ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ---------------------

HỒ KHÁNH LÂM

PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN Ở TỈNH NGHỆ AN

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH

Hà Nội - Năm 2015

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ---------------------

HỒ KHÁNH LÂM

PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN Ở TỈNH NGHỆ AN

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TẠ KIM NGỌC

XÁC NHẬN CỦA

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN

PGS.TS Tạ Kim Ngọc

XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ

CHẤM LUẬN VĂN

GS.TS Phan Huy Đƣờng

Hà Nội - Năm 2015

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn thạc sỹ chuyên ngành quản lý kinh tế với đề tài "Phát triển kinh tế biển

ở tỉnh Nghệ An " được tác giả viết dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Tạ Kim Ngọc.

Luận văn được viết trên cơ sở vận dụng lý luận chung về phát triển kinh tế biển trên

địa bàn một vùng của địa phương và thực trạng phát triển kinh tế biển tỉnh Nghệ An

giai đoạn 2007-2014, xây dựng một số giải pháp nhằm phát triển kinh tế biển tỉnh

Nghệ An đến năm 2020.

Trong quá trình viết luận văn, tác giả có tham khảo, kế thừa một số lý luận chung

về phát triển kinh tế tỉnh, phát triển kinh tế vùng và sử dụng những thông tin, số liệu

từ một số tài liệu quy hoạch, kế hoạch, nghị quyết, quyết định, cuốn sách chuyên

ngành, luận văn, tạp chí, báo điện tử … theo danh mục tài liệu tham khảo. Tác giả

cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng mình và chịu hoàn toàn trách

nhiệm về cam đoan của mình.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Hồ Khánh Lâm

LỜI CẢM ƠN

Để làm được luận văn này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ quý báu của các thầy cô

giáo, các đồng nghiệp, bạn bè và gia đình trong suốt thời gian qua.

Trước tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn trân trọng nhất tới PGS.TS Tạ Kim Ngọc

người hướng dẫn luận văn, đã định hướng, giúp tôi tiếp cận thực tiễn và tận tình

hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin cảm ơn đến Quý Thầy, Cô trong Trường Đại học Kinh tế - Trường Đại

học Quốc Gia Hà Nội đã trang bị cho tôi nhiều kiến thức bổ ích và giá trị trong suốt

quá trình học tập.

Xin chân thành cảm ơn!

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG BIỂU

DANH MỤC HÌNH

MỞ ĐẦU ... ………………………...……………………………………………….1

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ

PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ............. ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ..................... Error! Bookmark not defined.

1.2. Lý luận chung về phát triển kinh tế biển ....... Error! Bookmark not defined.

1.2.1. Khái niệm phát triển kinh tế biển ............ Error! Bookmark not defined.

1.2.2. Đặc điểm của kinh tế biển ....................... Error! Bookmark not defined.

1.2.3. Nội dung phát triển kinh tế biển .............. Error! Bookmark not defined.

1.2.4. Chỉ tiêu đánh giá phát triển kinh tế biển .. Error! Bookmark not defined.

1.2.5.Vai trò của kinh tế biển ............................ Error! Bookmark not defined.

1.2.6. Những nhân tố ảnh hưởng phát triển kinh tế biển nói chung.......... Error!

Bookmark not defined.

1.3. Kinh nghiệm phát triển kinh tế biển của một số tỉnh và bài học cho Nghệ

An……………………….. ............................................ Error! Bookmark not defined.

1.3.1. Kinh nghiệm của Đà Nẵng ...................... Error! Bookmark not defined.

1.3.2. Kinh nghiệm của Trà Vinh ...................... Error! Bookmark not defined.

1.3.3. Bài học kinh nghiệm cho Nghệ An ........ Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ERROR! BOOKMARK

NOT DEFINED.

2.1. Phƣơng pháp tiếp cận ....................................... Error! Bookmark not defined.

2.2. Khung khổ phân tích ........................................ Error! Bookmark not defined.

2.3. Phƣơng pháp thu thập số liệu .......................... Error! Bookmark not defined.

2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................. Error! Bookmark not defined.

