A C C E S S 4 O R T O G R A F I A

G R A M M AT I C A Plaids cun «aun»

Introducziun: Tgei han ils plaids ella cruschera communabel?

Plaids cun «aun»

horizontal: vertical:

4 In animal che fa quac 1 Ordlunder dat ei frina

7 Leu nescha l`aua 2 Il cuntrari da spert

8 In animal da casa 3 Quei maglias ti dad ensolver

9 In material che ti drovas per far caltschiel 5 In auter plaid per ina storta

11 Quei essan nus tuts 6 Adatg, aua sin via...!

8 In auter plaid per in cuvel

10 Sin quei sas ti seser en dus, en treis...

1 2

3

4

5

6 7

8

9

10

11

Exempel

A C C E S S 4 O R T O G R A F I A

G R A M M AT I C A Plaids cun - aun

! min.

Pensum 1: Scriva cun silmeins 6 dils 12 plaids dalla cruschera ina historietta en tiu carnet! Prelegia ella

silsuenter a tes conscolars!

! min.

Pensum 2: Trenescha las suandontas construcziuns sco dictat da viandar.

Damaun mein nus giu Rueun.

Sche nus mein mo plaun, vegnin nus era buca staunchels.

Per cletg ha la via buca bia carauns e mintgaton dat ei era bauns.

Sch’ei plova damaun, eis ei dad haver quitau culs pultauns.

Egl èr da graun entupein nus in tgaun, speronza eis el buca malsauns.

Mia finamira: 0 2 4 6 8 10senza sbagls buca dapli che ... sbagls

Exempel

A C C E S S 4 O R T O G R A F I A

G R A M M AT I C A il – igl – gl’

Introducziun: Cu han ils plaids igl artechel il? Cu han ils plaids igl artechel igl?

b

c

d

f

g

h

j

k

l

m

n

p

qu

r

s

t

v

x

z?

il baun

iligl

Exempel

A C C E S S 4 O R T O G R A F I A

G R A M M AT I C A il – igl – gl’

! min.

Pensum 1: Scriva mintgamai dus substantivs masculins ch’entscheivan culs vocals el singular ed el

plural!

igl

ils

a

e

io

u

a

e

io

u

a

e

i

o

u

a

e

i

o

u

Exempel

A C C E S S 4 O R T O G R A F I A

G R A M M AT I C A Il consonant final

Mia finamira: 0 2 4 6 8 10senza sbagls buca dapli che ... sbagls

! min.

Pensum 2: Metta ils plaids ellas dretgas largias!

fav, Neiv, giug, ovs, lag, tons, pleiv, fiep, clav, fiug, agid, neiv, brev, neiv, club, endamen,

catalog, pleiv, cons, nuvs, Daniev, argien, grond, cusunz, salep, tschep, enzacons

1. Stiarsas ha giu liug la radunonza da .

2. Da Pastgas vegn colurau bials .

3. Sco engraziament hai jeu scret ina al padrin.

4. e tut la ei da

curclada.

5. Va tier l’onda per la dil tschaler.

6. Ina suga plein sa il vitturin buca duvrar.

7. Quei ei sc’in en in .

8. Nies vitg ha giu il pli digl 1. d’uost.

9. Miu preferiu ei ballapei.

10. Il paster dierma en in .

11. Miu frar vul far igl emprendissadi da .

12. Il da golf dumbra varga 100 commembers.

13. Da van ils affons a cattar biemaun.

14. Ei dat ina historia d’in che leva maridar.

15. La mumma ha empustau las caultschas ord in .

16. Ozildi strusch drovan ins pli il da far ora lenna.

17. Oz han emblidau da far ils pensums da casa.

18. da vus ein stai ier cun skis?

19. Pertgei dat ei accidents sin via?

20. El tegn adina ch’el ha gudignau

la medaglia d’ .

Exempel

A C C E S S 4 O R T O G R A F I A

G R A M M AT I C A Igl «r» final

! min.

Pensum 1: Scriva ils r-finals!

