plani kombëtar i veprimit për rininë 2006-2011 / matrica e ... · biznesit, institucionet...

Plani Kombëtar i Veprimit për Rininë 2006-2011 / Matrica e veprimtarive dhe output -ve për program

RINISËSTRATEGJIA KOMBËTARE E

2007-2013Miratuar me Vendim të Këshillit të Ministrave Nr. 782, datë 16 nëntor 2006

GRUPI I PUNËS SË PËRGATITJES SËSTRATEGJISË KOMBËTARE TË RINISËU UDHËHOQ NGA:

DREJTORIA E KOORDINIMITTË POLITIKAVE RINOREMigena Reçi - DrejtoreEtleva Sheshi - SpecialisteLuiza Vrenezi - Specialiste

• Këshilli Rinor Shqiptar• Parlamenti Rinor Shqiptar• Shoqata humanitare “Aksion +”• Agjencia Shqiptare e Kombeve të Bashkuara, UNAA• Qendra e Aleancës Gjinore për Zhvillim• Qendra Shqiptare për të Drejtat e Fëmijëve• Rrjeti i Studentëve AS@N

GRUPI I EKSPERTËVE PËR PËRGATITJEN E STRATEGJISË KOMBËTARE TË RINISË:Eglantina GjermeniAltin GoxhajEndri ShabaniAltin HazizajAlbion BogdaniGenci MuçollariArjan HaxhiIrida AgolliEdlira ÇepaniIna GjikondiElvis ThemeliArben Loka

PROCESI U LEHTËSUA NGA PARTNERS-ALBANIA

ZYRA E KOMBEVE TË BASHKUARA, SHQIPËRI(UNDP, UNICEF, UNFPA, ILO-IPEC)mbështeti hartimin dhe botimin e kësaj strategjie

Rinisë shqiptare, si në pak vende të tjera të botës, i është dashur të ndryshojë kahjen e historisë dhe pikërisht këtë ka bërë në dhjetor të vitit 1990, duke e futur shoqërinë shqiptare në hullitë e demokracisë dhe të proceseve integruese me kryefjalën e hershme “Ta bëjmë Shqipërinë si gjithë Europa”.

Ndonëse të rinj në moshë, ata ishin në lartësinë e mendimit progresist, të atij mendimi që themelon një civilizim të ri. Që atëherë kanë kaluar mjaft vite, ku përgjatë tranzicionit shqiptar rinia ka rrugëtuar në trajektoren e shpresave dhe zhgënjimeve. Ajo është gjetur mes retorikës dhe realitetit; e para gjithmonë e bukur, e dyta jo dhe aq. Ne kemi vendosur ta ndryshojmë këtë raport në favor të realitetit. Maxhoranca e djathtë, e ardhur në pushtet me zgjedhjet e 3 korrikut, te rinia dhe studentët gjeti një mbështetje të madhe dhe kjo ndodhi natyrshëm. Që në gjenezën e pluralizmit, këto forca politike lindën dhe u njësuan me platformën e ndryshimit që studentët i ofruan Shqipërisë. Kudo në vendet e zhvilluara dhe emancipuara, rinia ka një status të saj, çka do të thotë pjesëmarrje dhe vendimmarrje, si dhe projektim në të ardhmen nëpërmjet një formimi intelektual.Këtë po synon qeveria shqiptare nëpërmjet Strategjisë Kombëtare të Rinisë 2007-2013, e shoqëruar me një Plan Kombëtar Veprimi.Strategjia që vjen sot në duart tuaja përbën një nga dokumentet më themeltare të objektivave dhe punës së qeverisë “Berisha”, por edhe të MTKRS-së në

veçanti.Kjo strategji nuk u konsiderua nga ne si një detyrim rutinë pune, por si një kurorëzim i ideve dhe përpjekjeve për të ndryshuar kahjen e mentalitetit dhe vizionit për të rinjtë. Ndryshimi gjeti shprehjen më konkrete në hartimin e politikave tona rinore, në koordinim të plotë me ato të BE-së, duke u mbështetur në të drejtat themelore të një shoqërie demokratike dhe me standarde europiane. Miratimi i Strategjisë Kombëtare të Rinisë nga qeveria shqiptare sjell një kompleksitet veprimesh dhe programesh, përmes të cilave do të përfitojë drejtpërsëdrejti rinia jonë. Kështu, si orientim bazë të politikave për ju ne patëm mbrojtjen e të drejtave të njeriut, diversitetin, nxitjen e punësimit, kujdesin social-ekonomik dhe veçanërisht pjesëmarrjen në vendimmarrje, duke besuar thellësisht se pa integrim të rinisë nuk mund të ketë integrim të vendit në BE.Ne besojmë se kjo strategji do ta orientojë rininë shqiptare në shinat e duhura të standardeve për zhvillim dhe do ta shndërrojë atë në promotore të vlerave demokratike dhe europiane.Zakonisht logjika rinore i kapërcen konturet e çdo strategjie dhe strategjia që ne kemi hartuar parashikon edhe këtë: ajo nxit ambicien e rinisë shqiptare.

Të dashur të rinj e të reja,

Bujar Leskaj Ministër i Turizmit, Kulturës

Rinisë dhe Sporteve

7

Strategjia kombëtare e rinisë

LISTË E SHKURTIMEVE

HYRJESTRATEGJIA KOMBËTARE E RINISËGRUPI I EKSPERTËVE

STRUKTURA KUSHTET AKTUALEVIZIONI, PËRPARËSITË DHE QËLLIMET STRATEGJIKEPOLITIKATRRJEDHOJAT DHE BURIMETLLOGARIDHËNIA, MONITORIMI DHE ANALIZA VLERËSUESE

PËRMASAT STRATEGJIKE

BASHKËRENDIMI NDËRSEKTORIAL DHE ANGAZHIMI I PËRBASHKËTPËRFAQËSIMI DHE PJESËRMARRJA RINORETË RINJTË DHE EKONOMIASHËNDETI DHE MBROJTJA SOCIALE REKREACIONI RINOR DHE KOHA E LIRËTË RINJTË SHQIPTARË: QYTETARËT E RINJ EUROPIANË

SHËNIM: PLANI KOMBËTAR I VEPRIMIT Listë e dokumenteve të rëndësishëm

I. BASHKËRENDIMI NDËRSEKTORIAL DHE ANGAZHIMI I PËRBASHKËT1. Forcimi i bashkëpunimit ndërsektorial 2. Sinergjitë e proceseve integruese3. Këshilli Rinor Shqiptar

II. PËRFAQËSIMI DHE PJESËRMARRJA RINORE1. Të rinjtë në jetën publike2. Zhvillimi i kapaciteteve të organizatave rinore3. Bashkëpunimi rajonal dhe ndërkombëtar4. Pjesëmarrja e të rinjve në votime

III. TË RINJTË DHE EKONOMIA1. Punësimi i të rinjve2. Thithja e trurit: Të rinjtë që studiojnë jashtë vendit3. Biznesi rinor dhe vetëpunësimi4. Formimi profesional i të rinjve5. Aftësimi si konsumator i të rinjve

IV. SHËNDETI DHE MBROJTJA SOCIALE 1. Shëndeti riprodhues (lufta kundër HIV/AIDS dhe SST-ve).2. Abuzimi me drogat3. Kriminaliteti rinor4. Dhuna ndaj të miturve dhe të rinjve 5. Trafi kimi dhe shfrytëzimi i të rinjve

V. REKREACIONI RINOR DHE KOHA E LIRË1. Karta e studentit2. Koha e lirë, sporti dhe kultura3. Edukimi dhe aksioni mjedisor 4. Të rinjtë dhe turizmi shqiptar

VI. TË RINJTË SHQIPTARË: QYTETARËT E RINJ EUROPIANË1. Edukimi qytetar dhe demokracia2. Roli i rinisë në promovimin e të drejtave të njeriut3. Vullnetarizmi rinor4. Teknologjia e informacionit dhe interneti5. Lëvizja e lirë në hapësirën europiane

VII. PROGRAME PËRPARËSORE PËR STRATEGJINË KOMBËTARE TË RINISË

VIII. PLANI KOMBËTAR I VEPRIMIT PËR RININË

PËRMBAJTJA

8


9


HYRJESTRATEGJIA KOMBËTARE E RINISË

NismaIdeja e rishikimit të Strategjisë Kombëtare të Rinisë (SKR) 2003 lindi si rezultat i nevojës së përputhjes me përparësitë e qeverisë së re dhe ndryshimeve social-politike të ndodhura vitet e fundit. Të rinjtë në të gjithë Shqipërinë janë një burim i madh i zhvillimit njerëzor dhe njëkohësisht një nga agjentët kyç për ndryshim social, ekonomik dhe teknologjik.