2.4.1. Phương pháp duy vật biện chứng ............. Error! Bookmark not defined.

2.4.2. Phương pháp phân tích và tổng hợp ............ Error! Bookmark not defined.

2.4.3. Phương pháp thống kê ................................ Error! Bookmark not defined.

2.4.4. Phương pháp so sánh ................................ Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN NGHỆ AN

GIAI ĐOẠN 2007 –

2014………………………………………………………….....ERROR! BOOKMARK

NOT DEFINED.

3.1. Tiềm năng kinh tế biển của Nghệ An .............. Error! Bookmark not defined.

3.1.1. Điều kiện tự nhiên .................................... Error! Bookmark not defined.

3.1.2. Các tài nguyên thiên nhiên ....................... Error! Bookmark not defined.

3.1.3. Đặc điểm kinh tế - xã hội .......................... Error! Bookmark not defined.

3.2. Tình hình phát triển kinh tế biển Nghệ An .... Error! Bookmark not defined.

3.2.1. Nuôi trồng đánh bắt, khai thác, chế biến thuỷ hải sản ... Error! Bookmark

not defined.

3.2.2. Du lịch biển ............................................... Error! Bookmark not defined.

3.2.3. Hệ thống cảng biển và vận tải biển ........... Error! Bookmark not defined.

3.2.4. Nghề Muối ................................................ Error! Bookmark not defined.

3.3. Đánh giá về phát triển kinh tế biển Nghệ An . Error! Bookmark not defined.

3.3.1. Những thành tựu ....................................... Error! Bookmark not defined.

3.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ............... Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 4: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN NGHỆ AN................ ERROR!

BOOKMARK NOT DEFINED.

4.1. Cơ hội và thách thức phát triển kinh tế biển Nghệ AnError! Bookmark not

defined.

4.1.1. Cơ hội phát triển kinh tế biển Nghệ An .... Error! Bookmark not defined.

4.1.2. Những thách thức cho phát triển kinh tế biển Nghệ An Error! Bookmark

not defined.

4.2. Định hƣớng phát triển kinh tế biển Nghệ An Error! Bookmark not defined.

4.2.1. Định hướng chung .................................... Error! Bookmark not defined.

4.2.2. Định hướng phát triển các ngành .............. Error! Bookmark not defined.

4.3. Giải pháp phát triển kinh tế biển Nghệ An đến năm 2020 ................ Error!

Bookmark not defined.

4.3.1. Nhóm giải pháp về thể chế, chính sách ... Error! Bookmark not defined.

4.3.2. Giải pháp về vốn đầu tư ........................... Error! Bookmark not defined.

4.3.3. Phát triển nguồn nhân lực. ....................... Error! Bookmark not defined.

4.3.4. Phát triển khoa học - công nghệ .............. Error! Bookmark not defined.

4.3.5. Tăng cường vai trò quản lý của nhà nước với phát triển kinh tế biển

Error! Bookmark not defined.

4.3.6. Bảo vệ nguồn lợi Thuỷ sản ...................... Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN………...…………………...…………………………………………91

TÀI LIỆU THAM KHẢO……………...…………….…………………………..93

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT Ký hiệu Nguyên nghĩa

1 QP-AN Quốc phòng, an ninh

2 CĐ Cao đẳng

3 CNH-HĐH Công nghiệp hoá, hiện đại hoá

4 GDP Thu nhập quốc nội

5 KT-XH Kinh tế - xã hội

6 KH-CN Khoa học, công nghệ

7 KCN Khu công nghiệp

8 KKT Khu kinh tế

9 QL Quốc lộ

10 TW Trung ương

11 WTO Tổ chức thương mại thế giới

12 UBND Uỷ ban nhân dân

DANH MỤC BẢNG BIỂU

STT Bảng Nội dung Trang

1 Bảng 3.1 Diện tích nuôi trồng thuỷ sản 45

2 Bảng 3.2 Sản lượng và giá trị sản xuất thuỷ sản từ năm

2009-2013 47

3 Bảng 3.3 Cầu bến cảng Nghệ An 56

4 Bảng 3.4 Hàng hóa thông qua cảng 57

5 Bảng 3.5

Giá trị tài sản cố định mới tăng trên địa bàn

vùng biển phân theo lĩnh vực do địa phương

quản lý giai đoạn 2007-2014

59

6 Bảng 3.6 Các chỉ tiêu kinh tế xã hội vùng biển và ven

biển 59

7 Bảng 3.7

Cơ cấu kinh tế theo ngành kinh tế vùng biển

và ven biển tỉnh Nghệ An giai đoạn 2007-

2014

61

DANH MỤC HÌNH

STT Hình Nội dung Trang

1 Hình 2.1 Khung nghiên cứu 31

2 Hình 3.1 Sản lượng thuỷ sản nuôi trồng tỉnh Nghệ An 47

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Lịch sử phát triển của thế giới cho thấy biển và kinh tế biển có vị trí đặc biệt

