phuong phap tiep can logic tổng thể (lfa)

Ph−¬ng ph¸p

tiÕp cËn

l«gÝc tæng thÓ

(lfa)

u
Sæ tay h−íng dÉn lËp kÕ ho¹ch h−íng tíi môc tiª
Tæ chøc

Norad

hîp t¸c ph¸t triÓnNauy

Môc lôc

2

Lêi nãi ®Çu

PhÇn I: NhËp m«n

PhÇn II: LËp kÕ ho¹ch víi LFA B−íc 1: Ph©n tÝch sù tham dù B−íc 2: Ph©n tÝch vÊn ®Ò B−íc 3: Ph©n tÝch môc tiªu B−íc 4: Ph©n tÝch çc chän lùa kh¸c B−íc 5: X¸c ®Þnh çc thµnh phÇn chñ yÕu B−íc 6: Çc yÕu tè gi¶ ®Þnh B−íc 7: Çc chØ sè

PhÇn 3: KiÓm tra viÖc thiÕt kÕ dù ¸n

Nhãm môc tiªu Môc tiªu dµi h¹n Môc tiªu §Çu ra Çc ho¹t ®éng §Çu vµo YÕu tè gi¶ ®Þnh Çc chØ sè Çc ch−¬ng tr×nh lín

PhÇn 4: Sö dông LFA X¸c ®Þnh Nghiªn cøu kh¶ thi ThiÕt kÕ dù ¸n LËp kÕ ho¹ch chi tiÕt

Gi¸m s¸t

KiÓm tra dù ¸n §¸nh gi¸

Phô lôc 1: Sö dông LFA: VÝ dô

Phô lôc 2: §Þnh nghÜa

Lêi giíi thiÖu cña lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt, th¸ng 2 n¨m 1990.

ViÖc lËp kÕ ho¹ch kh«ng ®Çy ®ñ lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò yÕu kÐm c¬ b¶n nhÊt cña c«ng t¸c viÖn trî ph¸t triÓn quèc tÕ. Çc tµi liÖu lËp kÕ ho¹ch th−êng rÊt râ rµng vµ chi tiÕt ®èi víi çc nguån tµi lùc, vËt lùc, nh©n lùc, çc ho¹t ®éng vµ çc dù kiÕn kÕt qu¶ vËt chÊt. Tuy nhiªn viÖc ®¸nh gi¸ mét çch tæng thÓ môc tiªu, nhãm ®èi t−îng dù ¸n vµ çc yÕu tè kh¸ch quan quyÕt ®Þnh thµnh b¹i cña dù ¸n, l¹i th−êng kh«ng ®Çy ®ñ.

Sù yÕu kÐm trong viÖc lËp kÕ ho¹ch, th−êng ®−îc thÓ hiÖn trong sù thiÕu t−¬ng thÝch cña hÖ thèng gi¸m s¸t. Trong qu¸ tr×nh thùc thi, ng−êi ta th−êng ®Ó ý qu¸ nhiÒu ®Õn çc kÕt qu¶ cô thÓ vµ rÊt Ýt chó ý tíi çc vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch vµ nh÷ng ¶nh h−ëng cña dù ¸n.

KÕt qu¶ lµ, çc dù ¸n th−êng ®−îc ph¸t triÓn thiÕu mét ph−¬ng h−íng cô thÓ vµ kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña nh÷ng ng−êi dù ®Þnh ®−îc h−ëng lîi. Mét sè dù ¸n cßn dÉn tíi nh÷ng kÕt côc tiªu cùc kh«ng l−êng tr−íc, mµ ®iÒu nµy hoµn toµn cã thÓ tr¸nh ®−îc nÕu viÖc lËp kÕ ho¹ch ®−îc tiÕn hµnh mét çch cã hÖ thèng h¬n.

Çc tæ chøc viÖn trî ®· nhiÒu lÇn ®ßi hái ph¶i n©ng cÊp c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch vµ chuÈn bÞ dù ¸n, víi viÖc coi träng h¬n c«ng t¸c gi¸m s¸t, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña dù ¸n. Cã rÊt nhiÒu dÉn chøng chØ ra r»ng, nÕu chÞu ®Çu t− mét Ýt vµo viÖc n©ng cÊp c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch, th× chóng ta sÏ ®−îc ®Òn bô gÊp nhiÒu lÇn do cã ®−îc nh÷ng dù ¸n tèt h¬n vµ tiÕt kiÖm ®−îc nhiÒu h¬n. Trong rÊt nhiÒu tr−êng hîp phÇn lîi nµy lµ kh¸ ®¸ng kÓ.

Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn Logic Tæng thÓ (LFA) ®· ®−îc x©y dùng nh»m ®¸p øng mét phÇn nh÷ng nhu cÇu nªu trªn.

Cuèn sæ tay nµy cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt cho viÖc nghiªn cøu vµ øng dông c«ng cô LFA trong viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ qu¶n lý dù ¸n.

Cuèn sæ tay nµy do nhãm c«ng t¸c vÒ ph−¬ng ph¸p cña NORAD biªn so¹n, víi sù gióp ®ì cña c«ng ty t− vÊn Samset vµ Stokkeland A.S, Oslo.

Lêi giíi thiÖu cña lÇn xuÊt b¶n thø ba, th¸ng 7 n¨m 1996

Tõ lÇn xuÊt b¶n ®Çu tiªn vµo n¨m 1990 cuèn sæ tay nµy ®· ®−îc phæ biÕn réng r·i trªn toµn thÕ giíi vµ ®−îc nhiÒu c¬ quan ë nhiÒu n−íc sö dông ®Õn. Nã còng t¹o ®µ cho viÖc biªn so¹n nh÷ng cuèn sæ tay t−¬ng tù ë NhËt B¶n vµ EU. Nã ®· ®−îc dÞch ra tiÕng Bå §µo Nha vµ T©y Ban Nha.

LÇn xuÊt b¶n nµy kh«ng kh¸c so víi lÇn xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt vµ thø hai trõ mét sè kh¸i niÖm ®· ®−îc chØnh lý ®Ó phï hîp víi cuèn sæ tay vÒ ®¸nh gi¸ vµ qu¶n lý dù ¸n cña Nauy.

3

5

PhÇn I

NhËp m«n

Ph−¬ng ph¸p LFA vµ nh÷ng ng−êi sö dông

nã

Ph−¬ng ph¸p TiÕp cËn L«gÝc Tæng thÓ ®−îc m« t¶ trong cuèn sæ tay nµy dùa trªn ph−¬ng ph¸p “l«gÝc tæng thÓ”, lµ ph−¬ng ph¸p ®Ó x©y dùng nh÷ng thµnh phÇn c¬ b¶n cña mét dù ¸n cã nhÊn m¹nh ®Õn mèi quan hÖ l«gÝc gi÷a ®Çu vµo dù kiÕn, çc ho¹t ®éng ®−îc lªn kÕ ho¹ch vµ çc kÕt qu¶ dù kiÕn. Ph−¬ng ph¸p l«gÝc tæng thÓ ®−îc tæ chøc U.S. AID ph¸t triÓn lÇn ®Çu tiªn vµo nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 60, tõ ®Êy nã ®−îc nhiÒu tæ chøc viÖn trî, c¶ song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng sö dông. Uû ban ViÖn trî Ph¸t triÓn cña OECD ®· khuyÕn khÝch çc n−íc thµnh viªn sö dông ph−¬ng ph¸p nµy. Çc n−íc khu vùc B¾c ¢u còng kh¸ quan t©m ®Õn viÖc sö dông ph−¬ng ph¸p nµy, cßn ë Cana®a, ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn nµy ®−îc sö dông kh«ng nh÷ng trong viÖn trî ph¸t triÓn mµ cßn c¶ trong ®Çu t− c«ng céng trong n−íc.

ViÖc tiÕp cËn víi ph©n tÝch l«gÝc tæng thÓ ®−îc m« t¶ d−íi ®©y chñ yÕu dùa trªn ph−¬ng ph¸p do çc tæ chøc cña Liªn HiÖp Quèc vµ tæ chøc hîp t¸c kü thuËt GTZ cña §øc ph¸t triÓn.

Trong cuèn sæ tay nµy tõ “dù ¸n” ®−îc dïng ®Ó chØ tÊt c¶ çc d¹ng t¸c ®éng ph¸t triÓn, bao gåm dù ¸n, ch−¬ng tr×nh, nghiªn cøu v.v.

PhÇn 1 cña cuèn sæ tay nµy giíi thiÖu nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n. PhÇn 2 m« t¶ qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch nh»m gióp cho çc c¬ quan ®èi t¸c thiÕt kÕ ®−îc ch−¬ng tr×nh hoÆc dù ¸n. PhÇn 3 m« t¶ mét sè c«ng cô nh»m gióp cho ®èi t¸c vµ tæ chøc viÖn trî ®¸nh gi¸ ®−îc tÝnh l«gÝc, tÝnh t−¬ng thÝch vµ tÝnh hoµn chØnh cña dù ¸n hoÆc ch−¬ng tr×nh ®−îc thiÕt kÕ. Cuèi cïng, phÇn 4 sÏ m« t¶ mét çch s¬ l−îc viÖc sö dông ph−¬ng ph¸p LFA vµo nh÷ng giai ®o¹n kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh thùc thi dù ¸n.

Nh÷ng th«ng tin tiÕp vÒ sö dông ph−¬ng ph¸p LFA trong ®¸nh gi¸ theo çch th−êng gäi lµ tiÕp cËn toµn diÖn vµ viÖc sö dông nã trong qu¸ tr×nh qu¶n lý dù ¸n viÖn trî ph¸t triÓn cña Nauy, b¹n cã thÓ t×m thÊy trong hai cuèn sæ tay sau ®©y:

§¸nh gi¸ viÖn trî ph¸t triÓn. Sæ tay cho nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c ®¸nh gi¸ vµ qu¶n lý. Bé Ngo¹i giao Nauy, 1983.

6

Qu¸ tr×nh Qu¶n lý Dù ¸n vµ Ch−¬ng tr×nh. S¸ch h−íng dÉn hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a nhµ n−íc víi nhµ n−íc, NORAD, 1996.

Lfa lµ c«ng cô ®Ó n©ng cÊp chÊt l−îng dù ¸n

Ph−¬ng ph¸p TiÕp cËn L«gÝc Tæng thÓ lµ c«ng cô ph©n tÝch cho viÖc kÕ ho¹ch vµ qu¶n lý dù ¸n h−íng tíi môc tiªu.

Nh÷ng kh¸i niÖm chñ yÕu:

H−íng vµo môc tiªu

H−íng vµo nhãm ®èi t−îng t¸c ®éng

7

Cã sù tham gia réng r·i cña c¸c bªn

Nh÷ng −u ®iÓm vµ nh−îc ®iÓm cña LFA:

Nh÷ng −u ®iÓm cña viÖc sö dông lFA lµ:

Nã ®¶m nhËn nh÷ng c©u hái chñ yÕu ®−îc nªu ra vµ ph©n tÝch nh÷ng yÕu ®iÓm ®−îc ph©n tÝch, nh»m cung cÊp ®Çy ®ñ nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt cho ng−êi ra quyÕt ®Þnh.

Nã t¹o h−íng cho viÖc ph©n tÝch çc thµnh phÇn c¬ b¶n mét çch cã hÖ thèng vµ l«gÝc mµ nhøng thµnh phÇn nay ®−îc liªn kÕt lÉn nhau mét çch hÖ thèng vµ l«gÝc, gãp phÇn cho viÖc thiÕt kÕ dù ¸n ®¹t kÕt qña cao.

Nã t¹o ra mèi quan hÖ vµ hiÓu biÕt lÉn nhau tèt h¬n gi÷a nh÷ng ng−êi ra quyÕt ®Þnh, ng−êi qu¶n lý vµ nh÷ng bªn kh¸c tham gia vµo dù ¸n.

C«ng t¸c hµnh chÝnh vµ qu¶n lý trë nªn dÔ dµng h¬n qu¸ tr×nh thu thËp xö lý th«ng tin.

ViÖc sö dông ph−¬ng ph¸p LFA vµ theo dâi mét çch cã hÖ thèng sÏ ®¶m b¶o tÝnh liªn tôc cña qu¸ tr×nh tiÕp cËn, khi mét nh©n viªn nµo ®ã cña dù ¸n ph¶i thay thÕ.

Do viÖc cµng cã nhiÒu tæ chøc ¸p dông ph−¬ng ph¸p LFA, nªn sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh trao ®æi th«ng tin gi÷a çc ChÝnh phñ nhËn viÖn trî vµ çc nhµ tµi trî.

ViÖc sö dông réng r·i khu«n khæ LFA sÏ t¹o ®iÒu kiÖn gióp çc nghiªn cøu so s¸nh dÔ dµng h¬n.

Nh÷ng nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p LFA lµ:

Sù cøng nh¾c trong thùc thi dù ¸n cã thÓ x¶y ra mét khi môc tiªu vµ çc yÕu tè kh¸ch quan ®−îc nhÊn m¹nh. §iÒu nµy cã thÓ tr¸nh ®−îc, nÕu chóng ta tiÕn hµnh kh¶o s¸t dù ¸n th−êng xuyªn nh»m ®iÒu chØnh vµ ®¸nh gi¸ l¹i nh÷ng thµnh phÇn chñ yÕu cña dù ¸n.

LFA lµ c«ng cô ph©n tÝch chung. Nã kh«ng qu¸ thiªn lÖch víi çc vÊn ®Ò vÒ ph©n chia lîi nhuËn, c¬ héi t×m viÖc lµm, tiÕp xóc víi çc nguån, sù tham gia cña çc nh©n tè ®Þa ph−¬ng, çc chi phÝ vµ tÝnh kh¶ thi cña çc chiÕn l−îc vµ c«ng nghÖ hoÆc çc t¸c ®éng ®èi víi m«i tr−êng.

Bëi v× vËy, LFA chØ lµ mét trong sè c«ng cô ®−îc sö dông trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ, thùc thi vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n, nã kh«ng thÓ thay thÕ nh÷ng ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch nhãm t¸c ®éng, ph©n tÝch chi phÝ – lîi nhuËn, lËp kÕ ho¹ch theo thêi gian, ph©n tÝch t¸c ®éng, v.v.

ViÖc sö dông LFA chØ cã thÓ ®¹t ®−îc lîi Ých cao nhÊt, qua viÖc tiÕn hµnh ®µo t¹o th−êng xuyªn cho çc bªn tham gia vµ viÖc vËn hµnh dù ¸n mét çch khoa häc.

8

LFA hç trî cho viÖc lËp kÕ ho¹ch, ph©n tÝch vµ trao ®æi th«ng tin

ViÖc sö dông LFA sÏ gióp cho:

Lµm râ h¬n môc tiªu vµ lý do h×nh thµnh dù ¸n

X¸c ®Þnh râ nh÷ng yªu cÇu vÒ th«ng tin cÇn thiÕt

X¸c ®Þnh râ nh÷ng yÕu tè chñ yÕu cña dù ¸n

Ph©n tÝch râ bèi c¶nh cña dù ¸n tõ giai ®o¹n ®Çu tiªn

Hç trî viÖc trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c bªn liªn quan

X¸c ®Þnh râ ®o ®¹c thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña dù ¸n

9

Nh÷ng kh¸i niÖm ®−îc sö dông trong LFA

Môc tiªu cña çc dù ¸n ph¸t triÓn lµ dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi mµ kÕt qu¶ cña nh÷ng thay ®æi nµy lµ ®iÒu mµ dù ¸n nãi riªng, vµ c¶ x· héi nãi chung, ®ang mong muèn. Chóng ta gi¶ thiÕt r»ng, ®· cã mét sù nhÊt trÝ chung vÒ viÖc t×nh h×nh sÏ ph¶i ®−îc c¶i thiÖn nh− thÕ nµo tr−íc khi tiÕn hµnh lËp dù ¸n. §iÒu nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nhÊt trÝ vÒ môc ®Ých vµ môc tiªu (tæng thÓ) cña dù ¸n.

Kh«ng cã dù ¸n ph¸t triÓn nµo l¹i tån t¹i bªn ngoµi x· héi. §iÒu quan träng lµ, viÔn c¶nh mong muèn sÏ ph¶i ®−îc m« t¶ sao cho ta cã thÓ kiÓm tra l¹i ®−îc ë giai ®o¹n sau, r»ng dù ¸n ®· thµnh c«ng tíi møc nµo khi so s¸nh víi môc tiªu vµ çc nhãm ®èi t−îng t¸c ®éng.

Mét dù ¸n ph¸t triÓn ®−îc dùa vµo trªn nguån lùc ®Çu vµo, viÖc thùc thi çc ho¹t ®éng cô thÓ vµ nh÷ng kÕt qu¶ ®Çu ra mµ ng−êi ta dù kiÕn ®Ó ®ãng gãp vµo viÖc hoµn thµnh nh÷ng môc tiªu ®Æt ra. §Çu vµo, ho¹t ®éng vµ ®Çu ra lµ nh÷ng thµnh phÇn cña dù ¸n; b¶n th©n nã kh«ng ph¶i lµ th−íc ®o cña thµnh c«ng hay thÊt b¹i.

Thµnh c«ng cña mét dù ¸n phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè mµ ta cã thÓ kiÓm so¸t ®−îc b»ng viÖc qu¶n lý dù ¸n, còng nh− nã cßn phô thuéc vµo mét sè yÕu tè gi¶ ®Þnh kh¸ch quan. Trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch vµ thùc thi dù ¸n, ®iÒu quan träng lµ x¸c ®Þnh, gi¸m s¸t vµ ph©n tÝch çc gi¶ ®Þnh kh¸ch quan, bëi v× nh÷ng yÕu tè nµy cã thÓ dÉn ®Õn sù thÊt b¹i cña dù ¸n ngay c¶ khi chóng ta thùc thi dù ¸n nh− kÕ ho¹ch ®· ®Þnh.

10

§Þnh nghÜa nh÷ng kh¸i niÖm sö dông trong LFA sÏ ®−îc thèng kª ë phô lôc 2

§Þnh nghÜa nh÷ng kh¸i niÖm trong LFA

11

Môc tiªu dµi h¹n

Môc tiªu

§Çu vµo §Çu ra

LÜnh vùc toµn

quèc/tõng

ngµnh

LÜnh vùc toµn

quèc/tõng

ngµnh

LÜnh

vùc dù ¸n

LÜnh

vùc dù ¸n

C¸c ho¹t ®éng

Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn

Trong LFA, mét dù ¸n ph¸t triÓn ®−îc coi nh− mét chuçi çc sù kiÖn nèi tiÕp nhau theo quan hÖ nh©n qu¶. §iÒu nµy ®−îc m« t¶ tõng møc ë trang tr−íc: ®Çu vµo, ho¹t ®éng, ®Çu ra, môc tiªu vµ môc tiªu dµi h¹n. Bëi v× chóng ta ch−a râ r»ng, nh÷ng sù kiÖn nµy thùc chÊt cã x¶y ra hay kh«ng, bëi vËy qu¸ tr×nh nµy ®−îc coi nh− mét chuçi çc gi¶ thiÕt ph¸t triÓn mµ ta cã thÓ ph©n tÝch vµ m« t¶ ®−îc.

Chóng ta gi¶ sö r»ng:

NÕu chóng ta cã ®Çu vµo th× çc ho¹t ®éng sÏ ®−îc tiÕn hµnh.

NÕu çc ho¹t ®éng ®−îc tiÕn hµnh th× sÏ cã ®Çu ra.

NÕu thu ®−îc ®Çu ra th× môc ®Ých sÏ ®¹t ®−îc.