Mia finamira: 0 2 4 6 8 10senza sbagls buca dapli che ... sbagls

I l c a lge s to p ina i l c a lze . 3

I l v ie schubregia i l gagl ine . 2

I l ma zle vul p ina i l cur te . 3

Sper i l p loghe f lure scha i l male . 2

I l ragner vul sezuppa s i l t scher scher . 2

I l tgaper vul engula la péra s i l p ire . 2

I l scolar vul malegia in spre s in in nughe . 3

I l nur se ha p iar s in c a lze . 2

Pl i bugen r i che bargi . 2

Nus le in us s i a gent a . 2

Pos t i pur t a i l c ana s ter ? 1

Nus pudein buc a varga i l nur se . 2

Nus s tuein durmi per pude luvra . 3

Miu f ra vul fa in v iadi i l schane . 3

Duront i l schane e fevre dat e i neiv . 2

Sper ilmaler

flurescha inpirer !

Exempel

A C C E S S 4 O R T O G R A F I A

G R A M M AT I C A Igl «r» final

! min.Pensum 2: Enquera plaids cun r-final!

-> Substantivs

-> Verbs egl infinitiv

calzer

anflar

Scriva, mo pronunzia buc!

Scriva, mo pronunzia buc!

Exempel

A C C E S S 4 O R T O G R A F I A

ed, ad, dad (d’)S C R I P Z I U N

! min.

Sin viadi: Scriva construcziuns! Cumpletescha quei che maunca!

Exempel: Mia sora va a pei da Sedrun a Mustér.

Pensum 2:

carrar / spassegiar /sgular / viagiar / ir...

auto / a peivelo / rachetatren / aviun...

Turitg / UrseraParis / Arosa / Berna /

Cuera... Athen / Basilea /

New York / Cuera / Andiast...

aug / onda astronaut /

sora / padrin/vischin…

da dad

a ad

Mia finamira: 0 2 4 6 8 10senza sbagls buca dapli che ... sbagls

Exempel

A C C E S S 4 O R T O G R A F I A

S C R I P Z I U N ge – gi / ghe - ghi

g =dirs avon i, e cun scriver h

dirs era avon a, o, u,r,l ed alla fin dil plaid

loms avon i, e

Cheu tuna il g lom:

giavischgeniradrag

ghigasgondagrundagheisla

glatscherguila

garnin

Cheu tuna il g dir:

! min.Enquera ord il Vocabulari fundamental mintgamai 4 plaids cun:

a) g avon i ,e

b) g avon a,o,u,r,l.

c) plaids cun ghi ,ghe

d) g alla fin dil plaid.

Pensum 1:

gi, ge ghi – ghe, ga, go, gu, gr, gl

Exempel

A C C E S S 4 O R T O G R A F I A

ce - ci / che - chiS C R I P Z I U N

Introducziun: Scrivas ci ni chi / ce ni che? Tgei constat? Colurescha!

pachet bachet pacet

chitrona zitrona citrona

conchiglia conciglia conchilia

circhus zircus circus

chedel zedel cedel

raceta rageta racheta

zefra cefra chevra

zigara cigara chigarra

chista cista gista

harlecin harlechin arlecin

zerchel cerchel zercel

Exempel

O R T O G R A F I AA C C E S S 4

S C R I P Z I U N Separar las silbas

Introducziun: Ils plaids vegnan sparti tenor silbas. Mira bein nua che ti sas tagliar!

Plaids d’ina silba

iev onn nus aus lenn

Plaids da duas silbas

el - la bu - ca ve - gnan sil - bas vo - cal

Plaids da treis silbas

ca - va - lier con - so - nant fa - tschen - ta ca - pe - tscha

Plaids da 4 silbas

Ta - va - na - sa se - de - des - ta su - an - don - tas

Plaids da 5 silbas

de - plo - ra - bla - mein en - gra - ziei - vla - dad

Plaids cun presilbas

mal - saun se - lavar dis - cletg nun - pusseivel

Plaids cumponi

carn - piertg porta - brevs trei - dubel

Plaids cun consonants cumponi

tgie - tschen la - ghe - gia ba - ghetg pe - gna

Exempel

tg - tschO R T O G R A F I A

! min.

Pensum 3:Lai dictar ils plaids! Teidla bein! Scriva tg ni tsch!

cape a fe ut

bufa tra aper

endre ble clun a

u i ca ar male

pluma tru stre

cru pi ar ter ar

plan iu spi ar Turi

min aton ien iel

per ei arva anc

pupra clu er camu

un pe a spi

o clu iera aun

la cle uetta

amin mi iert iep

lau et s eina uf

pe a adun eina

rabe a save a pe alenn

pluma au male

rus tas a marle a

pas spe a cru a

carro a mus a ter ar

Mia finamira: 0 2 4 6 8 10senza sbagls buca dapli che ... sbagls

Exempel

O R T O G R A F I AA C C E S S 4