Format në të cilat sfi dat dhe potencialet e të rinjve janë adresuar nga politikat ndikojnë në kushtet sociale, ekonomike dhe ato të mirëqenies e jetëgjatësisë së brezave që do të vijnë. Të rinjtë dhe të rejat në të gjithë vendin aspirojnë pjesëmarrje të plotë në jetën shoqërore.

Krijimi i një strategjie gjithëpërfshirëse në shërbim të rinisë dhe hartimi i Planit Kombëtar të Veprimit në fushën e rinisë (2007-2013) është përparësi e punës së Drejtorisë së Koordinimit të Politikave Rinore në Ministrinë e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve. Parë në dritën e zhvillimeve të reja ekonomike e sociale, ky është një program i cili synon krijimin e një mjedisi mundësues që siguron pjesëmarrjen e të rinjve në formulimin e politikave dhe procesin e vendimmarrjes në nivel kombëtar.

Duke qenë një prej pasurive më të mëdha të Shqipërisë (afro 70% e popullsisë është nën moshën 30 vjeç), me anë të kësaj strategjie synohet që rinia të ndërgjegjësohet për rolin e vet në ndërtimin e shoqërisë, në sferën e kulturës, si dhe në sferat social-ekonomike. Rinia duhet të shihet me syrin e partnerit të vërtetë e të denjë në këtë qeverisje, duke i dhënë asaj përgjegjësi të drejtpërdrejtë në zhvillimet e sotme në vend.

Politikat rinore qeveritarePolitikat rinore të qeverisë shqiptare vënë në qendër të tyre hartimin e këtyre politikave ndërsektoriale, të

gjithanshme dhe me vizione afatgjata. Këto politika bazohen në udhëzimet përkatëse të vendosura në “Programin botëror të veprimit për rininë nga viti 2002 e më tej” të Kombeve të Bashkuara dhe në “White Paper Policy” të Këshillit të Europës.

Qeveria shqiptare, nëpërmjet kësaj strategjie, paraqet politika rinore kombëtare integruese, duke ua adresuar këtë të rinjve dhe çështjeve të lidhura me ta. Kjo do të realizohet si pjesë e një procesi të vazhdueshëm të rishikimit dhe vlerësimit të situatës së të rinjve, zbatimit të programit rinor kombëtar veprimi ndërsektorial në terma specifi kë të objektivave të përcaktuara në kohë, si dhe një vlerësimi sistematik të arritjeve të kryera dhe vështirësive të hasura.

Bashkëpunimi me OJF-të rinore është një nevojë e domosdoshme për përmirësimin e rolit të tyre dhe për të arritur rezultate konkrete në fushën e rinisë.

Në tetor 2005, me fi llimin e mandatit të ri qeverisës, ministri i Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, Bujar Leskaj, i dha rëndësi të veçantë hartimit të një SKR-je dhe PKV-je në përputhje me:

1. Programin e qeverisë shqiptare, si dhe Paktin e Stabilitetit që ka një rëndësi të veçantë për reformat në të gjithë sektorët në vend;

2. Programet dhe projektet rinore të vendeve të Europës, duke u përqendruar në strategjitë parësore të zhvillimit, përshtatur sa më afër realitetit të rinisë shqiptare;

3. Detyrimet e dala nga Programi Kombëtar për Zbatimin e MSA-së, si dhe me rekomandimet dhe zhvillimet bashkëkohore të Forumit Rinor Europian;

4. Urdhrin e kryeministrit Nr.134, “Për përgatitjen e strategjisë kombëtare për zhvillim dhe integrim”.

10


Marrëveshje me ministritë e linjës

Rishikimi i kësaj strategjie u realizua nga grupi i punës së ekspertëve në fushën e rinisë, të cilët kanë dhënë ide dhe propozime të dobishme për çështjet që trajton kjo strategji, si dhe nga grupi i punës i ngritur me përfaqësues të ministrive të linjës, të cilët kanë rënë dakord me veprimtaritë e përbashkëta të përfshira në Planin Kombëtar të Veprimit 2007-2013.

GRUPI I EKSPERTËVE

Procesi këshillimorDrejtoria e Koordinimit të Politikave Rinore në Ministrinë e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve bashkërendoi procesin e rishikimit të Strategjisë së Rinisë.

Partnerët – Shqipëri, Qendra për Ndryshim dhe Menaxhim Konfl ikti thjeshtoi procesin e rishikimit të Strategjisë Kombëtare të Rinisë.

Si pjesë të rëndësishme të këtij procesi përmendim ndihmën e:- Përfaqësuesve të OJF-ve rinore dhe të OJF-ve

që kanë në fokus të rinjtë: Këshilli Rinor Shqiptar,

Parlamenti Rinor, Rrjeti i Studentëve Shqiptarë në Botë AS@N, Aksion Plus, Aleanca Gjinore për Zhvillim, Qendra Shqiptare për të Drejtat e Fëmijëve, Shoqata Shqiptare e Kombeve të Bashkuara;

- Ekspertëve të agjencive të UN në Shqipëri (UNICEF, UNFPA, UNDP, ILO/IPEC); - Ekspertëve të fushave të ndryshme akademike; - Ekspertëve të ministrive të linjës. Nëpërmjet kësaj strategjie synohet të realizohet plotësimi i angazhimeve të qeverisë shqiptare ndaj kërkesave të institucioneve ndërkombëtare, të cilat mbulojnë zhvillimin social, kulturor dhe ekonomik të rinisë, duke bërë të mundur fi llimin e zgjidhjes së kërkesave të rinisë shqiptare.Kjo strategji do të rrisë angazhimin për bashkëpunim të të gjithë aktorëve që mbulojnë zhvillimin social-kulturor dhe ekonomik të rinisë shqiptare, si qeveria shqiptare, bashkitë dhe komunat, komuniteti i biznesit, institucionet ndërkombëtare shtetërore, etj.

Politikat e SKR-së përfaqësojnë gjithë spektrin e pjesëmarrjes rinore në zhvillimin social-kulturor dhe ekonomik të të gjithë shoqërisë, duke u fokusuar në problemet më përparësore.

11


STRUKTURAFormulimi i politikave rinore në të gjitha shtetet vë theksin në qenien e këtyre politikave: ndërsektoriale, të gjithanshme, me vizion afatgjatë, të shoqëruara me plane veprimi, duke marrë parasysh këtu: Marrëveshjen e Stabilizim–Asociimit, Nenin 100 të kësaj Marrëveshjeje, për krijimin e një Programi Veprimi të Komunitetit Europian “Për të rinjtë”, si dhe Librin e Bardhë të Komisionit Europian, të datës 21 nëntor 2001, me titull “Një nxitje për rininë europiane”, si dhe udhëzimet përkatëse të vendosura nga institucionet ndërkombëtare të rinisë të Kombeve të Bashkuara dhe të Këshillit të Europës dhe kryesisht në dy dokumente kryesore, përkatësisht “World Programme of Action for Youth to the Year 2002 and Beyond” (UN) dhe “White Papper Policy” (CoE).ion.

Hartimi i objektivave të kësaj strategjie është mbështetur edhe në instrumentin mbështetës të politikave për rininë, programi me titull “Rinia në veprim” për periudhën 2007-2013, i miratuar me vendimin e Këshillit të Bashkimit Europian dhe Parlamentit Europian Nr. 152, datë 14.07.2004, i hapur edhe për vendin tonë.