Trong t−¬ng lai nã sÏ ®ãng gãp vµo viÖc hoµn thµnh môc tiªu dµi h¹n .

Trong khi møc ®é ch¾c ch¾n cña çc gi¶ thiÕt ban ®Çu lµ rÊt cao nh−ng v× kÕt qu¶ cña dù ¸n phÇn lín phô thuéc vµo tr×nh ®é qu¶n lý cña ban qu¶n lý dù ¸n nªn tÝnh ch¾c ch¾n nµy bÞ gi¶m ®I rÊt nhiÒu ë nh÷ng møc cao h¬n.

Nh÷ng yÕu tè kh«ng ch¾c ch¾n cña qu¸ tr×nh nµy ®−îc gi¶i thÝch bëi çc gi¶ ®Þnh ë

tõng møc ®é. §©y lµ nh÷ng gi¶ ®Þnh vÒ çc yÕu tè vµ kh¶ n¨ng kh¸ch quan n»m ngoµi sù qu¶n lý trùc tiÕp cña dù ¸n, nh−ng ph¶i v−ît qua nã ®Ó ®−a qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tíi thµnh c«ng.

Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®−îc tæng qu¸t ho¸ trong mét ma trËn chøa ®Çy ®ñ çc yÕu tè c¬ b¶n nãi trªn: Ma trËn Dù ¸n (PM)

12

d

Môc tiªu µi h¹n

Môc tiªu

§Çu ra

Çc ho¹t

§Çu vµo

Çc gi¶ ®Þnh

Çc gi¶ ®Þnh

Çc gi¶ ®Þnh

Çc gi¶ ®Þnh

Çc gi¶ ®Þnh

c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña ma trËn Dù ¸n (PM)

13


Môc tiªu

§Çu ra

C¸c ho¹t ®éng

§Çu vµo

YÕu tè gi¶ ®Þnh




YÕu tè gi¶i ®Þnh

Dù ¸n vµ bèi c¶nh cña nã

LFA ph©n tÝch bèi c¶nh trªn mét bèi c¶nh réng, nh− ®−îc m« t¶ trong Ma trËn Dù ¸n ë trang ®èi diÖn.

Cã sù ph©n chia rÊt quan träng theo chiÒu ngang, gi÷a b¶n th©n dù ¸n (hép n»m bªn d−íi phÝa tr¸i) - çc môc tiªu cña nã (hép n»m bªn trªn, tr¸i). Dù ¸n lµ mét çi g× ®ã mµ ban qu¶n lý dù ¸n ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o ®¶m thùc hiÖn trong khi môc tiªu l¹i n»m ngoµi tÇm víi trùc tiÕp cña ban qu¶n lý dù ¸n chØ cã thÓ dù ®o¸n r»ng dù ¸n sÏ gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc hoµn thµnh çc môc tiªu.

Còng cã sù ph©n chia rÊt quan träng theo chiÒu däc gi÷a çc thµnh phÇn bÞ dù ¸n t¸c ®éng trùc tiÕp (çc hép bªn tr¸i) vµ çc yÕu tè kh¸ch quan ngoµi sù qu¶n lý trùc tiÕp cña ban qu¶n lý dù ¸n (hép bªn ph¶i). YÕu tè kh¸ch quan lµ nh÷ng yÕu tè mµ chóng ta dù ®o¸n tr−íc ®−îc r»ng nã sÏ ¶nh h−ëng lín tíi sù thµnh b¹i cña dù ¸n.

14

ViÖc x¸c ®Þnh râ nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan chñ yÕu ë giai ®o¹n ban ®Çu sÏ gióp cho viÖc lùa chän mét chiÕn l−îc dù ¸n hîp lý. ViÖc theo dâi gi¸m s¸t c¶ qu¸ tr×nh hoµn thµnh çc môc tiªu lÉn çc yÕu tè kh¸ch quan trong suèt thêi gian ho¹t ®éng cña dù ¸n, còng nh− xö lý kÞp thêi çc th«ng tin sÏ lµm t¨ng kh¶ n¨ng thµnh c«ng cña dù ¸n.

PM ®−a ra c¸i nh×n tæng thÓ cña dù ¸n, môc tiªu vµ m«i tr−êng cña nã

15

C¸c môc tiªu

Dù ¸n

M«i tr−êng

dù ¸n

Çc thµnh phÇn cña PM

Mét Ma trËn Dù ¸n trong thùc tÕ cã thÓ chøa ®ùng thªm mét sè thµnh phÇn ngoµi çc thµnh phÇn ®· nªu ë çc trang trªn. Th−êng th−êng cét chØ sè ®−îc bæ xung vµo môc tiªu dµi h¹n, môc tiªu tr−íc m¾t vµ çc ®Çu ra. Çc chØ sè sÏ quy ®Þnh b»ng çch nµo ®Ó ®¸nh gi¸ ®−îc møc ®é hoµn thµnh môc tiªu.

PM ®· ®−îc gi¶m tõ ma trËn 3x5 xuèng cßn ma trËn 3x4 b»ng çch ®−a hép ®Çu vµo xuèng vïng n»m d−íi çc chØ sè.

Tõng thµnh phÇn cña PM sÏ ®−îc m« t¶ ë trang sau. Çc m« t¶ cô thÓ h¬n cã thÓ t×m thÊy ë phÇn 3 cña cuèn sæ tay nµy.

16


Môc tiªu

§Çu ra

Çc ho¹t ®é

§Çu vµo





ChØ sè

ChØ sè

ChØ sè

1. Môc tiªu dµi h¹n

Lµ môc tiªu ë møc ®é cao h¬n mµ dù ¸n dù ®Þnh sÏ ®ãng gãp ®Ó thùc hiÖn (Nh¾c ®Õn nhãm ®èi t−îng t¸c ®éng)

1.ChØ sè

Lµ çc phÐp ®o (trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp) xem môc tiªu dµI h¹n ®· ®¹t ®−îc ®Õn møc ®é nµo

(CÇn ph¶I nãi râ çc biÖn ph¸p kiÓm tra)

1.YÕu tè gi¶ ®Þnh

Lµ çc sù kiÖn ®iÒu kiÖn hoÆc quyÕt ®Þnh quan träng cÇn thiÕt cho viÖc æn ®Þnh môc tiªu trong thêi gian l©u dµi

2. Môc tiªu

Lµ hÖ qu¶ mµ ta dù kiÕn sÏ ®¹t ®−îc nh− lµ kÕt qu¶ cña dù ¸n (Nh¾c ®Õn nhãm ®èi t−îng)

2.ChØ sè

Lµ çc phÐp ®o trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é mµ môc tiªu ®· ®¹t ®−îc

(Çc biÖn ph¸p kiÓm tra cÇn ph¶i ®−îc nªu râ)

2.yÕu tè gi¶ ®Þnh

Lµ çc sù kiÖn ®iÒu kiÖn hoÆc quyÕt ®Þnh quan träng ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña dù ¸n mµ ph¶i tÝnh ®Õn ®Ó ®¶m b¶o cho môc tiªu dµI h¹n ®−îc hoµn thµnh.

3.®Çu ra

Lµ kÕt qu¶ mµ ban qu¶n lý dù ¸n ph¶i ®¶m b¶o ®¹t ®−îc (Nh¾c ®Õn nhãm ®èi t−îng)

3.ChØ sè

Lµ çc phÐp ®o trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é ®Çu ra ®· ®¹t ®−îc (Çc biÖn ph¸p kiÓm tra cÇn ph¶i ®−îc nªu râ)

3. yÕu tè gi¶ ®Þnh

Lµ çc sù kiÖn, ®iÒu kiÖn hay çc quyÕt ®Þnh quan träng ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña ban qu¶n lý dù ¸n nh−ng l¹i cÇn thiÕt ®Ó hoµn thµnh môc tiªu tr−íc m¾t

4. Çc ho¹t ®éng

Lµ çc ho¹t ®éng mµ dù ¸n ph¶i tiÕn hµnh ®Ó t¹o ra ®Çu ra

5. §Çu vµo

Lµ hµng ho¸ vµ dÞch vô cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng

4. YÕu tè gi¶ ®Þnh

Lµ çc sù kiÖn, ®iÒu kiÖn hoÆc quyÕt ®Þnh quan träng ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña ban qu¶n lý dù ¸n nh−ng cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra ®Çu ra.

17

Sö dông LFA

LFA ®−îc sö dông kh«ng nh÷ng trong qu¸ tr×nh lªn kÕ ho¹ch ®Çu tiªn, mµ cßn lµ mét c«ng cô qu¶n lý trong qu¸ tr×nh thùc thi dù ¸n.

Trong khi v¹ch kÕ haäch c¸c thµnh viªn tham gia sÏ tiÕn hµnh ph©n tÝch tõng b−íc bèi c¶nh hiÖn tr¹ng vµ c¸c biÖn ph¸p sÏ ph¶i tiÕn hµnh nh− ®−îc m« t¶ trong phÇn 2 cña cuèn sæ tay nµy. PM lµ kÕt qu¶ cuèi cïng cña qu¸ tr×nh lªn kÕ ho¹ch theo LFA.

Sau ®ã PM sÏ ®−îc sö dông nh− lµ xuÊt ph¸t ®iÓm ®Ó thiÕt lËp phÇn néi dung kü thuËt cña HiÖp ®Þnh Dù ¸n còng nh− kÕ ho¹ch ho¹t ®éng chi tiÕt. Nã sÏ ®−îc sö dông lµm tµi liÖu tham chiÕu quan träng trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña dù ¸n ®Æc biÖt lµ trong theo dâi gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n.

ë rÊt nhiÒu dù ¸n, LFA cßn ®−îc sö dông trong qu¸ tr×nh thùc thi, vÝ dô nh− khi ®¸nh gi¸ dù ¸n, lËp kÕ ho¹ch më réng, thiÕt kÕ l¹i dù ¸n v.v.

18

ViÖc sö dông LFA sÏ ®−îc m« t¶ cô thÓ thªm ë phÇn 4 cña cuèn sæ tay nµy.

Pm lµ ®iÓm tham chiÕu chñ yÕu trong toµn bé thêi gian ho¹t ®éng cña dù ¸n

19

Ph¹m vi dù ¸n

Ph¹m vi dù ¸n

Héi th¶o LFA

Héi th¶o LFA lµ c«ng cô chñ yÕu cho viÖc lËp kÕ haäch vµ ph©n tÝch dù ¸n. Nã cã thÓ ®−îc tæ chøc d−íi nhiÒu h×nh thøc.

H×nh thøc ®¬n gi¶n nhÊt cña cuéc th¶o luËn néi bé ng¾n gän ®−îc tiÕn hµnh ë giai ®o¹n ®Çu tiªn ®Ó quyÕt ®Þnh xem liÖu cã nªn tiÕp tôc lËp kÕ ho¹ch cho dù ¸n hay kh«ng. HoÆc cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh ë møc ®é réng phô thuéc vµo viÖc ®©y lµ dù ¸n míi hay dù ¸n ®ang tiÕn hµnh; dù ¸n ®¬n gi¶n, víi b×nh diÖn hÑp, hay dù ¸n phøc t¹p víi néi dung ®a d¹ng nhiÒu thµnh phÇn…

Héi th¶o LFA møc ®é cao th−êng kÐo dµi tõ 6 ®Õn 12 ngµy vµ ®−îc tiÕn hµnh trong khu vùc dù ¸n víi sù tham gia cña tÊt c¶ çc bªn liªn quan, ®Ó chuÈn bÞ mét thiÕt kÕ thùc sù cho dù ¸n.

Héi th¶o LFA møc ®é cao th−êng bao gåm çc ®¹i diÖn çc n−íc nhËn viªn trî cÊp quèc gia, vïng ®Þa ph−¬ng, ®¹i diÖn tæ chøc cung cÊp viÖn trî, ®¹i diÖn çc tæ chøc, çc ban ngµnh cã liªn quan hoÆc bÞ ¶nh h−ëng vµ çc chuyªn gia t−¬ng øng. §iÒu nµy lµ cÇn thiÕt bëi v× sù hîp t¸c trong t−¬ng lai sÏ dÔ dµng h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n, nÕu tÊt c¶ çc bªn liªn quan ®Òu tham gia vµo viÖc thiÕt kÕ dù ¸n vµ ®Òu nhÊt trÝ víi nh÷ng môc tiªu cña nã.

§¹i diÖn çc bªn sÏ ®−îc h−ëng lîi còng cÇn ®−îc tham gia, hoÆc trùc tiÕp vµo héi th¶o, hay gi¸n tiÕp qua çc héi th¶o ®¬n gi¶n h¬n, sö dông nh÷ng ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng thÝch øng, ®Ó hä cã thÓ ®−îc bµy tá ®−îc ý kiÕn vµ th¶o luËn møc ®é −u tiªn.

NÕu cã ®iÒu kiÖn th× héi th¶o LFA cÇn ®−îc tiÕn hµnh ë khu vùc dù ¸n.

20

Héi th¶o ph¶i do çc chuyªn gia LFA ®iÒu khiÓn. Nh÷ng ng−êi ®iÒu khiÓn nµy tèt nhÊt lµ nh÷ng ng−êi ®éc lËp c¶ víi tæ chøc viÖn trî vµ çc n−íc tiÕp nhËn viÖn trî.

Héi th¶o LFA

Trong ®iÒu kiÖn cô thÓ, héi th¶o LFA cÇn:

§−îc tiÕn hµnh trong khu vùc dù ¸n

Cã ®Çy ®ñ ®¹i diÖn c¸c bªn tham gia

21

Do c¸c chuyªn gia ®éc lËp vÒ LFA ®iÒu khiÓn

Kü thuËt trùc quan

Kü thuËt trùc quan ®−îc sö dông trong çc héi th¶o vÒ LFA, ®Ó lµm cho viÖc suy luËn, th¶o luËn vµ tiÕn hµnh c«ng viÖc ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. Kü thuËt trùc quan th−êng sö dông mét sè l−îng lín çc tê minh ho¹ cã mµu s¾c ®Ó tr×nh bµy vµ ph©n tÝch ý kiÕn. Nguyªn t¾c chñ yÕu lµ çc ý kiÕn tham gia cña nh÷ng ng−êi tham gia héi th¶o lËp tøc ®−îc viÕt ra trªn çc b¶ng khæ lín vµ ®−îc ®Ýnh vµo t−êng ®Ó ai còng cã thÓ nh×n thÊy ®−îc. B»ng çch ®ã, viÖc th¶o luËn sÏ tËp trung h¬n, s©u s¾c h¬n vµ tÊt nhiªn hiÖu qu¶ sÏ ®−îc n©ng lªn râ rÖt.

M−êi nguyªn t¾c thùc tiÔn liªn quan ®Õn kü thuËt trùc quan lµ:

1. Ph¶i râ rµng: Tr×nh bµy tÊt c¶ çc ®Ò xuÊt lªn b¶ng vµ tr¸nh nh÷ng lËp luËn mÊt thêi giê.

2. Mçi vÊn ®Ò mét b¶ng ®−îc tr×nh bµy râ rµng vµ ng¾n gän.

3. C©u ch÷ ph¶i râ rµng, cô thÓ: TËp trung vµo néi dung cô thÓ, tr¸nh trïng lÆp hoÆc nh÷ng lËp luËn kh«ng râ rµng.

4. Ng−êi ®iÒu khiÓn ph¶i gióp ®ì nh÷ng thµnh viªn héi th¶o tham gia vµo viÖc tr×nh bµy nh÷ng ®Ò xuÊt cña hä lªn b¶ng vµ chñ tr× th¶o luËn.

5. ViÖc tham gia cña nh÷ng ng−êi ®iÒu khiÓn vµo çc cuéc th¶o luËn chØ giíi h¹n ë nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ph−¬ng ph¸p luËn cña LFA. Ng−êi ®iÒu khiÓn cÇn tr¸nh bÞ l«i cuèn vµo nh÷ng cuéc th¶o luËn vÒ néi dung.

6. Çc b¶n tr×nh bµy vÒ vÊn ®Ò tæng qu¸t cÇn ®−îc thay thÕ b»ng nhiÒu b¶ng víi nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ h¬n.

7. Ng−êi ®iÒu khiÓn cã thÓ thay ®æi hoÆc hoÆc t¹m ngõng çc vÊn ®Ò khi khi ng−êi tham gia héi th¶o yªu cÇu.

8. Çc vÊn ®Ò th¶o luËn sÏ ®−îc thay ®æi hoÆc ngõng vÜnh viÔn chØ khi nµo tÊt c¶ çc thµnh viªn tham gia héi th¶o ®ång ý.

9. NÕu çc cuéc th¶o luËn bÞ kÐo dµi hoÆc kh«ng mÊy hiÖu qu¶ th× ph¶i t¹m dõng b»ng çch sö dông çc “tÝn hiÖu giao th«ng” ®−îc tr×nh bµy ë trang ®èi diÖn. Khi ®ã héi th¶o ph¶i tiÕn hµnh th¶o luËn nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c cña vÊn ®Ò.

22

10. ChØ ®Õn cuèi buæi th¶o luËn th× çc ®−êng biÓu thÞ quan hÖ nh©n qu¶ míi ®−îc v¹ch ra.

“tÝn hiÖu giao th«ng” cho héi th¶o Lfa

23 23

?

CÇn ®−îc lµm râ h¬n

ë giai ®o¹n sau

INFO

CÇn bæ xung thªm

th«ng tin

Kh«ng ®ång ý, xung ®ét,

ý kiÕn ng−îc h¼n

STOP

Cuéc th¶o luËn bÞ dõng l¹i

25

PhÇn hai

LËp kÕ ho¹ch víi LFA

LFA tõng b−íc mét

Héi th¶o LFA th−êng tËp trung vµo nh÷ng khÝa c¹nh chñ yÕu cña thùc tÕ phøc t¹p ®ang tån t¹i ë n−íc nhËn viÖn trî.

TÝnh tæng hîp vµ toµn diÖn cña qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch sÏ phô thuéc vµo:

L−îng th«ng tin s½n cã

Møc ®é phøc t¹p cña nh÷ng vÊn ®Ò ph¶i gi¶i quyÕt

Sè l−îng vµ tr×nh ®é cña nh÷ng ng−êi tham gia

XuÊt ph¸t ®iÓm cña héi th¶o LFA ph¶i lµ mét tµi liÖu m« t¶ nh÷ng vÊn ®Ò hiÖn t¹i trong khu vùc dù ¸n, hay mét c¸ch kh¸c lµ mét nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi hoÆc tËp hîp nh÷ng th«ng tin chän läc cho môc ®Ých nµy.

Nh÷ng th«ng tin nh− thÕ cÇn ®−îc göi ®Õn nh÷ng ng−êi tham dù tr−íc khi cuéc héi th¶o LFA ®−îc tiÕn hµnh.

Nh÷ng th«ng tin liªn quan ®Õn nh÷ng nhãm cã lîi Ých liªn quan ®Õn nhu cÇu cña hä, t×nh tr¹ng v¨n ho¸ x· héi... còng cÇn ph¶i cã s½n.

ViÖc ph©n tÝch ®−îc tiÕn hµnh theo 4 b−íc nèi tiÕp nhau, ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng mèi quan hÖ nh©n qu¶ trùc tiÕp nhÊt vµ chñ yÕu nhÊt, vµ ®−îc tiÕp theo b»ng ba b−íc lËp kÕ ho¹ch nh»m thiÕt kÕ dù ¸n.

C¸c b−íc trong héi th¶o LFA ®−îc tæng qu¸t ë trang bªn vµ ®−îc m« t¶ chi tiÕt ë nh÷ng trang tiÕp sau ®ã.

