ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

LÊ VĂN VÂN

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ

SÁNG TẠO CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CÁC

CHỦ ĐỀ LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 11

TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ

HÀ NỘI – 2016

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

LÊ VĂN VÂN

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ

SÁNG TẠO CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CÁC

CHỦ ĐỀ LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 11

TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ

CHUYÊN NGÀNH: LÍ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC

BỘ MÔN LỊCH SỬ

Mã số: 60 14 01 11

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ BÍCH

HÀ NỘI – 2016

i

LỜI CẢM ƠN

Em xin chân thành cảm ơn toàn thể các thầy cô trong Khoa Sư phạm,

trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội, thư viện trường Đại học

Giáo dục, thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, thư viện Quốc Gia Hà

Nội và các thầy cô giáo, các em học sinh các trường THPT Mỹ Đức A, THPT

Mỹ Đức C, THPT Hợp Thanh, THPT Ứng Hòa A – Hà Nội, THPT chuyên

Chu Văn An – tỉnh Lạng Sơn đã tạo điều kiện thuận lợi giúp em hoàn thành

luận văn này.

Em xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS Nguyễn Thị Bích, người đã hướng

dẫn và chỉ bảo tận tình cho em để em có thể hoàn thành được luận văn tốt

nghiệp này.

Cảm ơn gia đình, những người thân và bạn bè đã giúp đỡ, động viên em

trong quá trình hoàn thành luận văn này.

Xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, ngày 26 tháng 10 năm 2016

Học viên thực hiện

Lê Văn Vân

ii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DHLS Dạy học lịch sử

GV Giáo viên

HS Học sinh

PPDH Phương pháp dạy học

SGK Sách giáo khoa

THPT Trung học phổ thông

iii

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... i

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................ ii

DANH MỤC BẢNG ....................................................................................... vi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ ................................................................................. vii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 8

1. Lí do chọn đề tài ......................................................................................... 8

2. Lị ch sử nghiên cứu vấn đề ....................... Error! Bookmark not defined.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............. Error! Bookmark not defined.

4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ............... Error! Bookmark not defined.

5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứuError! Bookmark not defined.

6. Giả thuyết khoa học ................................. Error! Bookmark not defined.

7. Ý nghĩa và đóng góp của đề tài ................ Error! Bookmark not defined.

8. Cấu trúc của luận văn ............................... Error! Bookmark not defined.

Chƣơng 1. PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ

SÁNG TẠO CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CÁC CHỦ ĐỀ

LỊCH SỬ VIỆT NAM Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG –

LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN .............................. Error! Bookmark not defined.

1.1. Cơ sở lí luận .............................................. Error! Bookmark not defined.

1.1.1. Cơ sở xuất phát của việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề và

sáng tạo cho HS trong dạy học chủ đề lị ch sử ở trường THPTError! Bookmark not defined.

1.1.2. Một số khái niệm có liên quan đến đề tàiError! Bookmark not defined.

1.1.3. Vai trò, ý nghĩa của việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề và

sáng tạo cho HS trong dạy học chủ đề lị ch sử Việt Nam ở trường THPTError! Bookmark not defined.

iv

1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................... Error! Bookmark not defined.

1.2.1. Thực trạng việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo

cho HS trong dạy học chủ đề lị ch sử ở trường THPTError! Bookmark not defined.

1.2.2. Nguyên nhân và đị nh hướng ............... Error! Bookmark not defined.

Tiểu kết chương 1......................................... Error! Bookmark not defined.

Chƣơng 2. CÁC BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI

QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ SÁNG TẠO CHO HỌC SINH TRONG DẠY

HỌC CHỦ ĐỀ LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 11 Ở TRƢỜNG TRUNG

HỌC PHỔ THÔNG .......................................... Error! Bookmark not defined.

2.1. Vị trí, mục tiêu, nội dung các chủ đề Lị ch sử Việt Nam lớp 11 ở

trường THPT .................................................... Error! Bookmark not defined.

2.1.1. Vị trí, mục tiêu phần Lị ch sử Việt Nam lớp 11 ở trường THPTError! Bookmark not defined.

2.1.2. Nội dung kiến thức phần Lị ch sử Việt Nam lớp 11 THPT – Chương

trình chuẩn ...................................................... Error! Bookmark not defined.

2.2. Xây dựng các chủ đề trong phần Lị ch sử Việt Nam lớp 11 ở trường

THPT ................................................................ Error! Bookmark not defined.

2.2.1. Cơ sở xây dựng các chủ đề trong phần Lị ch sử Việt Nam lớp 11 ở

trường THPT .................................................... Error! Bookmark not defined.

2.2.2. Xây dựng các chủ đề phần lị ch sử Việt Nam lớp 11 THPTError! Bookmark not defined.

2.3. Các biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo

cho HS trong dạy học các chủ đề Lị ch sử Việt Nam lớp 11 ở trường

THPT ................................................................ Error! Bookmark not defined.

