingal njremomong me­dal Ildalcdeg lallpa kendat, ndledek dawah ing sisih etan.

PIlCIl Kajoen 't,iljanlen: "Kang oeroebe goenoeng erapiwl'la-web Lemen dineleng saka ing kene. Jen akoe ndelengIII 'ngkollo ikoe, bandjoer kelingan djangkane Adji Djl&,jabajaing K diri, djarc tanah Djawa iki hesoek bakal roesak deningpandjcbloclJ goenoeng ~lerapi, Soembing Ian Sindara apadene. 'mcroc. lcmahan loegel dadi leloe."

K:tjat Iljambeli kalijan loemampah: "Ija, djangka meogkonoikoe pant jell njilik-njiliki aline wong djerih, ananging moeng­goch ing wong kendel ora wa pi an-pisano krana ora patoetmalloesa Wl'di nglakoni wadjib('. E, mengkono ikoe jen djangkamaOt' henl.'ra."

Kaj )('n: "Apa djangka mam' ndadak ora bener? angkaIlilik pandjangkane para linoewih ing koens-koena, kang saikiwis kclakon..... pada bener _k:lbe.14 kajala-:- jangka-dek -djaman ­Hoeda, djar> wong Djawa bakal ng,anggo agama I lam kok

obeller, kaja anane . aiki, djangka kang mbal-ang ing tanall~ralaram bakal ana Raloe loro, kok ija bener, kadadean saikialla kralclll Soerakarta Ian. 'gajogjakarla."

Kajal: "lja nanging djangka mengkono ikoe rak tarpa waton,walonl' 1Il0eng kira-kira, lah apa kira-kira mesti bener?Denl' jen hCIE'r ikoe rak mo"ng lagi kapanoedjon, Ian manehdjangka ing knena lang . aiki wis ana njalane, ikoe pangrasakoepanoeJise knri, nirokakc a}Ja kan~ wis kf>lakoll. lah ija mesti •

o

PNRI

---•

Page 15: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

•t

akoe dlle e panemoe maHgkono, krana ma­boet otja Batara. eroeh adoer()('ngc inarah,

palllglU'8n-aran bae, njatant> ora ana."

Lampahipoen lare kekalih sampoen doemm'gi ing doesoenSa1rnllreotn, ladjeng menggok manggilen, oeroet margi ageng.tugrik mpoen katah bakoel bakoel oewos djaler estri pating

J

n "jeg mbekta daganganipoen bade kasade dateng nagari,lampahipoen ngglijak, tijangipoen estri ami njanbi sesindenana j ngklang-tjengkling, djaleripoen ingkangnjenggaki; samangsa

da h ing pada dipoen gongi kalijan tjangkem;' adamelpe resganipoen loemampah. Poen Kajoen }vitjanten:

"Kang, bakoel-bakoel heras ikoe seneng-seneng temen atine,ora ngrasakake abating gegawane, mangka adate ikoe wong,

n kilds, angkate saka ngomah mbokmanawa wi maoem teloe dadi mestine rak ija kesel banget, koberkobere te­

tembalfgan...Kajat: "Kesel ikoe rak toemrape ong ora taoe, toemrape

kang oes koelina k.aja bakoel-bakoel ikoe .kapenak bat'. Wroe­hanamoo, bakoel-bakoel beras ikoe kena kanggo tanda jekti,j n kasenengan ikoe ora moong doemoenoeng ing wong kangtinitah soegih, loohoor Ian moelja bae, ananging oega doemoe­noeng ing ong ing narima ing pandoem, malah wong linitahoegih, loohoer Ian moelja, kang aline melang-melang oetawa

ngangsa...ng a, kasenengane kalah karo bakoel bera' ikoe."Kajoon:" date ong narima ing pandoem ikoe wcdi istijar,

lah apa betjik?"Kajat: "Lo, adja scHng soeroep, kang diarani narima ing pan­

doom ikoe ora kok-moeng meneng bae, ija istijar. moeng jen la­gi kena ing behaja ora odadekake tjiliking alint' malah tambahing pangati-atine Ian ora pedot pratjajane marang piloeloeng­aping Pangeran, ora kaja i Kasan - Hachrnat ing Satnbirata,bareng kemalingan entek pitoengatoes roepijah bandjoer emoh

mbahjang, roema ane wis sembahjang ija isih kemalinganentek samono, moolane jen doowe doewit m3nt'h angoer gina­

e ngoembar kasenengan, dadia entek ewon, krasa ingawak."

~ PNRI $ ..

Page 16: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

12

. Iangkono ikoe'i>anemoene wong sasar-soesoer, na nemoeka.oesahan sapirang-pirans, pepadane si Kerta pan~ IIOeIi illlGeneng, wiwitane keketjon entkk~ntekan, anangiDg baBCljoerpanggaola Ian gemine ngoengkoeli sing oewis-oewis, doeroeognganti Iimang taoen \,is soegih maneh, toemoeli kobongan ijaenh'k-enlekan, saiki panggaota Ian gemine ditambahi m8n~b,

ora nganti lawas ija bandjoer soegih maneh, doemadakan bo­c1jonc lara J.lganti lawa., bandane si Kerta entek ginawe DaID­

bakake, ananging t&npa goena, bodjone sida mati deniDgIl'Iumne maoe; wasana si Kerta roemasa awake woes pinaatidl'nin~ Pangeran ora hisa soegih, moelane wiwit samanahancljocr .,demen ngabotohan, temahane nemoe sangsara atoempa­I oelllpa."

Kajocn: "Apa pangrasane si Kerta ikoe ora bener? Wong wissOl'gilt nganli ll'locng ramhahan, kok isih mlarat-mlarat bae,dening kehing sandoengan, ikoe apa doedoe tanda jen woespina.li mlnraU"

Kajal: .,Om ::11I3 manoesa weroeh ing pepesten, moelane Ie­lakone doeroeng kC!lu diarani pesti, jen deweke doeroeng toe­1l1l'ka ing p~lli."-

I-:ajo'il' .,Kilnclumoc kaja-kaja bener kabeh kang, moengpr·lka.. l'llek s~liki arep dak gOt'nem maneh, krana akoe weroehIll-we I j"j sing hencr pcleke."

Kaja\' "Tjal'ilakna!"Kajl !l: "I h k kowe .owan oewa ing Sawangan akoe diadjak

pak J'n Ildjak JlladlWkcwn nwnjang Kjai Hadjak ing gentak,lIakokah., :lpa s~d"lhc dene dcwcke tansah disrengeni ing toe a-

• #IIle: Kj'ti Hadjak, sawise mhoekak primbone ing kloewoek-klm'woeh ILllldjol'1' ngiling-ilingi meYljane wasijat, wasana tja­!aloe hanlhi gl'dl-g-gedt'g: "Weh, weh. setan, ~tan, wong kaja'Illangkono l'oepanc bendaramo(' koewi."

Pak I)l'cndjak: "Kadospoendi Kjai'?"Kjai Hadjak: "La ila hailallah Mochammaddocr Rasoelallah,

wong lo('wanIllOl' kalollc ing kene mengkonp roepane, oo1atemi.>csl'ngocl hae, kaja arep ngletak-ngletaka karo oewong, pa­toel bae gawclle rengen,"

PNRI 6~ __

Page 17: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

• .J

13

jak: ttO. kadospoendi Kjai, boten hmgkoeng inAgih-lIlMma ojoe oeo berkahipoen Kjai, sageda koe:la wiloedjeng."

K ai Radjak toemoeli noelis radjah, di ehake pak Prendjakdikon ngandoet sasoe ene loemeboe njamboet gawe, pak Pren-dj a tindih maJ"!lng kjaine saringgit.

Sing dakerami ikoe kjai Radjak maoc kalik hisa werol'hng toewan bendarane pak Prendjak ana ing ntenjan, pleknjatane."j t: ttlkoe akale ong ngapocsi. Sabclll're bi ane si Hadjak

njaritakake roepane toe an maO€.', amarga wi laoc cjadi ba­e. nalika dew e isih dadi bekel, ing menjan mesli ora ana

apa-apa. Dene sarat maoe tanpa gawe, angger pak PrendjakoIehe njamboet gawe ora ngati-ati."

Kajoen: .,O,lah. dakarani olehe weroeh menjang toewan maoesaIdng (~ ing) awase. anging dek kweekl'ling ~las SasLrameotaa- examen Goeroebantoe ora dibenoem-ul'noem, djare ijamadoekoen menjang kjai maO€.', njoewoen saraL, oepaja enggaladibenoem (ditetepakfo). Bareng kjai Radjak \\is mboekak prim­bon Ian ndeleng m njan, bandjocr kanda jcn ~Ias Sastra koe­doe ketemoe karo toewan, toemoeli aweh saral.

Temenan doeroeng let asa i .Ias Sastra dilimbali In:pcr­leur. ditari arep ditetepake dadi GocroebanLoe, nanging nga­nggo dielih."

Kajat: "Bisane si Hadjak omong mangkono maol', dening \\i.• eroeht jen panggedene bangsa Goeroe ikol' LO€.'wan, wis me. ti

emboeh la as emboeh ora, ija bakal ketemoe karo toewan.nanging saoepama ditakoni, ketemoene be.oek apa, Ian tOl'wanekaja apa. mesti IlngsoelMe "emboeh, ing kene ora 1Il0eni."

Lan maneh oepama doekoen ikO€.' benera, lendl nagara orakersa ogingoe President Landraad bajare atocsan, milih doekoensing ma.ono ikoe bae, dibajar seket roepijah ndalcl~l sasasirat geleqa. mengko jeD ana wong prakaran, dockoen dikon lIdl'­

leog primbon Ian menjane, dikoD noedoehake cndi wong !lingala atine. dadi gampang kari ngoekoem; jen ana doerdjana oraketjekel, doe oen ditakoni, malinge kaja apa, dadi gampang

oggoleki. agara kok ora ngingoe doekoen petck.

P RI 6p ....._

Page 18: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

1c.

Kajoen: "Ija kang bener kowe. Lah prakara jdene patrap' Katinem kae keprije. temenan apa ora'"

. Kajat: "Tjaritakna, ong dek katinem menjang e~lOIItedcwc akoe ora weroeh."

I' ajoen: ,,~Iengkt'me, Katincm ikoe tekane betjak-be'bjn loemrahing ak h. nanging bareng ditakoni tam e botjahlara Ian do~noenge bar. ng Hang, bandjoer. alin rengat.pandiranaan, ndjalo~ pocpocr. kembang Ian pangilond·wd· n, noeli ndjaloek sega. egan' menjan. saiki ngaodllkaiklapa kan~ ditakoke. Enggone omong sapirang-pirang'Ian bar 'n,g tiitakoni: ,apa djt:n nge ngendi omahe, angsoelane;ar,H1 H ra :\lintar ih aka . agara Kirloel, asana ndjaloekbo 'nd r-hoend r kang poetih-poetih, nanging bareng di enehiho nderan kertas'emoh, ndjaloeke doedoe ikoe (doewit poetih)."

Kajat: "Ikoe oega akal' wong ngapoesi. Satemene p,rakaratamh~lI1 hotjah hlra maoe si Katinem woes soemoeroanon tiron, dene weroche marang doenoenging bBrang rnaIlIocng saka kira-kira oclawa manoel peloengan kang ora kendim'gcmi, ana dene enggone pelon ngakoe aran intarsih aka. agara Kidoe! ikoe mangarah diandela saomonge Ian ditoeroeta­n:l . apull'ljalocke, Hanging apa tambane maoe marasake Ianpdek" bener rak doeroeng mcsti."

"ajoen: "Tambane marasake Ian pctcke ija bener."({ajat: "Ikoc moeng lagi kebem'ran hae, besoek la as-la as

Ilw"ti hakal kewijak gorohe. krana akal mangkono ikoe Ofa

tillf'1ll0' ing nalar."Kajol'n: .,Ija kang, .aiki akoe keIingan,'ora soesah be.soek d k

Katilll'm lIamhani anake Sl'tja hiji"il, ora nari malah laranehanget.'·

Kajat: "I.ah, jaikol',"Kajocn: "Lah prak<ll'<I wisik kaprijl' kang, kena dienoet apa

ora, kaja dene omongc kjai Malik ing Plasakoening hijen ka 1"KajaL: "TjariLaknu manch La, lagi tekane kjai Malik akok hener ora ana ~ng omah,"

Kajoen: "Dong dina linggoe kira-kira djam a 'ela awanKjai :\lalik teka, bapak lagi lenggah ing pandapa. a

PNm

..