Phô lôc A nªu lªn mét vÝ dô ng¾n gän ®Ó m« t¶ qu¸ tr×nh ph©n tÝch ®−îc tiÕn hµnh nh− thÕ nµo.

26

Ph©n tÝch t×nh h×nh

1. Ph©n tÝch çc bªn tham gia

2. Ph©n tÝch vÊn ®Ò

3. Ph©n tÝch môc tiªu

4. Ph©n tÝch lùa chän

ThiÕt kÕ dù ¸n

5. Çc thµnh phÇn cña dù ¸n (PM)

6. Çc yÕu tè kh¸ch quan (PM)

7. ChØ sè (PM)

27

B−íc I: Ph©n tÝch çc bªn tham gia

Mét lo¹t çc b¸o ço ®¸ng gi¸ vµ nghiªn cøu ®· chØ ra r»ng, sù thiÕu hiÓu biÕt cña nh÷ng ng−êi lµm kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ë c¶ hai phÝa, viÖn trî vµ nhËn viÖn trî, nh÷ng ng−êi sÏ ®−îc dù ¸n ph¸t triÓn t¸c ®éng ®Õn lµ nguyªn nh©n chñ yÕu g©y nªn nh÷ng khã kh¨n cho dù ¸n.

Bëi vËy, viÖc ®Çu tiªn lµ ph¶i x©y dùng mét bøc tranh ®Çy ®ñ vÒ tÊt c¶ nh÷ng nhãm ng−êi cã lîi Ých dï lµ ç nh©n hay tËp thÓ, dÝnh lÝu ®Õn dù ¸n.

Çc tæ chøc, çc cÊp chÝnh quyÒn vµ çc nhãm lîi Ých th−êng cã ®éng c¬ vµ lîi Ých kh¸c nhau. V× vËy, viÖc ph©n tÝch çc mèi quan t©m vµ mong ®îi cña nh÷ng ng−êi tham gia kh¸c nhau, kÓ c¶ ë giai ®o¹n ®Çu tiªn khi lËp kÕ ho¹ch vµ sau nµy trong qu¸ tr×nh thùc thi dù ¸n, lµ rÊt quan träng.

§ßi hái c¬ b¶n cña tÊt c¶ çc dù ¸n ph¸t triÓn lµ, môc tiªu dù ¸n ph¶i ph¶n ¸nh ®−îc nhu cÇu cña c¶ x· héi vµ cña tÊt c¶ çc nhãm ng−êi cã quan t©m, chø hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ nhu cÇu néi t¹i cña mét tæ chøc nµo ®ã.

TÊt c¶ çc bªn tham gia, mµ quan ®iÓm cña hä lµ cÇn thiÕt ph¶i tÝnh ®Õn, ®Ó hiÓu ®−îc çc vÊn ®Ò, còng nh− tÊt c¶ çc nhãm ng−êi mµ cã kh¶ n¨ng sÏ bÞ ¶nh h−ëng, trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp, tèt hay xÊu, bëi dù ¸n ph¸t triÓn trong khu vùc, ph¶i ®−îc liÖt kª vµo danh s¸ch.

Nh»m môc ®Ých ph©n tÝch s©u h¬n, mét vµi thµnh viªn tham dù trong héi th¶o cã thÓ ®−îc giao nhiÖm vô lµm ®¹i diÖn cho nh÷ng nhãm kh¸c nhau trong çc phiªn häp.

28

X¸c ®Þnh tÊt c¶ çc bªn

1. LiÖt kª tÊt c¶ çc ç nh©n, çc nhãm vµ çc tæ chøc bÞ ¶nh h−ëng bëi çc vÊn ®Ò cña dù ¸n.

2. Ph©n lo¹i theo nh÷ng nhãm, ç nh©n, tæ chøc, cÊp chÝnh quyÒn.... cã lîi Ých liªn quan.

3. Th¶o luËn xem çc lîi Ých vµ quan ®iÓm cña ai sÏ ®−îc −u tiªn khi ph©n tÝch vÊn ®Ò. §Æc biÖt chó träng vÒ giíi.

29

Xem xÐt mét vµi nhãm

Dùa trªn çc th«ng tin s½n cã vµ kinh nghiÖm còng nh− kiÕn thøc cña tõng thµnh

viªn tham gia, ta cã thÓ tiÕn hµnh ph©n tÝch chi tiÕt h¬n ®Ó chän ra ®−îc nh÷ng nhãm

riªng biÖt.

Nh÷ng ng−êi tham gia héi th¶o LFA, ph¶i quyÕt ®Þnh tiªu chuÈn chän lùa ®−îc sö

dông khi ph©n tÝch. Trang tiÕp theo sÏ ®−a ra mét ®Ò nghÞ cô thÓ.

Mét khi çc tiªu chuÈn ®· ®−îc x¸c ®Þnh, th× çc ®Æc tÝnh chñ yÕu cña tõng nhãm

riªng rÏ còng sÏ ®−îc x¸c ®Þnh.

30

Trong tr−êng hîp gÆp khã kh¨n, do nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau gi÷a nh÷ng ng−ßi tham

gia, cuéc th¶o luËn ph¶i ®−îc dõng l¹i b»ng viÖc sö dông çc “tÝn hiÖu giao th«ng”.

Nh÷ng tÝn hiÖu nµy sÏ nh¾c nhë ta thu thËp nhiÒu th«ng tin h¬n hoÆc sÏ t×m çch lµm

s¸ng tá vµo phÇn sau cña qu¸ tr×nh th¶o luËn.

Xem xÐt kü l−ìng mét vµi nhãm

4. Chän mét sè nhãm quan träng nhÊt.

5. TiÕn hµnh ph©n tÝch cô thÓ h¬n ®èi víi çc nhãm nµy, theo çc tiªu chÝ:

a) Çc vÊn ®Ò:

Nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu ¶nh h−ëng ®Õn nhãm ®ã hoÆc nhãm ®ã gÆp

ph¶i (kinh tÕ, m«i tr−êng, v¨n hãa...).

b) Çc quyÒn lîi:

Nh÷ng nhu cÇu vµ lîi Ých chñ yÕu theo quan ®iÓm cña nhãm ®ã.

c) TiÒm n¨ng:

Nh÷ng ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña nhãm ®ã.

d) Çc mèi liªn kÕt:

31

Nh÷ng xung ®ét quyÒn lîi chñ yÕu, nh÷ng h×nh thøc hîp t¸c hoÆc phô thuéc vµo nh÷ng nhãm kh¸c.

X¸c lËp nÐt chñ yÕu cña kÕ ho¹ch

Mét ®iÒu rÊt quan träng lµ, c¸c thµnh viªn tham gia héi th¶o LFA ph¶i ®ñ n¨ng lùc ®Ó tho¶ thuËn vÒ viÖc, nh÷ng quan ®iÓm vµ lîi Ých cña ai cÇn ph¶i ®−îc −u tiªn khi tiÕn hµnh ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò (b−íc 2). Nh÷ng c©u hái t−¬ng øng cÇn cã s½n trong ®Çu lµ:

Nhãm nµo cÇn sù trî gióp tõ bªn ngoµi nhiÒu nhÊt?

Nhãm lîi Ých nµo cÇn ph¶i ®−îc trî gióp ®Ó ®¶m b¶o ®¹t ®−îc sù ph¸t triÓn tÝch cùc?

32

Nh÷ng mèi xung ®ét nµo cã thÓ x¶y ra, nÕu hç trî cho mét vµi nhãm lîi Ých cô thÓ vµ nh÷ng biÖn ph¸p nµo ph¶i ®−îc tiÕn hµnh ®Ó tr¸nh sù xung ®ét ®ã.

LËp thø tù −u tiªn

33

6. Ph¶i quyÕt ®Þnh quan ®iÓm vµ lîi Ých cña nhãm nµo sÏ ®−îc −u tiªn khi tiÕn hµnh ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò (b−íc 2).

B−íc 2: ph©n tÝch vÊn ®Ò

Tæng quan

T×nh h×nh thùc tÕ ®−îc ph©n tÝch dùa trªn c¬ së çc th«ng tin s½n cã: nghÜa lµ çc vÊn ®Ò chñ yÕu ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh vµ çc mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a chóng ph¶i ®−îc cô thÓ ho¸ trªn c©y vÊn ®Ò.

Chøc n¨ng (quy chÕ) cña héi th¶o LFA cã thÓ bÞ h¹n chÕ trong mét ngµnh, lÜnh vùc

hoÆc khu vùc cô thÓ nµo ®ã. Trong mét sè tr−êng hîp kh¸c, héi th¶o l¹i ®−îc tiÕn

hµnh cã liªn quan ®Õn mét dù ¸n cô thÓ nµo ®ã ®ang ®−îc thùc thi.

34

§iÒu quan träng lµ, tÊt c¶ çc kh¶ n¨ng vµ ph−¬ng ¸n ph¶i ®−îc ®Æt ra trong qu¸

tr×nh ph©n tÝch vÊn ®Ò. Môc tiªu ë giai ®o¹n ®Çu nµy lµ, x©y dùng mét çi nh×n tæng

thÓ vÒ t×nh h×nh; sau nµy trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh, çc nÐt chñ yÕu ph¶i ®−îc thu hÑp

l¹i vµ ph©n tÝch s©u s¾c h¬n ®Ó chuÈn bÞ thiÕt kÕ dù ¸n.

H×nh thµnh çc vÊn ®Ò

1. X¸c ®Þnh çc vÊn ®Ò ®ang tån t¹i chø kh«ng ph¶i çc vÊn ®Ò cã thÓ x¶y ra hoÆc çc vÊn ®Ò t−ëng t−îng hoÆc çc vÊn ®Ò trong t−¬ng lai.

2. VÊn ®Ò kh«ng ph¶i lµ sù thiÕu çc gi¶i ph¸p – mµ lµ mét hiÖn tr¹ng mang tÝnh tiªu cùc.

VÝ dô:

Kh«ng ®óng §óng

3. Cø mçi vÊn ®Ò lµm mét b¶ng.

35

Kh«ng cã s½n thuèc

trõ s©u

Mïa mµng bÞ s©u

ph¸ ho¹i

X¸c ®Þnh ®iÓm xuÊt ph¸t

Mçi ng−êi tham dù ph¶i viÕt ra mét ®Ò xuÊt vÒ mét vÊn ®Ò mÊu chèt nghÜa lµ theo ý «ng Êy/bµ Êy th×, vÊn ®Ò träng t©m nhÊt lµ g× trong toµn bé nh÷ng vÊn ®Ò ®ang gi¶i quyÕt .

§Ò tµi ®Ó h−íng dÉn th¶o luËn vµ chän läc vÊn ®Ò mÊu chèt lµ lîi Ých vµ nh÷ng vÊn ®Ò cña çc nhãm, ç nh©n vµ tæ chøc cã liªn quan.

Sau ®ã, héi th¶o sÏ tiÕn hµnh th¶o luËn tõng ®Ò xuÊt, vµ ph¶i cè g¾ng ®Ó nhÊt trÝ chän mét vÊn ®Ò chñ yÕu.

NÕu héi th¶o kh«ng nhÊt trÝ ®−îc, th× khi ®ã:

Tr×nh bµy çc vÊn ®Ò ®Ò xuÊt d−íi d¹ng c©y vÊn ®Ò, tuú theo quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a chóng.

Cè g¾ng ®Ó ®¹t ®−îc sù tho¶ thuËn chñ yÕu dùa trªn çc quan s¸t tæng thÓ, ®¹t ®−îc b»ng çch nµy.

NÕu ®Õn lóc ®ã mµ vÉn kh«ng ®¹t ®−îc tho¶ thuËn, th×:

Thö çc ph−¬ng ph¸p nh− cïng suy nghÜ, ®ãng vai çc bªn kh¸c nhau hoÆc nh÷ng ph−¬ng ph¸p trî gióp ra quyÕt ®Þnh kh¸c.

Chän quyÕt ®Þnh tèt nhÊt b»ng çch chÊm ®iÓm, hoÆc

T¹m thêi chän mét ®Ò xuÊt lµm vÊn ®Ò chñ yÕu, tiÕp tôc lµm viÖc vµ sÏ quay l¹i th¶o luËn ®Ó chän lùa vÊn ®Ò chñ yÕu sau.

36

Trong møc ®é cã thÓ, cÇn tr¸nh viÖc bá phiÕu ®Ó chän theo ph−¬ng ph¸p ®a sè.

Chän ®iÓm xuÊt ph¸t

1. X¸c ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu ®ang tån t¹i, trªn c¬ së c¸c th«ng tin s½n cã (ph−¬ng ph¸p cïng suy nghÜ).

37

2. Chän mét vÊn ®Ò chñ yÕu ®Ó ph©n tÝch.

Ph¸t triÓn c©y vÊn ®Ò

C¸c nguyªn nh©n trùc tiÕp vµ cèt lâi cña vÊn ®Ò mÊu chèt ph¶i ®−îc ®Æt song song víi nhau ngay d−íi vÊn ®Ò ®ã.

C¸c hËu qu¶ trùc tiÕp vµ quan träng cña vÊn ®Ò mÊu chèt ph¶i ®−îc ®Æt song song víi nhau theo mét hµng trªn vÊn ®Ò ®ã.

Nh÷ng nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ sau ®ã l¹i ®−îc tiÕp tôc ph¸t triÓn, theo nguyªn t¾c võa nãi ®Ó t¹o thµnh c©y vÊn ®Ò.

ViÖc ph©n tÝch vÊn ®Ò sÏ ®−îc kÕt thóc khi tÊt c¶ ®¹i biÓu tham dù ®· nhÊt trÝ r»ng toµn bé nh÷ng nguån th«ng tin quan träng ®· ®−îc ®−a vµo xem xÐt, ®Ó gi¶i thÝch nh÷ng mèi liªn hÖ gi÷a nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ ®Æc tr−ng cho vÊn ®Ò ®ã.

38

NameTitle

NameTitle

NameTitle

NameTitle

VÊn ®Òträng t©m

NameTitle

NameTitle

NameTitle

NameTitle

NameTitle

NameTitle

NameTitle

NameTitle

HËu qu¶

Nguyªn nh©n

X©y dùng c©y vÊn ®Ò

3. X¸c ®Þnh nh÷ng nguyªn nh©n trùc tiÕp vµ quan träng cña vÊn ®Ò.

4. X¸c ®Þnh nh÷ng hËu qu¶ trùc tiÕp vµ quan träng cña vÊn ®Ò chñ yÕu.

5. X©y dùng c©y vÊn ®Ò, ®Ó chØ ra mèi quan hÖ gi÷a nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ gi÷a c¸c vÊn ®Ò.

39

6. Xem xÐt l¹i c©y vÊn ®Ò, c©n nh¾c tÝnh ch¾c ch¾n, tÝnh ®Çy ®ñ vµ tiÕn hµnh nh÷ng ®iÒu chØnh cÇn thiÕt.

B−íc 3: Ph©n tÝch môc tiªu

Ph¸t triÓn c©y môc tiªu

Trong ph©n tÝch môc tiªu, c©y vÊn ®Ò sÏ ®−îc chuyÓn thµnh c©y môc tiªu (çc gi¶i ph¸p t−¬ng lai cho çc vÊn ®Ò) vµ ph©n tÝch nã.

Lµm viÖc theo nguyªn t¾c tõ trªn xuèng, tÊt c¶ çc vÊn ®Ò sÏ ®−îc tr×nh bÇy l¹i ®Ó biÕn nã thµnh môc tiªu (tr×nh bµy theo h−íng tÝch cùc).

VÊn ®Ò chñ yÕu sÏ ®−îc chuyÓn t−¬ng tù sang thµnh mét môc tiªu vµ tõ ®©y nã sÏ kh«ng ®−îc nhÊn m¹nh n÷a.

Nh÷ng khã kh¨n trong viÖc viÕt l¹i c©u ch÷ tõ vÊn ®Ò thµnh môc tiªu l¹i cã thÓ ®−îc gi¶i quyÕt b»ng çch lµm râ h¬n çch tr×nh bÇy nh÷ng vÊn ®Ò lóc ®Çu.

NÕu sau khi ®−îc viÕt l¹i tõ vÊn ®Ò mµ çch tr×nh bµy môc tiªu vÉn kh«ng to¸t lªn ý nghÜa th× h·y tr×nh bµy mét môc tiªu thay thÕ, hoÆc ®Ó vÊn ®Ò l¹i nguyªn vÑn, kh«ng thay ®æi.

H·y kiÓm tra ®Ó ®¶m b¶o r»ng viÖc ®¹t ®−îc môc tiªu ë mét møc cã thÓ ®ñ ®Ó ®¹t môc tiªu ë møc ®é tiÕp theo kh«ng.

VÊn ®Ò: “NÕu nguyªn nh©n A th× sÏ ¶nh h−ëng ®Õn B”

Môc tiªu: “’BiÖn ph¸p X ®Ó ®¹t ®−îc kÕt qu¶ Y”

Chó ý çc quan hÖ nguyªn nh©n – hËu qu¶ th−êng kh«ng tù biÕn thµnh biÖn ph¸p – kÕt qu¶. §iÒu nµy phô thuéc vµo viÖc tr×nh bÇy l¹i.

NÕu b¾t ®Çu tõ d−íi ng−îc lªn, th× ph¶i ®¶m b¶o r»ng quan hÖ nguyªn nh©n – hËu qu¶ ®−îc biÕn thµnh quan hÖ biÖn ph¸p – kÕt qu¶ ®−îc.

40

Cuèi cïng, h·y nèi nh÷ng ®−êng ®Ó chØ thÞ quan hÖ biÖn ph¸p – kÕt qu¶ trong c©y môc tiªu.

Ph¸t triÓn c©y môc tiªu

7. Tr×nh bÇy l¹i çc thµnh phÇn cña c©y vÊn ®Ò d−íi d¹ng çc hoµn c¶nh tÝch cùc.

8. Xem xÐt l¹i nh÷ng quan hÖ biÖn ph¸p – kÕt qu¶ võa thu ®−îc, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ch¾c ch¾n cña c©y môc tiªu.

9. NÕu cÇn thiÒt:

Xem xÐt l¹i çch tr×nh bÇy

Xo¸ bá nh÷ng môc tiªu tá ra kh«ng cÇn thiÕt hoÆc kh«ng thùc tÕ

Thªm nh÷ng môc tiªu míi khi cÇn thiÕt

41

10. VÏ nh÷ng ®−êng nèi ®Ó biÓu thÞ mèi quan hÖ biÖn ph¸p – kÕt qu¶ ®−îc.

B−íc 4: Ph©n tÝch çc chän lùa kh¸c

Sµng läc çc chän lùa kh¸c

Môc ®Ých cña sù ph©n tÝch çc chän lùa kh¸c lµ nh»m ®Ó chän ra nh÷ng gi¶i ph¸p kh¸c cã thÓ cã, ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña nã vµ nhÊt trÝ mét chiÕn l−îc dù ¸n.

Çc nh¸nh biÖn ph¸p – kÕt qu¶ kh¸c nhau cña c©y môc tiªu, cã kh¶ n¨ng trë thµnh çc dù ¸n cÇn ®−îc x¸c ®Þnh vµ ®¸nh dÊu khoanh trßn. Nh÷ng nh¸nh biÖn ph¸p – kÕt qu¶ nµy sÏ trë thµnh nh÷ng gi¶i ph¸p chän lùa.