Qeveria shqiptare nxitet të hartojë dhe adaptojë një politikë rinore kombëtare integruese, duke iu drejtuar të rinjve dhe çështjeve lidhur me ta dhe vlerësimit të situatës së të rinjve. Kjo duhet realizuar si pjesë e një procesi të vazhdueshëm, rishikimit e zbatimit të një Programi Rinor Kombëtar, aksioni ndërsektorial në terma specifi kë, objektivave të përcaktuar në kohë dhe një vlerësimi sistematik të arritjeve të bëra dhe vështirësive të hasura. Në këtë kuptim, koncepti ndërsektorial synon përfshirjen, bashkëpunimin dhe bashkërendimin nëpërmjet pushtetit qendror dhe vendor, organizatave të pavarura të shoqërisë civile dhe komunitetit të biznesit.

Forcimi i zhvillimit të veprimtarive rinore dhe të çështjeve lidhur me rininë mund të lehtësohet përmes ekzistencës së mekanizmave në të gjitha nivelet për këshillim, shpërndarje informacioni, bashkërendim,

monitorim dhe vlerësim. Këto nga natyra mund të jenë ndërsektoriale, mund të kenë drejtim multidisiplinar dhe duhet të përfshijnë pjesëmarrjen e të rinjve, departamentet dhe ministritë përkatëse, organizatat rinore jofi timprurëse kombëtare dhe sektorin privat.

Përpjekje të veçanta dhe të vazhdueshme mund të kërkojnë zhvillimin dhe përhapjen e një kuadri model për integrimin e politikave rinore dhe për identifi kimin dhe organizimin e një ndarjeje të përshtatshme të përgjegjësive mes strukturave qeveritare dhe joqeveritare lidhur me çështjet e rinisë. Përpjekje të veçanta dhe të vazhdueshme duhet të ketë gjithashtu edhe në drejtim të forcimit të kapaciteteve kombëtare për mbledhje të dhënash dhe shpërndarje informacioni, kërkime dhe studime politikash, planifi kim, implementim, bashkërendim dhe shërbime këshilluese.

Duhen forcuar veçanërisht mekanizmat e bashkërendimit kombëtar për integrimin e politikave dhe programeve rinore. Qeveria shqiptare nxitet të promovojë vendosjen e tyre në të gjitha nivelet dhe mbi baza ndërsektoriale.

KUSHTET AKTUALE Hyrja e çdo seksioni jep një skicë të situatës aktuale, duke evidentuar problematikat e ndryshme që prekin të rinjtë dhe fushat, të cilat mund të përmirësohen. Krahas trajtimit të rolit të qeverisë në sektorin e rinisë, diskutimi i kushteve aktuale gjithashtu përfshin edhe trajtimin e angazhimit të organizatave jofi timprurëse dhe sektorit privat.Më konkretisht ky seksion shqyrton në vija të përgjithshme jo vetëm performancën e shpenzimeve publike, por edhe ndihmesën e aktorëve të ndryshëm të shoqërisë civile dhe komunitetit të biznesit. Kështu, synohet të ofrohet një pamje sa më e plotë e konfi gurimit të të gjitha palëve të implikuara në zhvillimin shumëpërmasor të rinisë.

12


Për paraqitjen sa më konkrete të çështjeve kryesore të sektorit, analiza e kontekstit aktual bazohet në një sërë burimesh informacioni dhe të dhënash statistikore, si dhe në studime për sektorin e rinisë nga autorë shqiptarë dhe të huaj. Natyra komplekse e çështjeve të ngritura imponon një përqasje historike ndaj realiteteve bashkëkohore, ku vend të veçantë zë analiza e proceseve transformuese të tranzicionit pas vitit 1990 në vend dhe zhvillimeve rajonale dhe globale gjatë kësaj periudhe. Vëmendje e veçantë i është kushtuar trajtimit të efekteve të tranzicionit politik, ndryshimeve të thella socio-ekonomike, si dhe hapjes kulturore të Shqipërisë ndaj botës së jashtme te të rinjtë, të cilët përbëjnë komponentin më të madh demografi k në vend.

VIZIONI, PËRPARËSITË DHE QËLLIMET STRATEGJIKE Strategjia Kombëtare e Rinisë frymëzohet nga vizioni europian mbi angazhimin qytetar, forcimin ekonomik, mbrojtjen sociale dhe zhvillimin kulturor të të rinjve shqiptarë. Përparësitë e angazhimit strategjik i referohen programit të qeverisë 2005 -2009, me qëllim optimalizimin e burimeve në dispozicion nëpërmjet bashkërendimit të punës së institucioneve shtetërore në nivel qendror dhe vendor, si dhe krijimin e sinergjive nëpërmjet bashkëpunimit shumëpalësh mes qeverisë, shoqërisë civile, organizatave ndërkombëtare dhe komunitetit të biznesit.

Në këtë kontekst, ky seksion trajton përmasa të ndryshme të zhvillimit të të rinjve dhe specifi kon qëllimet strategjike përkatëse. Dokumenti i Strategjisë synon të parashtrojë një shumësi qëllimesh konkrete për problematikat e ngritura, si dhe të detajojë shpërndarjen e përgjegjësive midis hallkave të ndryshme të pushtetit qendror dhe atij vendor. Si angazhime përparësore brenda sektorit të rinisë, qëllimet strategjike janë në rezonancë të plotë me perspektivën europiane të përcaktuar në Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit. Ndërkaq, këto qëllime përkufi zojnë edhe një përqasje strategjike në përputhje me Qëllimet e Zhvillimit të Mijëvjeçarit.

Në kuadrin e angazhimit për integrimin europian, qëllimet e Strategjisë synojnë në zhvillimin e një rinie të kulturuar dhe të shëndetshme, që mund të luajë një rol aktiv në demokratizimin dhe zhvillimin ekonomik të vendit. Në veçanti, pjesëmarrja e rinisë në jetën publike dhe forcimi i statusit të saj socio-ekonomik përbëjnë një domosdoshmëri për zhvillimin e një shteti ligjor konform standardeve europiane dhe një ekonomie tregu të aftë për t’u përballur me sfi dat e globalizimit.

POLITIKAT Ky seksion përbën zemrën e strategjisë sektoriale dhe paraqet karakteristikat kryesore, të cilat do të ndihmojnë në arritjen e qëllimeve në përputhje me vizionin, përparësitë dhe qëllimet strategjike. Në veçanti, analiza e parashtruar do të identifi kojë mënyrën se si këto politika janë më efektive se politika alternative për ta çuar sektorin nga situata e tanishme, aty ku duhet të jetë. Theks i veçantë i është vendosur jo vetëm mbulimit të të gjithë sektorit, por edhe përkufi zimit të politikave, të cilat u japin zgjidhje çështjeve që lidhen me strategjitë ndërsektoriale.

Politikat e specifi kuara për secilën nga përmasat strategjike janë të bazuara në punën kërkimore të ekspertëve të angazhuar në përpilimin e Strategjisë mbi efektivitetin e angazhimeve të mëparshme si të instancave shtetërore, ashtu edhe të aktorëve të shoqërisë civile dhe organizatave ndërkombëtare, të cilat operojnë në vend.

Këto politika u referohen edhe përvojave të suksesshme të vendeve në Ballkan dhe Europën Lindore dhe Qendrore, të cilat ndajnë histori të ngjashme me Shqipërinë, si dhe të përvojës së shkëlqyer të vendeve të Bashkimit Europian.

LLOGARIDHËNIA, MONITORIMI DHE ANALIZA VLERËSUESE Pjesa e fundit e çdo seksioni parashtron treguesit e monitorimit, të cilët do të lejojnë vlerësimin e ecurisë së përmbushjes të përparësive dhe qëllimeve strategjike. Gjithashtu, nëpërmjet evidentimit të treguesve të matshëm lehtësohet përgatitja e analizave vlerësuese, si dhe llogaridhënia e nevojshme për mbarëvajtjen e angazhimeve të përbashkëta.