6p .....-

Page 19: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

15

.au.lk&ik~ Ian dibagekake, Kjai alik bandjoer tjclatoeDleIIQke~:

..Koela noe oen kangma I enggah aoggen koela tebih-te­,bib, 'jang-sijang so an mriki, boten ngetang sajahing badao

h bentering soerja poenika namoeng katarik saking tresoadateng kangmas. Bilih koela boteo so an mriki, bok

1111811:00' k nggih" "angmas rna ng ara.: ,,0, in . sanget noe oeo di, J dene adi rawoeh

n moeng perloe nedahaken tr nanipoen adi dateng8, boten Ina . nggalih t hihing I mpahan. ajahing; alira,

mi ab ntering rja; namoeng korla ragi kaget. qene adndika, koela bade manggih sang ara, pllenika sang ard

kadospoendi?"Kjai alik: " akaten kangm djlentrehtpo,'n: Sampot'n

sa ta 's dintRn laminipoen koda ngingirangi neda bewinem, m lab kala malem Djot'nHlt'wah waoe daloe hott'n nglijep

edik-kcdika, Kinten-kinten djam liga kl)pla linggih eorl"nka teka tampi wi ' 'ng Pangeran oen~t'lipoen makaten:

oeoggoeb a ri-a 'ning dcdclr'ngan ingalam donja ikol'ora ana mllneh kadjaba moeng lodji ing Kadiradja Ian Mago{'-

, dening doenoenge lodji loro mao,' djl'djer lempeng kaja si­nipat, apadene ka atesan ing kali Koelling. Djalaran aka a. Ii

ngoengkoel-oengkoeli lkoe, lodji loro maoe bakal kena sapot'­dendaning Pangeran, leboer dening bandjir handanging kali

oening; e a samono jen tot'wan-toewan kang doewe lodjimaoe gelem sesaret, bebaja maoe ora hakal toemeka. Dcnemoenggoeh sarate ma~Cne:

IDg lese ba amng toe an loro maoe diket-ketana seketroepijah, dimat-matlma pitoeng emaJ, ditalenana atoe talen;doewit ikoe kaheh kap ndema ing 'ate kono, noeli sedt'kahamemoele marang danjang asmara bocmi. kakepoengna' iug

tes maoe, ne kang ngepot'ng ngamoengna antli pitoe,sla a e mitoeug emat. to

Lo poenika kangmas, sangsura ingkang bade dateng, amang­boten dipoen sarati. Risakipoen lodji kekalih noewoen ing­

)l1i'tlisakipoen kangmas sagarwa poetra miwah tangga tepalih,

--

Page 20: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

16

poenapa dene lelijllllg saki a leDgen ngriki lNI'''p''_atoer panoewot>n koela, kaogmas matoera dateng toe:w.&l"aloerana enggal sesarat."

Bapak: ,,0, di, moegi sampoen ndadosaken pa.pIlibiJ_Badi, koela hoten saged noeroeti pamoendoetipoen adi poeadjrih kadalih ndlemiog, djalaran para toewan temw" bonggalih najar ingkang makaten, lan malih menggah i.oghegdja tjilaka poel'ika namoeng soemarah ing PanFan .kang mocrheng alam."

Kjai IQ lalik: "Poenapa bolen sampoen adjibipoen. ma••oenika istijar, bilih bolena, poenapa boten wnan,

r

jan malih wragad csarat waoe toemrapipoen toe an ratlIIo('ng sa pi-Ii' kemawon, bilih katimbang perloenipoe 1"

Bapak: "Inggih kasinggihan di, anamoeng istijar kadosngandikanipoen adi poenika ewet iog panampi koe1a. d6aewonten bebaja teka kenging katoelak sarana sedekilJaJlliwah jatra, ewa Mne saking pamanggih koela prajogi adikl'Jl1:'" 011 pinanggih kalijan loewan pijambak."

Kjai ~Ialik: ..Poenapa kangmas boten pitados dateng"aoc? Prakawi. kepan~h toewan koela sampoen trimah boten.adjrih ka<Ialih bade ngapoesi dening dereng nate tjantoek la­wocng."

Bapak: ..Lo inggih pilados di, namoeng goemoen, dene on­len wisik samalltcll galoeripocn, tjarijosipoen wisik poenikaIIllwng saLocnggaI, oclawi kalih, njeogkailipoen dateng tig('l'kara."

Kjai ~Ialik: ..Prakawis poenika koela'soemangga iog ppi, sok sampoclla koeia matoer, d~os iDg. tembe bilih OR npol'napa-pocllapa, kocla boten kcparan ioetioeh."

Bapak: .. Inggih La cli, koela manah-manahipoen roemijen."Sawise mengkono bandjocr ngendikan lija, sinambi Dgoen­

djoek wi-dang. toemoeli pada dahar.Lah ikoc kaprije kang. Apa kjai Malik ikoe moeng soemedy

IIgapocsi hac'! • 'anging temboenge kok roentoet temen."Kajat: ..Sing sapa krocngoe lemboeoge si Malik, mesti ngerti

j~n ikoe apoe. Sanadjan panatane roentoet, dene ana ket

~ PNRI~__

Page 21: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

11

-.pqalil. ,.~IIUR piteeD& -to lin tall .toes talm.,....... jm woes piDitir temeuaD, 01'8 soeaah soemeIaDg ma-

.. u.aa kaDg aineboet wisik ikoe oraIi. moeIan6 bedoe prajitna. adja oganti kaja kra-

Iamg nemabi pati oetawa binoewang ID8l'p manoet ingleta.. ing goenoeng. ing kali. iog pasisir Ianlija. Wisik mangkono maoe loemrah~ diarani't. wiaiking Pa¥ran." ..

Kajoea:" ,.Keprij6 b6dan~ wisiking P ngeran karo wisikingdeaIift'"

x.Jat: " Pangeran ikoe osik kang noentcen marang........ on aerak larenpning agama oetawa D8Jlara.iDa demit lime kosok baline."

aamuteD lampahipoen !are kekalih sampoen nglang­_... Ia'etegipoen lep~n Tambakbajan, lampahipoen ragi soe-........ IDgrikoe sampoen utah tijang kesah dateng peken.da.... sabin, dateng lepm, 58weneh dateng beIik, mitoeroetIraIlftieaDi'[l*tIl pijambalL-pijambak. djalaran sampoen bjar.

PoeD Kajat Ian Kajoen oegi toemoet wisoeh dateng beIik....~ beIik waoe wonten toempeng. oeroebing da­....... sekar boreb. djenang abrit, sami kawadahan iog antjakalit, keOO (toentoet kaista maesa asingat batok, asoekoe deliog).llliwah doepa. Kajoen witjanten: ..Eh. kok ana boewanganeIJeIik iki, apa angker ogono'"

njaug atri iogkang kaleres ngadeg ing ngrikoe mangsoeli:.,0, engih Goes! Wingi onten !are njepeng oeIam ngrikoe. 58­I'eIII ID8Dtoek, doefli jog grija empoen kasrepen. roepin~ digang­Fe blih Muagoese sing mbaoe reba. milane nikoe diteboesikadj~ sale ngganggoe ooten di ladjengake.

Lare kekalill mangsoeli sareng kalijan ngladjengakeo lam­pabipoen: ..0. o. enggih. eDgRih. bener. bi."

Sareng lampahipoen watawis tebih salting ngrikoe ..Kajoenwitjanten: ..Omonge wong wadon maoe kae kok nggoejokakeapa lja temenan mangkono ikoe. kang?"

Kajat: ..WODg wis genah-genah katik kok takokake. laranebotjah maoe mati 'tria krua-sadoeroeng~ tekan jog beJik, den6

PNRI 6p ....._

Page 22: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

sa-

18

sababe emboeh sakd' kasengka idg p __ emhoeIamesli ora marga sing toenggoe beIit..

Kajoen: ..Apa ora sabab saka adOf'S~ laiJogetalr'Kajat: ..Toemrap6 botjah desa adoes lagi

ora dadi ngapa, krana wis toeman."Kajoen: .. Ija, ja. Lah sing omong j~n lanuM maoe _lUI....

demit ikoe sapa?"Kajat: ..Sing omong doekoen, kang dikOB nambani lUI'"

botjah maoe, sing aktm neboesi (mboe angi) ora keoa bripilik ija doekoen ikoc.

Kajoen: '..Lah, dime maoe kae pitike ora 6tek."K-ajat: "J;>itik ",is digawR moelih ing kjai doetoen, 8D8 •

kono moeng tjinantjang sadela ginawe ila-ila.IIKajoen: "Ija kang sanadjan ora diteboesi UJMef

•mangan pH kenini octawa ngombe kastroli rak ija .larane, dadi sadjen teboesan sapepake maoe ratgawe ?"

Kajat: "Ija, toemrape marang wong kangtoemrape wong bodo, teboesan maoe agawe nmang·3 ngambah ing kono, ora gelem saweldu~IJeIUOIg

ngregedi oclawa ngobak-obak banjoe, mnadiombC ing wong akeh."

Kajocn: ,,0, ija, saiki akoe wis ngem, dadi d~ akoe ketjem­ploeng blocmbang, bandjocr diteboesi; pinggiring bloembcJJlIfIdibocwangi bijen kae preloene ija moeng wong kaog ngambabing kono adja pada sembrana, nanging toemrape wong pin

-----.!!10rla tanpa goena, krana sanadjan onLan~-apane Jj.agelem ~embrana, dadi boewangan maoe padane ko~kan kanIgin:lwc noelak grahana oetawa oedan 3Woe.

Rajat: "Ija. Tanging kotekan maoe njatane &weh sasmita.jen ing wakloe ikoc ana grahana oetawa oedan awoe, temabsBwong-wong pada ngali-ali bok manawa ana tjoblang."

Lampahipoen Rajat kalijan Kajoen sampoen doemoegi iugpasanggrahan dalem Ngabar-roekma.

Sakiwa teng ning margi boten tebih salting sekeLenging pasang­grahl\ll-dalem waoc wonten pepatjoeh oengelipoen makaten:

~ PNRJ~__

Page 23: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

f«'::NiI,..""t Dl_rt, tbedaeDg bikak. 8OngsOng mingkoeb._~·loemebeto·

Kaj an ° ..KaDg. saben-saben akoe ndelcngpeJJitjIOC!lt ikoe goemoenkoe ora entek-entek; sing koedoe diboer-

_retimg a °t_ °tan, apa dalem soewoeng ikoe?

'-«I-'tma ner8ka spa.r koewalat?"adja omong-omong sing mangkQDo, jen kepi­

prijaji moendak diesemi. Wroehanamo(', mocnggoobeettlWa kawoela-d8lem adjib tia et ngloeboerake ing

Salnplijoan dalem IngkaDg Sinoeboen, dalasan pasanggraban-dalemi a koedoe dihoermati. Oepama ana kang Defat tnesti kena

00. koewalat, jaikoe kapatrapan paoekooman -sapaotesl!."S8lreag lampallipoen Kajat Ian Kajoon doomoegi iog baIapan,

iDg kaleres onten satoenggaling !)anegnr saweg nga-dJ kapal, kapladjengaken noeroot margining balapan. Kapalingk",g dipoen adjari waoe alit, nanging warninipoen bagoes

banter. Poon Kajat wijatnten: "Kajoen, delengen panegarngoene panegar ing wetan kali (Pakoealaman) katara

saka anggon-anggone tjara Sala, djarane ikoe wangoene tHi­ban-dalem Kangdjeng Goesti. Lah ja wong kagoengane prijajigede. sanadjan tjilik ija bagoes toer banter.It

Kajoen: "Ija kang. akoo jen weroeh djaran bagoes, bandjoerkelingan tjritane djaran Margawati, (I) djm: wong wong ingd arga ·ati ikoe, angger doewe djaran meteng, diombek·ake menjang poctjake goenoeng Tapakjang, perloene soepajaanake dadi dfaran betjik banget, djalaran banjoe kang diombC

~n-omben_e d.hLran~mbrani ing koena, anangingakeb kang mati deniog ora koewat, moeng djaran kang koewat,moenggab bisa ngombC

P

banjoe maoe, anake kena kapestek­ake betjike.

Kajat: It pa ko e ngerti karepe tjarita ikoe'"Kajoen: "Kaprije bisanc ngerti, krana tjrita ikoe mbiugoong­

aJte deJa an banjoo, doemeb tilasing djaran sembrani, bisntjiking be1o."

~---

(I) Doesoen alga U ooten iug salebetipoen afdeeUnB To~

manggoeng, paresidenan Kcdoc~

--

Page 24: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

Kajat: It Ikoe meilglrell~ geoaJre: Djaran meteug IiD&ogombe banjoe maoe djaran sing koewat moenggab ina ppe­tjoekiog goenoeog. dadi djaran pililu\n. woes mesti BDake ijabetjik. dadi betjiking belo ikoe ora deniog banjoe, deniDg bijoe­age. Patrap ikoe perloen~ lDoeng njoemoeroepi djaran banterIan ora, jen banter bisa ngombe banjoe maoe. jen ora mati;ananging mangkono ikoe ora betjik djalaran agawe patinedjaran kang ora koewat."

Kajoen: .. Ijs kaog, '"bener kandamoe ikoe. Lab djaran aem­brani ikoe djaran apa, djm djaran lelemboet. naDfJing jen akoetakon roepane kaja apa. ora ana wong wong weroeh,~moeng lagi. kroengoe temboenge bae.

Kajat: "Temboeog: sembrani ikoe pamoring temboog semIan berani, (1) tegese banter toer kendel. dadi kaDg sineboetdjaran sembrani ikoe djaran kang kendel Ian banter, sa.kiDgbantere prasasat bisa maboer: moelane djaran sembrani ikoetjritane bisa maboer."

Kajoen: .. Ija kaog, saiki akoe wismoedeog. Elo kang, ukwis meh satengah woloe, wis saiki adja omo~mong, lakoenemoendak rindik meogko jen kepantjal, bandjoer."