2.3.1. Một số yêu cầu khi lựa chọn các biện pháp phát triển năng lực

giải quyết vấn đề và sáng tạo cho HS trong dạy học các chủ đề Lị ch sử

Việt Nam lớp 11 ở trường THPT ...................... Error! Bookmark not defined.

v

2.3.2. Một số biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng

tạo của HS trong dạy học các chủ đề lị ch sử Việt Nam lớp 11Error! Bookmark not defined.

2.4. Thực nghiệm sư phạm ............................. Error! Bookmark not defined.

2.4.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ........... Error! Bookmark not defined.

2.4.2. Đối tượng và thời gian thực nghiệm .... Error! Bookmark not defined.

2.4.3. Nội dung và phương pháp thực nghiệmError! Bookmark not defined.

2.4.4. Kết quả thực nghiệm ............................ Error! Bookmark not defined.

Tiểu kết chương 2......................................... Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................... Error! Bookmark not defined.

TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 9

PHỤ LỤC ........................................................... Error! Bookmark not defined.

vi

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Đánh giá về vai trò, ý nghĩa của dạy học các chủ đề Lịch sử

trong trường phổ thông của GV và HS.Error! Bookmark not defined.

Bảng 2.1. Bảng thống kê điểm kiểm tra của học sinh lớp đối chứng vàError! Bookmark not defined.

vii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1. Biểu đồ thể hiện mức độ yêu thích của học sinh lớp đối

chứng (11B4) và lớp thực nghiệm (11D8) (Tỷ lệ %)Error! Bookmark not defined.

Biểu đồ 2.2. Biểu đồ thể hiện mức độ tham gia của học sinh vào các hoạt

động được tổ chức trong lớp học ở lớp đối chứng (11B4) và

lớp thực nghiệm (11D8) (Tỷ lệ %) Error! Bookmark not defined.

Biểu đồ 2.3. Biểu đồ so sánh kết quả bài kiểm tra của hai lớp đối chứng

và lớp thực nghiệm (Tỉ lệ %) ........ Error! Bookmark not defined.

8

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

1. Để giải bài toán về chất lượng giáo dục và đào tạo của nước nhà đáp ứng

nhu cầu của xã hội, cần thiết phải đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục. Kế thừa

Nghị quyết số 29 của Hội nghị Trung ương 8, khóa XI, trong văn kiện đại hội XII,

Đảng ta đưa ra đường lối đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo, phát triển

nguồn nhân lực; xác định đây là quốc sách hàng đầu, tiêu điểm của sự phát triển,

mang tính đột phá, khai mở con đường phát triển nguồn nhân lực Việt Nam trong

thế kỷ XXI; khẳng định triết lý nhân sinh mới của nền giáo dục nước nhà “dạy

người, dạy chữ, dạy nghề”. Một trong những yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện

giáo dục và đào tạo hiện nay là phải chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu

trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Vì

vậy, việc xác định những phẩm chất và năng lực cần hình thành cho học sinh là rất

quan trọng. Để thực hiện đổi mới giáo dục phổ thông sau năm 2015, Bộ Giáo dục

và Đào tạo đã ban hành Dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể (trong

chương trình giáo dục phổ thông mới) rất khoa học, toàn diện, cụ thể và chi tiết.

Trong đó, có đề cập đến 8 năng lực cần hình thành cho HS, bao gồm: năng lực tự

học, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực thẩm mĩ, năng lực thể chất,

năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực tính toán, năng lực công nghệ thông

tin và truyền thông.

2. Thời đại mới đòi hỏi người học phải hết sức năng động, sáng tạo, với

những kiến thức đa dạng, những kĩ năng, phẩm chất và năng lực cần thiết để sống,

tồn tại, thích ứng và phát triển. Một trong những năng lực không thể thiếu được là

năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Bởi lẽ, cuộc sống luôn đặt ra muôn vàn vấn

đề đòi hỏi chúng ta phải giải quyết. Nếu vấn đề được giải quyết tốt, đầy sáng tạo

thì sự thành công sẽ nối tiếp thành công. Ngược lại, chúng ta sẽ phải loay hoay

trong vòng xoáy “thử và sửa sai”, dần dần mất tự tin, tốn thời gian và sẽ dẫn đến

thất bại. Năng lực giải quyết vấn đề và sáng

9

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Giáo dục và đào tạo, Tài liệu lƣu hành nội bộ (2009), Chương trình

dạy học chuyên sâu môn Lịch sử.

2. Bộ Giáo dục và đào tạo, Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể

(trong chương trình giáo dục phổ thông mới).

3. Bộ Giáo dục và đào tạo, Kỉ yếu hội thảo khoa học quốc gia về dạy học Lịch

sử ở trường phổ thông Việt Nam (2012), Nxb Giáo dục Việt Nam.

