phép giẢng tám ngày - · pdf filetrong tù rạc nước...
TRANSCRIPT
1
PHP GING TM NGY Cho k mun chu php ra ti m vo o thnh c Cha Tri
Gio S C L - Alexandre de Rhodes
Xin gii thiu mt ti liu him v qu v bc u ca ch quc
ng v o Cha ti Vit Nam. y l tc phm u tin bng quc
ng uc in n. Nhn li phng thc em Tin Mng cho dn Vit
trong tm thc Vit thi u th k 17 trong din trnh hi nhp vn
ha ca gio s c L, hnh thnh mt ng hng em Tin
Mng trong hon cnh VN hin ti.
Php ging tm ngy (ting Latinh: Cathechismvs pro ijs, qui volunt
suscipere baptismvm in octo dies diuisus) l mt quyn sch gio l
2
Gio hi Cng gio Rma do linh mc tha sai Alexandre de
Rhodes (tc c L) bin son bng ch Quc ng, c in ti
Roma, vo nm 1651 cng vi T in Vit-B-La. y c
xem l quyn sch vn xui ting Vit u tin c in bng ch
Quc ng.
Nm 1650, c L xin Thnh b Truyn b c tin ca Ta Thnh
(ngy nay l B Phc m ha cc Dn tc, cn gi l B Truyn
gio) cho in quyn Lch s ng Ngoi bng ting . n nm
1651, ng li xin in ba quyn khc l Khi lun Vit ng, T in
Vit-B-La v Php ging tm ngy. Quyn Php ging tm ngy
song ng, gm 319 trang, tng trang c in hai ct song song: ting
Latinh ct bn tri, ting Vit ct bn phi. Sch do Thnh B
Truyn b c tin ti tr v ch tr vic in n ti xng in ring ca
3
h. Nm 1652, c Thnh b vin tr cho mt s tin, c L sai
mt ph t ngi Trung Hoa em sch t Macao v in n.
4
5
6
NGY TH NHT: O THNH C CHA TRI
i ny, i sau
Ta cu cng c Cha Tri gip sc cho ta bit t tng o Cha
l dng no.
V vy ta phi hay th ny chng c ai sng lu; v chng k n
by tm mi tui chng c nhiu. V vy ta nn tm ng no cho ta
c sng lu, l kim hng sng vy: tht l vic ngi qun t.
Khc php th ny, d m lm cho ngi c ph qu, song le
chng lm c cho ta ngy sau khi lm tiu nhn, khn nn. V
vy ta chng phi hc o cho ta c ph qu th ny. v chng
ch o thnh c Cha Tri v i sau. Ngi th s i ny lnh
d th hay: l qua i ny cho khi cht c vui v i sau th chng
hay.
7
Cho c bit ng y, trc th phi hay, loi ngi ta c hai s:
mt l xc, mt l linh hn. Xc bi cha m m ra, c xng, c
mu, c tht hay nt hay mn. Song le linh hn l tnh thing chng
hay mn, chng hay nt, chng hay cht, chng phi bi cha m m
ra, tht bi b trn m c. Linh hn nh ch nh, xc nh ti t hay
l y t, n [2] th phi phc linh hn nh ch, v chng y t
cng ti t lm ch nh, hay l cha nh lm ti t, th ln lo cng
chng phi l. Song ta xt ta lo trc cho y t hay l cho ch nh?
Tht l ta lm trc cho ch nh, sau lo cho y t, th mi phi.
Cy rung, bun bn, nhng vic th y l vic v xc. C k i cy,
i cy m c la nhiu trong kho, n khi qua i ny mt nhm
la em i cng chng c. C k i hu h chu chc vua cha,
m c lm quan: n khi linh hn ra khi xc, nhng s y th
phi b, em v chng c g st. C li rng: "Khi sinh ra chng
8
c em mt ng m li; khi cht cng chng c cm mt ng m
i". V chng ngi ta th ny chng ai khi s y, th phi hc
o thnh v i sau, cho ngy sau chng ti c sng lu v cng.
Cho bit s y t tng, th phi nh li t Annam ny ni lin:
"Sng th gi, cht th v" (ni ch: sinh l k d, t l quy d). Song
le th phi hay i sau c hai qu: mt l qu lnh, hai l qu d; qu
trn, qu di, thin ng, a ngc. V chng trn tri th c thin
ng: ai n c trn y th chu [3] hng hng vui v vy.