quan trọng đối với các quốc gia có biển trong quá trình phát triển. Thế kỉ XXI được

các nhà chiến lược xem là “Thế kỉ của biển và đại dương”, bởi cùng với tốc độ tăng

trưởng kinh tế và dân số hiện nay, nguồn tài nguyên thiên nhiên, nhất là tài nguyên

không tái tạo được trên đất liền, sẽ bị cạn kiệt sau vài ba thập kỷ tới. Hầu hết các

vấn đề mang tính toàn cầu có liên quan tới sự sống của con người trong thế giới

đương đại đều liên quan chặt chẽ đến biển.

Việt Nam nằm bên bờ Tây của Biển Đông, một biển lớn, quan trọng của khu vực

và thế giới. Theo Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 thì nước ta

ngày nay không chỉ có phần lục địa tương đối nhỏ hẹp “hình chữ S” mà còn có cả

vùng biển rộng lớn hơn 1 triệu km2, gấp hơn ba lần diện tích đất liền. Từ lợi thế về

vị trí, địa lý và vài trò của biển đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội (KTXH),

an ninh và quốc phòng. Ngày 06/5/1993 Bộ chính trị ra Nghị quyết 03-NQ/TW về

một số nhiệm vụ phát triển kinh tế biển trong những năm trước mặt, trong đó khẳng

định rằng phải đẩy mạnh phát triển kinh tế biển đi đôi với tăng cường bảo vệ chủ

quyền và lợi ích quốc gia; ngày 22/9/1997 Bộ chính trị ban hành Chỉ thị số 20-

CT/TW về đẩy mạnh phát triển kinh tế biển theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại

hoá (CNH,HĐH). Từ quan điểm chỉ đạo trên, Hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành

Trung ương (TW) Đảng khoá X đã thông qua Nghị quyết về Chiến lược biển Việt

nam đến năm 2020.

Thực hiện theo quan điểm chỉ đạo của Đảng, Việt Nam đã chú trọng khai thác

tiềm năng biển, sử dụng các nguồn lực biển phục vụ tích cực cho công cuộc phát

triển kinh tế. Các ngành khai thác dầu khí, thủy sản , du lịch, cảng biển, đóng tàu...

trở thành những ngành kinh tế quan trọng, góp phần thúc đẩy kinh tế tăng trưởng, đi

đôi với an ninh quốc phòng. Cơ cấu ngành nghề có sự thay đổi lớn. Tiếp tục công

cuộc đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế, Việt Nam phải đẩy nhanh hơn nữa tốc độ

tăng trưởng nhằm tránh tình trạng tuột hậu xa hơn về kinh tế. Để đảm bảo tăng

trưởng kinh tế nhanh và bền vững, các lĩnh vực kinh tế liên quan đến biển và vùng

ven biển phải được coi là động lực chủ yếu. Tuy nhiên nếu chỉ dừng lại như điều

kiện hiện nay, chúng ta sẽ không bắt kịp xu thế chung của thế giới, sẽ hạn chế trong

việc bảo vệ và khai thác lợi thế từ biển, mà lại càng hạn chế khi mở rộng ra biển

quốc tế.

Vùng biển Nghệ An là địa bàn chiến lược quan trọng về kinh tế - xã hội, quốc

phòng, an ninh và đối ngoại của tỉnh Nghệ An và khu vực Bắc Trung bộ, giữ một

vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế biển và bảo vệ chủ quyền đất nước. Với vị

trí địa lý kinh tế - chính trị hết sức thuận lợi, vùng ven biển được xem là một cửa