Shumëllojshmëria e indikatorëve tregon qartazi se projektet dhe programet në kuadrin e strategjisë janë të një natyre shumëdrejtimshe dhe ndërdisiplinore. Treguesit e përdorur variojnë nga numri i të rinjve që përdorin internetin në përfshirjen e zhvillimit të qëndrueshëm në programet e ciklit të mesëm arsimor, në krijimin e njësive të informacionit për të rinjtë, për të lehtësuar punësimin rinor. Përqasja në këtë seksion është përcaktimi i një matrice vlerësuese për të monitoruar nëpërmjet treguesve të matshëm efektin konkret të angazhimeve të ndërmarra strategjike.

Në këtë kontekst është e rëndësishme të theksohet se evidentimi i indikatorëve merr parasysh situatën aktuale, e cila karakterizohet nga një mungesë e

13


theksuar e të dhënave statistikore për rininë. Në veçanti kjo nënkupton se në planin afatshkurtër është i pamundur vlerësimi krahasues i projekteve dhe programeve të ndryshme. Monitorimi i rezultateve të arritshme nëpërmjet treguesve të matshëm do të mund të realizohet vetëm në planin afatmesëm dhe afatgjatë. Në këtë kontekst, Strategjia paraqet një listë treguesish dhe skicon planet për mbledhjen e të dhënave në bashkëpunim me INSTAT-in.

Në të vërtetë, dokumenti i Strategjisë përcakton si përparësor grumbullimin e informacionit dhe përpunimin e statistikave ekzistuese për krijimin e një baze të dhënash për rininë shqiptare.

14


15


II. PËRFAQËSIMI DHE PJESËMARRJA RINORE1. Të rinjtë në jetën publike2. Zhvillimi i kapaciteteve të organizatave rinore3. Bashkëpunimi rajonal dhe ndërkombëtar4. Pjesëmarrja e të rinjve në votime

KUSHTET AKTUALETë rinjtë në jetën publike

Shqipëria është një nga vendet me përqindjen më të lartë të të rinjve në raport popullsie, por pavarësisht nga kjo të rinjtë nuk janë ende pjesë e konsiderueshme e vendimmarrjes. Pjesëmarrja e të rinjve në vendimmarrje ende vazhdon të jetë një çështje e predispozitës vetjake të titullarëve të institucioneve dhe jo detyrim ligjor ose administrativ për ta, duke bërë që herë të merret mendimi i të rinjve dhe herë të nënvlerësohet krejtësisht.

Problem kanë qenë edhe mangësitë në përfshirjen e perspektivës gjinore në programe dhe projekte të zhvillimit rinor, të cilat marrin parasysh që vajzat dhe djemtë kanë nevoja dhe akses të ndryshëm ndaj burimeve në sferën shoqërore dhe publike. Kështu, mospjesëmarrja e të rinjve (djem dhe vajza) në vendimmarrje dhe në jetën publike është jo vetëm indikator i një demokracie fi ktive, por sjell pasoja të konsiderueshme në jetën publike. Jo rrallë herë merren vendime për të rinjtë pa u marrë mendimi i tyre, çka mund të çojë në kundërshti nga kjo grupmoshë për vënien në jetë të këtyre vendimeve, duke bërë që reformat të mbeten në nivelin teorik pa sjellë pasoja reale.

Disa nga arsyet që kanë çuar në nivelet e ulta të pjesëmarrjes rinore në vendimmarrje janë mungesa e bazës ligjore që përcakton detyrimet përkatëse për pjesëmarrjen e të rinjve në vendimmarrje, mungesa e politikave të qarta dhe funksionale nga ana e qeverisë për të rritur përfshirjen e të rinjve në jetën

publike dhe vendimmarrje, nënvlerësimi që i bëhet kësaj grupmoshe nga pushtetarët. Këtyre faktorëve u bashkëngjitet edhe mosfunksionimi i mirë i strukturave përfaqësuese rinore, të cilat shpesh çojnë në disbalancim gjinor, duke favorizuar pjesëmarrje më të madhe për djemtë.

Zhvillimi i kapaciteteve të organizatave rinore

OJF-të rinore kanë një nevojë të madhe për mbështetje në ndërtimin dhe forcimin e kapaciteteve rinore. Karakteristikë e vetë sektorit rinor është përkohshmëria e lidershipit dhe anëtarësisë si pasojë e zhvillimit moshor. Një gjeneratë vjen, një tjetër ikën, por ndryshe nga tradita në vendet e zhvilluara, një pjesë e madhe e OJF-ve rinore (duke vuajtur simptomat e vetë sektorit të OJF-ve në Shqipëri) funksionojnë aktivisht për aq kohë sa lidershipi themelues është i angazhuar, një gjendje përkohshmërie që kompensohet nga një numër i ri organizatash të reja që krijohen nga të tjerë të rinj. Kjo ndërkohë sjell një nevojë të vazhdueshme të ndërtimit dhe forcimit të kapaciteteve në mënyrë periodike të lidershipit, stafi t, aktivistëve dhe vullnetarëve.Një problem tjetër karakteristik i sektorit të OJF-ve rinore është mungesa e shpërndarjes së informacionit në nivel OJF-je, donatorësh, institucionesh. Megjithëse të rinjtë janë pionierë të

16


përdorimit të teknologjive të informacionit, ata pak përdoren si një burim i qëndrueshëm i shpërndarjes së informacioneve të dobishme që nxisin aktivizmin rinor dhe veprimtaritë rinore. Po ashtu, bashkëpunimi midis të gjitha strukturave të OJF-ve rinore, institucioneve shtetërore dhe atyre ndërkombëtare, ka qenë i fragmentarizuar, sporadik dhe bazuar kryesisht në vullnete individuale.Një nga problemet më tipike të sektorit të OJF-ve rinore ka qenë edhe mungesa e njohurive dhe aftësive të duhura në drejtim të marrëdhënieve publike (PR). Aftësia për marrëdhënie publike është një fushë ku duhet investuar realisht. Ndërkohë, çështje tjetër e mungesës së kapaciteteve të sektorit të OJF-ve rinore është mosnjohja dhe mospërshtatja e e tyre nga fi lozofi të dhe strategjitë e donatorëve shtetërorë dhe ndërkombëtarë. Nisur nga përkohshmëria, por edhe nga burimet e pakta fi nanciare, OJF-të rinore nuk kanë kapacitete të mjaftueshme për menaxhim të burimeve në bazë të standardeve dhe praktikave më të mira dhe të kërkuara nga donatorët.

Bashkëpunimi rajonal dhe ndërkombëtar

Me hapjen e Shqipërisë ndaj botës së jashtme, pas rënies së sistemit totalitar komunist, periudha e tranzicionit demokratik është karakterizuar nga dukuria e emigracionit masiv drejt vendeve të zhvilluara perëndimore dhe nga proceset e integrimit në ekonominë botërore dhe në struktura e organizma ndërkombëtarë. Imazhi negativ që vendi krijoi në opinionin ndërkombëtar, si pasojë e veçorive të valës së parë të emigrantëve dhe zhvillimit të krimit të organizuar, përbën një nga përmasat më problematike të procesit të vështirë të tranzicionit. Kriza ballkanike dhe konfl ikti ndëretnik gjatë viteve 1990 konsoliduan skepticizmin dhe frikën e vendeve europiane, të cilat reaguan duke izoluar vendet e rajonit nëpërmjet ngritjes së një muri të ri të vizave Schengen fi ll pas shembjes së murit të Berlinit.

Megjithatë, viti 2000 shënon një moment të rëndësishëm për zhvillimin e Shqipërisë dhe të vendeve fqinje si pasojë e stabilizimit të situatës në rajon dhe të përparimit drejt zhvillimit të standardeve politike demokratike dhe ekonomive funksionale të tregut të lirë. Bashkëpunimi rajonal dhe ndërkombëtar përbën një aspekt tejet pozitiv për zhvillimin e paqes së qëndrueshme dhe progresit politik dhe social-ekonomik. Në veçanti, bashkëpunimet nga qeveritë e vendeve në rajon dhe aktorëve nga shoqëria civile kanë luajtur një rol kyç në intensifi kimin e proceseve të integrimit rajonal dhe atij europian.