Kajat: "Ija ta ajo. jag-gijagl"Lare kekalih sami kendel anggenipoen gineman njengkakaken

lampabipoen. Sareng sampoen meb djam woloe, lare kekaIihwaoe sampoen doemoegi iog Station Toegoe, kaleresan loketsampoen bikak, dados ladjeng sami toembas kartjis, toemoen­ten noempak ing tram, perloenipoen sampoen ogantos ooten

- - --kemanan~nggen. -&ten-ailtawisdaogOetram mangbC saaa":­renganipoen linggib lare kekalih waoe kapara tebih. wonteningkang mbekta sawoeog petak m6eloes ~toenggal. PoenKajoen witjanten: "Kang. djare pitik poetili moeloes ikoeana sawabe, sing sapa ngingoe ogangsare dadi slamet. malab

(I> Temboeng: sembranl aaJr1nl tembong Kawl ,,aamban"tegestpoen papan oetawi awang-awang. Dadu djaran sembrul

plkadjengipoen: ..djaran kana Daambab ID8 .wUll-awaDl"B. P.

~ PNRJ $ __

Page 25: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

o

o

21

Djnmhehi ....... taDp-taDfpD6, bng sok ngroengoe Ido&­

roek~ (1). Ikoe apa temeJum '"Kajat : t.MoeIaM ditJaritakak~ mangkono. djalaran pitik

poetih moeloes itoe, bdjaba hagoes roepan~ kerep dioepaja.gina. llametaDt dadi soepaja akeb wong demen ngingoe.'!

Kajoen: "Apa pitik Ujan~ ora kena ginaw~ alametan '"Kajat: "Ija kena ba~. naRging pitik poetfh moeloes dianggep

loewib oetama.It ~

Kajoen: tJa gen6, kang ,"Kajat: tt Ikoe moeng saka seling-soeroeping wong ba~. krana

satemen6, moeJan~ wong slametan koedoe ngnanggo pitik poe­lib moeloes, tegeR resik moeloes doewek~ d~w~.

Kajoen: "Ot mangkono. La. pitik ireng moeloes djm ijamberkabit ikoe bprij~'"

Kajat: ttWatek~ wong Djawa wis mangkono. aagger anabara. aeng. diarani mberkabi. kajata; gloegoe ngepang. ka­ja ing Waroeng-bata W. gedang toentoet laro oetawa loewih.naRging ikoe ora bener."

Sa eg doemoegi samanten ginemipoen lare kekaUh waoe.kesaroe datengipoen condecteur. mriksani kartjis. dados samikendel.

Boten antawis· dangoe lampabipoen tram nglangkoengi doe­soen Krapjak. Kajat witjanten: "Kajoen. delengen d~ ikoeomabe akeb. gede-ged~ toer betjik. mangka ing koenane alastoer akeh beboeron~. (2) Dek samana Ing kang Sinoehoenbesijar. mbebedag banteng mrono. wasana ginoedag. temahangerab bandjoer seda. moelaM kaaeboet Sinoehoen seda besijar(Ingkang Sinoeboen iJl8kang kaping III.) Kajoen "Elo. jenmengkono pall'djenengan Ratoe ikoe pada ~ karo oewong­oewong, moengoehing atoe empoek~. dene ginoedag ing banteng.kok seda.

(I) Saweoat mastant &jam petak moeloes poenlka kekaslhl­poeD Nabl kilL

(I) PatP'oIoIaD t...... beboecQen..... doemoegl ..prOd

taUIb onteD pa........"...

PNRI 6p _........

Page 26: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

22

Kajat: "Oe\\is mesti, lah bok Ratoc ing ngendi bae, ginoe­dag ing banleng ija sMa."

Kajocn: "Djare pandjcnengan Ra~oe ikoc tcgoeh timboel,kalis sakaliring bradja." . '

Kajat: "Lo, ikoe rak moeng kanggo pasemon, neIakake koe­wasaning Ratoe."

akedap malih tram nglangkoengi doesoen Djarakan, Kajat\\iljantcn: "D' k djaman Lijcn, \\'ong sadesa ing Djarakan ikoedipalcni kabch, awil'saka karsane Ingkang Simoehoen, kaogdjocmcncng waUoe ikoe. (Sinochoen ingkang kaping II).

Kajocn: "Dos:me apaT'Kajat: ,;Ana sawidjining Demang kekasih-dalem, loooga

ndjnla amck inwakc wong desa kOIlO, dipatcni wong akeh.Barcng Ingkang ~inoeho('n midanget prakara ikoe, bandjoerdocka bangel, lcn-ahan dawceh nocmpcs wong sadesamaoe."

arcng sampocn djam saclasa langkocng sapra sakawan, tramk' ndel ing halle Pekadja, lare kckalih mcdak (oemcdak), loe­mampah ngidoel ngilcn. Docmoegi ing doesOOll Kalisat wontenm:u l1i pratigan, Kajat pitakcn dateng saloenggiling tijang doe­so n mang 0 I paljoel, kalcres loemampah ing rikoe: " as,kocla bade njoewocn priksa. margi ingkang. datcng Sandeningkang poendi?"

Tijang doesoen mangsoeli: "Enggih radosan sing ngidoelnikoe mang tocroet mawon, mangke nck cmpoen doegi Goe­moelan menggok ngHan sakedik, lcng ngadjeng Kemanten

_ nglilocl-lcro~otcIL rntllggol8ncnggok.--- - -Kajal: "Inggih, noewoen 1\1as."Lare, kckalih ladjeng mcnggok menggidoel~ ,mitocroet pite­

dakipoen lijang ing doesoen waoe. Sarcng lampahipoen sam­poen ragi. tcbih, Kajoen '\\lljanten: "Wong kaja mcngkana baekok ko-cmas-cmas kang, koaloesi, lah ija 'wangsoelanc ban­djocr ora tata (ora oeroes)."

- Kajal: "Lo, wong arep teta]{on koedoc andap-asor, ija jeDketanggor wong ndemenakake, ditakoni ora bas:l bac gelemnoedochake, lah jen kclanggor sing njcnjcngiL, mangsa gelema.

~ PNRl 6~ ....._

Page 27: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

23v

ell wong desa omong mengkana maoc ora saking (sa­b iog) deksoerane, sakipg ora bisa basa."

Kajoen: ..Jja ding kaog, bener kowe, akoe-akoe dewe jen dita­koni ora diadjeni ija ora gelem noedoehake, sanadjan wis wer()(.'h."

Kajat: ,.Moelane."Boten katjarijos iog margi sareng sampoen wata\\is djam,

sa e1as, Kajat lan Kajoen sampoen doemocgi ing kamantrcnSoden, kakangipoen kaleres saweg Ifjerat wonten ing nga­djengan sapoenggawanipoen. (Ing gajogjakarta. Iantri politicdados kapala onderdistrict). -

Djajawitjara: ..Lo, kok kowe Ie, pada siamet bacT'Lare kekalih: ..Saking pangestoenipoen kakang noewoen

iDaih wiloedjeng.)

Djojawitjara: ..Bapak, elllbok, rak ija pada soegcng ta?"Lare kekalih: ..Noewoen inggih sarni soegeng."Dfajawitjara: ..Joel"Raden ajoe: ..Koela."Djajawitjara: ..Iki 10, adine pada. tilik mrene."Raden ajoe: ..Wah, adikoe, kok wis pada gede-gede temen,

pada betjik bae di?"Lare kekalih: ..Noen, saking pangestoenipoen bokajoe, noe-

ninggih wiloedjeng."Raden ajoe: ..Bapak, embok pada soegeng?"we kekalih: ..Noeninggih sami soegeng."Raden ajoe: ..Ajo di, menjang hoeri bae, ngombe-ngombe

wedang.'·Lari kekalih: ..Noeninggih."Sareog sampoen won~n ing wingking.Raden ajoe:o..Lo, ikoe nggawa apa?"we kekalih: ..Noen, krasikan, sagon kalijan satoe."

)

Raden ajoe: ..Kok pertoe-perloe temen. Amadl ndjocpoekapiring teloe."

Amad: .. Inggih."Sasampoenipoen sami wedangan, Iare kekalih sami ngaso

wonten iog gandok. log wantji sonten bakda dahar Kajat IanKajoen djedjagoogan kalijan kakangipoen djaler cstri.

~ PNRI 6p __

Page 28: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

24

.,Djajawitjara: .,Apa ~k koft arep D en«Kajat Ian Kajoon: .,Noeninggih,'·Djajawitjara: ..Amadl"Amad: "Koela."Djajawitjara: ..Sesoek esoek botjah-botjah lid tenia

njang pasisir."Amad: "Inggih."Boten katjarijos latijengipoon gegineman. sab8kdaDipoea,

Kajat Ian Kajoen saIni mapan tilem iog gandok. sad~tilem sami' mireng soewaranipoen aloen pating gloedoeg adosgloedoeg.

Endjingipoon Kajat Ian Kajoon dateng pasisir, Amad bokantoen. Wonten ing margi Amad witjanten: .,Goes, m._manawi sampoen doemoegi ing pasisir. iogkang ogatolHtol.ingrikoe asring wonten soewara boten wonten warni, ngoen.da8g­oendang tijang langkoeng, samangsa tijaog waoe mangsoeli, aa·doemoegingipoen ing grija amasti pedjah. Ingkang ngoendaDI­oendang waoe tijang saleh, baogsanipoen lelembat."

Kajat: "Napa samang empoen taoe dioendang, k~npengoendange?"

Amad: "Sampoen. inggih moongel madl Amadl ten,namoeng kocla kendel kemawon."

Kajat: ..Lo, kok empoon weroeh djeneog samang."Amad: ..0. Masagoes. nama koela malih boten 1IOeIIlerep8.

namanipoen tijang tigas kawoorjan inggih sampoen soemenp.Mila roomijin sampoen nate wonten tijang Ismgkoeng ingrlkoe.sareng dipoen oondang soemaoor, sadoomoeginipoen iog grijaladjeng pedjah."

Kajat Ian Kajoen: "Napa samang weroeh dew~'"

Amad: "Inggih boten, nalDoeng saben tijaog tjrijOl me­katen."

Kajat Ian Kajoen sami kendel kemawon, anamoeng ing be­tos sanget boten pitados.

Sareng sampoon doomoegi iog pasisir Kajat Ian Kajoengoemoon sanget ningali saganten. dene makaten - kawo....tenanipoon aloenipoen ageng goemolong sapan.taD sapa .

PNRI6p ....._

Page 29: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

t-keadat. BOih oi..,..-.la IratiDpl.ja minaah kadOi

poeD ketiDgal Mja alit, teIaa-teIasaniD paDi-..... kaIdeI boteD 6bah aakedik-kedika, I8I'ta lempeog

t. Kajat witjuten: "Kajoen, delengen aloen ikoe..llIirlili temeD, pantes ba6 iDg aapra Iddoel ikoe diwartak­

IradatoD6 Njai Rare Kidoel, angkere bJiwat-liwat._eIaIl6 on 8D8 lrapal wani ngambah ingokODO kepara minggir

lag kono teJenaiAl kadaton, wedi giDanggoe iog balan6R-. Kidoel maGe, ikoe ora lija ija moeog gawa~ keliwat-

t cI6aing gedening aloen, djalaraa sakidoeJe ~ner poeIolid . ora 8D8 poeIOM maaeh dadi aDgin ge<le soemi­

IddoeI ora aoa Iwig maJang-inalaog.KajoeD: "Kaadamoe ikoe kaja-kaja ija hener kang, nanging

on JIIfJI1i, d6n6 Njai Rare Kidoel ikoe ditjaritakake dedi.....6 paadjeDtmpD Ratoe ing tanah Djawa tedak-toeme-

"ja "Tjanta maoe moeog kanggo ngIoehoerake

..allll Dja _ja npnti 8D8 abdi oetawa kawoelaning Ratoepada mhaI6Ia, kraoa mokal .w6 kamoeIjaD6, malah-malab....:ak6 I8JIII8I'8Ding awak6, amarga pandjeneDflln Ratoeikoe k0ewaaan6 ngoengkoeli oewong-oewoog maoe."

Amad: ,,0, Goes, prabwis tjarijosipoen Njai Rara Kidoelmiwah Mwadya balanipoen Ielembat poenika pantjen saestoe.taDda-jektinipoen kediawi ingkaog kaseboet log serat bahad,woat_ dcmgeog ~ten:.