4. Bộ Giáo dục và đào tạo, Kỉ yếu hội thảo quốc tế đổi mới và hiện đại hóa

chương trình và sách giáo khoa theo định hướng phát triển bền vững. Nxb

Giáo dục Việt Nam.

5. Bộ Giáo dục và đào tạo, Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương

trình, sách giáo khoa lớp 11 môn Lịch sử. Nxb Giáo dục Hà Nội.

6. Trần Thùy Chi (2010), Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học

Lịch sử ở trường phổ thông trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay. Luận

văn thạc sĩ, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.

7. Nguyễn Thị Côi (2011), Các con đường, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy

học Lịch sử ở trường phổ thông. Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.

8. Nguyễn Thị Côi (2011), Ôn luyện và kiểm tra lịch sử 11. Nxb Đại học

Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.

9. Nguyễn Thị Côi (Chủ biên) (2011), Rèn luyện kĩ năng nghiệp vụ sư phạm

môn Lịch sử. Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.

10. Phạm Kim Chung (2015), Bài giảng dạy học tích hợp. Trường Đại học

Giáo dục.

11. N.G. Đai-ri (1973), Chuẩn bị giờ học Lịch sử như thế nào. Nxb Giáo dục,

Hà Nội.

10

12. Vũ Quang Hiển, Hoàng Thanh Tú (Chủ biên) (2014), Phương pháp dạy

học môn Lịch sử ở trường phổ thông. Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.

13. Trần Bá Hoành (2006), Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình, sách

giáo khoa. Nxb Đại học sư phạm Hà Nội.

14. Đặng Thành Hƣng (2002), Dạy học hiện đại. Nxb Đại học Quốc gia Hà

Nội.

15. Kiều Thế Hƣng (1999), Hệ thống thao tác sư phạm trong dạy học lịch sử ở

trường phổ thông trung học. Nxb ĐHQG Hà Nội.

16. I.Ia.Lecne (1977), Dạy học nêu vấn đề, Nxb Giáo dục, Hà Nội.

17. I.F. Kharlamốp (1978). Phát huy tích cực học tập của học sinh như thế

nào, tập 1. Nxb Giáo dục, Hà Nội.

18. I.F. Kharlamốp (1978). Phát huy tích cực học tập của học sinh như thế

nào, tập 2. Nxb Giáo dục, Hà Nội.

19. Phan Ngọc Liên (Chủ biên), Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi (2010),

Phương pháp dạy học Lịch sử, tập 1. Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.

20. Phan Ngọc Liên (Chủ biên), Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi (2010),

Phương pháp dạy học Lịch sử, tập 2. Nxb Đại học Sư pham, Hà Nội.

21. Phan Ngọc Liên (2000), Từ điển thuật ngữ Lịch sử phổ thông. Nxb Đại học

Quốc gia Hà Nội.

22. Phan Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi, Trần Vĩnh Tƣờng

(2002), Một số chuyên đề phương pháp dạy học Lịch sử. Nxb Đại học quốc

gia Hà Nội.

23. Phan Ngọc Liên (2005), Đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường

phổ thông (Một số chuyên đề). Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội.

24. Phan Ngọc Liên (2009), Lịch sử 11, Sách giáo viên. Nxb Giáo dục.

25. Nguyễn Minh Phƣơng, Cao Thị Thặng (2002), “Xu thế tích hợp môn học

trong nhà trường phổ thông”, Tạp chí giáo dục, số 22 , tr.13 - 16.

11

26. Đào Trọng Quang (7/1997), “Biên soạn sách giáo khoa theo quan điểm

tích hợp cơ sở lí luận và một số kinh nghiệm”, Nghiên cứu giáo dục, tr.24 -

26.

27. Hoàng Thanh Tú (2012), Phương pháp ôn tập Lịch sử ở trường Trung học

phổ thông một số vấn đề lý luận và thực tiễn. Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.

28. Trịnh Đình Tùng (Chủ biên ) (2007), Hướng dẫn trả lời câu hỏi và bài

tập lịch sử 11. Nxb Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh.

29. Thái Duy Tuyên (1999), Những vấn đề cơ bản giáo dục học hiện đại. Nxb

Giáo dục, Hà Nội.

30. Thái Duy Tuyên (2001), Giáo dục học hiện đại. Nxb Giáo dục, Hà Nội.

31. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI. Nxb Chính trị quốc gia, Hà

Nội, 2011.

32. Vũ Duy Yên (1997), “Mấy suy nghĩ về vấn đề đổi mới phương pháp dạy

học”. Nghiên cứu giáo dục , tr.14.

33. (2005) Từ điển Giáo dục học. Nxb Giáo dục.

34. (2009) Từ điển Tiếng Việt. Nxb Giáo dục.

35. http://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/chuyen-viec-day-tu-mon-hoc-sang-day-

theo-chu-de-227034.html

36. http://yduochanoi.vn/ki-thi-thpt-quoc-giathi-sinh-van-ne-mon-lich-su.