Informacja nigdy nie jest czy- stą informacją (...), zawsze związana jest z etyką i może zatem służyć dobru lub złu.

* * *

Dzielenie się prawdą (przynaj- mniej taką, jaką z całą staran-nością da się ustalić), jest także podstawową etyczną powinno-ścią mediów.

* * *

Najprzemyślniejsze kłamstwa hodowane są z ziaren prawdy.

* * *

Mimo przeróżnych manipula-cji, media nie muszą kłamać bezpośrednio. One tylko orga- nizują zbiorową wyobraźnię i zakreślają jej granice. Właśnie - granicę!

* * *

Do świata dziennikarskiego wkracza tandeta i upolitycz-nienie. Trzeba to zatrzymać za wszelką cenę (choć broń Boże nie za cenę ograniczenia wolności słowa!), ponieważ wolne i rzetelne dziennikar-stwo jest głównym �larem demokracji.

MACIEJ IŁOWIECKI (1935) - dziennikarz, publicysta, eseista. Ukończył biologię (spec. biochemia) na UW, potem przeszedł wszystkie szczeble zawodowego dzien-nikarstwa. Brał udział jako świadek bądź i współuczest-nik w wielu historycznych wydarzeniach współczesnej Polski. Medioznawca, zaj- muje się etyką mediów, historią nauki i wydarzenia-mi współczesnej cywilizacji. Wiceprzewodniczący Rady Etyki Mediów kilku kaden-cji. Autor 10 książek i licz- nych publikacji, wykładow-ca wyższych uczelni w Pols- ce i zagranicą. Był eksper-tem "Solidarności" od spraw mediów, do żadnej partii nigdy nie należał, ale nie kryje sympatii do tych partii i organizacji, które cenią tradycję i słuchają niezależ-nych opinii.

wydawnictwofronda.plfronda@fronda.plfacebook.com/FrondaWydawnictwo

Cena: 39,90 ISBN: 978-83-62268-74-0

Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich

Książka pod patronatem:

Dziennikarze to strażnicy prawdy i demokracji. Ale okazuje się, że strażników trzeba pilnować, aby nie zapominali, że uprawiają zawód zaufania publicznego, że są “czwartą władzą” o ogrom-nych wpływach. Jeżeli praca dziennikarza nie opiera się na etyce, to staje się zwykłą propagan-dą lub oszustwem.Ta książka to kompendium wiedzy dla wszystkich, którym zależy na zachowaniu godności tego zawodu. Autor w jednym tomie zawarł historię etyki mediów, przedstawił rozwiązania tych trudnych problemów w różnych krajach, zebrał dokumenty dotyczące tego zagadnienia. Ta książka to punkt wyjścia do wszelkich dyskusji o kondycji etyki dziennikarskiej.

* * *

Książka Macieja Iłowieckiego jest historią mediów od czasu, gdy pojawiła się re�eksja o powin-nościach dziennikarzy wobec społeczeństwa, czyli niemal od narodzin prasy. Poznajemy próby formułowania reguł, jakie winny obowiązywać dziennikarzy podejmowane w różnym czasie w różnych krajach.Szczególnie ciekawie autor pokazuje manowce, w jakie media i dziennikarze wchodzą niepostrzeżenie, pokusy, jakim ulegają zapoznawszy podstawowe normy moralne. Jego kompendium wiedzy o mediach powinno stanąć na półce w każdej redakcji, ale i w pry- watnej bibliotece każdego dziennikarza.