"Kala roemijin inI doeIoen Samaa wonten tijang kekalih.I8toen«P1 nama W"aratui Mtoenplipoen WlI'8S8ja. Kekalib­ipoea semi mautjing wonten ing piDflPr saganten. tjelak kali­jan Mwanganipoen (moewara) lepen Opak. Boten antaw da­.... Waruaja Ioemebet log .wangan waoe. Wiratani kamiteng­..... boteB saged nptjap, krana waoenipoen hoten ngintenpilan-piIaD bilih W'U'8I8ja bad6 loemebet ing toja, soemerepaIlUDpoen temtoe pioambengan, rna"" Mpoenikanipoen badeDOII.1Ii boteo ...... 8III8I1P IlUDpoen ketroetjoet, poepoep­taB.......... umoeDI bad6 kateDfp kemawOD, bok manawi

~ PNRI~ ..... _

Page 30: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

poen Wirasaja saged keatu..da laII.: ;...tawis danggoe. eatoe Wiruaja Iad__c __ n ..

iog gisik. eoggal katjandak dipoeD ·fae1"Il~Ii ..ratani; sasampoenipoen engel, JadjeJtl eliSaja, kowe maoe keprije, wong wia genablehoni. Wirasaja mangaoeli: ..RoemuUoe:makoe toerOet dalan gede. barengane ak& kreta oetatoenggangan lijane ijp akeh ora b~ rata Iede iI'lI,lUl'"kae. Bareng dalane boentoe akoe binpeug. b8D4lj.........ngadeg saogisoring regole wong soegih. omah6 ged6Ora antara soewe ana wong sidji marani akoe atjalatoe: ..J\.....~

•samang ditimbali kalih loerahe ken ndjampem poetraa6sakit. empoeo didjampebi teng pinten-pinteo cloekoeal..saged mantoen, mIlane si kakang adjeng ditjobi. ..Akoe---soeli: ..Koela cnggih sagoeh nambani. niDg kdidoedoehake dalao koela moelih;"onten ngriki koda bii.-..••Wong maoe mangsoeli: ..Eo enggih tat nek ming Dedi mi."mawon koela cnggih sagah, awita empoen gek mangkat:·

Akoe toetboeri wong ikoe loemeboe menj8D8 omah6 u.ru.ija sing doewe omah gede mace, hotjah lara bandjoel' tak tam-bani, kersa Allah kok marl. wasana akoe diterake m . .ing kene iki."

Lah poenil,a Goes. boektinipoen. jen ing saganten INMllliJragrija lelembat."

Kajat: ..Si Wirasaja nikoe sabenere pantjen keblabak. d60ning boten ngati-ati, moelane mentase hoten eliDg. -talflo

__ ~--ljrita---mekaten-nikoe, ~erloeDe-1Nlpaaan botea ---dihmgIF - ­kake dening kirang weweka. kapinGo kanggo mrada awak6,kadjengge diarani doekoen pilihan. dene bisa (, nambani uakdemit."

Amad:'.,La poenika koela kirang prlksa (kiIap). en.."praka"is tijang saleh waoe poenika. poenapa Maaaloea boteApitados? Rak inggih pitados ta? Nalika koola matoer kalawaoe poenika Masagoes kok hoten mabeni."

Kujat: ..Leh koela meneng mawon waoe nib wong lIgiarasen ljatoeran . Leh koela ngandel kepripoen. wODg llja

• 6p.PNRI~ ............

Page 31: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

../....,bet...,.dil...lIt8lendug bja 0 118

........... djaIaraD beDampejan (pandj~

kantj.. jea pijembakan temtoe

W81Wle karo woag sidji. apa le1emboet

.0. _IPCM!R' Masagoes, sedaia poentoek-poentoekpoeIliQ dipoen euggeni iDg tijang saleh."

-'Sl"a.:_. pripoen. dene kok edi wong ngg&wa kantja.

"'11III" k:an~jane de_ akeb. Kalih malih omong samang nikoedi onten, onten soewarane hoten Onten woe­

4joIld6•. SoaW811l nikoe rak ombakin« hawa dening goemeter"Nl~..pa. Jen hoten onten napa-napane enggih hotenn soe arane. Bledeg onten roepane kaja geni. kedjaba

angin nikoe on soewaraae hoten onten roepane. mangingarane enggill moeng goemroeboeg oetawa koemrasak. botenngoendaDg-oendang oewong."

d roeDl808 kelindih ladjeng namoeng witjanten meka­ten: •.La. poenika koela noowoen (kilap). koela namoongng toeraken tjariJosipoen tijang katah, sedjatosipoen koelad nate dipoen oendang." Anggenipoen witjanten waoe

'jan goemoedjeng.Kajat: ..Jen mekoten omonge wong &itCh nikoe enggih gorohja llmang. jen benera mesti oewong kang ngoendang."Kajoen: "Ajo kang mlakoe-mlakoe."Kajat· .,Ajo--1a,'-'_ _ - - - ~ ~ - - -

Lare kekalih ladjeng sami loemampah mengetan tooroetgisik kairiDgake:Jl poen Amad. saben-saben bade kekapjoeking aloen, sami nisih, ewadene sindjangipoen hoten sande samikleproh. djalaran k.enging kepjooring aloen.

Samargi-margi lare waoe tansah keremenen ningali aloon,dening anggenipoen gentas-gentos awongsal-wangsoel kadoskatata. poenapa dene aningali djingking pinten-pinten. awong­s - 'aQgSoel manoet erehing aloon, Salebeting aloenipoen

embak, djingking-djingking waoe saIni pating tlesep

PRJ 6p --

Page 32: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

ngoepados eoggen .ing gisik. samag.. &Ioeo W8JIIIOel •katoet wangsool, anamooog kawon rikat, dad08 ladjeng .aminoetooti arebat-dootjooog, wond~ne iDgkang panlesepipoeo ragilebet poenika ladjeng sami noesoel kepontal-pootal, adamelgoemoedjengipoen ingkaog niogali.

Djingking-djingking waoe kaoepadosan iog tijaog katedapij ambak octawi kasade. Ing gisik waoe oegi katah tijang samimanljing. Sareng lampahipoon lare-Iare waoe doemoegi iog pang­genan ingkang sepen, toemoenlen waogsoel mangilen ngantosnglangkotugi lcbih panggenanipoon iogkaog kala waoe, ingrikoeami soemerep katah baita ngrombah, sakedap ketiogal, sake­

dap boten,' dening kaaling-aliogan iog aloon. log gisik katah ti­jang oeta\\i lare sami melldeti toja saganten, kasiram-siramakening wedi ingkang smnpoen karadin, saha kawatesan gadahanipoentijang satoenggal-toenggalipoen, doomoonoeog iog papan ragimengger, ingkang sakinten boten saged risak d~niog &Ioen.

Bilih wedi ingkang dipoen sirami waoe sampoen garing,ladjeng kaoesoongan, toemoonten kasaring, katadahan t1awah,wa ana toja ing tlawah waoo kabekta mantoek kagodog, 818­

ting toja kantoen sarem.Bilih ngengeti reka makaten waoe, mila boten nggoemoena­

ken, Kangdjeng Gouvernement ogawisi wedalipoen saremtamper saking gajogjakarta, dateog nagari sanes, kranakadja\\l kirang resik, oegi kiraog elja. raosipoen semoe pail,bilih katimbang kalijan sarem wookoe. amila bilib wonteningkang nerak. kapatrapan paoekoeman saestoe.

___ ~sampoenipoen-ningali--tij-ang-damel- s3rem. Kajat, -Kajoen.poenapa dene poen Amad ladjeng ~sami ipantoek, djalaransampoen sijang benteripoen sauget. Boten katjMijos iog margi,lare tetiga sampoen doemoegi iog grija.

Ing w~ntji sonten sabakdanipoen neda. Kajat, Kajoen samidjedjagongan wonten ing gandok, dipoen tenqani dening poenAmad kalijan Kaki Setra. gamele kakangipoeP. aami mirengoengeling peksi beloek wonten iog pakaranipoea tangga mg­kang kilen. Amad witjanten: "Eb, sapa sing arep mati W.beloek kae oenme kok ora U~ren-leren."

~ PNRI ~.".,""'"

Page 33: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

/lUi Setra: ..Omoag6 wong nglindoer, lab wong beloek wis~dj~ arep iuIa wong mati."

Amad: ..~. kaki nikoe IIoIt ooten ngandel."Kaki Setra. ..~. e, kowe ki kok madoni omonge wong will

ompong. Mangga Masagoesl Koela kalijan Amad leres poendi?"Kajat: "Bener samang. beloek nikoe pakanane daging, ba­

tang enggih dojan, m8Dg~ keOOne taDgga koelon nikoe roeng­toet temen, toer djembeg. pantese .katah batange. moelaDebeloek nikoe saba mrikoe."

Amad: "Boten Masagoes, hoten wontena batangipoen poeni­ka inggih asring dateng, perloenipoen med'a . tijang. Lo poeni­ka nitik jngkang sampoen-sampoen."

Kajat: "E. kak aneh samang nikoe 'Onten maDoek ming lekamawon, kok bisa gawe patining oewong," It

Amad: ,,0. dospoendi Masagoes, tijaDg peksi poenika dipoentoem tit! lelembat; inggih poenika ingkang medjahi."

Kajat: "Wah, nikoe saja elok, aloewoeng jeD onteD wongomong: SarehniDg beloek ikoe panggandane landep Dgoeng­koeli Dl8n0e88. dadi jen ana wong lara baoget, ngarepake mati.beloek ikoe wis ngamboe bangke, moelane saba tjedake kODO,nggoIeId. nikoe onten empere."

Kaki Setra: "IDggih Masagoes, leres benampejan,"Amad: ..Kok ioggih ding Goes,"Kajoen: ..BareDg gagak djare sok awch kabar kasoesahan

kae keprije, kang?"Kajat: .. Ija, djm jeD ana gagak mentjok ing pakarangan

- - - oetawa-ing- amah, -maogka -moenr--sarellb--edaKaro-aaar--saDen - ­oenine: "ga-ok, ga-ok." ikoe aweh warta jen sanak sadoeloeretang dipentjoki p8.karangane oetawa omaM maoe kesoesahan,nanging ikoe goroh. Akoe doewe dongeng saka panekar iogKlalen oeoine mengkene:

Dek bijen iDg Sala woes taoe ana sawidjining gagak meloeng­meloeng seroe bangel ana sadoewoering kadattm oeoine: ha-okba-ok nganti ambal-ambalan.

Ingkang Sinoehoen apa dene prijagoeng lijane pada eram iog­pIih. ara aaged ndoeugkap moenggoeh iog karepe. dene aDa

. 6pPNRI ~ ..... _

Page 34: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

30

gagak meloeng-meloeng mengkono. Dek samana .ing Soya­karla ana sawidjining poedjangga, misoowoer banget moe~gooh ing ka'\\ignjane, malah-malah engerti marang goenemingkewan. Kowe rak ija sok kroengoe moenggoeh ing ka entareRaden Ngabei Ranggawarsita, jaikoc prijajine.

Sasoewene para prijagoeng maoe kapetengan galih, bandjoerdawoeh Ilimbali Raden gabei ~nggawarsita.·Bareng wissowan, bandjoer dipangoc moenggoeh ing ngalamate gagakikoe.

Raden Ngabei Ranggawarsita ngoendj :>ekake kateranganjen gagak ikoe ora aweh ngalamat apa-apa, pameloenge maoengoendang bodjone, amarga kepental, mangka ing wektoe ikoeweroeh batang asoc ann ·ing kebon, oro adoh saka ing kono.Ora antara soeweogagak djodone teka, anoell bebarengan rna­boer menjang ing kebon, kang ana batange maoe, nganggodietoetake ing prijaji, arep dinjatake, wasana njata.gagak.sadjodo maoe pada noetjoeki batang.

Wong kang tjarita menjang akoe karepe nt~lakake kaloewihaneRaden gabei Ranggawarsita, nanging tjaritakoe dakcnggonelakake, F~n oenine gagak ikoc ora awch ngalamat apa-apa".

Amad saha Kaki Setra sami pating l{rantoek, katjihna jenngertos dateng kadj::mgipoen Kajat.

Kajoen: "Apa Raden Ngabei Ranggawarsita ikoe bisa ngo­tjeh kaja manoek, ngaloep kaja dandang, mbengingeh kajadjaran, Ian sapcpadane?"

Kajat: "Kirakoe ora, nanging ngerti marang karepe oeniningkewan kaja ta: jeo djago betck-betek ik~ ngoendaog-ocndang,jen kloeroek seneng atine, mengkono sapepadane."

Kajoen: "Jen dak n:sak-rasakake bangsakoe Djawa ikipantjen demen ngandel kang ora-ora, kaja ta: Jen ana manoekkolik oe~awa toewoe djare ana maling, si kolik ngrewangi kangdoewc omah, akon melek, si tccwoe ngrewangi maling, moedjitoerocnc kang doewe omah. Pangandel mengkono .ikoc raktanpa goena."

Kajat: "Ora moeng oeoine manoek lora ikoc bae, oeoine te­kak, bintit Ian bentje, ija dianggep mengkono. nanging senadjan

• PNRI $ ............

Page 35: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

-

3t/

meugk 0 ikoe- katoM tanpa goena, 6wadeM boIt-p8 tang ga oenen-oenen, soepaja WOng-wong

• koedoe ugatkti, bokmanawa ana maling,m~ saben bengi oeni maoe salah sidji ana kang

8JIIOe."j per, js meng 000 ikoe. Djare perkoetoet ikoe

IwIg mberbhi Jan ana bng njilakani. Ikoe rak- ja omong-.. ta kang'"

eKajat: "Ij., nanging emper-empere moenggoeh panemoekoe

"",[&at: Manoek bug betjik oenine ikoe njenengakt kang~, j~ diedol akeh bng gelem toekoe, bareng kang ala,.nj ake, dol-dolane ora pajoe.' ,

Kajoen: "Ija, kok ana bae mokalingeomong, djare manoekderoek ngrem ikoe jen binedil, bedile ora mo.ni. Ikoe kaprije

"Kajat:. "Ikoe mengkene: Kedjaba angel pambedile, marga

kaliDfIIlD soesoeh, arak ngapiraDi endoge."joen: "Lab tjeleng, djare jen lagi toeroe, dibedil, bedile

Ij ora moeni."Kajat: .,Itoe rak moeng nerangake jen tjeleng toeroe angel

bedil-bedilane, djalaran toeroene neng reroengkoet."Kajoen: "Bareng akoe nggoenem tjeleng kelingan matjan,

djare matjan ikoe sok ana sing dibedil, bedile ija oramoeni."