Në këtë kontekst, ndikim pozitiv në zhvillimet në vend kanë pasur pjesëmarrja dhe angazhimi i të rinjve shqiptarë dhe i organizatave jofi timprurëse

rinore në veprimtari dhe projekte në nivel rajonal dhe ndërkombëtar. Në veçanti të rinjtë e angazhuar në këto bashkëpunime kanë luajtur rolin e ambasadorëve të kulturës shqiptare, duke promovuar një imazh pozitiv të Shqipërisë në botë. Gjithashtu, ata kanë sjellë me vete përvojat e vendeve të tjera dhe botëkuptime të reja, duke ofruar kështu një ndihmesë të çmueshme në procesin e zhvillimit të vendit.

Ndërkohë që të rinjtë shqiptarë kanë pasur një përfaqësim të gjerë në nismat rajonale dhe ndërkombëtare, ende ka mjaft për të bërë si nga institucionet qeveritare, ashtu edhe nga shoqëria civile, për të rritur mundësitë e pjesëmarrjes së të rinjve në të tilla bashkëpunime. Çështje me rëndësi të veçantë mbetet liberalizimi i regjimit të vizave në rajon dhe më gjerë në zonën Schengen, në mënyrë që pjesa më e madhe e të rinjve, të cilët aktualisht mbeten të margjinalizuar, të mund të gëzojnë lirinë e lëvizjes. Gjithashtu, mbetet ende shumë punë për të bërë në drejtim të forcimit të bashkëpunimeve dhe programeve të shkëmbimeve kulturore, si dhe të përdorimit të teknologjisë së informacionit për shpërndarjen e informacionit për veprimtari dhe projekte rajonale dhe ndërkombëtare.

Pjesëmarrja e të rinjve në votime

Ardhja e demokracisë në Shqipëri solli votën e lirë dhe bashkë me të edhe të drejtën për të abstenuar, një e drejtë që është shfrytëzuar gjerësisht nga të rinjtë shqiptarë në zgjedhjet e zhvilluara gjatë viteve të paskomunizmit.

Disa nga arsyet që i mbajnë të rinjtë larg kutisë së votimit, përveç inercisë, janë lënia pas dore e tyre nga politikanët ose dhe zhgënjimi i tyre nga politika. Paqëndrueshmëria politike dhe ngjarje të ndryshme kanë bërë të humbasë besimi i të rinjve te politikanët shqiptarë, por edhe te politika në përgjithësi. Ky zhgënjim vjen edhe si pasojë e faktit se politikanët shpesh nuk u kanë kushtuar ndonjë vëmendje të veçantë të rinjve si një grup interesi për t’u konsideruar në një marrëdhënie ofertë-kërkesë. Përveç kësaj, shpesh të rinjtë janë keqpërdorur gjatë fushatave zgjedhore, duke shërbyer vetëm si një fasadë. Për këtë arsye shumë të rinj prej vitesh i qëndrojnë larg kutisë së votimit.

Po t’u referohemi studimeve të bëra mbi pjesëmarrjen në votime do të vëmë re se grupmosha që nuk voton përbëhet kryesisht nga të rinjtë (35 vjeç e poshtë). Ky fakt na tregon se mospjesëmarrja e të rinjve në votime është një proces që e ka zanafi llën rreth 15 vjet më parë (në vitet 1990-1991) dhe ka ardhur duke u thelluar si problem.

17


Duke qenë se kësaj dukurie nuk i është kushtuar vëmendja e nevojshme, grupmosha që nuk merr pjesë në votime për shkak të inercisë dhe të mungesës së kulturës së votës ka ardhur duke u rritur, duke rrezikuar që në të ardhmen të kemi familje të tëra që nuk marrin pjesë në votime. Një dukuri e tillë do të bënte që shoqëria jonë të qeverisej nga zgjedhja e pakicës, duke dëmtuar rëndë sistemin e demokracisë përfaqësuese.

VIZIONI, PËRPARËSITË DHE QËLLIMET STRATEGJIKETë rinjtë në jetën publike

Pjesëmarrja e të rinjve në vendimmarrje është e rëndësishme jo vetëm për të respektuar vendin që ata zënë dhe rolin që luajnë në një shoqëri demokratike, por edhe për risitë që ata sjellin në mënyrën e të konceptuarit, si dhe për lehtësinë me të cilën përqafojnë integrimin.

Qëllim përparësor përbën mbarëvajtja e proceseve integruese të hartimit dhe zbatimit të politikave rinore me synim investimin në krijimin e drejtuesve të së ardhmes, të cilët do të jenë njohës më të mirë të politikave, administratës dhe funksionimit të demokracisë. Ndërkohë, theks i veçantë i duhet dhënë faktit se pjesëmarrja e të rinjve në vendimmarrje dhe në jetën publike i bën ata më të interesuar në llogaridhënien e qeverisë, duke kontribuar kështu në zhvillimin e demokracisë.

Gjithashtu, pjesëmarrja e të rinjve sjell evidentimin e problemeve më afër realitetit të vet të rinjve, meqenëse ata kanë një njohje më të mirë të situatës dhe perspektiva konkrete më pranë nevojave të grupmoshës së tyre dhe komunitetit ku jetojnë. Në këtë drejtim, rëndësi të veçantë ka angazhimi me pjesëmarrje të barabartë nga të dyja gjinitë, me qëllim që vendimet e marra të jenë sa më përfaqësuese. Qëllim strategjik përbën përvetësimi i modeleve perëndimore të përshtatshme për sa i përket pjesëmarrjes së të rinjve në vendimmarrje, si dhe të përshtaten skemat e aplikuara duke marrë parasysh realitetin shqiptar.


Vizioni i Strategjisë në drejtim të ndërtimit dhe forcimit të kapaciteteve të organizatave rinore fokusohet në nevojën për investim të burimeve teknike dhe fi nanciare për informimin, trajnimin dhe monitorimin e organizatave, me synim krijimin e mundësive efektive për shkëmbime të ndërsjella informacioni dhe përvojash, si dhe për bashkëpunime për projekte dhe

programe të posaçme. Përparësi përbën përmirësimi i strukturave të sektorit rinor të shoqërisë civile në nivel institucional, ekzekutiv dhe gjeografi k. Qëllime strategjike përbëjnë ndërtimi dhe forcimi i shoqërisë civile, rritja e kapaciteteve dhe e efektivitetit organizativ, si dhe rritja e interesit për bashkëpunim nga institucione dhe organizata ndërkombëtare. Ndërkohë, rritja e nivelit të bashkëpunimit mes organizatave rinore përbën një domosdoshmëri në forcimin e rolit të tyre në përmirësimin e jetës së të rinjve dhe të mjedisit të tyre kulturor dhe socio-ekonomik.


Mbështetja aktive nga institucionet qeveritare për pjesëmarrjen e të rinjve shqiptarë dhe organizatave joqeveritare rinore në veprimtari rajonale dhe ndërkombëtare përbën një element thelbësor të vizionit strategjik për integrimin e vendit në nivel rajonal dhe në veçanti për integrimin në Bashkimin Europian. Pjesëmarrja në bashkëpunime dhe shkëmbime ndërkombëtare luan një rol shumë të rëndësishëm në forcimin e një imazhi pozitiv të Shqipërisë, siguron përfaqësimin e drejtpërdrejtë të qëndrimeve dhe interesave të rinisë shqiptare, promovon fuqizimin e të rinjve dhe strukturave të tyre organizative, si dhe krijon mundësinë për marrjen e përvojës së vlefshme të vendeve të tjera. Zhvillimi i veprimtarive dhe nismave kulturore në rajon kanë rëndësi të veçantë për zhvillimin e fqinjësisë së mirë, kapërcimin e së shkuarës konfl iktuale, si dhe ndërtimin e një të ardhmeje të përbashkët si pjesë e familjes europiane.