ngõ quan trọng, là “mặt tiền” không chỉ riêng của Nghệ An mà cả khu vực Bắc

Trung Bộ, là cầu nối thực hiện các hoạt động giao lưu và hội nhập quốc tế. Xây

dựng vùng biển và ven biển Nghệ An phát triển bền vững là nhiệm vụ cực kỳ quan

trọng đối với sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh lâu

dài của tỉnh Nghệ An và của cả nước

Tuy nhiên, nhận thức về vị trí, vai trò của biển trong phát triển kinh tế và bảo

vệ an ninh quốc phòng của các cấp, các ngành và nhân dân Nghệ An chưa đầy đủ;

cơ chế, chính sách chưa đủ thông thoáng để mở cửa vùng biển trong tiến trình hội

nhập. Chưa đánh thức hết tiềm năng và thế mạnh của kinh tế biển phục vụ cho quá

trình phát triển kinh tế, xã hội và an ninh - quốc phòng. Kinh tế biển vẫn còn nhỏ bé

về quy mô, chưa hợp lý về cơ cấu ngành nghề. Trình độ kỹ thuật nuôi trồng, đánh

bắt và chế biến thuỷ sản còn hạn chế. Trình độ của người lao động đối với kinh tế

biển còn thấp. Tình trạng khai thác, đánh bắt còn bừa bãi, ô nhiễm môi trường chưa

kịp thời khắc phục. Để tiếp tục quản lý, khai thác hiệu quả tiềm năng thế mạnh của

kinh tế biển, để kinh tế biển trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, cần phải đánh giá

thực trạng kinh tế biển để có những giải pháp kịp thời thúc đẩy kinh tế biển Nghệ

An. Với lý do trên, tác giả chọn đề tài “Phát triển kinh tế biển ở tỉnh Nghệ An”

làm luận văn Thạc sĩ, chuyên ngành Quản lý kinh tế, nhằm trả lời câu hỏi nghiên

cứu “Tại sao phải phát triển kinh tế biển và cần những giải pháp nào nhằm thúc

đẩy phát triển kinh tế biển tỉnh Nghệ An ?”.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng Việt

1. Lại Lâm Anh, 2013. Quản lý kinh tế biển: Kinh nghiệm Quốc tế và vận dụng

vào Việt Nam. Luận án Tiến sĩ. Học viện Khoa học Xã hội.

2. Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt nam, Nghị quyết số 09-

NQ/TW ngày 9-2-2007, Về chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020. Hà Nội.

3. Ban Tuyên giáo Trung ương - Trung tâm Thông tin công tác tư tưởng, 2007.

Biển và hải đảo Việt Nam. Hà Nội.

4. Bộ GTVT , 2014. Báo cáo tổng kết 9 năm thực hiện Bộ luật Hàng hải Việt

Nam 2005. Hà Nội.

5. Bộ Kế hoạch và đầu tư ,2008. Kinh tế biển Việt Nam, tiềm năng, cơ hội và

thách thức. Hà Nội: NXB lao động xã hội.

6. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, 2013. Báo cáo tổng hợp quy hoạch

phát triển ngành muối đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030. Hà Nội

7. Cục Hàng hải Việt Nam , 2009. Kinh tế biển. Hà Nội

8. Chu Đức Dũng, 2010. Chiến lược phát triển kinh tế biển Việt Nam xét từ tiếp

cận cạnh tranh quốc tế, Viện Kinh tế thế giới.

9. Vũ Văn Phái, 2008. Biển và phát triển kinh tế biển Việt Nam, quá khứ, hiện

tại và tương lai. Trường ĐH Khoa học tự nhiên, ĐHQG Hà Nội.

10. Sở VH, Thể thao và Du lịch Nghệ An, 2013. Báo cáo kết quả thực hiện

Chương trình kích cầu du lịch gắn với việc thúc đẩy phát triển các ngành dịch vụ

năm 2013 của Sở VH, Thể thao và Du lịch Nghệ An. Nghệ An.

11. Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn, 2013. Báo cáo tổng kết thực hiện

hoạt động khai thác, nuôi trồng và chế biến thủy sản năm 2013. Nghệ An.

12. Thủ tưởng Chính phủ, 2013. Quyết định số 70/2013/QĐ-TTg ngày

19/11/2013 về việc công bố Danh mục phân loại cảng biển Việt Nam. Hà Nội.

13. Thủ tướng Chính phủ, 2008. Quyết định 61/2008/QĐ-TTg ngày 9 tháng 5

năm 2008 về việc Quy hoạch phát triển kinh tế xã hội dải ven biển miền Trung đến

năm 2020. Hà Nội.