Kajat: "Ikoe rat bedile wong Djawa, sing roesak dening ora• topeD, augger bedil sing ganep ija moeni."

Kajoen: "Ija kaog, iDomong keteroes-teroes, djare ana wongbisa m8lih matjan ikoe kaprije?"

Kajat: "Ija djare& djare ik~ sing djeneng matjan gadoengan,tjaritane mengltene:

Det djaman koena dooroeng ana kreta api, ana santri Ngajo­dja loro loeoga ngadji menjang Malang, lakoene wis pirang­plrang dina darat bae, angger kewengen nginep, angger kewe­ngen nginep, mengkono sateroese.

Kotjap neng Lodaja santri maoe nginep omahe loerah desa.Bareng kira-kira djam sanga loomh maoe pamit metoe arep

--

Page 36: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

ogoeJoeb, naoging dienteDi nganti lIOeM ora bali-bali,~teka, siog teka matjan gembong~ I88tri ling lidji baIdjoerogoenoes pedang, matjan dlpeclaJll'rain~aoeIi loemajoe metoe,santri noetoeti, ana iog djaha ora ana matjan, anne ling doeftomah, noell loemeboe bareng-bareng: bandjoer pada leloeDl"goeban iog amben. log kono santri maoe soemoeroep, jen kaDgdoewe omoh tatoe bokonge, moeIane akeh wong omong, djanwong malih dadi matjan ikoe raine dadi sUit, silite dadl ni."

Kajoen: "Lah, j~n me.ono ikoe kaprije, bog'"Kajat: "Matjan ikoe jen arep noebroek aaka~

dadi jEm wooge wis ambroek, endue ana ing bokong matj...bokong 'ana ing endas matjan. Bokmanawa ikoe IiDg marakaJrj

ana tjarita mengkono. ','Tijang tetiga Kajoen, Amad toewin Kaki Setra sami maatoek

mantoek eram dateog Kajat, dene teka soegih tjarijos, kea,i8ckangge neraogaken tjarijos elok-eJok.

(

Kajoen: "Akoe ija taoe kroengoe tjarita elok kaja tjaritamoemaoe ikoe, moeog bedane bareog kang doewe omah met;oe. eIlen­teni soewe ora bali-bali, santri loro maoe pada ora b ....atine, djalaran woes kroengoe pawarta, jen wong-wong iDg deIakono satemene matjan gadoeogan bbell, moelane pada moeJll"gah ing peogeret, awake dieroet, soepaja 8IlII18Dg88 ana matjanteka ora tiba deniog kantjilen.

Kanggo nggenteni awake, soepaja ora ingoepaja dening ma­tjan, santri loro maoe ogemoeli goeling loro, pininda oewongtoerce. Lawanging omah dipalangi koekoeh, dijan dipat6ni.

Kotjap iog tengah wengi matjan,.akeh teka, soewaranepaling glereng, pating grobjag. semoene bja arep mboekaklawang. Saking kehe matjan. lawang roesak, matjan sel?irang­pirang loemeboe. Goeling kang pininda oewong tinoebroek Ii­nawe. reboetan; wasana tetela ing soemoeroepe jen ikoe doedoemanoesa, temahan "matjan-matjan ikoe ngoebrea nggoleki .....tri lora maoe, anangiDg ora ketemoe. Santri loro awake goeme­ter, ndeleng matjan sepirang-pirang pada patiag gl~ .

Wasana matjan-matjan akeh ikoe bandjoer loenga, 8M"

aantri loro maoe inc weagi ikoe ora waDi moedoen,

~ PNRI $ 00',, __

Page 37: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

-

•33

koe atir bok manawa maljan-maljan ikoe~a malU~h. Esoekcri lorQ niaoe neroesake lakoene.

•Kaprije kang, panemoemoe moenggoeh tjarita ikoe?"•Kajat: "Tjarita ikoe moeng mralelakake jen ingaJas Loda-

ja akeh banget matjane. Saoepama tjarita maoe benera, maslimalja -maljan ikoe maljan lemenan, doedoe gadoengan, ana­nging kaja-kaja adoh Ian benere, djalaran adate maljan ikoenempoeh desa, ora moeng ndjoedjoeg saenggon hal', ing kana­k~ne ija didjoedjoeg. Akoe doewc tjarila 'Jlmgkcnc:

na sawidjining prijaja Kapitein Walanda, mentas oenggol'lperang saka ing Lombok, mbeboeroe maljan ana ing.. alas Ma­Iingping (Banten-kidoel), loewan maoe pambt>dile patilis banget,ora aD"a pelor kang ora oleh maljan. Mt'ngkono ikoe saben dina.Soewe-soewc maljane oeda, kedjab:'l kalong marga dibedil,akeh kang ngili, njingkiri bebaja pelor. J{m'H~ mengkono maoeagawe kembane toewan Kapilein, moelanl' ing sawidji dinaala-nftanggoer masang bedil sarakil, an'p-an'pan, bedil kangsidji sentilane ditjantjang diolt'hake sidjine. pamrihe soepajasamangsa ana maljan njampar tali, amasH kapisanan malidelling pelor, krana pamasange wo('s diarah-arah, holonganinghedil p nera awaking matjan. Sawoes(> rampo('ng rama angl'toernoeli bali ing pondokan.

Bareng wis antara oewt> toewan maoe niliki pa angane,ananging tjilaka, wis pamasange ora o\l"h, woewoeh-woewoehsaking koerallg pengali-atine tali kesampar dewe, bedile moenillgenani sikilc kang tengen, bandjoer amhrock. Batoere kangora adoh aka i"8 kono, kroengoe opwaraning hedil, ngirabendarane olch maljan, enggal marani, djeboel bendarane kete­moe angalang-atang. T~ewan mot'l1<loet pistoel, nanging oraditjaosi, amargA si ahdi koewalir, jen hendaranl' nganjoel toc­woeh, moelan(' enggal ginawa modih. kapnsrnhakl' ing J)oktcr.

latjan-matjan ingalas maOt' harl'ng ora laoe krOt'ltgot' oeni­ning bedil, handjoer hali lIlenjang enggonc lawas, gamhira 'abamrana-mrene ing sawidjining bt'ngi sab Ie tekan ing des"kang ora pati adoh saka ing alas maoe; ora moeng mbcbahakradjakaja bac, ija karo wong-wonge.

~ PNRI .$. ..,., .......

Page 38: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

34

Tjarila iki sa"I'1 n' ora ngoden~akl',ananging sarehne\\ong ing dt'sa nltlOl' saclorrol'nge matjan teka, mCllta. ..lo('kol' dawd marclllg sawidjillillg wong, mangka ana kang ora•mhajar, Jl\ol'lcll\t' \\<lllg kang ora kato{'t kamangsa iag matjan

ngamni. jt'n wong kang adol dawl't ikoc maJihan matjan ( ongga<lOl'ugan). dadi Il'kan(' mrollo .akallljanc maoe mal oek.oem."

',ajOl'II: ...\na nWljan diarani hi~1 males oek()('m, akoe ben­dj('('r kdiugclll haja. Djare haja iko(' ji'n dipilara, hisa n ageril1laraug J.,ang milanI, <',as3I1alll> III< k. Tjmilalw mengkene:

I )l'k !lij( n illg Tjilatjap alia .<1\\ idjinin~~ wong <Ii-sa ngarit

orkl'l il\g pinggiring kali Srajol'. Ora anlara soe e ana

<,a\\idjining haja nll'lltjorngol'l saka ing hanjoe, ikot· bandjoer~ -dipl.'rallg !longon\, haja njilem handjoer I()('nga. Rareng .

!-aw,tlara dina hajc' kang '<lihnljok hiji'll waras, wong des.. lagingaril iug piuggir kali lIIan('h. ikor Jllhandjocr kasaoet, kagawa10(,IlIl'!.O(' iug hanjo('. dipallgan."

"ajal: .. h:aprijl' \\('rOl'h(' i'll haja kallg njaoet ikoet kallS

dJlialjo" hlj('u'?"

1';qm'lI: ".\jak(' alla I,dangi'.

h.;lJal: .. Llh ikm' au('h. djalar3n sainclenging enda bajiJ.,(l(' alo.... rladi jl'lI hinal jok ala -llgallggot'r hal', kirak

lllla .....\kot' Ija dOl'W(' dllllgt'l1g kang 100'wih (Olok.n(,,, hijt'll iia ing Tjilaljap ana sawidjiuing dj()('ragan sampan

IIgingol' It'ng 'I (krill') ged(·ne lagi sakellll,ol ana ing hloernbang.

T('ngel maOl' dikl'lok hOl'nlol'll', dadi h()t'nto('n~, moelane

didj('Ill'ngi ... i BOI'nlot'n;.l. han'ng ,,()e~ rada ~('de atara sapoe­l'('t'. lIlinggal, IIjt'mplo{'ng ing mOt'aranc kali ,rajot'. Saben-sabend' ot'ragan .·alllpan iko(' Ii \\ ell ing I1IOI'wara. s~mpane digandOt>li .

1:ot'nlo('lIg. nallging anggt'r dilakoni; Si BOl'nbeng apa kOt> . It

halldjol'1' diol'ljo{'\ake. ~arta dt'weke ndjl.'ngkialg noedoehakI!o('nlot'nge. loemoeli dipakani. djOl>ragan neroesake lakoene.

Koljap' hareng WOl'S lawas si Roenloeng oewis salt'soeng ge­

d( lit'. Sawidjining dina djol'ragan sampan liwat ing moewara:!-i BOl'lIll11'ng IIggandoeli kaj3 gawene, nanging bart'ng ditakoni.

"Si Bm'nll'llng apa k(l('"i. bandjol'r ngglandang djoeragan~alllpan maot', kagawa njill'llI.

Page 39: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

•35

ngengmoe Ian dongengkoe iki ana ""ere' ana gorohe.Pr1~lI'8 baja sok njander oewong ikoe pantjen sanjatane, na­nging jen dikira bisa nitegi marang wORg kang milara ikoe go­ro , .apa maneh ngerti marang goeneming wong ikoe gorohe

bedabap. loelalle akoe kanda mengkono, djalaran dek bijenana sawidjining ong ngarit, leren adoes ing kali Pontang( n): 'o~ m oe ora taoe njikara baja, ewadrne diwajang-

'aogak DR nti mati. Bareng para gede alanrl~ Ian Djawa,kang . o~ mbedili baja. tindak lau kflllfloere ija ngliwati kalimaoe, mengkono oega ~sasi sapisan jen pinoedjoc pepriksa,ija ora laoe diganggoe baja, mangka baja kang dibedili maoeidji loro ana kang ora mati. rlening ora ketenggel.

•Loerah desa ing kOllo mberlil baja moeng kena boentoete.

dadi ora mati, mangka . ahen dina loerah ikoe alioE's in~( kali•kono, ewaMne ora diganggoe iug baja, amarga l1'.~ati-ati. augger

eroeh haja rada tjedak, ija handjoer Illt'ntas. lJadi wOllg ing•dipangan ing haja ikoe do('do~ sing wis laot' mHara, wo~

iog ora ngati-ati. Kang ikoe tetela. jell haja ikoe ora bi anenitf-ni. Dadi dongeng lorn maoe moeng kanggo nerangakt-.jen baja ikoe ke 'an galak, ora kena disanak. moelani> jell

ong adoes ing kali weroeh baja rada tjedak, dienggal nwn-la! .t, •

mad: "Ingkaug . ami benampejan ngenrlikakakcn poeni­ka rak sane lepen ing nagari • gajogja ngriki, lepen ing ngrikihoten nten bajanipoen, anamoeng pakewedipoen nglangkoengiingkang katah bljanipoen.··_ ajat: "Pakt'w~e ~a?'_'_ __ __

ad: "Pak dipoen inggih demit ingkaug sami mbaoe-I' level\. w~~, katab ingkang djaH. amila asring wontentijang oetawi rare i kang klelep. Malah tijang ingkan~ lang­koeng mangertos. ngawisi anakipocn gegoedjengan wonten ingI pen, djalaran manawi keleres wonten demit ingkang tjalaina,1m waoe kakinten nggegoedjeng. temahan kalarak, katapoeksasaminipoen. Kadji ba ing Bajoeran kala enemipoen pinoe­djoe adoes ing lepen Praga, krao katapoek ing demit, wasanatjangkemipoen perot doemoegi sepriki."