Një përmasë tjetër strategjike në nivelin e bashkëpunimit rajonal dhe ndërkombëtar është edhe bashkërendimi midis organizatave joqeveritare rinore dhe ministrive përkatëse të rinisë në hartimin, implementimin, monitorimin dhe vlerësimin e programeve rinore rajonale dhe projekteve ndërkombëtare. Ndërkaq, forcimi i bashkëpunimit me strukturat ndërkombëtare të rinisë do të ndihmojë në zhvillimin e dialogut mbi politikat ekzistuese, në mënyrë që ato t`u përgjigjen prirjeve të rinisë dhe proceseve të globalizimit ekonomik, politik dhe kulturor.

Në këtë kontekst duhet theksuar se një nga mënyrat më të frytshme për mbështetjen e pjesëmarrjes së të rinjve shqiptarë në bashkëpunime dhe nisma ndërkombëtare është përdorimi i teknologjisë së informacionit dhe telekomunikacionit. Ndërtimi i një portali on-line me informacion për veprimtaritë, si dhe mundësitë për mbështetje fi nanciare, do të kontribuojnë në mënyrë të ndjeshme në rritjen e përfaqësimit rinor shqiptar në këto veprimtari ndërkombëtare.

18



Vizioni i kësaj strategjie është pjesëmarrja masive e të rinjve në votime. Qëllim parësor është hartimi dhe implementimi i politikave informuese dhe edukuese për të rinjtë, duke nxitur pjesëmarrjen e tyre në votime si dhe një qytetari më të përgjegjshme. Edukimi i të rinjve për të marrë pjesë në procesin zgjedhor i bën ata të kuptojnë më mirë sistemin qeverisës dhe të jenë më kërkues ndaj menaxhimit të taksave të tyre.

Pjesëmarrja e tyre në votime ushtron një trysni më të madhe mbi politikanët për politika të reja dhe për standarde europiane. Kjo pasi të rinjtë, duke mos pasur paragjykime partiake apo reminishenca të së kaluarës, janë të gatshëm të mbështesin ato politika të cilat përmirësojnë mënyrën e tyre të jetesës. Ky pragmatizëm do të sjellë edhe interesim më të lartë të politikanëve për të rinjtë, duke zgjuar në këtë mënyrë edhe interesin e të rinjve për të marrë pjesë në votime. Të rinj aktiv gjatë zgjedhjeve do të thotë të rinj aktiv edhe gjatë periudhës midis dy mandateve, çka do të sjellë në Shqipëri kulturën e trysnisë ndaj përfaqësuesve të popullit për të kryer më së miri misionin e tyre të përfaqësimit.

Mbështetja e strukturave të përfaqësimit rinor, të cilat ngrihen në bazë votimi nga të rinjtë, është një objektiv i rëndësishëm për të edukuar te të rinjtë demokracinë, votimin dhe rëndësinë e pjesëmarrjes në votime. Në këtë mënyrë hedhim bazat e së ardhmes nëpërmjet edukimit të të rinjve si qytetarë të përgjegjshëm, me të drejtën dhe përgjegjësinë e votës.

Qëllim strategjik është sjellja e përvojave të tjera botërore për përfshirjen e të rinjve në votime, si dhe për angazhimin e tyre në procesin e monitorimit të zgjedhjeve. Angazhimi i të rinjve për të monitoruar në mënyrë vullnetare zgjedhjet i bën ata më të përgjegjshëm për votën dhe më të interesuar për të marrë pjesë në votime, duke qenë më aktiv dhe duke ndikuar te grupet e tyre shoqërore për pjesëmarrje më të gjerë në votime. Në këtë mënyrë të rinjtë do të jenë zgjedhës aktivw dhe agjentë të ndryshimit.

POLITIKAT Të rinjtë në jetën publike

● Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit dhe pushtetin vendor, duhet të krijojë mundësi nëpërmjet ngritjes së infrastrukturës së nevojshme për zhvillimin e strukturave përfaqësuese të rinisë në të gjitha nivelet. Gjithashtu, të mbështesë në mënyrë të vazhdueshme fi nanciare ecurinë

dhe fuqizimin e strukturave përfaqësuese rinore ekzistuese dhe atyre të sapongritura.

● Rishikimi i lëndëve “Edukatë qytetare” dhe “Njohuri për shoqërinë” nga bashkëpunimi i MASH-it dhe OJF-ve rinore, me synim riformulimin e materialit për rolin e të rinjve në jetën publike dhe rëndësinë e pjesëmarrjes rinore në vendimmarrje, duke marrë parasysh ndryshimet në ofrimin e arsimimit, mentalitetin mbi arsimimin për djemtë dhe vajzat, zonat gjeografi ke, ndryshimet në të ardhura, fe, etj.

● Përfshirja e të rinjve në të gjitha bordet vendimmarrëse administrative të ngritura për çështje që prekin interesat e kësaj grupmoshe në nivel qendror (ministritë e linjës) dhe në nivel vendor (bordet qytetare pranë bashkive dhe komunave), duke kontribuar në një mirëqeverisje dhe në ndërtimin e një sistemi demokratik.

● Zhvillimi i llogaridhënies së qeverisë përballë të rinjve nëpërmjet zhvillimit të interpelancës së ministrit të Rinisë dhe ministrit të Arsimit përballë të rinjve në mënyrë periodike (çdo 6 muaj), me synim zgjimin e interesit të të rinjve mbi politikat e qeverisë dhe krijimin e mundësive për një komunikim më të mirë mes të rinjve dhe qeverisë.

● Ndërgjegjësimi i të rinjve për të marrë pjesë në vendimmarrje nëpërmjet organizimit të workshop-eve, trajnimeve dhe edukimit të tyre të vazhdueshëm për rëndësinë që ka për zhvillimin e demokracisë në vend pjesëmarrja e tyre në vendimmarrje dhe në jetën publike.


● Trajnimi për lidership rinor dhe forcimin e pjesëmarrjes demokratike në vendimmarrje dhe pjesëmarrjes brenda vetë organizatave rinore.

● Nxitja e bashkëpunimit mes organizatave rinore përmes tryezave të rrumbullakta, mbledhjeve formale dhe joformale, në nivel vendor dhe kombëtar.

● Institucionalizimi i rrugëve të bashkëpunimit të institucioneve shtetërore dhe sidomos pushtetit vendor me shoqërinë civile në përgjithësi dhe ato në sektorin e rinisë në veçanti.

● Ngritja e një rrjeti për shkëmbimin e informacionit dhe përvojave mes të rinjve nëpërmjet përdorimit të teknologjisë së informacionit dhe internetit.

● Angazhimi i institucioneve shtetërore në nivel vendor, rajonal dhe kombëtar për bashkërendimin

19


e projekteve dhe të programeve me synim forcimin e kapaciteteve planifi kuese dhe bashkërenduese mes OJF-ve rinore.


● Përdorimi i teknologjisë së informacionit për grumbullimin, përpunimin dhe qarkullimin e informacionit mbi projekte bashkëpunimesh dhe shkëmbimesh rajonale dhe ndërkombëtare, si dhe mundësitë për mbështetje fi nanciare për pjesëmarrje në këto veprimtari.

● Përfshirja e përfaqësuesve të organizatave jofi timprurëse rinore në delegacionet përfaqësuese të vendit, në konferenca ministrash përgjegjës për çështje të rinisë, në nivele rajonale dhe ndërkombëtare.

● Liberalizimi progresiv i regjimit të vizave për të lehtësuar lëvizjen e lirë të të rinjve në rajon dhe në Bashkimin Europian.

● Promovimi i dialogut ndërkulturor dhe i bashkëpunimit rajonal nëpërmjet programeve të shkëmbimit, organizimit të seminareve, workshop-eve edukative, etj.


• Organizimi i procesve “mock-election” nëpër shkolla të mesme, të larta, si dhe për të rinjtë e komunitetit.

• Organizimi i festave masive Pop & Vote dhe Rock & Vote.

• Organizimi i fushatave informuese dhe ndërgjegjësuese.

• Organizimi i forumeve të diskutimit me kandidatët për deputetë.

• Organizimi i fushatave kombëtare ndërgjegjësuese.

