Phân tích các đặc điểm của chim thích nghi với đời sống bay.- Thực hiện : Nhóm 1

Nội dung : I. Đặt vấn đề. II. Giải quyết vấn đề

1. Đặc điểm chung cơ bản của lớp chim bay 2. Phân tích các đặc điểm của chim thích nghi với

đời sống bay:2.1. Hình dạng2.2. Vỏ da2.3. Bộ xương2.4. Hệ cơ2.5. Hệ thần kinh và giác quan2.6. Hệ tiêu hóa2.7. Hệ hô hấp2.8. Hệ tuần hoàn2.9. Hệ bài tiết và Hệ sinh dục

III. Kết luận

I. Đặt vấn đề :

?

Taị sao, cùng thuộc Lớp chim,

có hình thái giống nhau

nhưng Gia cầm không thể có

đời sống bay lượn giống loài chim?

II. Giải quyết vấn đềVị trí của nhóm Chim bay trong hệ thống phân loại: Chim

là lớp ĐVCXS có số lượng loài nhiều nhất sau cá. Lớp chim được chia làm 3 nhóm sinh thái lớn: nhóm Chim chạy, nhóm Chim bơi và nhóm Chim bay.

23/04/135

II.2. Phân tích các đặc điểm của Chim thích nghi với đời sống bay: Chim là động vật có xương sống và có màng ối, có tổ chức cao và có cấu tạo thích nghi với đời sống bay.

2.1. Hình dạng và cấu tạo cơ thể

(Xem hình ảnh sau và rút ra kết luận)

23/04/136

Hình dạng

23/04/137

- Chi trước và sau

23/04/13

II.2. Vỏ da- Da Chim mỏng, khô, thiếu tuyến.- Lớp sừng bao quanh mỏ, mỏ nhọn (đa số), không răng.- Có sừng ở chân(vuốt), giúp chim bám vững vào giá thể khi đậu.- Sản phẩm sừng của Chim chủ yếu là bộ lông vũ không thấm

nước, có lực đàn hồi lớn. - * Cấu tạo bộ cánh lông vũ có ý nghĩa rất lớn với đời sống bay

của chim:

+ Sinh ra lực nâng để giữ nó đứng trong không trung và sinh ra lực đẩy để giữ chim bay về phía trước.

+ Giữ nhiệt

+ Bộ lông không phủ kín toàn thân chim, đảm bảo cho sự co cơ ngực khi bay <= Đặc điểm khác cơ bản so với một số loài chim không có đời sống bạy.8

Lôùp Chim Ñieàn Huyønh Ngoïc Tuyeát

23/04/1310

Đặc điểm cấu tạo ngoài Ý nghĩa thích nghi

Thân hình thoi. Cơ thể tương đối đồng nhất.

Giảm sức cản không khí khi bay

Chi trước biến đổi thành cánh Quạt gió (Động lực của bay) cản không khí khi hạ cánh.

Chi sau: Ba ngón trước, một ngón sau, cóvuốt

Giúp chim bám chặt vào giá thể khi hạ cánh

Cổ dài, khớp đầu với thân Phát huy tác dụng của các giác quan, bắt mồi.

Lông ống: Có các sợi lông làm thành phiến mỏng

Làm cho cánh chim xòe ra tạo một diện tích rộng=> quạt gió

Lông tơ: Có các sợi lông mảnh tạo thành chùm

Giữ nhiệt và làm nhẹ cơ thể

Mỏ:nhọn, có sừng bao lấy hàm, khôngrăng

Làm đầu chim nhẹ, giảm ma sát với không khí khi bay.

12

II.3. Bộ xương

23/04/1313

II.3. Bộ xương- Một trong những biến đổi chủ yếu của Chim thích nghi với đời sống

bay là xương nhẹ, mỏng, xốp có nhiều khoang khí nhưng lại khỏe, chắc:

Cấu trúc xương của chim (theo Hickman)- Ngoài ra, bộ xương còn có những đặc điểm thích nghi với đời sống bay

như sau:

23/04/1314

23/04/1315

23/04/1316

23/04/1317

23/04/1318

Đặc điểm của bộ xương Ý nghĩa thích nghi

Các đốt sống cổ: khớp nhau theo khớp yên ngựa

Vận động của đầu linh hoạt

Chi trước: biến đổi thành cánh (xương cánh và xương đùi không chứa tủy mà chứa túi khí)