Magdalena Bajer - publicystka, wieloletnia przewodnicząca Rady Etyki Mediów

* * *

Jeśli czwarta władza nie odzyska kręgosłupa, jeśli nie będziemy znali odpowiedzi na pytania podstawowe, jeśli nie będziemy wiedzieć gdzie jesteśmy i kim jest dziennikarz zdechniemy. Książka byłego prezesa SDP Macieja Iłowieckiego mam nadzieje jest przystankiem w drodze, daje możliwość kolejnej autore�eksji zarówno dziennikarzom jak i tym którzy czwartą władzę obserwują

Krzysztof Skowroński - Prezes Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich

* * *

Uniwersalne zasady etyczne w dzisiejszych polskich mediach niemal przestały istnieć. Skoloni-zowały je nadregulacje prawne, wykończyło polityczne zaangażowanie dziennikarzy, stosowa-nie podwójnych standardów wobec "swoich" i "tamtych". Książka Macieja Iłowieckiego to potrzebna próba wskrzeszenia etyki pracy ludzi IV władzy.

Wiktor Świetlik - publicysta, dyrektor Centrum Monitoringu Wolności PrasyStowarzyszenia Dziennikarzy Polskich

MACIEJ IŁOWIECKImac

iej iłow

ieck

i

ETYKA DZIENNIKARSKA W PRAKTYCE

pilnowanie strażników

pilno

wan

ie strażn

ikó

w

Spis treÊci

I. ÂWIATEM RZÑDZI INFORMACJA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

II. PRAWDZIWY DIALOG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111. O tym, co powinno byç wa˝ne dla POLSATU . . . . . . . . . . . 14

Jak powinien informowaç POLSAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 2. Jak dzieliç si´ prawdà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

III. PRAWDA I ZAUFANIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231. Kilka refleksji o prawdzie w mediach . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

IV. MEDIA – KREACJA CZY INFORMACJA . . . . . . . . . . . . . . . . 331. Czemu o tym pisaç nie chcà? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332. Co zobaczà kosmici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353. Wspó∏twórcy naszej wyobraêni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

V. NIECO HISTORII . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451. Od dawna we Lwowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462. Kodeks z PRL-u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

VI. ODNOWA W SDP W 1980 ROKU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531. Kongres niezwyk∏y najbardziej i czo∏gi . . . . . . . . . . . . . . . . 562. Nowe przymierze KoÊcio∏a z kulturà . . . . . . . . . . . . . . . . . . 583. Dziwne rozmowy w Magdalence i Okràg∏y Stó∏ . . . . . . . . . 60

521

ilowiecki 27/09/12 15:25 Page 521

VII. RADA WA¸¢SY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

VIII. ÂWIETNY POCZÑTEK NOWEJ ETYKI MEDIÓW . . . . . . . . . 671. Karta Etyczna Mediów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 702. Propozycje o. Leona Dyczewskiego i ks. Wies∏awa Al.

Niew´g∏owskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

IX. O WARTOÂCIACH CHRZEÂCIJA¡SKICH . . . . . . . . . . . . . . . 751. Âwiecka synteza wartoÊci i ich katolicka wyk∏adnia . . . . . . . 77

X. ÂWIECKIE AKTY, KONWENCJE, UMOWY . . . . . . . . . . . . . . 811. Karta wolnej prasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 822. Dziennikarze z USA o sobie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 843. Ameryka Latynosów i zjednoczona Europa . . . . . . . . . . . . . 85

XI. JESZCZE O CENZURZE I O NOWYCH KODEKSACH . . . . . 89

XII. ODNAWIANIE KODEKSU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 931. Wiatr wolnoÊci nie zawsze pomaga w walce z fa∏szem . . . . 96

XIII. NARODZINY RADY ETYKI MEDIÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . 991. Pierwszy Regulamin Rady Etyki Mediów (1996) . . . . . . . . 1002. Nowy Regulamin Rady Etyki Mediów (2010) . . . . . . . . . . 1023. Troch´ o radach etyki mediów zabijanych przez media . . . 103

XIV. SKANDYNAWOWIE O NIEZALE˚NOÂCI DZIENNIKARZY 107Poszukiwanie zysku a niezale˝noÊç redakcyjna . . . . . . . . . . . 107Norweskie Êrodowisko medialne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Prawne i praktyczne aspekty zapewniania niezale˝noÊci

redakcyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114Relacje mi´dzy redaktorami naczelnymi i dziennikarzami

w Norwegii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118Jak dziennikarze i redaktorzy naczelni unikajà wp∏ywów

polityków i przedsi´biorców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119Ró˝nice mi´dzy Polskà i Norwegià . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122