42

Sau khi tham gia chiÕu kÕt qu¶, tõ phÇn ph©n tÝch çc bªn tham gia (b−íc 1), nh÷ng ng−êi tham gia sÏ th¶o luËn nh÷ng ph−¬ng ¸n chän lùa kh¸c nhau, nh»m môc ®Ých xem xÐt liÖu nhãm lîi Ých nµo sÏ bÞ ¶nh h−ëng vµ bÞ ¶nh h−ëng tíi møc ®é nµo vµ b»ng çch nµo bëi nh÷ng biÖn gi¶i ph¸p chän lùa ®ã.

X¸c ®Þnh nh÷ng gi¶i ph¸p chän lùa kh¸c

1. X¸c ®Þnh nh÷ng møc thang “biÖn ph¸p – kÕt qu¶” kh¸c nhau, lµm c¬ së cho nh÷ng ph−¬ng ¸n chän lùa cã thÓ hoÆc lµ nh÷ng cÊu phÇn cña dù ¸n.

2. Bá nh÷ng môc tiªu kh«ng thÓ ®¹t ®−îc, hoÆc kh«ng ®−îc mong muèn .

3. Bá nh÷ng môc tiªu mµ c¸c dù ¸n kh¸c còng ®ang theo ®uæi, trong khu vùc dù ¸n.

43

4. Th¶o luËn nh÷ng ý nghÜa t¸c ®éng víi c¸c nhãm bÞ ¶nh h−ëng.

Sµng läc mét chän lùa kh¶ thi nhÊt

Nh÷ng ph−¬ng ¸n chän lùa cÇn ph¶i ®−îc xem xÐt liªn quan víi çc tiªu chÝ sau:

Tæng chi phÝ

Lîi Ých cho çc nhãm ®−îc −u tiªn

Kh¶ n¨ng ®¹t ®−îc çc môc tiªu

Çc rñi ro mang tÝnh x· héi

Nh÷ng ng−êi tham gia héi th¶o còng cÇn ph¶i nhÊt trÝ vÒ nh÷ng tiªu chÝ kh¸c nÕu cã, khi ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña çc ph−¬ng ¸n chän lùa.

Çc tiªu chÝ cã thÓ bao gåm:

Kü thuËt : TÝnh phï hîp, kh¶ n¨ng sö dông nguån lùc ®Þa ph−¬ng, sù phï hîp víi thÞ tr−êng v.v...

Tµi chÝnh: chi phÝ, møc ®é v÷ng bÒn vÒ tµi chÝnh, nhu cÇu ngo¹i tÖ...

Kinh tÕ: Nh÷ng thu håi vÒ kinh tÕ, tÝnh hiÖu qu¶ cña chi phÝ...

Tæ chøc: N¨ng lùc, kh¶ n¨ng, trî gióp kü thuËt

X· héi/Ph©n phèi: Sù ph©n phèi chi phÝ vµ lîi Ých, çc vÊn ®Ò vÒ giíi, nh÷ng h¹n chÕ vÒ v¨n ho¸, x· héi, huy ®éng vµ tham gia lùc l−îng ®Þa ph−¬ng...

M«i tr−êng: ¶nh h−ëng m«i tr−êng, chi phÝ so víi lîi Ých vÒ m«i tr−êng.

Nhãm lËp kÕ ho¹ch cÇn ph¶i xem xÐt nh÷ng tiªu chÝ kh¸c nhau ®èi víi nh÷ng ph−¬ng ¸n chän lùa kh¸c nhau vµ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ s¬ bé, thÝ dô møc ®¸nh gi¸ cao/ thÊp; +/-; më réng/ h¹n chÕ...

Dùa trªn nh÷ng kÕt qu¶ thu ®−îc, nhãm lËp kÕ ho¹ch ph¶i nhÊt trÝ ®−îc mét chiÕn l−îc dù ¸n.

44

Chän chiÕn l−îc dù ¸n

5. §¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña çc ph−¬ng ¸n chän lùa kh¸c nhau

6. Lùa chän mét trong çc lùa chän lµm chiÕn l−îc ph−¬ng ¸n

7. NÕu kh«ng tho¶ thuËn ®−îc mét çch trùc tiÕp th×:

- §−a ra nh÷ng tiªu chÝ bæ xung hoÆc

45

- Söa ®æi ph−¬ng ¸n cã nhiÒu kh¶ n¨ng nhÊt b»ng çch bæ sung thªm hoÆc bít ®i mét sè yÕu tè tõ c©y môc tiªu.

b−íc 5: x¸c ®Þnh nh÷ng thµnh phÇn chñ yÕu cña dù ¸n (PM)

Mét khi chiÕn l−îc dù ¸n ®−îc chän, th× thµnh phÇn chñ yÕu cña dù ¸n sÏ thu ®−îc tõ c©y môc tiªu, vµ sÏ ®−îc chuyÓn vµo cét däc ®Çu tiªn cña Ma trËn dù ¸n (PM) (xem trang 17).

B¾t ®Çu tõ trªn ®Ønh ®i xuèng.

QuyÕt ®Þnh mét môc tiªu dµI h¹n vµ mét môc tiªu tr−íc m¾t.

NÕu cÇn thiÕt chØnh l¹i c©u ch÷ cña c©y môc tiªu ®Ó lµm cho nã râ rµng h¬n

Môc tiªu dµi h¹n m« t¶ môc tiªu ta dù ®Þnh sÏ ®¹t ®−îc trong t−¬ng lai xa mµ dù ¸n ®ãng gãp ®Ó trá thµnh hiÖn thùc (gi¶i tr×nh cña dù ¸n).

Môc ®Ých cña dù ¸n m« t¶ nh÷ng t¸c ®éng dù kiÕn ®èi víi bªn ®−îc h−ëng trùc tiÕp nh− mét hiÖn tr¹ng t−¬ng lai ®−îc m« t¶ mét çch chÝnh x¸c.

Chó ý: ChØ cã thÓ cã mét môc tiªu tr−íc m¾t.

KÕt qu¶ ®Çu ra ®−îc tr×nh bµy nh− nh÷ng môc tiªu mµ ban qu¶n lý dù ¸n cÇn ph¶i ®¹t ®−îc vµ gi÷ v÷ng trong suèt qu¸ tr×nh dù ¸n. Nh÷ng t¸c ®éng tæng hîp cña nh÷ng kÕt qu¶ ®Çu ra nµy ph¶i ®ñ ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu tr−íc m¾t cña dù ¸n.

Chó ý: Trong khi Ban qu¶n lý dù ¸n ph¶i ®¶m b¶o ®¹t ®−îc çc ®Çu ra cña dù ¸n, th× môc tiªu tr−íc m¾t l¹i n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña hä.

Çc ho¹t ®éng ®−îc tr×nh bµy nh− nh÷ng quy tr×nh. CÇn tr¸nh chi tiÕt ho¸ ho¹t ®éng; cÇn chØ râ cÇn chØ râ nh÷ng cÊu tróc c¬ b¶n vµ chiÕn l−îc thùc hiÖn dù ¸n.

TÊt c¶ çc ®Çu ra ph¶i ®−îc ®¸nh sè. Mçi ho¹t ®éng còng ph¶i ®−îc ®¸nh sè víi ®Çu ra t−¬ng øng.

46

Nh÷ng ®Çu vµo chñ yÕu ®−îc biÓu hiÖn d−íi d¹ng kinh phÝ, nh©n lùc, vËt lùc.

X¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè chñ yÕu cña dù ¸n

1. Môc tiªu dµi h¹n

2. Môc ®Ých

3. §Çu ra

4. Nh÷ng ho¹t ®éng

47

5. §Çu vµo

b−íc 6: x¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè gi¶ ®Þnh

X¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè gi¶ ®Þnh

Çc yÕu tè gi¶ ®Þnh m« t¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn ph¶i cã ®Ó dù ¸n thµnh c«ng, nh−ng nã l¹i n»m ngoµi sù kiÓm so¸t trùc tiÕp cña ban qu¶n lý dù ¸n.

B¾t ®Çu lµm tõ d−íi lªn

KiÓm tra xem liÖu ®Çu vµo ®· ®Çy ®ñ ch−a ®Ó tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng dù kiÕn hoÆc liÖu çc ho¹t ®éng bæ xung kh¸c cã cÇn ®−îc x¶y ra bªn ngoµi dù ¸n kh«ng (yÕu tè gi¶ ®Þnh).

Cã thÓ thu ®−îc mét vµi yÕu tè gi¶ ®Þnh tõ çc thµnh phÇn trong c©y môc tiªu nh−ng kh«ng ®−îc ®−a vµo dù ¸n.

X¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè gi¶ ®Þnh ë tõng møc ®é trong PM cho ®Õn cÊp môc tiªu dµi h¹n.

B¾t ®Çu tõ d−íi cïng, xem xÐt ë mäi møc ®Ó ®¶m b¶o r»ng çc ®Ò xuÊt nèi tiÕp nhau mét çch logic vµ ®Çy ®ñ. Mçi møc ph¶i chøa ®ùng nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ ®Çy ®ñ cho nh÷ng møc phÝa trªn tiÕp theo (xem trang 49)

§¶m b¶o ®Ó çc yÕu tè gi¶ ®Þnh ®−îc miªu t¶ víi møc ®é chi tiÕt ®Çy ®ñ (víi çc chØ sè nÕu cã) ®Ó ta cã thÓ theo dâi ®−îc.

VÝ dô çc yÕu tè gi¶ ®Þnh:

Nh÷ng ng−êi nhËn häc bæng trë l¹i nhËn vÞ trÝ c«ng t¸c ®−îc giao

Çc tæ chøc ®Þa ph−¬ng hîp t¸c trong viÖc lËp kÕ ho¹ch

48

Sù thay ®æi gi¸ quèc tÕ kh«ng v−ît qua khái giíi h¹n tµi chÝnh cña dù ¸n.

X¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè gi¶ ®Þnh quan träng

YÕu tè gi¶ ®Þnh:

1. Cã thÓ ®−îc nhËn tõ c©y môc tiªu

2. §−îc tr×nh bµy d−íi d¹ng nh÷ng ®iÒu kiÖn tÝch cùc (xem phÇn môc tiªu)

3. §−îc liªn kÕt víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau trong PM

49

4. §−îc c©n nh¾c, tuú thuéc vµo møc ®é quan träng vµ kh¶ n¨ng cã thÓ x¶y ra.

KiÓm tra çc yÕu tè gi¶ ®Þnh

ý nghÜa cña çc yÕu tè gi¶ ®Þnh ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸ nh»m môc ®Ých chØ ra kh¶ n¨ng thµnh c«ng cña dù ¸n.

Nghiªn cøu kü danh môc çc yÕu tè gi¶ ®Þnh ë tõng møc ®é cña PM, kiÓm tra tÇm quan träng vµ kh¶ n¨ng hiÖn thùc cña nã nh− ®−îc nªu ra ë trang tiÕp.

Çc yÕu tè gi¶ ®Þnh Ýt kh¶ n¨ng x¶y ra hoÆc kh«ng quan träng ®èi víi kÕt qu¶ cña dù ¸n cÇn ®−îc lo¹i bá.

NÕu nh÷ng ng−êi tham dù héi th¶o LFA quyÕt ®Þnh r»ng mét yÕu tè gi¶ ®Þnh rÊt quan träng nh−ng Ýt cã kh¶ n¨ng x¶y ra th× ®Êy lµ yÕu tè huû diÖt. NÕu yÕu tè huû diÖt ®−îc t×m ra th× dù ¸n ph¶i ®−îc thay ®æi ®Ó tr¸nh nh÷ng yÕu tè ®ã hoÆc ph¶i huû dù ¸n.



Môc ®Ých


§Çu ra


§Çu vµo


50

ë mçi møc, PM ph¶i chøa ®ùng çc ®iÒu kiÖn ®Çy ®ñ vµ cÇn thiÕt cho møc trªn tiÕp

theo.

KiÓm tra møc ®é quan träng cña yÕu tè gi¶ ®Þnh

51

1. Lo¹i bá nh÷ng yÕu tè gi¶ ®Þnh nÕu biÕt râ r»ng:

• Kh«ng quan träng ®èi víi kÕt qu¶

• Ýt cã kh¶ n¨ng x¶y ra

2. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn cña c¸c yÕu tè gi¶ ®Þnh cßn l¹i:

a) Cã thÓ x¶y ra nh−ng ch−a ch¾n ch¾n:

§−a yÕu tè gi¶ ®Þnh nµy vµo PM vµ ph¶i ®¶m b¶o:

• Theo dâi nã

• B¸o c¸o nh÷ng thay ®æi

• NÕu cã thÓ th× ph¶i t¸c ®éng tíi nã

b) Ýt kh¶ n¨ng x¶y ra (yÕutè huû diÖt):

c) NÕu ®iÒu ®ã kh«ng thÓlµm ®−îc:

ThiÕt kÕ l¹i dù ¸n

Tõ chèi dù ¸n

B−íc 7: çc chØ sè (PM)

Tæng quan

Çc chØ sè th−êng ®−îc nªu ë cét thø hai trong PM.

Chi tiÕt cña chØ sè quyÕt ®Þnh, b»ng çch nµo chóng ta cã thÓ ®o ®−îc møc ®é hoµn thµnh môc tiªu cña dù ¸n ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau. Ph−¬ng ph¸p ®o cã thÓ lµ:

§o mang tÝnh ®Þnh l−îng, vÝ dô nh− bao nhiªu km ®−êng ®−îc n©ng cÊp.

§o chÊt l−îng, vÝ dô hîp t¸c x· n«ng nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶.

T¹o thãi quen míi, vÝ dô cµng ngµy cµng cã nhiÒu ng−êi sö dông çc thiÕt bÞ vÖ sinh.

Çc chØ sè ®Þnh l−îng cÇn ®−îc ®Ò ra sao cho cã thÓ ®o ®¹c ®−îc cµng cô thÓ cµng tèt.

Cã thÓ cÇn ®−îc bæ xung thªm cho çc chØ sè trùc tiÕp b»ng chØ sè hç trî gi¸n tiÕp.

VÝ dô vÒ chØ sè trùc tiÕp vµ chØ sè gi¸n tiÕp:

Môc ®Ých

N©ng cao møc

thu nhËp cña

çc n«ng tr¹i nhá

ChØ sè trùc

tiÕp

Sè l−îng l−¬ng thùc ®−îc b¸n ra

ChØ sè gi¸n tiÕp

Sè l−îng vËt dông gia ®×nh mua ®−îc

M¸i nhµ ®−îc lîpb»ng t«n míi

52

Tèt h¬n lµ nªn cã vµi chØ sè thay v× chØ cã mét chØ sè. Çc chØ sè ®¬n lÎ th−êng khã m« t¶ ®−îc toµn bé bøc tranh vÒ sù thay ®æi.

X¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p kiÓm tra møc ®é hoµn thµnh môc tiªu

Trong khu«n khæ cña LFA, chØ sè quy ®Þnh tiªu chuÈn ph¶i ®Æt ®−îc ®Ó hoµn thµnh

môc tiªu dµi h¹n, môc tiªu tr−íc m¾t vµ ®Çu ra.

ChØ sè ph¶i nªu ®−îc:

Nhãm ®èi t−îng (cho ai)

Sè l−îng (bao nhiªu)

ChÊt l−îng (cã tèt kh«ng)

Thêi h¹n (khi nµo)

§Þa ®iÓm (ë ®©u)

ChØ sè t¹o c¬ së ®Ó gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸.

53

X©y dùng chØ sè

Mét chØ sè tèt lµ:

Cã ý nghÜa, tøc lµ nã ph¶i ph¶n ¸nh mét phÇn quan träng cña môc tiªu theo nh÷ng tiªu chÝ cô thÓ.

§éc lËp, ë nhiÒu møc ®é. Bëi v× môc tiªu dµi h¹n vµ môc tiªu tr−íc m¾t th−êng kh¸c nhau, vµ mçi chØ sè chØ cã thÓ ph¶n ¸nh mét b»ng chøng vÒ møc ®é ®¹t ®−îc môc tiªu, cho nªn mét chØ sè th−êng kh«ng thÓ sö dông cho nhiÒu h¬n mét môc tiªu.

Dùa vµo thùc tÕ mçi chØ sè ph¶i ph¶n ¸nh mét thùc tÕ chø kh«ng ph¶i lµ mét c¶m nhËn chñ quan. Nã ph¶i cã ý nghÜa nh− nhau ®èi víi c¶ ng−êi ñng hé dù ¸n vµ nh÷ng ng−êi nghi ngê.

Hîp lý, tøc lµ nh÷ng thay ®æi ®−îc ghi nhËn ph¶i cã nguyªn nh©n trùc tiÕp tõ dù ¸n.

Ph¶i dùa trªn c¬ së çc d÷ liÖu cã thÓ thu thËp ®−îc. ChØ sè cÇn ph¶i ®−îc dùa vµo çc c¬ së d÷ liÖu s½n cã, hoÆc cã thÓ thu thËp ®−îc mµ kh«ng ph¶i mÊt qu¸ nhiÒu c«ng søc, lµ mét m¶ng ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh cña dù ¸n.

Çc sè ®o chØ sè ®Ò ra vÒ nguyªn t¾c ph¶i ®¹t møc chÝnh x¸c ®ñ ®Ó cã thÓ kiÓm chøng çc chØ sè nµy mét çch kh¸ch quan. Mét chØ sè (cã thÓ kiÓm chøng mét çch kh¸ch quan) khi nhiÒu ng−êi kh¸c nhau cïng theo quy tr×nh ®o ®¹c nh−ng ®éc lËp víi nhau, ph¶i cïng thu ®−îc kÕt qu¶ nh− nhau.

54

Trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch lóc ban ®Çu, chØ sè cã gi¸ trÞ h−íng dÉn ®Ó chóng ta ph©n tÝch kh¸i niÖm dù ¸n. Nh÷ng gi¸ trÞ mang tÝnh h−íng dÉn nµy cÇn ph¶i ®−îc xem xÐt l¹i khi dù ¸n ®· trë thµnh hiÖn thùc, vµ nÕu cÇn thiÕt, ph¶i ®−îc thay thÕ b»ng nh÷ng chØ sè ®Æc tr−ng cña dù ¸n.

H×nh thµnh chØ sè

Môc tiªu: S¶n l−îng n«ng nghiÖp ®−îc n©ng cao

5. X¸c ®Þnh chØ sè:

N¨ng suÊt lóa t¨ng

6. X¸c ®Þnh nhãm ®èi t−îng:

Nh÷ng n«ng hé nhá (canh t¸c tõ 3 ha trë x−èng)

7. L−îng ho¸:

N¨m tr¨m n«ng hé nhá n©ng s¶n l−îng lªn 50%

8. X¸c ®Þnh chÊt l−îng:

Gi÷ v÷ng chÊt l−îng cña vô n¨m nay nh− n¨m 1989

9. X¸c ®Þnh khung thêi h¹n:

Tõ th¸ng 10 n¨m 1990 ®Õn th¸ng 10 n¨m 1991

10. X¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm:

HuyÖn Umbia

KÕt hîp c¸c yÕu tè trªn: 500 n«ng hé nhá ë huyÖn Umbia (tõ 3 ha trë xuèng) ®· n©ng s¶n l−îng lóa lªn 50% tõ th¸ng 10,1990 ®Õn th¸ng 10,1991 ®ång thêi gi÷ nguyªn chÊt l−îng cña vô thu ho¹ch 1989.

55

kiÓm tra çc biÖn ph¸p x¸c minh

Mét khi chØ sè ®−îc h×nh thµnh, th× nguån th«ng tin cÇn thiÕt cho chóng còng ph¶i ®−îc quy ®Þnh cô thÓ, tøc lµ:

Nh÷ng th«ng tin nµo ph¶i lu«n cã

Trong d¹ng nµo; vµ

Ai ph¶i cung cÊp th«ng tin ®ã

Çc nguån th«ng tin bªn ngoµi dù ¸n ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸ vÒ kh¶ n¨ng tiÕp cËn, ®é tin cËy vµ tÝnh t−¬ng thÝch.