Quạt không khí đẩy và nâng cơ thể, cản không khí khi hạ cánh, giảm m

Chi sau: ba ngón trước, một ngón sau

Giúp chim đứng vững, đậu cành và di chuyển dễ dàng

Xương ức: phát triển có mấu lưỡi hái rộng

Là nơi bám của cơ ngực vận động cánh

Các đốt xương sống, đốt sống hông: đều gắn chặt với xương đai hông

Làm thành một khối vững chắc

Xương quạ: Lớn, có đầu tựa vào xương ức

Làm trụ vững chắc cho các hoạt động của đôi cánh

23/04/1319

II.4. Hệ cơHệ cơ đã tiến hóa hơn đó là xuất hiện cơ ngực và cơ

dưới đòn, cơ đập cánh, cơ bám da để cử động cánh linh hoạtchủ động tìm kiếm nguồn thức ăn và nơi ở mới

Hệ cơ cổ rất phát triểnđầu linh hoạtphát huy tối đa các giác quan ở đầu→chủ động trong hoạt động bắt mồi,tự vệ,tấn côngđời sống tích cực.

Đa số các loài chim thường ngủ trên những cành cây nên ở chim đã xuất hiện cơ quặp ngón sâu phức tạp giúp chim không bị mỏi, không bị rơi khi đậu.

có thể nói hệ cơ của chim đã tiến hóa nhiều hơn so với các loài đã tìm hiểu trước đây (cá, bò sát, lưỡng cư).

23/04/1320

23/04/1321

II. 5. Hệ thần kinh và giác quan

Hệ thần kinh

- Do có đời sống, hoạt động sống phức tạp(bay, nhảy…), hệ thần kinh và giác quan của chim rất phát triển. So với bò sát, não bộ của chim lớn hơn. Đặc biệt là thùy thị giác, tiểu não, bán cầu não rất lớn, trong khi đó thùy khứu giác lại kém phát triển (do có đời sống bay trên không nên thiếu khả năng nhận biết mùi vị, đánh hơi kẻ thù).

Sơ đồ não bộ chim bồ câu

23/04/1322

Giác quan Khứu giác kém phát triển Thính giác của chim thính gấp 10 lần con người:

+ giúp chim xác định vị trí con mồi ngay khi ở trên cao(xem clip).

+ Xác định vị trí tổ có chim con của mình, xác định lãnh thổ (chim dùng âm thanh để xác định ranh giới lãnh thổ).

+ngoài ra thính giác còn thực hiện chức năng sinh sản (lựa chọn bạn tình). Mắt chim có cỡ rất lớn, là cơ quan định hướng cơ bản của chim khi bay; có

cấu tạo gần giống với mắt bò sát

*Vị trí mắt chim ở cao hai bên đầu, nên có thể trông rộng ra xung quanh (khoảng 3/4 vòng tròn).

*Cấu tạo chi tiết mắt chim gồm:

-Thủy tinh thể mềm có thể co giãn

-Con ngươi lớn làm ảnh hiện lên võng mạc rõ ràng

-Màng võng nhạy cảm với ánh sáng

-Có các tế bào hình que (nhìn trong đêm)

-Có tế bào hình nón (phân biệt màu sắc)

Cấu tạo mắt chim

23/04/1324

II.6. Hệ tiêu hóa

23/04/1325

- Cơ quan tiêu hoá hướng nhẹ cơ thể: không có răng, thiếu ruột thẳng tích trữ phân, các phần phủ tạng đều tập trung ở phần trước cơ thể.

II. 6. Hệ tiêu hóa

23/04/1326

Chim ăn liên tục, thức ăn được chứa trong diều.

Ống tiêu hóa, tuyến tiêu hóa phân hóa cao

=>tiêu hóa, hấp thụ thức ăn hiệu quả, cung cấp năng lượng cho hoạt động mạnh của chim thích nghi với đời sống bay.

23/04/1327

II. 7. Hệ hô hấp

23/04/1328

Chim hô hấp bằng phổi và hệ thống túi khí.Càng lên cao , không khí càng loãng=> Cơ quan hô hấp của

chim có những biến đổi rất lớn, đáp ứng nhu cầu trao đổi khí cao khi chim bay.

Phổi phân thành những cuống phổi nhỏ thông ra ngoài phổi đi vào 9 túi khí. Những cuống phổi nhỏ trong phổi lại phân nhánh nhiều lần tạo thành một mạng ống khí được gọi là hệ thống mao quản khí, xung quanh là hệ thống mao quản huyết → tạo diện tích trao đổi khí lớn.