~ PNRI ~""''''''''

Page 40: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

'36

Kajal: •.~Iarga ) len ngati-ati. koela empoen taOf' kle~ing kedo('lIg. Waoelll' kol'la empoen kapl'nak adoes ing pinglir,nanging ko('rallg marl'm, djalaran baRlol' hoten tekan ing dada,kO\.'!:1 1lH'lwlIgah. wasana sikil koela empoen boten tekan ing le­mall, dadi goelagepan. F>n holen keloeloengan ama. ti mati.Wong-wong ngarani, koela dilarak teng sing toenggoe kali.Tembo('J1g mekolen nikoe perloene, oepaja ampoen ngantionlen wong wani-wani adoes tjedak ing kedoeng, ngoe­watiri.

Rotjah gcgoejon nikot.' adate sok gendeng-gendengan, geloe­Lan djofl>g-djorogan apepadane, onten iog poe!1di-poendijaeng Jih ngo~waliri, amarga bi a agawe ke lijoning taogan oeta­wa sjkil, jen boten kebcneran bi a tjaljad adjege, nap~ malihonlen ing kali, jen.Lanjoene djC'ro, koewatir· klelep, jen tjetekkoewalir liba kelanggor ing watoe.

Dene :ing mang arani wong tinapoek iog demit nikoe salle­nere wong angop, lanpa kira-kira nganti ngowahake atik-atik­aning 0 >wang. pr:Jjogan" jen hoten bi a mart~kake de e, kOl'doenjoC'woen pilodoengan ing Ookter, F'I} boten ame.li p'rotadjege kaja ka(lji "\has nikoe."

Kaki . lra: "Ikner ~Jasagoes, ;\Iad! Padani' kae bae, jen analoekol'lan r:lndm>-ala.. \\ringin, ol'lawa inga , djare koedoe di­papa, llll'lllodi. jl n ora, he oek jen wis gede moendak dienggoniing gendroewo. wewt\ wedon sapcpadane; mengkono ikot:' gena­he m ngkene: kl'kajon maoe jen wi toewa wite gede Ian doewoerhallgt'l, epangl' ngebak-ebaki papan, dadi ngalang alangi tetan­do('rall lijanl.', mangka ora ana kanggone Mbar pisan, loewih­loe, ·ih wit waringin, jen enggone adakan kena iog angin, gam­pang roengkade, djalaran epang Ian godon~ akeh baoget,mangka ojode koemambang, ora ana ladjcre. Dene ingas wis te­lela hangel agawl' pitoena djalaran tloetoehe nggateli, mangkaojode hi"a ngambra-ambra nganli kepara adoh, dadi jeD lemahing kono didoedock arcp digawe nenalldol'r pendoedoekl> koe­doe ngali-ati bangel, adja nganli, tlol'lodting ojod kangkepaljoel ngenani awak, moelane jl'll wong djirih orcl wanindoedoek babar pi. an.

~ PNRI 6p~""I"''''

Page 41: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

37

~akc oeh kan" dak tjaritakaki> kabeh rnaOf' do('roe~ jrn

keltajon ikoe growong, ikoe kang njoemelangi banget, j 'n rot'­boeha mesti ngroesakak~ tetandocran Ian omah, terKat!angga e palining wong."

mad: "Lah koeboeran Ilika terkadang boten onten keka­jone gede kok enggih katah sing angkcr nikoe pripocn." . .'

Kaki tra:" Ija, jen kocboerane wong tjilik 16emrahe ma-rani angker, pasari'jane para gede oeta"r para loewih maranimalati ikoe moeng nelakake jen panggonan maoe koedoe diadjt'­ni, djalaran . nadjan wis mati ikoe ija manoesa, a~a mand)kang maoenc akeh lelabete, ikoe koedoe dipoelldi-poendi, dadij n ana wong ndoepaki kidjing oetawa ngoejoehi pelldemullikoe oug ora weroeh ing tata."

Kala samanten sampoen djam kalih welas,~ajat, Kajoen toe­win mad, poenapa dene kaki Setra ladjeng sami mapan tilem.

Enfljingipoen Kajat miwah Kajoen toemoet kakangipo nIinggih wonten ing kantoran. Ingrikoe wonten bekel kekalihsowan, ingkaug satoenggal taksih mempeng, dedegipoen bi­rawa, nama Pantja, setoenggalipoen lentjir, sampoen sepoeh,namanipoen Patra. Hekel kekalih waoe sowanipoen nglapoer­aken tijangipoen bade sade lemboe, doemoegi ngriko djeboel. ami paben ngantos dedTeg, prakawi jatra gangsaI roepijah,

a ananipoen Pantja witjanten makaten: "Eh, pak .' ra!ampocn kakehan omong, nek ming samang mawon bok enggihlima koela wani."

Patra mangsoeli: "Lo, dene kok kaja pitik, anggl'r ltalah gl'dckalah, oewong ora inengkono."

Doemoegi saminten pabenipoen tijang kalih waoe ladjl'ngkasapih ing tijaog ingkang sami wonten ingrikoe.

Ing wantji bakda-Ioehoer, Kajat kalijan Kajoen lelinggihaning gandok kados adat, sami gegineman. •

Kajoen: "Saoepama bekel loro maoe kae sida kerengan,menang sing endi kang kira-kirane?"

Kajat: "Mestine ija menang sing gede, kalah sing tjilik."Kajoen:. "Ajake ara kang, omonge si Amat! pak Patra kae

digdaja, Ian kens kang dienggo kae betjik."•

PNRI ,

Page 42: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

38

Kajat: "Digdaja keprije. ora tedas tapak paloening p l!. i -aning goerenda apa?"

Kajoen: ..Djarene ija."Kajat: ,,0, ikoe anane rak moeng ana ing kodjah, njatane

ora ana."Amad dateng kalijan witjanten: "Saweg poenapa 'Goes?"Kaja~: " eg ndongeng. Roengokna Joen tak ndongeng:Dek bijen ing Loa'l0e tanah Bagelen ana sawidjining maling.

kadjoewara banget iog kadigdajane, dalasan botjah-botjah tji­lik bae ija bisa ngandakake jen maling ikoe soegih ngeImoekadigdajan.

Sawidjining bengi mating digdaja maoe njolong pakele tang­gane kang dadi moengsOehe, menek ing oewit, doemadakantiba: gabroeg; kang doewe omah enggal metoe nggawa pedang,soemoeroep ana mating glasahan, dasar moengsoehe, bandjoerenggal tjinatjah, wasana mating ikoe mati ngenggon." •

Amad: ,,0, Masagoes poenika rak apes dening was, djalarandawah, mangka kadigdajan poenike samangsa tijangipoE'llampoen was, kawataka inggih boten saged dados."

Kajal: ,,~Iang roengokke koela ndongeng malih,"Dek bijen enggih ing tanah Bagelen onten goeroc ngelmoe toe­

wa ngrangkep kadigdajan Ian lija-lijane; kapinterane empoenmisoewoer ing satanah Djawa, moeride saka negara mantjapirang-pirang, napa malih wong ngrikoene.

Kah("h wong empoen pada ngerli, jen goeroe mekoh'n nikoedilarangi Mning Kangdjeng Gouverncment."

.\l1Iao: "Lah, po('nika tandanipoen biliti" Kangdjeng Gouver­nement miris da teng Kjai goeroe."

Kajal: ..~1angki· la mang roengokk(\ krijh, OInong koelawaOl' dl'rl'ng lol'l0l'f'~. Kangdjeng Gouvernement nikoe lah bokenggih 'dimoengsoeh wong sa-Indija-! Tederland bolen bakalkeseser, napa malih ming dimoengsoeh Ki goeroe samoeride,enggone nglarangi waoe, marga goeroe mekoten nikoe loemrahe-ak ngapoes-apoesi moeride, kaja ta aweh pedang, dia adakepedang Sokajana, ali-ali toere ali-ali sotjaning ampal, kejongboentet diawadake kejong moestika kanggo panoelak ing bediI, .

6 .'*' PNRI~ .............

Page 43: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

39

sapepadane, perloone moeng adjeng ndjalock doowit akeh,•boten timbaog pisan-pi~n kalih ~aning harang. Jen prakara

mekoten nikoo koningan iog Par~ntah, mesti goeroe waoo tam­pa paoekooman.

Goeroe kang koola dongengake nikoe enggih mekoten, sa­oese kooangan apoose, toemoeli kalol'kot'p ing Par~ntah,•

pantjas'lning pangadilan, sinapoe ping salawe.Moerid-moeride kroengoe mekolen llilloe pada ajl'm mawon

pangirane, mang a krasaa goeroenc sinapoe.Tekaning cndon lagi inapoe ping 'epoeloeh emplA'n nujem­

piing, boten koowat, koeranganing sapoe diganti 0tkoem hoe­aug sepoeloeh taoen, moeride ladjeng pada l>oebar. Lah nikoe

dene boten oe as dening kagH, kok enggih boten kelar nadahisapoe."

Amad: ,,0, poonika rak kjai boten saged ngiljal, jen sagedngitjll kados as Patra maugsa kenginga dipoen mekatenaken"

Kajat: ,,Mang roongokake koela ndongeug malih:Dek bijen iog Kedoengkeho, onten sawidjining maling arane

Goena raoa, kabare bisa Jtgilaog. Angger dikepoeng-kepoengong akeh, merga konangan oleh~ memaling.enggih bandjoer

ngilang, lawas-Iawa 0 sabeu oewong, napa del1t~ polilic empoenpada weroeh jen si Go('nasrana hisa ngilang, ll>mahane botcnonten wong agooh njckel teng dt'wt'-k('.

Djalaran kang mekolen nikoe si (Joenusranll roemasa dadilelanangillg djagat, saben hengi memalillg, jen awan ngrere­boet, augger adjcni.diljl'kel, inggih halldjoer ngilang."

- Amaffi-"lflggih-bote11 -maiht-n,-pol'n-G6ena~n;tf)~kttl"ak­gadah adji pangRmoenatJ. o

,

Kajal: "E~h ajakt\ mang roengokake disik la teroest":'Bcndara adana hangel panganljam-anljame ll'JIg si (iocnLt­

srana, sarta apasang-giri, silllen-sinien sing hisa njekd, hakultampa gandjaran sek('l roepijah. :\Iarga saku dajaning doewiLderellg epasar si (ioenasrana empocn k >tjehi dcning kanljanedfowe, aniki mbotcn bisa ngilang malih.

Djalarane si GOl'nasrana diwarlakakc bisa ngilaug nikoe, :a­king kehing sekoetoene, aben kamp0l'ng ot'lawa de a mt"li

•PNRI 6p --

Page 44: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

40

onten wongi' loro oetawa teloe kang clacli sekoetoene, ma~htOl'kang-toekang grohag l'nggih clad.\. ekoel<ll'ne, dadi jen si(jOl'na diblll'ror wong akeh marga konangan panjolonge, ladjengIllak hh'ng IIIk hill' ten ll olllah o('lawa tjlingkrik noengganggrohage sehol'lol'n(' \\ e\Oe:'

.\Illad: "ll1ggih, 1lll'lllper jell Illl'kalell pocnika, sanUll1pOCIlJlerantl'jan minggal saking hoei pocnika kabaripoen inggihengko kalijan ingkanw djagi, anamoeng kantja doe oen nginten,<;;lgcd ngiljal."

Kajat: :,Sm'koer, nek samang empoen ngerti."Kajol'n: ".\noe, man Amad, koela doewe don~eng, tjritane

W01 f1 do w', adji \wlod ·~oetih.'f

Amad: "Kado -pol'ndi ;\lasagoe , tjarijo ipoen?"Kajoen: ,)Iekelcn: ])ek bijen ing de a Lontar onten mating

konungan, dihol'rol' \\ong akeh. Barcng empoen ketjekel disikepadjeng dila! 'ni, Illrodjoel, loemajoc' malih, ditjegat teng 'wonglijane, k('(jekel, nanging enggih mro {joek malih; mekaten nikoenganti :lJllhal-ambalan; 'oewe- Ol'W' kang mboeroe panas atinebareng kl'lj kcl malih ditjekdi wong akeh, ewadene enAAihmroetjo'l mawon.

Wa ana wong akeh nikoe pada ngarani, jen malinge doeweadji \\ 10 'l poelih, hoten kena di angga miring, koedoe dile­meni, holcn SOl' ah ditaleni, digeborgi rnawon. Kelakon barE:ngleljandak maling digebo gi ing wong akeh, nganti setengahmati, bot n bisa obah, moeng kari ambekane mawon. Wongpirang-pirang pada kepengin weroeh woe<J;oede mating doeweadji w loet poetih, moclane diobori nganggo obor sepirang-pirang,waf ana tetela j 'n maling nikoe tanpa klambi, awake dilengani,rnoelane enggih loenjoe, angger ditjekel, mroetjoet.

Lah, n\koe ing aran adji weloel poetih."Amad: "Anoc • lasagoes, Mas Patra doewoengipoen ae, bolen

namoeng tosanipoen, ko la soemerep pijamhak, nalika daloe­daloe k(\ ah dat eng Gocmoelan. Sareng doemoegi ing doesoenPoetjan anom, docwoengipoen 1a Palra moengel tjlak-tjlek.

Mas Patra witjanten: "Ajake ana wong ala oetawa matjan,keri koe kok tjlak-tjlek bae, iki rak modot.