Còng ph¶i ®¸nh gi¸ nhu cÇu c«ng viÖc vµ chi phÝ cho c«ng t¸c thu thËp th«ng tin do dù ¸n tiÕn hµnh còng ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸.

Çc chØ sè mµ ta kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®−îc çc biÖn ph¸p ®Ó thÈm tra, th× ph¶i ®−îc thay thÕ b»ng çc chØ sè kh¸c cã thÓ thÈm tra ®−îc.

Çc chØ sè, mµ sau khi xem xÐt ®¸nh gi¸ chi phÝ vµ møc ®é sö dông, ta thÊy qu¸ tèn kÐm, th× ph¶i ®−îc thay thÕ b»ng nh÷ng chØ sè ®¬n gi¶n h¬n vµ rÎ t×ªn h¬n.

56

Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh chØ sè, ph¶i chØ ra ®−îc çc biÖn ph¸p thÈm tra. Trong hiÒu tr−êng hîp, sÏ rÊt cã lîi nÕu ta ®−a thªm mét cét (biÖn ph¸p thÈm tra PM).

KiÓm tra tÝnh h÷u Ých cña chØ sè

1. LiÖu cã s½n th«ng tin tõ nh÷ng nguån hiÖn cã hay kh«ng (thèng kª, l−u tr÷ sæ s¸ch tµI liÖu)?

2. LiÖu th«ng tin cã ®ñ ®é tin cËy vµ ®−îc cËp nhËt kh«ng?

3. LiÖu cã cÇn ph¶i tæ chøc thu thËp sè liÖu ®Æc biÖt kh«ng?

4. NÕu ph¶i th× liÖu lîi Ých thu ®−îc cã xøng ®¸ng víi c«ng søc bá ra hay kh«ng?

57

Tr¸nh nh÷ng chØ sè qu¸ tèn kÐm vµ kh«ng ®¶m b¶o ®é tin cËy

59

PhÇn 3

KiÓm tra viÖc thiÕt kÕ dù ¸n

KiÓm tra viÖc thiÕt kÕ dù ¸n

BÊt luËn thiÕt kÕ dù ¸n lµ kÕt qu¶ cña héi th¶o LFA, ®−îc tiÕn hµnh tõng b−íc mét, nh− ®−îc miªu t¶ ë phÇn 2 cña cuèn sæ tay nµy, hoÆc lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh kh«ng ®−îc hÖ thèng cho l¾m, th× ta vÉn cÇn ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc kiÓm tra toµn diÖn kÕt qu¶ cña nã.

Nh÷ng quy t¾c m« t¶ ë phÇn nµy cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó kiÓm tra thiÕt kÕ çc dù ¸n ®ang ho¹t ®éng hoÆc khi söa ®æi tµi liÖu dù ¸n theo khu«n khæ cña LFA.

Mét lÇn n÷a xuÊt ph¸t ®iÓm l¹i lµ ma trËn dù ¸n (PM) nh− m« t¶ ë trang 17. PM tæng hîp tÊt c¶ çc thµnh phÇn cña dù ¸n ®· ®−îc nªu ®Ó lµm vÝ dô trong tµi liÖu dù ¸n.

Cã vµi d¹ng kh¸c nhau cña PM hiÖn ®−îc sö dông réng r·i. Mét trong nh÷ng d¹ng ®ã lµ bæ xung thªm cét “biÖn ph¸p kiÓm tra” vµo cét chØ sè. Cét nµy nªu râ nguån cung cÊp th«ng tin ®Ó ta cã thÓ kiÓm tra ®−îc çc chØ sè. Trong mét sè tr−êng hîp kh¸c cét “biÖn ph¸p kiÓm tra” ®−îc bæ xung vµo cét çc yÕu tè kh¸ch quan.

60

Nh÷ng thay ®æi ®ã nãi chung ®−îc chÊp thuËn, bëi mèi quan t©m chÝnh yÕu cña ta lµ néi dung cña PM, cßn çch thÓ hiÖn nã th× cã thÓ kh«ng quan träng qu¸.

Nhãm ®èi t−îng

Mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tÊt c¶ çc dù ¸n ph¸t triÓn lµ nã ph¶i ®−îc thiÕt kÕ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña ng−êi d©n, chø kh«ng ph¶i nhu cÇu néi t¹i cña mét tæ chøc.

TÊt c¶ çc dù ¸n, bÊt luËn nã lµ chiÕn dÞch tiªm chñng, dù ¸n n«ng nghiÖp, x©y dùng c«ng tr×nh thuû ®iÖn hoÆc ch−¬ng tr×nh hç trî nhËp khÈu ®Òu ¶nh h−ëng tíi mét ç nh©n hay nhãm ng−êi nµo ®Êy. Bëi vËy tÊt c¶ çc dù ¸n ®Òu ph¶i râ ai lµ ng−êi dù ®Þnh ®−îc h−ëng lîi (nhãm ®èi t−îng), vµ nhãm nµo sÏ bÞ ¶nh h−ëng, tÝch cùc hay tiªu cùc.

Nh÷ng nhãm nµy l¹i cã thÓ chia nhá thµnh nh÷ng ng−êi tham gia/ nh÷ng ng−ßi kh«ng cã liªn quan, nh÷ng ng−ßi ñng hé/ nh÷ng ng−ßi ph¶n ®èi...Nh÷ng nhãm, chÝnh quyÒn tæ chøc bÞ ¶nh h−ëng, th−êng ®¹i diÖn cho quyÒn lîi vµ ®éng c¬ mµ nhiÒu khi kh«ng trïng lÆp víi quyÒn lîi vµ ý chÝ cña nhãm ®èi t−îng. X¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng xung ®ét vÒ quyÒn lîi lµ mét phÇn quan träng cña dù ¸n vµ nã ph¶i cÇn ®−îc nªu ra trong môc çc yÕu tè kh¸ch quan nÕu thÊy cÇn thiÕt.

NÕu dù ¸n chØ nh»m tíi nhãm h−ëng lîi mét çch gi¸n tiÕp qua mét tæ chøc ®Þa ph−¬ng, khi ®ã çch tèt nhÊt lµ môc tiªu cña dù ¸n th−êng ®−îc x¸c ®Þnh d−íi d¹ng n©ng cÊp hoÆc t¹o ra mét n¨ng lùc gióp ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu th−êng xuyªn cña nh÷ng ng−êi ®−îc dù ®Þnh h−ëng lîi trªn mét c¬ së v÷ng bÒn. VÊn ®Ì chung nhÊt cña tÊt c¶ çc dù ¸n ph¸t triÓn lµ nhãm ®èi t−îng th−êng kh«ng ®−îc x¸c ®Þnh hoÆc x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ. Trong khi çc m« t¶ nh− ”nh÷ng ng−êi nghÌo ë n«ng th«n” hoÆc “c«ng nh©n kh«ng ®ñ viÖc lµm” lµ qu¸ ®ñ cho çc b¸o ço vÒ chÝnh s¸ch..., th× chóng l¹i kh«ng ®Çy ®ñ cho thiÕt kÕ dù ¸n.

61

Nh÷ng nhãm bÞ ¶nh h−ëng

Çc nhãm h−ëng lîi kh¸c

Nh÷ng nhãm bÞ ¶nh h−ëng kh¸c

Nhãm ®èi t−îng (h−ëng lîi trùc tiÕp )

PM

Môc tiªu dµi h¹n ChØ sè YÕu tè gi¶ ®Þnh

Môc tiªu ChØ sè YÕu tè gi¶ ®Þnh

§Çu ra ChØ sè YÕu tè gi¶ ®Þnh

C¸c ho¹t ®éng §Çu vµo YÕu tè gi¶ ®Þnh

62

PM lµ mét b¶ng tæng kÕt gåm mét trang cña thiÕt kÕ dù ¸n.

Mét khi dù ¸n ®· ®−îc thiÕt kÕ ph¶i ®¶m b¶o r»ng nhãm ®èi t−îng ®−îc:

1. §−îc nªu râ trong cét chØ sè ë møc ®é môc tiªu dµi h¹n, môc tiªu tr−íc m¾t vµ ®Çu ra.

2. §−îc x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c. NÕu ®iÒu ®ã kh«ng thÓ lµm ®−îc th× thµnh phÇn cña nhãm ®èi t−îng ph¶i ®−îc thu hÑp l¹i theo mét hoÆc nh÷ng tiªu chÝ sau ®©y:

a) Khu vùc ®Þa lý n¬i mµ ®a sè d©n chóng n»m trong sè thuéc vµo nhãm ®èi t−îng

b) LÜnh vùc ho¹t ®éng (nh− n«ng d©n chuyªn canh t¸c mét lo¹i c©y trång nµo ®ã hoÆc nh÷ng ng−êi cã møc thu nhËp cô thÓ, nh÷ng ng−êi lao ®éng kh«ng cã ruéng ®Êt)

c) T×nh h×nh kinh tÕ, ®iÒu kiÖn sèng

d) Nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi c¸c dÞch vô x· héi (gi¸o dôc , søc khoÎ...)

e) e . Giíi vµ tuæi

f) Giai cÊp, tÇng líp, d©n téc, vÞ trÝ x· héi...

63

3. §−îc quy ®Þnh ë ®óng møc ®é cña dù ¸n. Cã thÓ cã nh÷ng nhãm ®èi t−îng kh¸c nhau ë tõng møc ®é kh¸c nhau trong PM


Môc tiªu dµi h¹n lµ môc tiªu chñ yÕu mang tÝnh bao trïm, mµ dù ¸n dù ®Þnh gãp phÇn ®¹t ®−îc trong thêi gian dµi.

Nh×n chung trong qu¸ tr×nh ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu dµi h¹n th−êng phô thuéc vµo mét sè dù ¸n cã liªn quan víi nhau hoÆc çc qu¸ tr×nh n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña b¶n th©n dù ¸n.

Mét ®iÒu rÊt quan träng lµ, môc tiªu dµi h¹n ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh râ rµng vµ ph¶i ®−îc sö dông nh− lµ ®iÓm tham chiÕu chñ yÕu, bëi tÊt c¶ çc bªn cã liªn quan trong qu¸ tr×nh thùc thi dù ¸n. §iÒu nµy sÏ gióp lµm râ h¬n çc quyÕt ®Þnh vµ cung cÊp ®iÓm tham chiÕu ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é thµnh c«ng cña dù ¸n. Mét vÊn ®Ò th−êng gÆp trong thiÕt kÕ dù ¸n lµ, môc tiªu dµi h¹n th−êng qu¸ to lín hoÆc kh«ng ®−îc x¸c ®Þnh râ rµng, ®¹i lo¹i nh−:

NghÌo khæ ë vïng n«ng th«n ®−îc gi¶m bít

M«i tr−êng vËt chÊt ®−îc n©ng cÊp

Møc sèng b×nh qu©n ®−îc n©ng lªn

Tuæi thä b×nh qu©n ®−îc n©ng lªn

HiÖn ®ang cã chiÒu h−íng sö dông lo¹i môc tiªu dµi h¹n qu¸ lín hoÆc qu¸ tham väng nh»m cung cÊp mét minh chøng v÷ng ch¾c cho dù ¸n. Tuy nhiªn nhu cÇu h−íng dÉn, thóc ®Èy vµ kiÓm chøng, ng−îc l¹i, l¹i yªu cÇu mét môc tiªu dµi h¹n cô thÓ nhá hÑp. §iÒu nµy lµm t¨ng thªm kh¶ n¨ng thµnh c«ng cña dù ¸n.

Mét ®iÒu rÊt quan träng lµ môc tiªu dµi h¹n ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh mét çch thùc tÕ, cã nghÜa lµ môc tiªu tr−íc m¾t thùc sù ph¶I ®ãng gãp vµo viÖc thùc hiÖn môc tiªu dµi h¹n

64

Mét khi môc tiªu dµi h¹n ®−îc h×nh thµnh cÇn ®¶m b¶o r»ng:

1. Nã phï hîp víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña n−íc nhËn viÖn trî

2. Nã phï hîp víi ®−êng lèi chÝnh s¸ch cña n−íc viÖn trî trong c«ng t¸c hîp t¸c ph¸t triÓn

3. Nã lµ minh chøng ®Çy ®ñ cho dù ¸n

4. Nã kh«ng cã qu¸ nhiÒu tham väng (tøc lµ viÖc ®Ët ®−îc môc tiªu ng¾n h¹n sÏ ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo viÖc hoµn thµnh môc tiªu dµi h¹n)

5. C¸c nhãm ®èi t−îng h−ëng lîi ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh râ rµng

6. Nã ph¶i ®−îc biÓu hiÖn ë d¹ng kÕt qu¶ mong muèn cuèi cïng chø kh«ng ph¶i lµ qu¸ tr×nh

7. Nã ph¶i ®−îc thÓ hiÖn d−íi d¹ng cã thÓ thÈm tra ®−îc

8. Nã kh«ng ®−îc chøa ®ùng hai hay nhiÒu môc tiªu cã liªn quan nh©n qu¶ víi nhau (biÖn ph¸p-kÕt qu¶)

65

Môc ®Ých

Môc ®Ých quy ®Þnh nhiÖm vô ph¶i thi hµnh, tøc lµ mét t×nh tr¹ng dù kiÕn ph¶i ®¹t ®−îc nh− lµ kÕt qu¶ cña dù ¸n.

Môc ®Ých lµ dù kiÕn vÒ nh÷ng kÕt qu¶ dù ¸n sÏ mang l¹i, n»m ngoµi kh¶ n¨ng kiÓm so¸t trùc tiÕp cña dù ¸n .

Cuèi cïng th× chÝnh môc ®Ých sÏ lµ yÕu tè vµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é cña dù ¸n ë khÝa c¹nh vËt lùc, nh©n lùc vµ chiÕn l−îc.

Mét vÊn ®Ò th−êng gÆp trong viÖn trî ph¸t triÓn lµ môc ®Ých th−êng qu¸ lín, kh«ng râ rµng hoÆc qu¸ phøc t¹p.

Mçi dù ¸n chØ nªn cã mét môc ®Ých. §iÒu nµy sÏ ®¬n gi¶n ho¸ viÖc h−íng dÉn, t¨ng ®éng lùc thùc hiÖn vµ lµm cho nã dÔ qu¶n lý h¬n.

Tuy nhiªn trong mét sè tr−êng hîp, ë çc ch−¬ng tr×nh lín th× çc kÕt qu¶ ®Çu ra vµ çc ho¹t ®éng vµ nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo ®I kÌm cã thÓ ®−îc xem nh− lµ nh÷ng dù ¸n riªng rÏ. §iÒu nµy sÏ ®−îc gi¶i thÝch râ ë çc trang sau.

Môc ®Ých hoÆc çc chØ sè cña nã, ph¶i gióp lµm râ nh÷ng lîi Ých dù ®Þnh ®¹t ®−îc cho çc nhãm ®èi t−îng. VÝ dô nh−:

Nh÷ng hé nu«i ç trong ao nhá (d−íi 5 ha) ë huyÖn A ®· n©ng cao ®−îc s¶n l−îng trung b×nh tõ X tÊn trong n¨m 1990 lªn Y tÊn vµo n¨m 1995.

Mét tæ chøc tÝn dông tù ho¹ch to¸n ®−îc thµnh lËp vµo n¨m 1995 cã thÓ cung cÊp tíi 30% nhu cÇu tÝn dông cña çc hé n«ng d©n nhá trong khu vùc.

66

Mét khi môc ®Ých ®−îc x¸c ®Þnh cÇn ®¶m b¶o r»ng:

1. Nã chØ bao hµm mét môc tiªu

2. C¸c nhãm ®èi t−îng cña dù ¸n ph¶i ®−îc nªu râ

3. Nã ph¶i ®−îc dù kiÕn ®Ó ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo viÖc hoµn thµnh môc tiªu dµi h¹n

4. Nã ph¶i thùc tÕ, tøc lµ nã cã nhiÒu kh¶ n¨ng x¶y ra mét khi c¸c ®Çu ra cña dù ¸n ®· ®¹t ®−îc

5. Nã n»m ngoµi sù kiÓm so¸t trùc tiÕp cña b¶n th©n dù ¸n

6. Nã ®−îc h×nh thµnh nh− mét hiÖn tr¹ng ®−îc dù kiÕn chø kh«ng ph¶i mét qóa tr×nh thùc hiÖn

67

7. Nã ®−îc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c vµ cã kh¶ n¨ng thÈm tra ®−îc

§Çu ra

§Çu ra lµ kÕt qu¶ mµ dù ¸n ph¶I ®¶m b¶o ®¹t ®−îc vµ lµ hÖ qu¶ cña çc ho¹t ®éng.

§Ó hoµn thµnh môc ®Ých cña dù ¸n, ng−êi ta gi¶ ®Þnh r»ng dù ¸n sÏ ph¶I ®¹t ®−îc mét sè ®Çu ra ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau trong suèt qu¸ tr×nh thùc thi.

Nh− vËy lµ ®Çu ra kh¸c h¼n víi môc ®Ých, bëi v× môc ®Ých lµ hÖ qu¶ mµ ta hy väng sÏ ®¹t ®−îc nh− lµ kÕt qu¶ cña dù ¸n. Theo nguyªn t¾c th× sù kh¸c biÖt nhau gi÷a ®Çu ra vµ môc ®Ých lµ ë chç viÖc thùc hiÖn chóng n»m trong hay ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña ban qu¶n lý dù ¸n, víi ®iÒu kiÖn lµ çc nguån nh©n lùc, vËt lùc, thiÕt bÞ ®−îc cung cÊp ®Çy ®ñ.

Sù khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh ranh giíi gi÷a môc tiªu vµ ®Çu ra th−êng g©y ra mét sè sai sãt th«ng th−êng trong thiÕt kÕ dù ¸n. VÝ dô:

Mét dù ¸n cã thÓ ®¶m b¶o r»ng, mét sè l−îng nhÊt ®Þnh n«ng d©n ®−îc ®µo t¹o vÒ x©y dùng vµ sö dông ao ç, cung cÊp cho hä mét sè l−îng ç con ban ®Çu.

§©y chÝnh lµ nh÷ng ®Çu ra cô thÓ cña dù ¸n. Tuy nhiªn dù ¸n kh«ng thÓ ®¶m b¶o r»ng:

S¶n l−îng ç b×nh qu©n cña nh÷ng ng−êi n«ng d©n sÏ t¨ng tõ X tÊn n¨m 1990 lªn Y tÊn vµo n¨m 1995.

§iÒu nµy ®−îc xem nh− lµ môc tiªu bëi v× nã lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp tõ qu¸ tr×nh lao ®éng cña ng−êi n«ng d©n, nh−ng nã l¹i n»m ngoµi sù kiÓm so¸t cña dù ¸n.

68

Mét khi ®Çu ra ®−îc x¸c ®Þnh cÇn ®¶m b¶o r»ng:

1. TÊt c¶ çc ®Çu ra chñ yÕu cÇn thiÕt cho viÖc ®¹t môc tiªu ph¶i ®−îc ®−a vµo

2. ChØ cã nh÷ng ®Çu ra mµ dù ¸n cã thÓ ®¹t ®−îc th× míi ®−îc ®−a vµo.

3. Mçi ®Çu ra cÇn ph¶i ®−îc xem nh− nh÷ng ph−¬ng tiÖn cÇn thiÕt ®Ó ®¹t môc tiªu

4. TÊt c¶ çc ®Çu ra ®Òu kh¶ thi trong khu«n khæ çc nguån lùc s½n cã

69

5. §Çu ra ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c vµ cã thÓ thÈm tra ®−îc

Çc ho¹t ®éng

Mét ho¹t ®éng lµ mét hµnh ®éng cÇn thiÕt ®Ó biÕn çc ®Çu vµo s½n cã thµnh nh÷ng ®Çu ra ®−îc dù kiÕn, trong khu«n khæ cña kho¶ng thêi gian ®−îc quy ®Þnh.