SPIS TREÂCI522

ilowiecki 27/09/12 15:25 Page 522

XV. RADA W OGNIU WALKI: KONFERENCJA MEDIÓW POLSKICH I KARTA ETYKI MEDIÓW . . . . . . . . . . . . . . . . 1251. Komentarze do zasad etyki mediów . . . . . . . . . . . . . . . . . 1262. Czym Rada by∏a i czym nie by∏a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1323. Czas na przyk∏ady o co chodzi∏o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

XVI. REM – KADENCJE I KOLEJNE SK¸ADY . . . . . . . . . . . . . . . 139

XVII. 17 ZASAD CZYLI… DEKALOG DZIENNIKARZA . . . . . . . . 1551. PowinnoÊci i grzechy mediów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155

1. Wspieraç walk´ o wolnoÊç s∏owa na Êwiecie . . . . . . . . . 1562. Walczyç o niezale˝noÊç mediów . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1573. Byç odpowiedzialnym za s∏owo . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1574. S∏u˝yç prawdzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1595. Nie pozoruj obiektywizmu i neutralnoÊci . . . . . . . . . . . 1616. Nie zwi´kszaj obszaru rzeczywistoÊci kreowanej . . . . . 1637. Nie odbieraj informacjom rzetelnoÊci . . . . . . . . . . . . . . 1658. Nie baw si´ opinià publicznà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1689. Nie niszcz hierarchii autorytetów i problemów . . . . . . 169

10. Nie wykorzystuj emocji ludzkich . . . . . . . . . . . . . . . . . 17111. Nie ulegaj terrorowi poprawnoÊci politycznej . . . . . . . . 17212. Nie ulegaj terrorowi rozrywki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17413. Dostrzegaj ró˝nic´ pomi´dzy k∏ótnià a debatà . . . . . . . 17614. Broƒ s∏abszych i upoÊledzonych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17715. Propaguj dobre wzory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17816. Zawsze broƒ demokracji i kontroluj w∏adz´ . . . . . . . . . 18017. Uznawaj istnienie wartoÊci uniwersalnych, trwa∏ych

i niezbywalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1822. O godnoÊci i uzale˝nieniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1843. Dwoisty charakter mediów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186

XVIII. O WA˚NOÂCI SUMIENIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1891. Rada Europy o etyce mediów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

Klauzula sumienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1902. Standardy CBS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192

SPIS TREÂCI 523

ilowiecki 27/09/12 15:25 Page 523

XIX. PRZYK¸ADY DZIA¸ANIA RADY ETYKI MEDIÓW . . . . . . 1951. O historii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1962. O telewizji publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1973. O agresji w mediach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1994. O podawaniu êróde∏ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2005. O ochronie mniejszoÊci religijnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2016. O mediach i reformach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2017. O etyce w konkretnych programach TV . . . . . . . . . . . . . . 2028. O obsadzaniu stanowisk w TVP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2039. O mediach i idei «ma∏ych ojczyzn» . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

10. O negatywnych stereotypach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20511. O obywatelskiej odpowiedzialnoÊci mediów . . . . . . . . . . . 20512. Skargi, wyjaÊnienia, inne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20613. List w sprawie skargi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20714. Przyk∏ad maila . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21015. Raport REM za rok 2005 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21116. Spór z Fundacjà Helsiƒskà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21517. O skandalu w Strasbourgu europose∏ Czarnecki . . . . . . . . 227

XX. WIATR NIE WIEJE KA˚DEMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

ANEKS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237

SPIS DOKUMENTÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 497LITERATURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505O AUTORZE (nota biograficzna redakcji) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513LAUDACJA – Z¸OTA WAGA 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517

SPIS TREÂCI524

ilowiecki 27/09/12 15:25 Page 524