• Organizimi i emisioneve dhe debateve televizive, të cilat trajtojnë nevojën e pjesëmarrjes së të rinjve në votime.

• Ngritja dhe fuqizimi i website-ve zgjedhore informuese dhe orientuese për të rinjtë.

• Publikimi i botimeve informuese për pjesëmarrjen e të rinjve në votime.

• Bashkëpunimi me mediat rinore (gazetat e shkollave, etj.) për të ndërgjegjësuar të rinjtë për pjesëmarrjen e tyre në votime.

• Favorizimi dhe nxitja e të rinjve që monitorojnë vullnetarisht zgjedhjet.

• Ngritja e infrastrukturës dhe bashkëpunimi me organizata dhe struktura përfaqësimi të të rinjve për angazhimin e sa më shumë vëzhguesve të rinj.

TREGUESIT DHE BURIMETTë rinjtë në jetën publikeNëpërmjet kësaj përparësie synohet rritja e pjesëmarrjes së të rinjve në vendimmarrje dhe në jetën publike.Duke qenë se të rinjtë shqiptarë nuk janë aktivë në jetën publike dhe në vendimmarrje, synojmë që nëpërmjet veprimtarive, programeve dhe trajnimeve të ndryshme të përfshijmë të rinjtë në votime, në zhvillimin e kapaciteteve të organizatave rinore, në bashkëpunimin në nivel rajonal dhe ndërkombëtar, etj.

Nëpërmjet ndërtimit të rrjeteve kundër korrupsionit do të rritet numri i të rinjve në fushatat ndërgjegjësuese në luftën kundër korrupsionit. Nëpërmjet programeve të informimit synojmë të përmirësojmë aftësitë e të rinjve për të marrë informacion për çështje të rëndësishme që ndikojnë teknikisht drejtpërdrejt në nevojat e tyre.

Me anë të veprimtarive të fokusuara në kulturë, ekonomi, turizëm, minoritet, siguri në të gjitha zonat e vendit, do të rritet niveli i bashkëpunimit dhe do të integrohen të rinjtë në rajon e më gjerë.Këto veprimtari do të zhvillohen në bashkëpunim me OJF-të rinore, ministritë e linjës, etj.Me synim rregullimin me ligj të pjesëmarrjes së të rinjve në borde drejtuese, këshilla, komisione, etj., në shkolla të mesme, universitete e bashki, pjesëmarrja e të rinjve në bordet e shkollave do të rritet me 20%.

Zhvillimi i kapaciteteve të organizatave rinoreNëpërmjet programeve të trajnimit për lidershipin rinor, shkëmbim informacioni dhe bashkërendimi i shumë veprimtarive të organizatave dhe strukturave përfaqësuese rinore, do të rrisim zhvillimin e kapaciteteve të OJF-ve rinore dhe strukturave rinore.

Bashkëpunimi rajonal dhe ndërkombëtarNëpërmjet veprimtarive që promovojnë bashkëjetesën dhe sigurinë në rajon e më gjerë do të rritet bashkëpunimi rajonal dhe ndërkombëtar i të rinjve.Deri tani bashkëpunimi në rajon dhe më gjerë ka qenë në përqindje minimale. Në periudhën 2007-2011, me programe dhe veprimtari, sidomos me pjesëmarrje në arenën ndërkombëtare, do të synohet të rritet bashkëpunimi për të mirën e të rinjve dhe vendit.

Pjesëmarrja e të rinjve në votimeNëpërmjet fushatave sensibilizuese mediatike dhe veprimtarive që do të ndërgjegjësojnë të rinjtë se sa të rëndësishëm janë ata në procesin e votimit, synohet rritja e përqindjes së të rinjve që votojnë nga 45% në shifra më të larta.

20


21


III. TË RINJTË DHE EKONOMIA1. Punësimi i të rinjve 2. Thithja e trurit: Të rinjtë që studiojnë jashtë vendit3. Biznesi rinor dhe vetëpunësimi4. Formimi profesional i të rinjve5. Aftësimi si konsumatorë i të rinjve

KUSHTET AKTUALEPunësimi i të rinjve

Krijimi i mundësive të punësimit dhe punësimi i të rinjve janë një nga përparësitë e çdo qeverie. Megjithatë ekziston një diferencë midis qëllimeve të mira politike dhe asaj që ndodh në realitet. Të rinjtë në Shqipëri kanë më shumë mundësi të punësohen sesa moshat më të vjetra. Ka një pabarazi të theksuar midis të rinjve të punësuar në poste drejtuese dhe atyre në nivelet më të ulta. Për shkak edhe të ndryshimit të sistemeve, të rinjtë janë më të aftësuar dhe të përshtatur për t’u integruar në tregun e punës. Përsëri mundësitë e punësimit që u ofrohen nuk përfaqësojnë pritshmëritë që kanë të rinjtë nga tregu i punës.

Fëmijët dhe të rinjtë në Shqipëri përbëjnë më shumë se gjysmën e popullsisë dhe përfaqësojnë grupin më të madh të forcës së aftë për punë, si në zonat rurale ashtu edhe në ato urbane. Megjithatë, aftësia dhe forca për punë nuk përbëjnë garanci për gjetjen e një vendi të përshtatshëm pune, kjo edhe për shkak të vendeve të kufi zuara për punë. Nga ana tjetër, migrimi i brendshëm, ekonomia informale, mungesa e politikave të përshtatshme të nxitjes së punësimit ndërmjet të rinjve dhe moslidhja e arsimit me tregun e punës krijojnë një situatë të disfavorshme për punësimin e të rinjve.

“Thithja e trurit”, të rinjtë që studiojnë jashtë vendit

Një nga përmasat e tjera më problematike të tranzicionit pas 1990-s është edhe dukuria e largimit të trurit nga Shqipëria me përmasa shqetësuese. Nga disa statistika të Rrjetit të Studentëve Shqiptarë në Botë (AS@N), numri i studentëve që studiojnë jashtë vendit aktualisht vlerësohet të jetë më shumë se 25000. Ndërkohë, nga sondazhe të ndryshme rezulton se përqindja e të rinjve dhe studentëve që janë të sigurt se do të kthehen në vendlindje luan në shifra shumë të vogla (5 -10%). Largimi i trurit nuk përfshin vetëm të rinjtë dhe veçanërisht studentët, por këta konsiderohen një nga pjesët më të rëndësishme të së ardhmes së kombit.

Vërehet me lehtësi se mungesa e politikave reale që synojnë të shfrytëzojnë pasurinë dhe energjinë intelektuale të të rinjve shqiptarë që studiojnë ose punojnë jashtë dhe rënia e interesit të të rinjve shqiptarë për të investuar të ardhmen e tyre në Shqipëri janë disa nga pengesat më kryesore për “kthimin e trurit”. Gjithashtu, nuk është në nivelin e duhur prania e mekanizmave të promovimit të ndjenjës së përkatësisë kombëtare për të rinjtë shqiptarë që studiojnë ose punojnë jashtë, duke anashkaluar faktin se këta të rinj janë ambasadorët e vërtetë dhe imazhi më i mirë i një vendi, i cili kërkon të ecë përpara dhe të zhvillohet në mënyrën e duhur.

22


Mungesa e deritanishme e infrastrukturës së nevojshme për “kthimin e trurit”, mungesa e politikave të vazhdueshme për nxitjen e kthimit të studentëve, mungesa e informacionit rreth institucioneve shtetërore dhe private dhe mundësive të punësimit në to, bëjnë që një pjesë shumë e vogël e të rinjve të diplomuar jashtë vendit dhe të atyre që janë integruar në mjedisin e punës në vendet ku jetojnë, të kthehen për të punuar në Shqipëri dhe për të dhënë ndihmesën e tyre. Në këtë mënyrë, ky potencial shpërndahet dhe humbet pa arritur të japë ndihmesën e përqendruar dhe të përbashkët, me qëllim zhvillimin e vendit me hapa perëndimorë.