Çc ho¹t ®éng lµ c«ng viÖc, çc nghiªn cøu hoÆc çc nhiÖm vô mµ nh©n viªn dù ¸n hoÆc ng−êi kh¸c ®−îc dù ¸n mêi vµo tiÕn hµnh.

§èi víi mçi ®Çu ra sÏ cã mét hoÆc nhiÒu ho¹t ®éng.

Çc ho¹t ®éng ®−îc ®−a vµo thiÕt kÕ dù ¸n ph¶i lµ nh÷ng ho¹t ®éng h−íng tíi môc tiªu, tøc lµ nh÷ng nhiÖm vô cÇn ®−îc tiÕn hµnh nh»m môc ®Ých t¹o ra mét ®Çu ra cô thÓ cña dù ¸n. NÕu nhiÖm vô mµ kh«ng liªn quan tíi viÖc t¹o ra mét trong sè nh÷ng ®Çu ra th× nã kh«ng ®−îc tÝnh ®Õn. Nh− vËy, çc nhiÖm vô hµnh chÝnh th−êng nhËt sÏ kh«ng ®−îc ®−a vµo.

ChØ cã nh÷ng nhiÖm vô do dù ¸n tiÕn hµnh míi ®−îc ®−a vµo. CÇn lµm râ sù kh¸c nhau gi÷a çc ho¹t ®éng cña dù ¸n, víi nh÷ng ho¹t ®éng thuéc khu«n khæ cña çc ho¹t ®éng kh¸c lín h¬n do çc tæ chøc hoÆc çc ch−¬ng tr×nh kh¸c ®ang tiÕn hµnh vµ cã liªn quan ®Õn dù ¸n ®ang ®−îc thiÕt kÕ.

Mét vÊn ®Ò phæ biÕn trong thiÕt kÕ dù ¸n lµ viÖc qu¸ chi tiÕt ho¸ çc ho¹t ®éng vµ ®Çu vµo cña dù ¸n song song víi viÖc thiÕu chi tiÕt môc tiªu vµ ®Çu ra cña nã.

CÇn l−u ý r»ng thiÕt kÕ dù ¸n ph¶i cung cÊp mét çi nh×n tæng thÓ ®èi víi çc thµnh phÇn chñ yÕu cña dù ¸n ë møc ®é ra quyÕt ®Þnh, trong khi kÕ ho¹ch chi tiÕt th−êng ph¶i ®−îc tiÕn hµnh nh− mét bµi tËp riªng lÎ.

70

Mét khi çc ho¹t ®éng ®· ®−îc x¸c ®Þnh, CÇn ®¶m b¶o r»ng :

1. TÊt c¶ çc ho¹t ®éng quan träng cÇn thiÕt ®Ó t¹o nªn nh÷ng ®Çu ra dù kiÕn

®¹t ®−îc, cÇn ph¶i ®−îc ®−a vµo

2. TÊt c¶ çc ho¹t ®éng ph¶i ®ãng gãp trùc tiÕp vµo møc ®é ®Çu ra.

3. ChØ cã nh÷ng ho¹t ®éng do dù ¸n tiÕn hµnh míi ®−îc ®−a vµo.

4. Çc ho¹t ®éng ph¶i ®−îc m« t¶ d−íi d¹ng çc hµnh ®éng ®−îc tiÕn hµnh,

thay v× çc ®Çu ra hoµn chØnh.

5. Thêi gian cho mçi ho¹t ®éng ph¶i thùc tÕ.

71

6. Çc ho¹t ®éng ph¶i phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ ë n−íc nhËn viÖn trî vÒ

çc mÆt nh− c¬ cÊu tæ chøc, ®iÒu kiÖn x· héi, c«ng nghÖ, v¨n ho¸…

§Çu vµo

§Çu vµo lµ "nguyªn liÖu th«"cña dù ¸n, cÇn thiÕt ®Ó chÕ t¹o ra ®Çu ra theo dù kiÕn.

§Çu vµo lµ tÊt c¶ çc nguån lùc sÏ sö dông cho dù ¸n nh−: tµi chÝnh, vËt t−, nh©n lùc… do n−íc viÖn trî hoÆc n−íc ®−îc viÖn trî hay çc tæ chøc phi chÝnh phñ, v.v… cung cÊp.

Tæng ®Çu vµo ph¶i ph¶n ¸nh mét çch thùc tÕ nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt nh»m ®¹t ®−îc ®Çu ra nh− ®· dù ®Þnh.

Mét vÊn ®Ò phæ biÕn vÉn gÆp trong thiÕt kÕ dù ¸n lµ ®Çu vµo ®−îc chi tiÕt ho¸ qu¸ møc trong khi môc tiªu vµ ®Çu ra l¹i kh«ng ®ñ chi tiÕt cô thÓ.

Çc ®Çu vµo ph¶I ®−îc m« t¶ ®ñ ®Ó t¹o ra c¬ së ®Çy ®ñ minh chøng cho sù cÇn thiÕt vµ phï hîp cña nã ®èi víi dù ¸n. Trong giai ®o¹n v¹ch kÕ ho¹ch cô thÓ cña dù ¸n, cÇn tiÕn hµnh m« t¶ cô thÓ h¬n ®Çu vµo.

72

Mét khi ®Çu vµo ®−îc x¸c ®Þnh, CÇn ®¶m b¶o r»ng:

1. §Çu vµo ph¶i liªn quan trùc tiÕp víi çc ho¹t ®éng cô thÓ.

2. §Çu vµo ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Çy ®ñ vµ cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng nh− ®· ®−îc lªn kÕ ho¹ch.

3. Møc ®é chi tiÕt ph¶i ®Çy ®ñ nh−ng ph¶i giíi h¹n ë møc ®Ó cã thÓ hiÓu ®−îc.

4. §Çu vµo ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c vµ cã thÓ thÈm ®Þnh ®−îc (sè l−îng, chÊt l−îng gi¸ c¶).

73

5. Çc nguån lùc ph¶i phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ ë n−íc nhËn viÖn trî vÒ c¬ cÊu tæ chøc, giíi, nÒn v¨n ho¸, tr×nh ®é c«ng nghÖ, ®iÒu kiÖn m«i tr−êng.


YÕu tè gi¶ ®Þnh m« t¶ t×nh tr¹ng, hiÖn t−îng, ®iÒu kiÖn hoÆc çc quyÕt ®Þnh cÇn thiÕt ®Ó dù ¸n thµnh c«ng, nh−ng hÇu nh− hoÆc hoµn toµn n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña ban qu¶n lý dù ¸n.

HÇu hÕt çc dù ¸n ho¹t ®éng trong m«i tr−êng ph¸t triÓn kh¸ khã kh¨n, mµ trong ®ã nhiÒu yÕu tè n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña dù ¸n, cã thÓ lµm chËm trÔ hoÆc c¶n trë viÖc hoµn thµnh ®Çu ra hoÆc çc môc tiªu cña dù ¸n.

§iÒu quan träng lµ ph¶i x¸c ®Þnh râ çc gi¶ ®Þnh cµng sím cµng tèt vµ ph¶i ®Ó ý ®Õn nã khi thiÕt kÕ dù ¸n, nh»m môc ®Ých:

1. X¸c ®Þnh møc ®é rñi ro hoÆc kh¶ n¨ng thµnh c«ng cña dù ¸n.

2. Tr¸nh çc kh¶ n¨ng rñi ro nghiªm träng b»ng çch thiÕt kÕ l¹i dù ¸n.

3. Lµm râ lÜnh vùc vµ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña ban qu¶n lý dù ¸n.

4. X¸c ®Þnh râ nh÷ng phÇn nµo cña dù ¸n cÇn thªm th«ng tin hoÆc ph¶i nghiªn cøu cô thÓ thªm.

Còng nh− môc tiªu, yÕu tè gi¶ ®Þnh cÇn ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c vµ cã thÓ thÈm tra ®−îc nh− lµ çc ®iÒu kiÖn hoÆc çc kÕt côc mong muèn.

74

Mét khi çc yÕu tè gi¶ ®Þnh ®−îc X¸c ®Þnh, cÇn ®¶m b¶o r»ng:

1. Çc yÕu tè nµy ®−îc h×nh thµnh d−íi d¹ng lµ çc ®iÒu kiÖn tÝch cùc vµ

mong muèn.

2. Çc yÕu tè nµy ®−îc kÕt nèi phï hîp víi çc møc ®é cña dù ¸n.

3. Çc yÕu tè gi¶ ®Þnh kh«ng quan träng th× kh«ng ®−a vµo.

4. Çc yÕu tè gi¶ ®Þnh cã kh¶ n¨ng x¶y ra cao th× kh«ng ®−a vµo.

5. NÕu cã çc yÕu tè gi¶ ®Þnh võa quan träng l¹i võa kh«ng cã nhiÒu kh¶ n¨ng

x¶y ra (yÕu tè huû diÖt) th× dù ¸n hoÆc ph¶i ®−îc thiÕt kÕ l¹i ®Ó tr¸nh nã

hoÆc ph¶i huû bá.

6. Çc yÕu tè gi¶ ®Þnh cßn l¹i ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c vµ ph¶i cã kh¶

n¨ng thÈm ®Þnh ®−îc.

75

Çc chØ sè

Trong khu«n khæ cña LFA mét chØ sè sÏ x¸c ®Þnh tiªu chuÈn cho çc kÕt qu¶ ph¶i ®¹t ®−îc ®Ó hoµn toµn thµnh môc tiªu dù ¸n.

ViÖc x©y dùng çc chØ sè ®· ®−îc m« t¶ ë trang 54, 55.

Çc chØ sè trùc tiÕp ph¶n ¸nh nh÷ng thay ®æi do dù ¸n trùc tiÕp g©y ra (s¶n xuÊt ®−îc bao nhiªu tÊn, bao nhiªu ha ®−îc t−íi tiªu, bao nhiªu häc viªn tèt nghiÖp…)

Trong tr−êng hîp ta kh«ng thÓ, hoÆc kh«ng kinh tÕ ®Ó ®o l−êng sù thay ®æi mét çch trùc tiÕp, th× ta ph¶i dïng çc chØ sè gi¸n tiÕp (vÝ dô: häc hÕt líp 6 th× ®−îc coi lµ xo¸ n¹n mï ch÷; møc ®é c¶i t¹o nhµ cöa hoÆc mua xe ®¹p ®−îc xem nh− lµ chØ sè vÒ thu nhËp cña n«ng d©n).

Vµi chØ sè bao giê còng tèt h¬n mét. Çc chØ sè ®¬n lÎ th−êng khã cã thÓ vÏ ra mét bøc tranh tæng thÓ vÒ nh÷ng thay ®æi.

Trong mét sè tr−êng hîp, nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó ®o l−êng çc chØ sè (çc ph−¬ng tiÖn thÈm ®Þnh) cã thÓ lÊy ®−îc tõ çc nguån s½n cã. Trong nh÷ng tr−êng hîp kh¸c nguån th«ng tin nµy sÏ do b¶n th©n dù ¸n t¹o nªn, nh− qua viÖc thÈm tra, ngiªn cøu chuyªn s©u….Trong bÊt kú tr−êng hîp nµo, ph−¬ng tiÖn ®Ó thÈm ®Þnh còng ph¶i ®−îc xem xÐt theo çc tiªu chÝ:

Møc ®é phï hîp cña th«ng tin.

Kh¶ n¨ng tiÕp cËn.

Chi phÝ.

Møc ®é chÝnh x¸c.

ChØ sè chØ cã Ých tuú theo møc ®é x¸c lËp ®−îc çc ph−¬ng tiÖn thÈm ®Þnh .

Çc chØ sè ®ßi hái chi phÝ lín, mÊt nhiÒu thêi gian hoÆc kh«ng ch¾c ch¾n ph¶i ®−îc thay thÕ b»ng nh÷ng chØ sè kh¸c cã thÓ thÈm ®Þnh ®−îc.

76

Mét khi çc chØ sè ®−îc x¸c lËp cÇn b¶o ®¶m r»ng:

1. Çc chØ sè nµy ®−îc chi tiÕt ho¸ theo sè l−îng, chÊt l−îng, thêi gian, ®Þa ®iÓm vµ nhãm ®èi t−îng

2. Çc ph−¬ng tiÖn ®Ó thÈm ®Þnh ph¶i cã s½n (sè liÖu thèng kª, sè liÖu quan s¸t, çc ghi chÐp sæ s¸ch, v.v…)

3. NÕu kh«ng, ph¶i kiÓm tra ®Ó ®¶m b¶o r»ng th«ng tin cã thÓ thu thËp ®−îc víi chi phÝ hîp lý.

4. Nã ph¶i thÝch hîp ®Ó lµm ph−¬ng tiÖn ®o ®¹c møc ®é hoµn thµnh çc môc tiªu.

5. Çc ph−¬ng tiÖn ®Ó thÈm ®Þnh ph¶i cã ®é tin cËy vµ cËp nhËt

6. ViÖc thu thËp, chuÈn bÞ vµ l−u tr÷ th«ng tin lµ mét ho¹t ®éng trong khu«n khæ cña dù ¸n vµ çc ®Çu vµo cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng nµy ph¶i ®−îc quy ®Þnh trong PM.

77

Çc ch−¬ng tr×nh lín

Çc ch−¬ng tr×nh còng nh− çc dù ¸n chØ nªn cã mét môc tiªu dµi h¹n. §iÒu nµy sÏ gióp lµm râ ®−îc møc ®é −u tiªn vµ tr¸ch nhiÖm, vµ b»ng çch ®ã n©ng cao kh¶ n¨ng qu¶n lý cña dù ¸n.

Nh÷ng ch−¬ng tr×nh lín, vÝ dô nh− nh÷ng ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau, cã thÓ ®−îc xem nh− mét tæ hîp cña nhiÒu dù ¸n nhá. Mçi ®Çu ra cña ch−¬ng tr×nh t¹o thµnh môc tiªu cña vµi dù ¸n kh¸c nhau.

78

Trong tr−êng hîp ®ã cÇn b¶o ®¶m r»ng çc ®Çu ra cña ch−¬ng tr×nh (hoÆc môc tiªu dù ¸n) kh«ng m©u thuÉn lÉn nhau. Çc m©u thuÉn gi÷a çc môc tiªu c¹nh tranh ph¶i ®−îc lo¹i bá vµ trËt tù −u tiªn ®−îc thiÕt lËp.

Mét ch−¬ng tr×nh lín cã thÓ ®−îc xem nh− tæ hîp cña nhiÒu dù ¸n riªng lÎ, mµ c¸c

®Çu ra cña ch−¬ng tr×nh lµ môc tiªu cña c¸c dù ¸n riªng biÖt

79

ma trËn ch−¬ng tr×nh pm

môC TI£U ch−¬ng tr×nh

§ÇU RA ch−¬ng tr×nh

Ma trËn Dù ¸n

81

PhÇn 4

Sö dông LFA

Trong çc phÇn tr−íc chóng ta ®· xem xÐt LFA trong khu«n khæ cña thiÕt kÕ dù ¸n. ë phÇn nµy chóng ta sÏ xem xÐt çch sö dông LFA nh− lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó hç trî vµ t¨ng c−êng qu¶n lý trong toµn bé qu¸ tr×nh thùc thi dù ¸n .

ý t−ëng tiÒm Èn trong LFA lµ nã gióp chóng ta:

X©y dùng çc chiÕn l−îc vµ h−íng dÉn ®Ó thùc thi dù ¸n.

ChØ cho ta thÊy tÝnh logic cña viÖc tiÕn hµnh dù ¸n ®Ó gióp ®¶m b¶o r»ng nh÷ng thay ®æi cÇn thiÕt ph¶i phï hîp víi tæng thÓ thiÕt kÕ dù ¸n.

Gi¸m s¸t vµ thÈm tra c¶ tiÕn ®é dù ¸n vµ t¸c ®éng cña dù ¸n.

Dù ¸n ph¸t triÓn ®· ®−îc m« t¶ th«ng qua c«ng cô Ma trËn Dù ¸n (PM) (trang 17). Trang tiÕp theo sÏ liÖt kª b¶y b−íc cña qu¸ tr×nh thùc thi dù ¸n.

Qu¸ tr×nh tæng thÓ nµy kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ¸p dông mét çch m¸y mãc cho tÊt c¶ dù ¸n cña tÊt c¶ çc d¹ng vµ møc ®é. Nã cã thÓ linh ho¹t gi÷a nh÷ng d¹ng kh¸c nhau d−íi ®©y cña dù ¸n :

1. §èi víi çc dù ¸n lín th× viÖc sö dông mét sè nguån lùc ®¸ng kÓ cho viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ thiÕt kÕ lµ cÇn thiÕt vµ viÖc sö dông LFA lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc.

2. §èi víi çc dù ¸n thö nghiÖm th× viÖc lËp LFA lµ cÇn thiÕt, bÊt luËn dù ¸n lín hay nhá.

3. §èi víi çc ch−¬ng tr×nh bao gåm mét sè dù ¸n ta ph¶i sö dông LFA cho c¶ b¶n th©n ch−¬ng tr×nh còng nh− cho tõng dù ¸n cô thÓ.

4. §èi víi çc dù ¸n nhá chØ sö dông mét Ýt nguån lùc cho viÖc lËp kÕ ho¹ch, thiÕt kÕ vµ sö dông LFA.

5. §èi víi viÖn trî phi dù ¸n (dù ¸n mang tÝnh tõng sù vô) nh− hç trî tµi chÝnh, héi th¶o... th× kh«ng cã ý nghÜa ®Ó dïng LFA.

ë nh÷ng trang tiÕp theo chóng ta sÏ xem xÐt viÖc sö dông LFA ë tõng giai

®o¹n kh¸c nhau cña dù ¸n .

82

C¸c b−íc chñ yÕu dù ¸n :

1. X¸c ®Þnh

2. Nghiªn cøu kh¶ thi

3. ThiÕt kÕ dù ¸n

4. LËp kÕ ho¹ch chi tiÕt

5. Gi¸m s¸t

6. KiÓm tra dù ¸n

7. §¸nh gi¸

LÜnh vùc dù

¸n

Toµn quèc/ tõng

ngµnh

Toµn quèc/ tõng

ngµnh

LÜnh vùc

dù ¸n

T×nh tr¹ng lóc khëi

Thùc hiÖn dù ¸n

n
Dù ¸
trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña

83

®éng T×nh tr¹ng lóc kÕt thóc

X¸c ®Þnh dù ¸n lµ giai ®o¹n ®Ò c−¬ng ban ®Çu ®−îc h×nh thµnh vµ thiÕt lËp.

ë giai ®o¹n nµy viÔn c¶nh cña dù ¸n ph¶i ®−îc xem xÐt trong b×nh diÖn réng. Th«ng tin s½n cã th−êng rÊt h¹n chÕ.

ý t−ëng cña dù ¸n ®−îc ®¸nh gi¸ trong mèi quan hÖ víi :

ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn vµ møc ®é −u tiªn ë n−íc nhËn dù ¸n.