23/04/1329

30

Sơ đồ cơ quan hô hấp với

hệ thống túi khí

Hệ hô hấp

31

Hệ hô hấp

Thằn lằn Chim bồ câu

-Phổi có nhiều vách ngăn.

- Sự thông khí nhờ các hoạt động của liên sườn.

- Phổi gồm 1 hệ thống ống khí dày đặc gồm 9 túi khí nên bề mặt trao đổi chất rất rộng.- Sự thông khí do sự hút đẩy của túi khí (khi bay) và sự thay đổi thể tích lồng ngực (khi đậu).

So sánh chim bồ câu và thằn lằn:

Lôùp Chim Ñieàn Huyønh Ngoïc Tuyeát

8.Hệ tuần hoàn- Tim chim rất lớn, 4 ngăn, có cấu tạo hoàn chỉnh do chim có đời sống phức tạp, nhu cầu trao đổi chất mạnh. Tim chia thành 2 nửa:

+Nửa phải chứa máu tĩnh mạch (máu nghèo oxy) từ tĩnh mạch chủ đổ vào

+Nửa trái chứa máu động mạch (máu giàu oxy) đổ vào từ tĩnh mạch phổi.

- Có 2 vòng tuần hoàn

23/04/1333

34

8. Hệ tuần hoàn

Thằn lằn Chim bồ câu

- Tim 3 ngăn: 2 tâm nhĩ và 1 tâm thất có vách hụt.- Hai vòng tuần hoàn, máu nuôi cơ thể ít bị pha.

- Tim 4 ngăn, 2 nửa riêng biệt, không pha trộn.- Hai vòng tuần hoàn, máu đi nuôi cơ thể giàu oxi (máu đỏ tươi) => sự trao đổi chất mạnh.

So sánh chim bồ câu và thằn lằn:

II.9. Bµi tiÕt vµ sinh dôc:

- Bµi tiÕt: ThËn sau, thận kh«ng cã bãng ®¸i

=> n íc tiÓu th¶i ra ngoµi cïng ph©n, giảm nhẹ khối lượng - Sinh dôc: + Con ®ùc cã mét ®«i tinh hoµn,

+ con c¸i buång trøng tr¸i ph¸t triÓn.

+ Thô tinh trong

23/04/1336

III. Kết luận

23/04/1337

Chim có những những đặc điểm cơ bản để thích nghi với đời sống bay như sau: 1. Toàn thân phủ lông vũ. Chi trước thường biến đổi thành cánh để thích nghi

với sự bay lượn trên không. Chi sau biển đổi khác nhau thích hợp với đậu trên cành cây.

2. Da mỏng, hầu như không có tuyến, trừ tuyến phao câu ở cuối thân. 3. Bộ xương hoá cốt hoàn toàn. Xương xốp, nhiều khoang khí, nhưng rất rắn

chắc. Xương ức phát triển tạo nên gờ lưỡi hái. 4. Hệ thần kinh phát triển cao. Bán cầu não, thuỳ thị giác, tiểu não lớn, thuỳ

khứu giác nhỏ. 5. Thính giác nhạy. Mắt lớn, là cơ quan định hướng khi bay. Khứu giác kém

phát triển. 6. Hệ tuần hoàn kép, tim 4 ngăn, chỉ còn cung chủ động mạch phải. Máu nuôi

cơ thể là máu đỏ tươi hoàn toàn. 7. Hô hấp bằng phổi. Hệ thông túi khí phát triển len lỏi vào giữa các nội quan,

cơ dưới da. Túi khí giúp cơ thể Chim cách nhiệt, giảm nhẹ thể trọng, chủ yếu hô hấp trong khi bay.

8. Cơ quan tiêu hoá có cấu tạo theo hướng làm nhẹ cơ thể: không có răng, không có ruột thẳng tích trữ phân, các phần phủ tạng đều tập trung ở phần trước cơ thể.

9. Hệ bài tiết là hậu thận. Không có bóng đái. 10. Là nhóm động vật di hình chủng tính. Chim mái chỉ có một buồng trứng và

ống dẫn trứng trái. Thụ tinh trong

Tư liệu tham khảo

Giáo trình động vật có xương sống – Lê Vũ Khôi. Các thông tin từ các trang webThuviensinhhoc.com.vnTailieu.vnGoogle.com.vnKhoahoc.com.vn

Cảm ơn đã quan tâmtheo dõi