Th c Cha Tri hay ma qu?
M ai mun s y, trc ht th phi tm, ai sinh ra tri che ta, ai
sinh ra t ch ta, ai sinh ra mun vt m nui ta. Hi cho bit m
th y [4], y l ng phc. Ai ny nc Annam ny m mun
9
cho c lm quan, th phi i hu h chu chc vua cha, hay l
chu vic tin nm qu thu [5], th mi khi v. Ai lm ti ngu
gic, hay l trm cp, xng mnh l quan, th c v cng vua cha.
Nhng k trong nc, th phi hi cho bit ai lm vua cha, m
knh y. Hung l ngi th ny th phi tm cho bit c, ai
lm cha tht, sinh nn tri t, mun vt, m th y.
V chng ta phi hi cho bit, ai sinh ra mi s m th y cho nn,
vy th ta mi c ln trn thin ng, vui v v cng. V bng
chng hi cho bit tht Cha l ai m th y, li i th ma khn
qu, th cng nh ngi trong nc ny m i lm ti ngu. Ai th
c Cha Tri cho nn, th c ln trn thin ng cng c Cha
tri; ai th ma qu th n cng ma qu.
10
Song le ma qu u? Tht l ma qu trong a ng l nh n. a
ngc u? Tht trong t ny, l t rc c Cha Tri ha ra m
pht k d. Th gian gi l Am ph th phi, v chng l ni ti tm
m mt. Ch ng di m ph c bun bn, c rung nng, cy cy
nh th gian ny u. Trong t rc nc ny vua cha bt k c ti,
trong y c thy nhng di ti, cm trang, roi nh [6], no c ai vo
cm trong y, mun lm sao th c lm vy ru? Hung h l k
trong a ngc, vy th chu nhng la sinh la dim, i i kip
kip, m khn nn v cng khi chng c na.
V vy th ta phi hc o, v o l ng v qu tht. ng xung
th d, n ung, chi bi, lm nhng vic xc. ng ln th kh, phi
hin lnh, ngay tht, lo vic linh hn trc ht. V vy o tht l
o l, l o phi l. Phi l ra, lm th c phc; chng phi l ta
lm th c phm ti. C ch trong sch Annam rng: "Kin thng
11
kh k ngu gio, l ng nng phc nhn tm", dy bn kh buc
sng tru, l tht kh phc c lng ngi ta. V bng nc Annam
c o no phi l, i tm v bi nc khc xa lm chi m kh lng.
Trong nc Annam thng l th c hai phn o: mt l ly tri
lm ci r mi s m th y, hai l ly bt lm trc. By gi ta xt
s tri, khi khc th ta s xt s bt.
Tri v c Cha tri
Trong i minh c li rng: "Thin ph a ti", tri che t ch.
Vy th tri l nh, t l nn. H l nh no th c k lm nn m
mi nn, cng c ch nh m ch. V vy th c tri, cng c tht
Cha tri, lm nn tri m ch.
12
Li c i minh rng: "T to thin lp a", xa dng tri dng t.
M sao c k th tri, khn tri, ni tri phn xt, m rng sng cht
tri? V sao trong sch ng Khng nc Ng gi l thnh, rng:
"N Oa ph thch, b thin", n b gi l Oa i v tri? Hung
l th tht c ai sinh nn tri. n i ca nh t c th kho lm cho
nn. Ngi no mi ra, th tht c cha m sinh m ch. Hung
l tri t th tht c Cha trc lm cho nn, sau th mi nn, mi
c. V bng chng c ai u ht m ha ra tri t ny, th ai gi gn
tri t cng th gii ny cho ta c m sng? V vy tht th c
Cha lm ra tri t mun vt m ch.
C k th ni rng: "V bng ta chng th tri, m tri ly sm st
nh ta hu lm sao cho khi?" Ay l lo quy, no tri c nh c
ai u? C mt c Cha Tri nh c m ch. Cng c k ni
rng: "Sng bn ph thnh", song le t nhin chng c ph c
13
g: du m ai nm khu sng th mt i, cng chng c phi nao:
c ngi tra n, tra thuc vo m ly la bn th mi cht m ch.