Çc ®Þnh h−íng tæng qu¸t vÒ chÝnh s¸ch viÖn trî ph¸t triÓn cña n−íc viÖn trî

Çc ho¹t ®éng ph¸t triÓn liªn quan ®ang tiÕn hµnh ë n−íc nhËn viÖn trî

ë giai ®o¹n x¸c ®Þnh, nh÷ng biÖn minh chñ yÕu cho dù ¸n, m« t¶ nhãm ®èi t−îng tiÒm n¨ng vµ çc yÕu tè bªn ngoµi cã thÓ ¶nh h−ëng tíi dù ¸n , th−êng lµ yÕu tè quan träng h¬n nh÷ng vÊn ®Ò nh− chän lùa lo¹i h×nh c«ng nghÖ vµ çch thøc tæ chøc dù ¸n. Çi mµ chóng ta quan t©m nhÊt ë ®©y lµ nh÷ng biÖn minh, bèi c¶nh vµ nh÷ng ¶nh h−ëng dù kiÕn cña dù ¸n chø kh«ng ph¶i b¶n th©n dù ¸n hoÆc ®Çu ra, ®Çu vµo cña nã.

SÏ lµ tèt h¬n, nÕu ë giai ®o¹n nµy chóng ta ®· sö dông çc kh¸i niÖm LFA. Mét héi th¶o mini kÐo dµi ®é 3 ®Õn 4 giê víi sù tham dù cña 2 - 3 ng−êi ®−îc quyÒn ra quyÕt ®Þnh, sÏ lµ mét ho¹t ®éng bæ Ých khi ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n ®−îc ®Ò xuÊt vµ quyÕt ®Þnh nh÷ng ®−êng lèi chñ yÕu cho mét nghiªn cøu kh¶ thi.

84

X¸C §ÞNH

Nghiªn cøu kh¶ thi bao gåm viÖc thu thËp d÷ liÖu vµ nh÷ng ph©n tÝch ®¸nh gi¸ cÇn thiÕt ®Ó chuÈn bÞ cho viÖc thiÕt kÕ dù ¸n. Nghiªn cøu kh¶ thi kh«ng cÇn thiÕt ph¶i ®i s©u vµo chi tiÕt cña çc ho¹t ®éng vµ ®Çu vµo dù kiÕn trong b¶n th©n dù ¸n, mµ cÇn cung cÊp mét c¬ së tæng qu¸t, víi th«ng tin nh»m phôc vô:

Lý gi¶I tæng thÓ cho dù ¸n (viÔn c¶nh, môc ®Ých, môc tiªu dµi h¹n)

Nhãm ®èi t−îng tiÒm n¨ng, nh÷ng nhu cÇu cña hä vµ nh÷ng ¶nh h−ëng tÝch cùc/tiªu cùc dù kiÕn x¶y ra cña dù ¸n

Çc yÕu tè gi¶ ®Þnh quan träng cã thÓ mang tÝnh quyÕt ®Þnh cho sù thµnh b¹i cña dù ¸n

Nh÷ng ®Çu ra cô thÓ cÇn thiÕt ®Ó ®¹t môc ®Ých.

Th−êng th−êng ë giai ®o¹n nµy ®· cã nh÷ng hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ møc ®é çc ho¹t ®éng sÏ ®−îc tiÕn hµnh vµ kh¶ n¨ng nguån lùc. Nghiªn cøu kh¶ thi kh«ng cÇn thiÕt ph¶i trë thµnh mét thiÕt kÕ kü thuËt chi tiÕt mµ lµ mét nghiªn cøu phï hîp víi viÖc ph©n tÝch vÊn ®Ò trªn diÖn réng vµ ®Ò ra quyÕt ®Þnh.

§éi nghiªn cøu ph¶i lµ mét nhãm, gåm chuyªn gia ë nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau kÓ c¶ chuyªn gia chuyªn ngµnh vµ nh÷ng chuyªn gia vÒ v¨n ho¸ x· héi, giíi, m«i tr−êng, kinh tÕ tµi chÝnh, c¬ cÊu tæ chøc , khoa häc c«ng nghÖ vµ chÝnh s¸ch hç trî... nÕu thÊy cÇn thiÕt.

SÏ lµ tèt h¬n nÕu Tiªu chuÈn Tham chiÕu (ToR) cho çc nghiªn cøu kh¶ thi ®−îc x©y dùng trªn c¬ së LFA, vµ thµnh viªn cña ®éi nghiªn cøu cã hiÓu biÕt vÒ ph−¬ng ph¸p nµy.

85

NGHI£N CøUKH¶ THI

Trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ dù ¸n (hoÆc tiÒn thiÕt kÕ) ta ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc c¬ cÊu chñ yÕu dù ¸n, çc gi¶ ®Þnh chñ yÕu vµ mét vµi yÕu tè chÝnh cña hÖ thèng theo dâi vµ gi¸m s¸t.

ë giai ®o¹n nµy, tÇm nh×n chung lµ toµn bé dù ¸n vµ bèi c¶nh cña nã. Tuy nhiªn viÖc thiÕt kÕ dù ¸n kh«ng nªn ®i s©u vµo chi tiÕt cña çc ho¹t ®éng vµ nh÷ng ®Çu vµo cÇn thiÕt mµ tËp trung x¸c ®Þnh nh÷ng thµnh phÇn quan träng.

Trong khi thiÕt kÕ dù ¸n, cÇn sö dông LFA nh− lµ c«ng cô v¹ch kÕ ho¹ch chñ yÕu ®−îc miªu t¶ ë phÇn 2 vµ 3 ë cuèn sæ tay nµy.

ThiÕt kÕ dù ¸n cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh trong kho¶ng 6-12 ngµy víi mét cuéc héi th¶o ®a bªn LFA, nh−ng nã còng cã thÓ ®−îc lµm ®éc lËp bëi nh÷ng nhµ tµi trî trong kh«ng qu¸ mét ngµy, tuú thuéc vµo qui m« vµ lo¹i h×nh dù ¸n.

−u ®iÓm c¬ b¶n cña héi th¶o LFA lµ nã gióp liªn kÕt çc bªn mµ sau nµy sÏ tham gia vµo dù ¸n vµo viÖc cïng quyÕt ®Þnh vµ qu¶n lý dù ¸n. §iÒu nµy sÏ t¹o nªn sù hiÓu biÕt lÉn nhau cÇn thiÕt ®Ó cñng cè ®éng lùc vµ hîp t¸c trong qu¸ tr×nh thùc thi dù ¸n .

Nh÷ng ng−êi h−íng dÉn ë çc héi th¶o LFA ph¶i ®−îc ®µo t¹o cÈn thËn vµ ph¶i cã kinh nghiÖm vÒ LFA, còng nh− ph¶i ë vÞ trÝ ®éc lËp ®èi víi tæ chøc viÖn trî hay ®èi víi tæ chøc chÞu tr¸ch nhiÖm ë n−íc nhËn viÖn trî .

86

THIÕT KÕ Dù ¸N

ChØ cã ®Õn giai ®o¹n nµy, khi mµ çc ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña dù ¸n ®· ®−îc h×nh thµnh ta míi cã thÓ x©y dùng mét kÕ ho¹ch thùc thi cô thÓ cho dù ¸n, çc ®Çu ra dù kiÕn, çc ho¹t ®éng vµ ®Çu vµo, còng nh− hÖ thèng gi¸m s¸t, lÞch tr×nh vµ tµi chÝnh.

Trong nhiÒu tr−êng hîp, viÖc lËp kÕ ho¹ch chi tiÕt sÏ do ban qu¶n lý dù ¸n thi hµnh, cã thÓ cã hoÆc kh«ng cÇn sö dông ®Õn çc chuyªn gia bªn ngoµi.

KÕ ho¹ch thùc thi cÇn sö dông kh¸i niÖm vµ khu«n khæ cña LFA, vµ ban qu¶n lý dù ¸n ph¶i cã kiÕn thøc vÒ LFA, ph¶i ®¶m b¶o ®−îc r»ng, hÖ thèng theo dâi gi¸m s¸t ®−îc thiÕt kÕ trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch chi tiÕt ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gi¸m s¸t kh«ng nh÷ng nh÷ng thµnh qu¶ vËt chÊt mµ cßn cã thÓ gi¸m s¸t møc ®é ®¹t ®−îc môc tiªu, tøc lµ ¶nh h−ëng cña dù ¸n lªn nhãm ®èi t−îng vµ çc nhãm bÞ ¶nh h−ëng kh¸c.

87

LËP KÕ HO¹CHCHI TIÕT

Gi¸m s¸t lµ qu¸ tr×nh gi¸m ®Þnh liªn tôc hoÆc theo chu kú ®èi víi viÖc thùc thi dù ¸n.

ViÖc gi¸m s¸t kh«ng nh÷ng chØ tiÕn hµnh ®èi víi nh÷ng kÕt qu¶ vËt chÊt, mµ cßn ®èi víi t¸c ®éng cña dù ¸n vµ nh÷ng diÔn biÕn cña nã trong m«i tr−êng nã ho¹t ®éng (yÕu tè kh¸ch quan).

ChØ nªn tån t¹i mét biÓu mÉu cho viÖc gi¸m s¸t vµ b¸o ço trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña dù ¸n. §iÒu nµy sÏ gióp t¹o dùng mét c¬ së ch¾c ch¾n cho viÖc ph©n tÝch çc xu h−íng vµ x¸c ®Þnh chiÕn l−îc, vµ ý nghÜa cña nã sÏ cµng trë nªn cã Ých khi cã thay ®æi vÒ nh©n sù, ban qu¶n lý vµ nh÷ng ng−êi lËp kÕ ho¹ch.

BiÓu mÉu b¸o ço tiÕn ®é ph¶i ®¶m b¶o sao cho ®Çu vµo, ho¹t ®éng vµ ®Çu ra ®−îc gi¸m s¸t theo chiÒu h−íng tíi môc tiªu tr−íc m¾t vµ dµi h¹n. CÇn ph¶i sö dông çc chØ sè. Sù thay ®æi nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña dù ¸n còng ph¶i ®−îc ®Ò cËp ®Õn trong b¸o ço tiÕn ®é.

B¸o ço tiÕn ®é lµ nguån th«ng tin chñ yÕu t¹o ®Çu vµo cho qu¸ tr×nh kiÓm tra dù ¸n. B¸o ço tiÕn ®é cÇn sö dông biÓu mÉu dùa trªn çc yÕu tè cña LFA.

88

GI¸M S¸T

ViÖc kiÓm tra dù ¸n lµ mét bé phËn c¬ b¶n trong qu¸ tr×nh theo dâi dù ¸n do n−íc viÖn trî vµ n−íc nhËn viÖn trî tiÕn hµnh.

YÕu tè xem xÐt chñ yÕu trong qu¸ tr×nh kiÓm tra dù ¸n lµ tiÕn ®é cô thÓ vµ thµnh qu¶ cña dù ¸n. Môc ®Ých lµ nh»m cung cÊp nh÷ng ®Þnh h−íng vµ chØ thÞ liªn quan tíi chiÕn l−îc vµ biÖn ph¸p qu¶n lý cña dù ¸n.

ViÖc kiÓm tra dù ¸n ®−îc tiÕn hµnh ë n−íc viÖn trî vµ bao gåm viÖc th¶o luËn víi tÊt c¶ çc bªn liªn quan, xem xÐt çc nguån th«ng tin s½n cã qua qu¸ tr×nh gi¸m s¸t th−êng xuyªn, vµ nh÷ng nghiªn cøu chuyªn s©u thÝch hîp.

§iÓm yÕu th−êng gÆp trong nhiÒu qu¸ tr×nh kiÓm tra dù ¸n lµ viÖc nhÊn m¹nh qu¸ møc ®Õn khi¸ c¹nh kü thuËt vµ vËn hµnh trong khi l¹i xem nhÑ viÖc ph©n tÝch ¶nh h−ëng vµ ®¸nh gi¸ lîi Ých cña dù ¸n.

Bëi vËy ®iÒu rÊt quan träng lµ ph¶i sö dông ®ång bé c¶ çc chuyªn gia vÒ kü thuËt lÉn çc chuyªn gia vÒ ph¸t triÓn chung còng nh− ®iÒu kho¶n tham chiÕu cho viÖc ®¸nh gi¸ dù ¸n ph¶i ®−îc dùa trªn LFA. Nh÷ng ng−êi tham gia vµo viÖc kiÓm tra dù ¸n cÇn thiÕt ph¶i cã kiÕn thøc vÒ LFA.

89

KIÓM TRA Dù ¸N

§¸nh gi¸ lµ qu¸ tr×nh nhËn xÐt ®éc lËp do çc chuyªn gia bªn ngoµi tiÕn hµnh vÒ t¸c ®éng, tÝnh thiÕt thùc vµ tÝnh bÒn v÷ng cña dù ¸n.

Môc ®Ých cña viÖc ®¸nh gi¸ lµ mét tæng thÓ bao gåm viÖc rót kinh nghiÖm, ®Þnh h−íng vµ kiÓm tra dùa trªn viÖc nhËn xÐt vÒ møc ®é thµnh c«ng cña dù ¸n.

ViÖc ®¸nh gi¸ ®−îc tiÕn hµnh trªn c¬ së xem xÐt çc th«ng tin s½n cã, th¶o luËn víi çc bªn liªn quan vµ nghiªn cøu ¶nh h−ëng.

Tr−íc kia viÖc ®¸nh gi¸ th−êng dùa trªn nh÷ng qui ®Þnh qu¸ réng ®ßi hái ph¶i ph©n tÝch chi tiÕt nh÷ng diÔn biÕn trong suèt thêi gian dù ¸n. KÕt qu¶ thu nhËn lµ nh÷ng ph©n tÝch qu¸ chi tiÕt trong khi viÖc ph©n tÝch nh»m ®−a ra çc quyÕt ®Þnh ë møc ®é cao h¬n l¹i kh«ng ®−îc ®Ó ý.

Víi mét hÖ thèng gi¸m s¸t thÝch hîp vµ víi tÇn suÊt kiÓm tra dù ¸n hîp lý, ta kh«ng cÇn ph¶i ®i s©u t×m hiÓu chi tiÕt lÞch sö cña dù ¸n khi tiÕn hµnh ®¸nh gi¸. Tæ ®¸nh gi¸ do vËy cÇn tËp trung vµo néi dung chÝnh cña ®¸nh gi¸. Tøc lµ nhËn xÐt t¸c ®éng vµ tÝnh thiÕt thùc cña dù ¸n theo môc ®Ých, nhãm ®èi t−îng vµ çc bªn bÞ ¶nh h−ëng, còng nh− trong quan hÖ ®èi víi ®Çu vµo cña nã.

SÏ thuËn lîi h¬n, nÕu ë giai ®o¹n nµy ®iÒu kho¶n tham chiÕu cho viÖc ®¸nh gi¸ ®−îc so¹n th¶o trªn c¬ së LFA vµ çc thµnh viªn cña ®oµn ®¸nh gi¸, ®Æc biÖt lµ tr−ëng ®oµn, cã kiÕn thøc réng vÒ ph−¬ng ph¸p nµy. H−íng dÉn tæng thÓ vÒ viÖc lªn kÕ ho¹ch vµ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ ®−îc ®Ò cËp ®Õn trong cuèn. §¸nh gi¸ viÖn trî ph¸t triÓn. Sæ tay dïng cho nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c ®¸nh gi¸ vµ qu¶n lý, Bé ngo¹i giao, Nauy, xuÊt b¶n n¨m 1994.

90

§¸NH GI¸

91

Phô lôc:

VÝ dô vÒ viÖc

Sö dông lfa nh− c«ng cô

Cho ViÖc lËp kÕ ho¹ch.

VÊn ®Ò

Khëi ®iÓm cho mét cuéc héi th¶o LFA lµ nh÷ng m« t¶ vÒ t×nh tr¹ng sÏ ®−îc ph©n

tÝch, vÝ dô nh− mét nghiªn cøu kh¶ thi, mét b¸o ço trªn nhËn xÐt, hoÆc lµ mét tËp

hîp nh÷ng th«ng tin ®−îc chuÈn bÞ cho héi th¶o.

§Ó m« t¶ cho viÖc sö dông ph−¬ng ph¸p ®−îc nãi ë phÇn 2 cña cuèn sæ tay nµy,

chóng ta sÏ ®−a ra mét vÝ dô ®¬n gi¶n nh− sau:

Thµnh phè Mango cã vµi c«ng ty xe buýt. MÊy n¨m gÇn ®©y tai

n¹n xe buýt x¶y ra liªn tôc. §iÒu nµy lµm cho hµnh kh¸ch bÞ chËm

chÔ vµ bÊt tiÖn. Cã mét vµi vô tai n¹n dÉn ®Õn hµnh kh¸ch ®i xe bÞ

chÕt.

Çc b¸o chÝ tËp trung nãi nhiÒu vÒ vÊn ®Ò nµy, vµ mét sè trong çc

c«ng ty ®ã, do bÞ mÊt uy tÝn, ®· bÞ gi¶m sè l−îng hµnh kh¸ch ®i xe.

YÕu tè chñ yÕu cña vÊn ®Ò lµ kü thuËt xe buýt ®· cò vµ kh«ng ®−îc

b¶o d−ìng tö tÕ do th−êng xuyªn bÞ thiÕu phô tïng.

Tuy nhiªn yÕu tè con ng−êi còng rÊt quan träng: rÊt nhiÒu tai n¹n

x¶y ra do l¸i xe ch¹y tèc ®é cao trªn çc ®−êng xÊu.

Mét trong nh÷ng c«ng ty ®ã ®ang tæ chøc mét cuéc héi th¶o LFA

nh»m quyÕt ®Þnh xem cÇn ph¶i lµm g× víi vÊn ®Ò nµy.

92

2. Ph©n tÝch vÊn ®Ò

Héi th¶o quyÕt ®Þnh viÖc cã nhiÒu tai n¹n x¶y ra sÏ ®−îc xem xÐt nh− vÊn ®Ò träng

yÕu. C©y vÊn ®Ò sau víi nh÷ng nguyªn vµ hËu qu¶ trùc tiÕp vµ quan träng cÇn ®−îc

x¸c lËp:

93

Lßng tin vµo c«ng ty xe buýt bÞ mÊt

Hµnh kh¸ch bÞ thiÖt h¹i kinh tÕ

Hµnh kh¸ch bÞ th−¬ng hoÆc chÕt

Hµnh kh¸ch bÞ chËm chÔ

Th−êng xuyªn x¶y ra tai n¹n xe buýt

L¸i xe kh«ng

cÈn thËn

§iÒu kiÖn

®−êng x¸ tåi

§iÒu kiÖn

xe cé tåi

Xe cé qu¸ cò

C«ng t¸c b¶o d−ìng

kh«ng ®Çy ®ñ

1. ph©n tÝch sù tham dù

Trªn c¬ së nh÷ng th«ng tin søn cã ta cã thÓ ph©n ra nh÷ng nhãm ng−êi sau:

Héi tty xe

Çc

Mèi

TiÒm

Mèi

Héi t

ph©n

Cc

¸c tæ høc

h¶o quyÕt ®Þnh tËp trung xbuýt.

C«

vÊn ®Ò Thkh

Thbå

Gixe

quan t©m

Nhl¹i

n¨ng

Cãtrù

liªn hÖ

Phcña

h¶o quyÕt dµnh phÇn −u

tÝch sau.