~ PNRI $ ....._

Page 45: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

41

reng koela en-ki, lere!!, doewoeng waoe oclotipoen sampoendim toemoenten dipoenJ tet{'paken malih.. Ialah rikala doe­oeng 'aoe dipoen enggi' dateng Toelocng, koela inggih toe­

moet, kantja sadaja tijang nem.. areng lampah koela ·tijang nemtjelak iog wana, doewoengipoen Mas Patra momgel ljlak-tjlekkados ingkang ampol'n koela atoeraken waoc, ladjcng korla

•ereki, ketingal modal estoe, toemoenten katetepaken malih.Koela tijang nem adjrih, djalaran djmdji doewoeng waoemodot, ampoen temtoe wonten tijang awon oetawi sima.

Lampahipoen dipoen sengkakaken, krana koewalos hiJihmanggih' pake ed, doewoeng tjlak-tjlck malih hotlin kendl'l­kendel, dangoe-dangoe koela tijang ntm oglangkoengi groem­hoel, ingrikoe wonten simanipoen anggrreng kalijan lo7ma-

'l

djeng.0, Allah, Masagoes, tijang Hem goemct('r adaja, saking adjrih-

•ipoen, ewah-wewah doewoengipoen las Patm, medal sakingwrangkanipoen, mlesat bade mboedjeng ima, dawahipo£'nhoten kantenan, dado tijang nem waoe tambah bingoeng, wa­sana lampahipoen kadamel oeroet, tjepeng-tjepengan setagell,saha gentas-gentos ngerek, mado i doewoeng waoe.

Dangoe-dangoe kepanggfh, ladjeng kemawon kawangsoel3­ken maUh, oekiran tan ah dipoen tjepengi, djalaran koewalos,jen doewoeng waoe ngamoek maUh.

Lah poenika Goes, mila koela poero£'n matoer jen doewo ngi­poeh as Patra poenika ae, poenika ingkang nama doewoengpoeroen; jen doew ng awon sampoen ingkang modot oetawimedal pijambak, lah bok inggih dipoen tarik aro anipoen ti­jang, inggih maksa botl>n kt'mging, djalaran doewo£'ng wao£'adjrih. "

Kajat:" ikoe kerisc Pak Patra rak empoen tOt'wa"?")

Amad: ,,0, inggih, sampoen sepoeh sanget, agengipoen na-moeng sadridji, pandjangipoen namoeng atjengkang, bokma­nawi poenika damelan ing Madjapait."

Kajat:' "Sakniki koela omong, arehning keris nikoe empoengerang, dadi letjek, samangsa dienggo, digawa mlakoe, amestimodot, sangsaja rikal lakoene, sangsaja dawa odote, marga

PNRI 6p .............

Page 46: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

42

kontrake banget; dasar keris tjendak, modole banget, ngnganggo kaget, onten mat jan, ernpoen mesti dadi mle t, dad!

\hoten ,aking kendele, adjeng n~ojak maljan.

Dene keri sing mangarani wt.·di nikoe sateme~e salting bo­Len Laoe dioenoe , dadi tainen; bareng adjeng dioenoes, pinoe­djoe onLen pakewoeh, dasar sing ngoenoes goegoep, empoenme, Li holen' kena. sahab eret.'·

.\mad: ,.,\noe gOl\'i, ngendika benampejan poenika kadosinggih len's sadaja, anamoeng koela boten ngertos, sababipoenl>Ol'napa,· dene menawi wonlen lijang tetapa wonten ingpanggenan S1moen teka dipoen awisi dening Kangdj~ng Gou-,vernement? Saking panginten koda boten sanes KangdjengGOllvernelllenl adjrih da'leng maoenahipoen tijang tapa waoe."

Kajal: ,,0, enggih panljen akeh wong kang ngira mekoten. ahahr, nanging Illokal jell Jl1l'kotena. Enggone dilarang nikoe,djalaran wong Lelapa waoe lerkadang dadi djoeroe simpl!n ba­ranging dm'nljana. terkadang sok dadi doerdjanane, aloes-aloesedadi gOl'roe apoes kaja sing empoen koela tjritakake ing ngan'p waol'. kehandjoere dadi kraman, ngendelake maoenahe Iankl'hing 1110l'ridi" lemahane tanpa toewas, mot>ng aRawe sang­<,arallillg :1 \ ake samoeride."

,\lIlad: .. Inggih, ~~oe , kesinggihan.'·Iblll'lI :lj,)l' I>jajawiljara: "Amadl"\1I1<Id: .. I'oeb"·Hadl'll jill': ,,"owe koewi kok omong hae, lah hok nggo­

dog-Ilggodll~ wedang. wong wis sore djare.'~

.\llIad: .. lug ill .. 'Holl'JI Il'l d3ng' Il' .\mad maloer: .. ampoen koela darnel,

ingkang ahdi lij:lllg l'sLri ingkang nggodog samp\)en kala waoe.":\'gahei DjajawiLjara djaler eslri poenapa dene Kajat kali­

jan Kajocll Iadjl'ng s:.lmi wi-dangan.Sasdnnipoen padanll'lan .\mad gegincman malih kalijan

Kajal wontl'll ing ganc!ok wiljanlenipoen: ,,:\Iangga Goes ngen­dikun malih. koela leka remen sanget mireugaken ngendikanhenampcjan poenika. kctingalipoen ndjleketek nanging sale­resipoen. Anol' Goes, koela bade njoewoen priksa.• 1itoeroet

~ PNRI 6R ........-

Page 47: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

dika benampejan kala waoe poenika, dados derlamt'li malati boten wonten, dedamel amp<Wh inggih holenwonlen. metaten oegi tijatkg digdaja."

Kajat: ..Gegaman ampoeh onlen, nanging ampoehe nik()l'dening warangan oetawa \\isa. Wong digdaja enggih onlennanging kang koela arani wong digdaja nikoe wong sing rosapinter Ian wanter.. Dene sing mang takokake di ik dewe gegaman malati nikol'.

pantjen boten-onten. Koela doewe dongeng mang roengakake.Onten sawidjining toewan soemedja njat.'lkake baral\B octaw8

panggunan kang malati, doewe wit kemoening, kaja kang akeh­akeh, sidji onten iog kebon. Kemoening nikoe saben malemDjot'mocwah dikoetoegi, didokoki kentbaog boreh, sarla ta-wga­tanggane Djawa diomongi. poma-poma ampoen sok wani liwalingisore. sabah onten siog mbaoereksa toer rada djail, malahenggo e ngoetoegi nikoe toere enggih pandjaloekl' kang mbaoe­rek'Ja, sarana mrimpeni.

Kotjap iog sawidjining wakloe onten wong wadon kesasariog ngisor wit kemoening waoe. nikoe hoten bisa loemakoe,djalaran kelingan welinge toewan, roemasane awake mcsti ha­kal ketiwasan.

Bareng toewan waoe soemoerocp prakara nikoe bandjoer waninetepake. jen wong koewalat nikoe satclIll'nc saki~ wedint> dewe,"

Kajoen toemoet witjanten: ..Kang, bareng akOl' krol'n~oe

dongengmoe. bandjoer kelingan ljrilane wong adol kajne. "Amad: ..Kados poendi Goe., dongt'ngi pOl'n:'Kajoen: ..MeketeIf! log wajah bengi pinol'djol' padang fl'lll­

boelan onten wo~ mlakpe toeroel dalan ljilik ing djem kalll­poeng ngliwati. koebot"ran gede. Ingrikoe onlen wong aUl,1kajoe ndodok hoten obah-obah. ditakoni ramhah-ramhah 1Ill'-

neng mawon. •Bareng empoen soewe lagi bisa omong mratelakake enggone

boten bisa tangi. sabab papahing krambil kang soemladangiogarepe, roemasane wong kemoelan, weroeh-weroeh jen papah,bareng ditakoni waoe. wong kang lakon goemoejoe kalih mboe­wang papah nikoe."

• • PHRI $-.._

Page 48: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

••

b•

Amnd: "Dongt"ng henampejan poenika soeraosipoenmaiht'J1 lIalt'ng wontenipoen memedi."

Kaj<ll'n: .. Enggih. pantjen woedjeYede memedi nikoe rnoeng"Hk'I g:lInharing pangangen-angene ong djirih, kaja tjritaI ol'h '·HO(. papah diarani nWlIledi wong kemoelan."

.\Jllad: .. Inggih kt'singgihan, ananging poen Bedjot, Jareingkang ahsipm>n lepavg, mripatipoen rembes, lambenipoenIldjl·por. .l'rJloenipoen rag' gendeng, poenika tosipoen dM~

anaki' hapakipoen pijamhag (Kjai oerkasan), anakipoeo gen­drot'\\o 4ngkang alambang-sari kalijan jai oerkasan. rnalihwami kados Kjainipoen, poenika kado poep.di?"

Kajal ()l'lI1amboeng: "Sing omong nikoe sinten?"1;:mad: ,.Inggih pamilinipoen pijambak."Kajal: "Lah ni'koe rak moeng kanggo noetoepi isin rna on.

deni' ana rja i kok doew' anak mekoten roepane; toenggaleonlen ))clllang doewe anak mocng sidji gendcng, toe nikoedek ljilik laoe ilang digawa lall1por, ketemoene onten ingpinggir kali.

!'.nggih panlje-n onten mawon akale wong noetoepi ISIO.

ngalih . ewan olllah merga boten mbajar-mbajar, omong-omongllj:m' m rga sok dihalangi gendro{'wo."

At mad: ,,0, inggih lasagoe, leres benampejan, sapoenikakoc!:l genlo· ncongeng.

. 1<1" :anta ~lantr' ockoer ing Bongoskenti, ingkang sampoenn:llt' lami m:lJlggen ing lanah Banten malah namanipoen inggihnodal! tijang Banten, ngangge 'eboelan Entol. dados· kete­

- - --J.ah---T·.ffi( I--Saftta,tjftrijt-s mdrnlrn: - - - - - - - - -

lelijang ing nagari Banten edaja. mengettos dateng tem­bOt ng ~1ijanli, tjarijosipoen .lijallti poenika iog kinanipoenringgit (t1c(\(.'k) iljal ~'onu>n ing tengah kalangan, sapoenikan­ipocn d~(lc.s Idembat, biliti ng"lingal warninipoen ajoe sanget,wah amhetipoen amrik aroeffi amradini, cien~ manggenipoen~lij3nti waoe bolen mpsU djalaran tansah ngidf'ri nagariBanten.

Menggah wewatekanipoc:n Mijanti poenika remen saugetdateng djedjaka ingkang !ligit.

PNRI

Page 49: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

mg kita ." rang onten at nggiling ·poetrani­.prij toeD ageug teksih djedjaka, dasar igit, iug atoeng-

daloe Raodim Ma a,e tindak ameng-ameng pijamhakantoek kalijan poetri endah ing arni, sembada kalijan agem­

g manipoen, ah gandanipoen aroem anglangkoengi.Rad n a kasm&ran dateng wanodya waoe, amila saksana

katak nan a rna miwah dalemipoen, ananging sang Pgetri botenkersa a awan-sabda, namoeng tan ah anjandjata tingal arwi

m m-m m. •Raden as hoten saranta ing galih, sangdyah ajoe lad' 'JIg. .

rinangkoel gapjoek, kabekta kondoer areroentoengan, angah hoten soewala. •Boten katjarijos ill8 margi, an'ng ...ont n ing djinehl-rQMm

bade tjinaogkraman, sang poetri moe na t3npa karana, dji­wanipoen Raden Mas kabekta, ingrikoe Raden Mas seda. Ho- •ten nal"oeng satoenggal poenika, prijantoen ingkang tiwasd ning ijanti, mila engga sapriki prijantoen ing Serang hilihloemampah iog wantji dalo(', mangka petoekan kalijan tijangajoe loemampah idjen, toer gandanipoen aruem, pO~'nika ladjeDg anebas-neba. ngetog pladjengipoen.• Ialah dcreng lamipoenika onten prijantoen nelleman bagoes, ti a dening men­ta kepanggib kalijan Mijanti, katanda nalika hade itjalip(ll'1I.gangge angoendang-oendang Mijanti.

Lab poenika Masagoes dOllgengipoen Mas Santa datl'n~

koela. Eh, mila nggegirisi tjarijo poenika, saminipoen ingrikiperi. Oepami b~ten wontena jektos, mangsa wontena tjarijosi-poell." ..

Kaj t: "Prakara nikoe aka pancmot.' koda adoh h'ng hcnen\mokal 'woe onten- wong kok mak djll'g tanpa sangkan, wo(:-

na m na ta~pa karana. wi mang pikir 'ing temcllun.ndjenggelege nikot' st.'hah napa. inggih bl'lll'r toerl' ..\lijanlinikoe hadan aloe', keprip()l'JI Milt:, hisa ngalonakl' rocpalH\inten sing awake dienggo'! Wah malih barang-barang kang

katon ing ajah bengi awanc III ·ti katoll, kajata: djamoerpring, senadjan jen bengi katon abang kaja geni, jen aW8n

poetib enggib onten roepane.

PNRJ

61' .....-..