Ngi ta ly tri, knh tri bi y m ra quy qu vy. V chng
trong ch Ng c ch thin l tri, gii th c hai ch, mt l ch
nht, hai l ch i, ngha l mt c. Song le ai l mt c, t l c
Cha Tri sinh ra tri t mun vt, tht l mt c: c v loi ngi
ta th phi th knh y, y l phi l. Tri l nh chng bit g,
th th chng phi l u.
Cng c k ni rng: "Thin ph a ti, tri che ta, t ch ta: m
sao ta chng ly?" V bng c vo nh ai, m coi thy dn mi s
n trong y, n ung ngh ngi on: c gi nh, hay l gi ch nh?
D m chng thy ch nh dn mi vt y cho, v bng c ai gi nh
14
m chng gi ch nh, tht l di m ch. S tri t th cng vy,
nu c ai ly tri th chng bit l, cng chng thng thin vn. Song
le th phi ging cch li ni ny cho phi l: khi c k ni rng "ly
tri" th ni tt vy. Nh th khi ni rng: "nh c khin s n s
kia": nh c l ch nh c y, c php khin m ch. Nh th vua
cha, quan quyn, khin s n s kia. Nu c ai nghe thy tn nh c
ku nh y, m chng nhn ch nh, ni rng: "Ti ly bn phng
nh ny, cho ti c lm quan", c lm vy chc y ru? Nh th
khc, ch nh th khc, tri th khc, Cha tri th khc. Nh th nh
l vt chng bit iu g, tri cng vy nhng xc khng [7], chng
bit g, chng thng l g st. V vy chng nn th tri, chng
kh ly tri, ly c Cha tri, th c Cha Tri th mi phi.
Nhn v s y khi th gian ni rng: "ly tri!" th thiu mt ch
cha, v vy th phi thm m [8] ch y, m t nay v sau ni lm
vy: "Ti ly c Cha tri, l Cha c trn ht mi s".
15
Ngi ta chng nn ly tri, hung l l ly t th chng kh: v
chng t di chn ta, mi s d dy ta b trn mt t. Li ta ly
cy st m t mc ta, ly mai o t lm ging lm l mc ta, m
t chng c ku lm sao, v chng t chng sng chng bit iu
g. V vy ta chng nn ly t. Ta nn ly mt Cha tri t, l
Cha tht ha ra tri t m ch.
Hy cn li ni: ta nn ly bt chng? Song le tri th trc, bt th
sau, v chng Thch Ca lm ci r bt Ng, m sinh ra c tri ba
nghn nm d. [9]
V vy ta ging trc s c Cha tri, l ci r u mi s, sau th
ta ging s tri t mun vt bi u m c, cng s ngi ta th
16
ny cho n Thch Ca sinh ra. on th phi xt: nn th Thch Ca
chng? C phi l th phi lm, chng phi th ch.
Ba ng b trn
By gi ta phi hay c ba ng b trn, gi l ba cha, ta phi th,
ng no, cho nn ng y. ng di l cha m sinh thn xc cho
ta; ng gia l vua cha tr nc; ng trn l c Cha Tri t,
lm Cha tht trn ht mi s. C ba ng ny ta mi c sng,
c .
V chng ta c cha m, th mi c thn xc tht ny sinh ra m
ch; song le linh hn ta chng phi bi cha m m ra u. Ta chu n
m v c chu thai, m ta trong lng m chn thng mi ngy,
chu khn kh m ta, on ba nm b mm. C khi th m ct ca
17
ming mnh m cho con n; cn c khi m n ming ng m ming
ngon dnh cho con n. Li c khi m nm chn t, m chn ro
cho con nm. Cha con th lo vic nui nng. V vy c khi th
cha thc sm chng ng, m lm ngh n ngh kia, chy xui chy
ngc, kim ca m nui con. Tht con tho knh cha m th thm
phi, v bng c ai chng tho knh, chng khng vng php cha m,
tht th c ti trng.
Vua cha cng gi l cha c v nc cng cc dn. Chng c vua
cha th nc an lnh chng c: v chng vua cha tr nc cho
dn c an lnh. V vy vua c