C«ng ty xe buýt

C¬ quan truyÒn th«ng

Çc nhãm liªn quan

em xÐt 2 trong sè çc nhãm ®ã:

ng ty xe buýt Kh

iÖt h¹i kinh tÕ do xe «ng ®−a vµo phôc vô

iÖt h¹i kinh tÕ do ph¶i i th−êng ng−êi bÞ h¹i

¶m sè hµnh kh¸ch ®i

Chcé

Mvµ

÷ng ho¹t ®éng mang lîi Ých kinh tÕ

VË®ó

kh¶ n¨ng ¶nh h−ëng c tiÕp tíi çc vÊn ®Ò

TÈph®é

ô thuéc vµo sù hîp t¸c hµnh kh¸ch

Cãxethi

tiªn cho quyÒn lîi cña hµnh k

94

Hµnh kh¸ch Nhphè

L

Çc nhãm kh¸c

©n d©n thµnh

¸i xe

Chñ xe

hµnh kh¸ch vµ c«ng

¸ch hµng

Ëm do tai n¹n xe

ét sè hµnh kh¸ch gia ®×nh bÞ tai n¹n

n t¶i an tßan, rÎ vµ ng giê

y chay lµ biÖn ¸p duy nhÊt ®Ó t¸c ng ®Õn vÊn ®Ò

thÓ chän c«ng ty buýt kh¸c nÕu cÇn Õt

h¸ch dùa trªn çc

3. ph©n tÝch môc tiªu

C¸c vÊn ®Ò ®−îc tr×nh bµy l¹i theo chiÒu h−íng tÝch cùc. Héi th¶o quyÕt ®Þnh ®−a thªm môc “®µo t¹o l¸i xe” nh− lµ mét biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña ng−êi l¸i.

95

h¬n

Lßng tin cña hµnh kh¸ch ®−îc t¨ng lªn

ThiÖt h¹i kinh tÕ ®èi víi hµnh kh¸ch ®−îc gi¶m xuèng

Sè hµnh kh¸ch bÞ th−¬ng/chÕt gi¶m

Hµnh kh¸ch ®i ®Õn ®−îc ®óng giê

Sè vô tai n¹n giao th«ng gi¶m ®¸ng kÓ

L¸i xe cÈn thËn vµ cã tr¸ch

nhiÖm

§iÒu kiÖn ®−êng

x¸ ®−îc n©ng lªn

Xe cé ®−îc gi÷ g×n tèt h¬n

L¸i xe ®−îc ®µo t¹o tèt

C¸c xe cò ®−îc thay thÕ

Xe cé ®−îc b¶o d−ìng

®Þnh kú

4. Ph©n tÝch çc chän lùa

CÇn lo¹i bá ngay nh÷ng môc tiªu ®Çu tiªn nÕu ta kh«ng ®¹t ®−îc nã. Héi th¶o quyÕt

®Þnh r»ng viÖc n©ng cÊp chÊt l−îng ®−êng x¸ n»m ngoµi tÇm víi cña çc c«ng ty xe

buýt.

S½n cã chän tõ

h¬n

Lßng tin cña hµnh kh¸ch ®−îc t¨ng lªn

ThiÖt h¹i kinh tÕ ®èi víi hµnh kh¸ch ®−îc gi¶m xuèng

Sè hµnh kh¸ch bÞ th−¬ng/chÕt gi¶m

Hµnh kh¸ch ®i ®Õn ®−îc ®óng giê

Sè vô tai n¹n giao th«ng gi¶m ®¸ng kÓ

L¸i xe cÈn thËn vµ cã tr¸ch

nhiÖm

§iÒu kiÖn ®−êng

x¸ ®−îc n©ng lªn

Xe cé ®−îc gi÷ g×n tèt h¬n

L¸i xe ®−îc ®µo t¹o tèt

Çc xe cò ®−îc thay thÕ

Xe cé ®−îc b¶o d−ìng ®Þnh kú

1 2
Chän lùa
ý niÖm trong ®Çu vÒ kÕt qu¶ ph©n tÝch sù tham c©y môc tiªu. Trong tr−êng hîp nµy ta cã ha

Chän lùa 1: cã l¸i xe tèt h¬n

Chän lùa 2: cã xe buýt tèt h¬n

96

Chän lùa

gia ta sÏ x¸c ®Þnh ®−îc çc lùa i chän lùa râ rµng:

TiÕp tôc ph©n tÝch c¸c ph−¬ng ¸n chän lùa

Nh÷ng ng−êi tham gia héi th¶o cÇn nhÊt trÝ víi nhau vÒ tiªu trÝ sÏ ®−îc sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é thùc tiÔn cña c¸c chän lùa. KÕt qu¶ sÏ ®−îc nªu ë cét bªn tr¸i d−íi ®©y. C¶ 3 chän lùa sÏ ®−îc ph©n tÝch víi nh÷ng kÕt qu¶ sau ®©y:

Chän lùa 1 chØ giíi h¹n trong ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o. Kh¶ n¨ng ®¹t ®−îc kÕt qu¶ lµ rÊt thÊp nÕu nh− t×nh tr¹ng xe buýt vÉn tåi nh− cò.

Chän lùa 2 ®ßi hái chi phÝ nhiÒu h¬n vµ còng kh«ng cã ®¶m b¶o nµo r»ng kÕt qu¶ sÏ ®−îc n©ng lªn nÕu ta kh«ng n©ng cÊp tµi xÕ.

Chän lùa 3 lµ kÕt hîp gi÷a chän lùa 1 vµ chän lùa 2. Chän lùa nµy ®ßi hái kinh phÝ nhiÒu nhÊt nh−ng còng cã kh¶ n¨ng ®¹t tíi thµnh c«ng cao nhÊt.

KÕt qu¶ lµ 1 trong 3 chiÕn l−îc trªn sÏ ®−îc chän läc nh− lµ chiÕn l−îc cña dù ¸n trong tr−êng hîp nµo ®Êy lµ chän lùa 3.

97

Chän lùa 1

Chän lùa 2

Chän lùa 3

Chi phÝ ThÊp Cao Cao

Kh¶ n¨ng

ThÊp ThÊp Cao

Chi phÝ/lîi

Cao ThÊp Cao

Thêi gian

Ng¾n Dµi Dµi

HiÓm ho¹ x·

Nhá Nhá Nhá

5. x¸c ®Þnh c¸c thµnh phÇn cña dù ¸n (pm)

C¸c thµnh phÇn chñ yÕu cña dù ¸n n»m ë cét bªn tr¸i cña PM. Mét sè thµnh phÇn cã

thÓ lÊy ra tõ c©y môc tiªu.

CÇn l−u ý r»ng ®Çu ra lµ kÕt qu¶ mµ dù ¸n cã thÓ ®¶m b¶o ®−îc, trong khi môc tiªu

l¹i n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña dù ¸n.

98

1.Môc tiªu dµi h¹n

2. Môc tiªu

3. §Çu ra

t

2.Cã mét sè X xe buýt míi

3. Trang bÞ x−ëng b¶o d−ìng

4.LËp lÞch b¶o d−ìng ®Þnh kú

1.TiÕn hµnh ch−¬ng tr×nh ®µo

2.Mua xe buýt

3. Mua dông cô vµ phô tïng

4. X©y dùng lÞch b¶o d−ìng

1. Møc ®é phôc vô hµnh kh¸ch

2. Sè lÇn tai n¹n xe buý

1. §µo t¹o l¸i xe

1. Thuª gi¸o viªn vÒ xe buýt trong X

2.Cã kinh phÝ mua xe buýt

3. Cã kinh phÝ mua dông cô vµ

4. Thuª gi¸o viªn HDBD trongY

6. X¸c ®Þnh c¸c yÕu tè gi¶ ®Þnh (PM)

Mét trong c¸c yÕu tè gi¶ ®Þnh cã thÓ ®−îc lÊy ra tõ c©y môc tiªu. Trong tr−êng hîp cô thÓ nµy ta chØ cã mét yÕu tè gi¶ ®Þnh lµ “n©ng cÊp ®−êng x¸” nµ chóng ta cho r»ng cÇn thiÕt ®Ó gi¶m bít tai n¹n xe buýt.

99



2. Môc tiªu


3. §Çu ra

YÕu tè kh¸ch quan

®µo

ty

2.Cã mét sè X xe buýt míi



1.TiÕn hµnh ch−¬ng tr×nh

2.Mua xe buýt




2. Sè lÇn tai n¹n xe buýt gi¶m




3. Cã kinh phÝ mua dông cô vµ phô


Hµnh kh¸ch tiÕp tôc sö dông xe buýt cña c«ng

§−êng x¸ ®−îc n©ng cÊp

L¸i xe qua ®µo t¹o sÏ ë l¹i c«ng ty xe

C«ng cô vµ phô tïng ®−îc cung cÊp

vµ thay thÕ ®óng thêi h¹n

7. X¸c lËp çc ch Ø sè

Çc chØ sè sÏ quy ®Þnh çch x¸c ®Þnh møc ®é hµon thµnh môc tiªu vµ ®Çu ra. Mét sè chØ sè cã thÓ thu ®−îc tõ c©y môc tiªu.

Mét chØ sè cña môc tiªu quy ®Þnh cô thÓ tÇn xuÊt tai n¹n cña xe buýt sÏ ®−îc gi¶m ®i bao nhiªu sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh. ChØ sau ®ã ta míi cã thÓ ph©n tÝch ®−îc liÖu môc tiªu cã thÓ ®¹t ®−îc hay kh«ng

100


ChØ sè YÕu tè gi¶ ®Þnh

2. Môc tiªu

ChØ sè YÕu tè gi¶ ®Þnh

3. §Çu ra

ChØ sè YÕu tè kh¸ch quan

t


2. §−a X xe míi vµo vËn hµnh



1.TiÕn hµnh ch−¬ng tr×nh ®µo

2.Mua xe buýt




2. Sè lÇn tai n¹n xe buý



3. Cã kinh phÝ mua dông cô vµ


Hµnh kh¸ch tiÕp tôc sö dông xe buýt cña c«ng ty

§−êng x¸ ®−îc n©ng cÊp

L¸i xe qua ®µo t¹o sÏ ë l¹i c«ng

C«ng cô vµ phô tïng ®−îc cung

cÊp thay thÕ ®óng thêi h¹n

90% l−ît xe rêi bÕn bÞ trÔ Ýt h¬n 5 phót

2.ThÞ phÇn cña c«ng ty t¨

Sau 12 th¸ng sè vô tai n¹n gi¶m cßn x vô/ n¨m

Sau 12 th¸ng sè ng−êi bÞ n¹n gi¶m cßn y

Xem trang ®èi diÖn

Ta còng cÇn x¸c ®Þnh thªm mét sè çc chØ sè cô thÓ nh− mét phÇn cña hÖ thèng gi¸m s¸t. VÝ dô (lÊy ®Çu ra sè mét lµm vÝ dô):

ChØ sè 1:

Trong sè 120 l¸i xe hiÖn cã, cã Ýt nhÊt 60 l¸i xe ®−îc ®µo t¹o trong n¨m thø nhÊt vµ 40% trong n¨m thø hai; trong sè çc l¸i xe ®−îc ®µo t¹o ta ph¶i xem xÐt møc ®é n©ng cÊp chÊt l−îng ®èi víi kh¶ n¨ng l¸i xe, ph−¬ng ph¸p l¸i thèng nhÊt víi phßng qu¶n lý giao th«ng cña thµnh phè Mango. ViÖc ®¸nh gi¸ nµy sÏ ®−îc tiÕn hµnh t¹i çc ®iÓm kiÓm tra vµ çc ®oµn gi¸m s¸t trªn ®−êng.

ChØ sè 2

Phµn nµn cña d©n chóng vµ viÖc tu©n thñ luËt lÖ giao th«ng ®èi víi çc l¸i xe ®· ®−îc ®µo t¹o sÏ gi¶m ®i 20% so víi hiÖn nay(30 phiÕu kiÖn mét ngµy vµo gi÷a n¨m thø hai).

Çc ph−¬ng thøc kiÓm tra:

B¸o ço kiÓm tra giao th«ng cña phßng giao th«ng

B¸o ço gi¸m s¸t ®éc lËp t×nh tr¹ng vËn hµnh xe buýt

Sæ nhËn xÐt cña c«ng ty xe buýt

101

Sæ theo dâi vi ph¹m luËt lÖ giao th«ng vµ møc ph¹t cña phßng c«ng an thµnh phè Mango.

103

Phô lôc 2

§Þnh nghÜa

ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn l«gic tæng thÓ -

®Þnh nghÜa

Ho¹t ®éng (ACTIVITY)

Lµ çc hµnh ®éng ®−îc thùc hiÖn hoÆc c«ng viÖc ®−îc tiÕn hµnh trong khu«n khæ cña dù ¸n nh»m chuyÓn ho¸ ®Çu vµo (tµi lùc, vËt lùc) thµnh ®Çu ra (çc tæ chøc, toµ nhµ).

ThÈm ®Þnh (APPRAISAL)

Lµ ®¸nh gi¸ tæng thÓ vÒ tÝnh thiÕt thùc, tÝnh kh¶ thi vµ tÝnh bÒn v÷ng cña dù ¸n tr−íc khi quyÕt ®Þnh cã tiÕn hµnh dù ¸n hay kh«ng.

YÕU tè gi¶ ®Þnh (ASSUMPTION)

Lµ çc sù kiÖn, ®iÒu kiÖn hoÆc çc quyÕt ®Þnh cÇn thiÕt cho thµnh c«ng cña dù ¸n nh−ng hÇu nh− hoÆc hoµn toµn n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña ban qu¶n lý dù ¸n.

Nh÷ng bªn h−ëng lîi (BENEFICIARIES)

Lµ nh÷ng bªn ®−îc h−ëng lîi (nhãm ®èi t−îng) trùc tiÕp (hoÆc dù kiÕn) céng víi bªn h−ëng lîi gi¸n tiÕp cña dù ¸n.

Môc tiªu dµi h¹n (GOAL)

Lµ môc tiªu chñ yÕu bao trïm mµ dù ¸n dù ®Þnh sÏ ®ãng gãp trong t−¬ng lai vµ lµ lý do t¹i sao ph¶i tiÕn hµnh dù ¸n.

HiÖu qu¶ (EFFECTIVENESS)

Lµ th−íc ®o møc ®é thµnh c«ng cña dù ¸n hay ch−¬ng tr×nh trong viÖc hoµn thµnh çc môc tiªu.

HiÖu suÊt (EFFICIENCY)

Lµ th−íc ®o “n¨ng suÊt” cña qu¸ tr×nh thùc thi dù ¸n – møc ®é tiÕt kiÖm kinh tÕ khi chuyÓn ho¸ ®Çu vµo thµnh ®Çu ra.

®¸nh gi¸ (EVALUATION)

Lµ qu¸ tr×nh kiÓm tra ®éc lËp vµ cã hÖ thèng mét dù ¸n nh»m x¸c ®Þnh hiÖu suÊt, hiÖu qu¶, t¸c ®éng, tÝnh bÒn v÷ng vµ tÝnh thiÕt thùc cña çc môc tiªu cña dù ¸n.

Môc ®Ých (PURPOSE)

Lµ lý do trùc tiÕp cña dù ¸n. Lµ hÖ qu¶ mµ dù ¸n dù ®Þnh ®¹t ®−îc nÕu nã kÕt thóc thµnh c«ng vµ ®óng thêi h¹n

¶nh h−ëng (IMPACT)

105

Lµ nh÷ng thay ®æi tÝch cùc hoÆc tiªu cùc, trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp, ®−îc t¹o thµnh nh− lµ kÕt qu¶ cña dù ¸n hay lµ ch−¬ng tr×nh.

ChØ sè (INDICATOR)

Trong khu«n khæ cña LFA, chØ sè x¸c ®Þnh tiªu chuÈn kÕt qu¶ cÇn ph¶i ®¹t ®−îc ®Ó mang l¹i môc tiªu nh− dù ®Þnh.

§Çu vµo (INPUT)

Lµ tµi lùc, nh©n lùc... cña dù ¸n, cÇn cã ®Ó t¹o ra ®Çu ra nh− dù ®Þnh.

Ph−¬ng ph¸p tiÕp c©n logic tæng thÓ ( logical framework, approach – lfa)

Lµ c«ng cô qu¶n lý ®Ó gióp cho viÖc lËp kÕ ho¹ch, thùc thi vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n

Trong tr−êng hîp cô thÓ nµy, LFA cßn cã nghÜa lµ:

Lµ mét biÓu mÉu b¸o ço ®Ó tr×nh cho tæ chøc viÖn trî vµ chÝnh quyÒn nhËn viÖn trî vÒ: ý t−ëng dù ¸n, b¸o ço tiÒn thÈm ®Þnh, v¨n kiÖn dù ¸n, b¸o ço tiÕn ®é...

Lµ b¶ng tãm t¾t dù ¸n d−íi d¹ng ma trËn vµ cã gi¸ trÞ trong suèt qu¸ tr×nh thùc thi dù ¸n nh−ng cã thÓ ®iÒu chØnh ®−îc.

Lµ mét hÖ thèng çc c«ng cô ph©n tÝch ®−îc sö dông trong héi th¶o më réng hoÆc giíi h¹n.

Gi¸m s¸t (MONITORING)

Lµ viÖc kiÓm tra th−êng xuyªn hoÆc ®Þnh kú qu¸ tr×nh thùc thi cña dù ¸n nh»m ®¶m b¶o r»ng ®Çu vµo, ho¹t ®éng, ®Çu ra vµ çc yÕu tè kh¸ch quan diÔn ra theo ®óng kÕ ho¹ch ®· ®Þnh.

§Çu ra ( OUTPUT)

Lµ kÕt qu¶ mµ dù ¸n ph¶i ®¹t ®−îc nh− lµ hÖ qu¶ cña çc ho¹t ®éng cña nã.

Ch−¬ng tr×nh (PROGRAM)

Lµ nhãm çc dù ¸n hoÆc çc dÞch vô kÕt nèi víi nhau nh»m ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu cô thÓ (th−êng gièng nhau hoÆc t−¬ng quan víi nhau).

Dù ¸n (PROJECT)

Lµ mét c«ng viÖc ®−îc dù ®Þnh vµ thiÕt kÕ nh»m ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu cô thÓ trong mét giíi h¹n tµi chÝnh vµ mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh.

Ma trËn dù ¸n (PM) (PROJECT MATRIX)

Lµ b¶ng tãm t¾t cña thiÕt kÕ dù ¸n nh»m x¸c ®Þnh nh÷ng thµnh phÇn chñ yÕu, çc yÕu tè kh¸ch quan vµ çc kÕt qu¶ dù kiÕn ®¹t ®−îc khi dù ¸n thµnh c«ng.

106

TÝnh thiÕt thùc (RELEVANCE)

Lµ møc ®é phï hîp, møc ý nghÜa vµ sù thÝch ®¸ng cña lý do vµ môc tiªu dù ¸n hiÖn ®ang hoÆc sÏ ph¶I ®¶m b¶o, liªn quan ®Õn c¸c nhu cÇu vµ nh÷ng mèi quan t©m −u tiªn ®−îc x¸c ®Þnh.

TÝnh bÒn v÷ng (SUSTAINABILITY)

Lµ møc ®é kh¶ n¨ng mµ c¸c tæ chøc cña n−íc nhËn viÖn trî sÏ tiÕp tôc theo ®uæi môc tiªu sau khi sù trî gióp cña dù ¸n chÊm døt.

nhãm ®èi t−îng (TARGET GROUP)

(Nh÷ng nhãm h−ëng lîi trùc tiÕp). Lµ nhãm cô thÓ mµ v× lîi Ých cña hä mµ dù ¸n hoÆc ch−¬ng tr×nh ®−îc tiÕn hµnh, cã mèi liªn hÖ gÇn gòi víi t¸c ®éng vµ tÝnh thiÕt thùc cña dù ¸n.

107

phuong phap tiep can logic tổng thể (lfa)

Education