Page 50: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

..46

Dene Itnlang, jt' a an boten katon. rak marpsoroling srengenge; oeroebing erek ma on jell ODkang ngenlak-entak pana bapget. meb boteribatoe jen diloetoek iog wajah bengi katon geniawan jl'n ontt'n ing sentong kaog peleng. geDine enggih _'--'

Saniki napa sababe Mijanti nik~ katone moeng jeDIll'ngi Ilapa~ enAAih kaja Iintang, oetawa tjahja Hjaoehah kalah kalih padangiog srengeog6? okal kang mekotennikol' rak bang a Ij~hjA, halik Mijanti rak toere roepa oe1lV011l«

)Ioelane pamikir ko('\a Mijanti nikoe setemene boteontenc ~noen~ digawe memedeni, wong-wong nonoman. kaogpad::! maclon, djalaran wong rojal wadon nikoe bot moengnd'~dek<lkl' sangsarant·· :.'wake de e, rabine sok ka t ketoe­bran laralll', ll'rk~dang sok mholen aoak-anak, jen anak-an~

:twak Ian pikiranillg annk sok kocrang waras. tjilakane Ii aDak~()k pdol'h. to

•.\mad: "Inggih GOl's,leres benampejan. Sampoen Goes. koelalladl' njamhoet dame!."

Kajal: "Lah ('n~gih la, koda enggih adjeng adoes.Kajal lall I{ajoen ladjeng sami adoe .Jllg walltji sonlen bakda iss Kajat Ian Kajoen sami matoer

dall'ng kakangipoen, jt'n bendjing endjing djam gangsal badehidal manlo<,'k, bade n()('mpak lrem djam oloe iog Pekadja.

J>jajawiljara: ... dja mangkal iog wajab peteng. punkoewatir, kapindonc akot' dewe, jeD maogkat leloenganp<'lellg-petellg ikol' rasaJ1I:' :oempeg, noengganga poer dj mloro hac."

Kajal: ..~1anawi Iloempak poor djam kalih, bidal kingIlgriki kedah djam kalih welas, benlenpoen ~oget."

Djajawiljara: "Lah ja saka ing kene djam sapoeloeb ta pira.dadi lal\oene lon-Ionan."

Haden ajoe Djajawiljara: "lja, dik pada maogkata a anbae, ji'll kowe mangkat esoek. moendak akoe ora bisa njara­pi. "

Kajal: ". ·oellinAAih."Daloenipoen boten kaljarijos.

.$. PNRI 6p .....-

Page 51: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

7•

mpoenipot"n and08, k:nendangngoe saroepijah, ladjeng sami ma-

•den ajoe Djajawitjara: " pa kowe ~ell'm Lak~awani 10('-

tak ga ani rong klambi, kareben diagem bapak

ja :.. ndi ,"Ji)jllja'w:'i~j ra: ..Bektikoe bae karo embokajoemoe atf)erna

°~~ learo mbok," •Jat: " Inggih:' •.an k 'h sasompoenipoen plunitan toenJot'ult'n man~kat.

kidoelipoen dOt'SOt'n Goemoelan lart- kalih waoem tijang d R sa t'La '. Oledjahi sa o('t lJa-

na ba akipoen. Poen Kajoen witj~l('n: .. J)l'Il·lI~cn• wong pirang-pirang kae ora wl'roeh iog welas, nl'la ora

apa-apa kok pada dipateni."Kaj t: .. aURi oela ikoe ora ~Jdi apa, kl'f'clua ugocwaliri,

jokot ndra i."Kajoen: ..Ijn benl"r kang, nanging ak()(' laue krucngmo' lja­

rita meogkenc:Ing desa Salmeran reh ing kaboepaten Wanasaha ana holjahwatara pada angon api ana ingalas teralaban. Boljah-hotjah

maoe arep dolanan b«.>ntilr, nanging golek kajOt' ora Oll'h, wasanaana hotjah "dji croeh kaj(k' tjilik ngadeg lempl'ng alia jn~

• galengan, ikoe bandjoer diketok ngepok. botjah lijant' pad..___._ _~!!&- !l~~ Jea,iQf.·_maoe....lagL-lfu isiki,-'~HWlaglHl-lHat)('- - - ­

obah-obah. botjah-botjltll pada kagH, nodi ngadl'g kahl'll. sarlangingetak~ galengan obah ikOt.·, kepengin werot'h apa °sabal)(t.

Ora ant:ira soewt> dna oeHi gede metul' saka ing knno, hotjahloemajoe pating lebar. ananging otla ikoe moeng ngojak

maraag botj~h kang ngetok kajoe ikoe bae. Botjah loeV1ajo('net ananging ora woerOt'ng kttoeloelan ing oela, aak'

dikroe el-kroewel, wasana oela ikoe ora apa-apa, malah ngo ('­tah k~ tjoepoe, minangka Landa panarimane enggone wisditoeloengi, amarga . noepama kajoe mane om kakt'lok ingbolj h, am °ti dewcke ora bisa loenga-loenga dfoning kepant~ k."

~ PNRI 6(:! .............• •

Page 52: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

48

Kajal:( "Tjaril.i"" ikoe kirakoe mocng kanggQ toel da, in a­lase oela kcna ka...('hocl ala-alallin~ kewan, doe' e panapa IlWIl(\h oe\\'ong, ji'n ora koedo angloewihatla."

Kajot'n: "I >adi tjarila ikoe ora atemene?"Kajal: "Lah ija pikiretl ta, ana oela bisa ngetokake tjoepoe

ikol' ljol'poC apa, Ian maoene di impcn ing ngendi?"I\:ajo ·n:." Ija hener kan~. Lah jen ana wong doe e oedjar

(kaoe!) Illangka oewe ora diloewari, djare oela ikoe 10k tekaangi·lingakc. Prak8V'a ikoe maoene akoe ora ngandel, nangingbarcllg akoe weroch dewc, dek si Djakrama doewe kaoel, jenanake \varas l>nggonl> lara arep midang menjang Pasargede,kalingani' bareng ~\fiake wis waras ora midang, ikoe patoerone,\nq odane, ako(' balJ(liDcr rada ngandel. Oela maoc ora dika­pak-kapakake 'oewe-soewe loenga dewe. Let ron~ dina Dja­krama bnndjoer midang, ji'n ora djare mesti ljinokot ing oelanwoc.

Kajal: .. ()Cla maoe oela k, 6a ar. O,olllongan kaja kandamociko SOl ra ...an(· angeJingakc marang wong, wadjib pada netepa­'1a ing djangdjinc, krana wong tjidra ing djan~dji ikoe aga­we kapir:lJl, Ian manl'h kaseboel wong tanpa adji."

Kajoen: "Ija kang heller.·'Saiki si'dje ing dak goenem, maoe bengi akoe kok ngimpi,

lelakoe ngalllbah ing ara-am djemhar, 'oekete idjo arijo-rijo,locmoeli lJIoenggah in~. pocntoek, poeljake ana wit-witanegodongl' mangloeng ing doewocr sendang, banjoeoe beningalljarollg. C;odong maoe tak petik, ingkono akoe nglilir. lkoearep apa kang'?"

Kajat: .,Jah kowe ikoe wong impt-n kotakokake."Kajoen: "Ora mcngkono kang, jen n~impi, apa-apa kang

JlH'pta oak deleng, dak omong, dak roengoe oetawa dak pikirdadi sing djenl'n~ kl'tenta. nll'lIgkono ol'ga ngimpi, kang tjo­tjog hn ka~lnall, kajata ngilllpi kl'lIa ing gcni, han'llg tangi dje­!Jod dilJokut linggi, ikoe akol' ora ('ram; uatik impenkoe kaprijemangka ora menta dak deleng, dak goenem odawa dak pikir.Lan lIlane!l am-ara, pocntol'k, \\ it Ian sendang kang ana ingpangimpcn ikoe akoc docroeng laoe wcroch."

~ PNRI 6p _ .......

Page 53: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

--

a, nanging mk ija m roper learo oag wi taoe ko

••

•joen: ,.Bener kang motia mengkono.":" roehanamoe kang diarani impen lakoening angen­

sadjroning oeroe, kang toewoehe ora kanti sinedya, moengoet rasaning a ak oetawa pikiran. Jen atimoe ajem, amesti

. penmoe mboengahake kaja maoe bengi ikoe, nangipg jen ati­moe melaag-melang oeta a bingoeng, impenmoe ija noesahake.

engkono oega jen awakmoe kapi-nak dt!tawa ora, ikoe im­p6nmoe manoet bae." . .,

Kajoen: ..Ija, kang, aiki akoe wis ngerti, moeng prakaratindihen akoe isih bingoeng. Roemasakoe enget8a ganep,mata . m lek, nanging seseg, ~ ep obaft oetawa 'ol1lM6lgora bisa.

Lah ikoe sababe apa?"Kaj : ..Sing marakake tindihen ikoe amarga enggonc mangan

koe regen, oetawa lija-lijane djalaran dadamoe kiwa ketoem­pangan ing tangan, moelane jen kowe toeroe djaganen, adjanganti tanganmoe toemoempang ing dada kiwa, djer ikoe penc­ring djatoeng, soemberaning getih."

Kajoen: ..0, dadi mengkono, ija kang saiki arep dak ati-ati,j n mapan toeroe."

Kala samanten lampahipoen lare kekalih sampoen doemoegiing doesoen Kalisat, toemoenten menggok ngaler ngHan, doe­moeginipOen ing Pekadja saweg djam setengah kalih wcla.Kajat Ian Kajoen sami kendel ing gerdoe, djalaran ingrikoeboten onten grija pMljadean kartjis, kartjis toembas ing tram."

Sadangoenipoen linggih sarta ningali kiwa tengen lare keka­H aoe soemer~p· grobag kendel sangandaping goeboeg, ing­bog gadah saha lemboenipoen boten wonten sareng kawas­padakaken tetela, bilih pasanganipoen toegel. Poen Kaloen wi­tjauten: "Kang delengen grobag ikoe pasangane poetoeng, wongemesti koedoe diroewat, jen ora, djare dadi pangane HataraKala, woedjoede sijal pangoepajane sandang pangan."

Kajat:.. ong noegelake gandik, ngroeboehake dandang ijamengkono."

Page 54: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

\Kajoen: .. Ija, ikoe kaprije kang,

tane wong Boeda,ja gene saiki oog • B\IIlD8l'O ....,••_isih ditindakake? l

{alalt jen kang kebener diroewat ikoe santri, PIlIlQlil••ora sarana nanggap wajang poerwa, s8iima dikiraD."

Kajat: "Sing nindakake ikoe rak ja sing gelem, singora barang-bereng."

Kajocn: "Lab slametan roewatan ikoe perloene a '0'Kajat: "Jen moodggoeh ing akoe ija ora ana ga

dene karepe kang gawe pranatan bokmana aoep8J. .......wong 'kang \\'is rinoewat ikoe ing boeri-kari enga· •pindo: apcdanaa pangan."

(l{ajocn: "Jen meJ\gkono, botjah ontang-anting.gcdini., oeger-oeg~r lawang, sapepadane nganggo diroewat •perloene ija moeng marang dedana oetawa sedekab'"

Kajat: "Ija."Kajocn: "Pangroewat kang sarana dikiran, apa ija mens­

kono karcpe?"1{ajat: "Ora ana bedane."Kajoen: "Lah slametan lija-lijane kaja ta: merti desa, sl e­

tane wong mati, apa ija mengkono manch karepe.?Kajal: "Ija pada bae. (1)Jen toemrape wong soegih, slametan oetawa sedekah ikoe ijaora ngapaa, moong toemrape wong ora doewe ikoe agawe soesah.Moelane jen wong ora doewc mangka arep slamelan, wenaua'Sadoewrne hae, kaja ta: panganan, oetawa wo ohan ba6

-lJoekoep. ora -SOOSah -direwangi ~taDg-QCtaDg,~~~lema ing lijan."

Bolen antawis dangoe malih tram dateiig. SasampcMlDQlOIIl~~i'~kendel. korining krCta kabikak ingrikoe onten tijang sa-llIti~~~.Ms inglmng medak, Kajat kalijan Kajoen ladjeng . D

pak, sesarengan kalijan tijang oegi namoeng sawatan. SUena~sampoen. tram mangkat.

Boten katjarijos ing margi log wantji djam gangsal __tram doomoegi ing station Toegoe, Kajat kalijan Kajoen sami

(I) Wiloedjenganlpoen tljang pedjah oegl ngtras kangg6 P~Dlet.

~ PNRI $ __

Page 55: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

))okmanawa sababb8DgsstDjawa . oe

ija Ian pinter ikoe,La h ikoe apa sabsbe?"

laJII.....1UI pamb~rating••lIn.--"'. bangsa alanda ikoe moelja,kang perloe ~,taberi Ian

• laD nasti big doewek~,

)

Page 56: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang
Page 57: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

••

•• •

?

Page 58: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang
Page 59: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang

- •

" \

., • ,

..." .., •.. •

,•

~ PNRl ~__

••

,

-••

Page 60: Perpustakaan Sidodadi (TBM)perpustakaansidodadi.com/wp-content/uploads/2014/04/...Apa ija mengkono ta kang?" . Kajal: "lja djare. Lah olehe ngalor maoe kae rak arep dig leki menjang