14. Thủ tướng Chính phủ , 2009. Quyết định số 1601/QĐ-TTg ngày 15 tháng 10

năm 2009 về việc Quy hoạch phát triển vận tải biển Việt nam đến năm 2020 và định

hướng đến năm 2030. Hà Nội.

15. Thủ tướng Chính phủ , 2010. Quyết định 1866/QĐ-TTg ngày 8/10/2010, Phê

duyệt quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội thành phố Đà Nẵng đến năm

2020. Hà Nội.

16. Thủ tướng Chính phủ, 2014. Quyết định 1037/QĐ-TTg ngày 24 tháng 06

năm 2014 về việc Phê duyệt điều chỉnh quy hoạch phát triển hệ thống cảng biển

Việt Nam đên năm 2020, dịnh hướng đến năm 2030. Hà Nội.

17. Thủ tướng Chính phủ, 2014. Quyết định số 1901/QĐ-TTg ngày 22 tháng 10

năm 2014 của Thủ tướng về kế hoạch hành động phát triển ngành công nghiệp

đóng tàu thực hiện chiến lược công nghiệp hoá của Việt Nam trong khuôn khổ hợp

tác Việt Nam – Nhật Bản hướng đến năm 2020, tầm nhìn 2030. Hà Nội.

18. Thủ tướng Chính phủ, 2013. Quyết định số 201/QĐ-TTg phê duyệt Quy

hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030.

Hà Nội.

19. Thủ tướng Chính phủ, 2010. Quyết định số 568/QĐ-TTg ngày 28/4/2010 về

Phê duyệt Quy hoạch phát triển kinh tế đảo Việt Nam đến năm 2020. Hà Nội.

20. Lê Minh Thông, 2012. Giải pháp chính sách phát triển kinh tế ven biển tỉnh

Thanh Hoá. Luận án Tiến sĩ. Trường Đại học Kinh tế Quốc Dân.

21. Bùi Tất Thắng , 2007. Về chiến lược phát triển kinh tế biển Việt Nam, Tạp

chí kinh tế và dự báo.

22. Tổng cục Thống kê,2013. Niên giám thống kê 2012, 2013. Nghệ An: Nhà

Xuất bản Thống kê.

23. UBND tỉnh Nghệ An, 2008. Nghị quyết số: 244/2008/NQ-HĐND ngày

20/12/2008 về việc thông qua quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng

biển, ven biển tỉnh Nghệ An đến năm 2020. Nghệ An.

24. UBND tỉnh Nghệ An, 2008. Quyết định số: 6000/QĐ.UBND ngày

31/12/2008 về việc phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng

biển và ven biển tỉnh Nghệ An đến năm 2020. Nghệ An.

25. UBND tỉnh Nghệ An, 2012. Quyết định số 853/QĐ-UBND ngày 23 tháng 3

năm 2012 về việc Phê duyệt quy hoạch phát triển sản xuất, chế biến Muối tỉnh Nghệ

An giai đoạn 2011-2015, có tính đến 2020. Nghệ An.

26. UBND tỉnh Nghệ An, 2012. Quyết định số 3368/QĐ-UBND ngày 04/9/2012

về việc Phê duyệt Chương trình phát triển kinh tế thủy sản tỉnh Nghệ An thời kỳ

2011- 2015, có tính đến năm 2020. Nghệ An.

27. UBND tỉnh Nghệ An, 2013. Quyết định Số: 2782/QĐ-UBND ngày 2/7/2013

về việc phê duyệt Đề án Phát triển công nghiệp cơ khí đóng, sửa chữa tàu cá tỉnh

Nghệ An đến năm 2020. Nghệ An.

Website

28. www.dangcongsan.vn, Biển và hải đảo Việt Nam phát triển kinh tế biển của

Việt Nam. Thực trạng và triển vọng

29. Hồ Công Hường, 2013. Biển Việt Nam với sự phát triển kinh tế

(http://www.fistenet.gov.vn/ Biển Việt Nam với sự phát triển kinh tế).

30. Viện Nghiên cứu Quản lý TW (2013), Tiềm năng kinh tế biển Việt Nam,

(http://bientoancanh.vn/Tiem-nang-kinh-te-bien-Viet-Nam).