Biznesi rinor dhe vetëpunësimi

Zhvillimi i biznesit rinor paraqet një rëndësi të veçantë si në drejtim të krijimit të vendeve të reja të punës ashtu edhe në drejtim të zhvillimit të ekonomisë në Shqipëri. Nga ana tjetër, nxitja e krijimit të bizneseve rinore krijon premisa për forcimin e kapaciteteve të të rinjve dhe nxit pavarësinë e të rinjve karshi familjes dhe shtetit.

Mungesa e të dhënave statistikore e bën të vështirë analizën e drejtë të faktorëve që ndikojnë në mospërfshirjen e të rinjve në krijimin e bizneseve të reja. Megjithatë, shumë ekspertë mendojnë se ndër faktorët kryesorë që ndikojnë negativisht në këtë drejtim janë objektive dhe subjektive. Ndër këta faktorë mund të përmendim implikimet e informalitetit ekonomik që dëmton konkurrencën e drejtë dhe vendos bizneset rinore në situatë të disfavorshme, mungesën e nismës ndërmjet të rinjve dhe frikën e dështimit, traditat familjare dhe kontrollin që familja vazhdon të ushtrojë mbi jetën e të rinjve.

Gjithashtu, faktorë të tjerë që duhet të merren në konsideratë janë mosnjohja e kuadrit ligjor nga të rinjtë për sa i përket krijimit të një biznesi dhe mjedisit ligjor ku ai zhvillohet, mungesa e njohjes së realitetit ekonomik dhe atij bankar dhe e nevojave për hapjen e bizneseve të reja, si dhe mungesa e informacionit të përshtatshëm dhe të aksesueshëm për të rinjtë dhe nga të rinjtë për sa i përket sistemit të taksave, marrjes së kredive me norma bankare të ulta, fushave ku mund të investohet, etj.

Në këtë kontekst vlen të theksohet se rol të rëndësishëm ka luajtur edhe mungesa e politikave nxitëse, fi skale dhe ligjore në nivel të qeverisë qendrore dhe vendore, çka kufi zon mundësitë që të rinjtë të marrin në konsideratë hapjen e një biznesi të ri. Megjithatë, vitet e fundit janë shtuar përpjekjet e qeverisë dhe të biznesit në tërësi për të nxitur dhe krijuar mundësi në krijimin e bizneseve të krijuara dhe të drejtuara nga të rinjtë. Sot bizneset rinore luajnë një rol jo të vogël në ekonominë vendore të

komuniteteve ku ata jetojnë, por impakti i këtyre bizneseve në nivel kombëtar mbetet ende në vlera të papërfi llshme.

Formimi profesional i të rinjve

Ndryshimet politike, ekonomike dhe sociale që kanë ndodhur në vendin tonë në dhjetëvjeçarin e fundit, si rezultat i kalimit nga ekonomia e centralizuar në ekonominë e lirë të tregut, kanë ndikuar dukshëm edhe në fushën e arsimit dhe të formimit profesional (AFP). Transformimet që sollën lindjen e ekonomisë së tregut kanë shtruar para shoqërisë nevojën për nivele të reja kualifi kimi në drejtim të teknologjive e shërbimeve të reja. Orientimi nga tregu i punës, si dhe nga praktika, së bashku me kërkesën për fl eksibilitet, janë tani pika të rëndësishme për zhvillimin e mëtejshëm të AFP-së, për t’i dhënë atij një fytyrë të re dhe për të edukuar dhe pajisur brezat e rinj me kualifi kimet dhe shkathtësitë e shprehitë (skills) e nevojshme që kërkohen sot nga tregu i punës.

Sistemi aktual i arsimit dhe formimit profesional (AFP) në Shqipëri është i dobët, si nga pikëpamja sasiore, ashtu edhe nga cilësia. Në përgjithësi ka mungesë të infrastrukturës së përshtatshme, fi nancim të pamjaftueshëm, nivel të ulët të burimeve njerëzore, kurrikula të vjetëruara dhe metodë menaxhimi të tejkaluar.

Në këtë kuadër do të synohet bashkëpunimi me Ministrinë e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, ku nëpërmjet një projekti të Drejtorisë së Bashkërendimit të Politikave Rinore do të synohet ngritja e infrastrukturës për formimin profesional. Aktualisht në shkallë vendi funksionojnë 40 shkolla të arsimit teknik e profesional, të shpërndara në 22 rrethe. Nga këto, në zonat rurale funksionojnë 3 shkolla profesionale me drejtim kryesor bujqësi-agrobiznes. Shkollat janë të ndara në 4 fusha kryesore: elektro-mekanike (18 shkolla), ekonomike (9 shkolla), ndërtim-mobileri (4 shkolla), bujqësi, pyje, veterinari (9 shkolla). Nxënësit përgatiten në rreth 35 specialitete kryesore.

Për sa i përket formimit profesional (FP), ai operon nëpërmjet 9 qendrave publike në qytetet më të mëdha të vendit, në Vlorë, Shkodër, Tiranë, Durrës, Elbasan, Korçë, Tepelenë dhe Fier, si dhe 120 subjekte private të licencuara, nga të cilat 24 janë QJF, me një shtrirje në të gjithë territorin e Shqipërisë.

Megjithatë, si arsimi profesional ashtu edhe formimi profesional vazhdojnë të kenë një reputacion të ulët nga pikëpamja cilësore dhe në to angazhohen një përqindje mjaft e ulët e nxënësve, të rinjve ose të

23


rriturve. Edhe sektori privat i AFP-së është ende i dobët dhe karakterizohet nga tipare të ngjashme me atë publik.

Aftësimi i të rinjve si konsumatorë

Aftësimi i të rinjve si konsumatorë (sidomos gjatë periudhës së adoleshencës) është pjesë integrale e mekanizmave ligjorë, politikë dhe teknikë të mbrojtjes se konsumatorëve dhe është pjesë e të drejtave bazë për të cilat konsumatorët duhet të fi tojnë njohuritë dhe aftësitë për të vepruar në treg në mënyrë kompetente dhe të informuar.

Por vetë koncepti konsumator në realitetin shqiptar nuk është ende shumë i njohur për qytetarët shqiptarë dhe natyrisht edhe për të rinjtë, sepse qytetarët shqiptarë kanë ndërgjegje të ulët konsumatori. Ata nuk janë të vetëdijshëm për atë se çka do të thotë të jesh konsumator. Të drejtat e konsumatorit janë të përfshira në ligjin për mbrojtjen e konsumatorëve të miratuar në vitin 2003, por vetëm një pakicë e di se cilat janë këto të drejta.

Çështje të përgjithshme të mungesës së kulturës konsumatore janë edhe probleme të të rinjve, si mungesa e vëmendjes ndaj njohjes me cilësitë dhe karakteristikat e produkteve dhe të shërbimeve, mungesa e njohurive për sigurinë e produkteve ose të shërbimeve, vlerësimi i kushteve të tregtimit, mirëmbajtja e produkteve, njohja e kushteve të kontratave, garancive ose përllogaritja e vlerave fi nanciare, etj. Por duke qenë se kultura konsumatore krijohet që në fëmijëri dhe adoleshencë, rëndësia që merr edukimi dhe aftësimi si konsumatorë të zgjuar përbën një çështje me interes të përgjithshëm.

Të rinjtë shqiptarë, nga studime të ndryshme, rezultojnë si konsumatorë të rëndësishëm të produkteve të parekomandueshme si duhani, alkooli, lojërat e fatit. Gjithashtu ata bëjnë shpenzime të rënda për buxhetin e shumicës dërrmuese të familjeve shqiptare për blerjen e veshjeve të shtrenjta, për komunikimin telefonik celular, lojërat elektronike, baret, pub-et, diskotekat, shpenzime të shumta për paraqitjen, etj. Sjellja e të rinjve si konsumatorë synon modele të standardeve të larta të jetesës bazuar në kulturën globale, por që nuk i përgjigjen shkallës së standardit të jetesës në Shqipëri.

Ndërkohë që prirja për shpenzime të mëdha nuk i përgjigjet pavarësisë ekonomike të të rinjve, sidomos adoleshentëve dhe studentëve, përpjekjet e tyre ekonomike për arsim, formim profesional ose edhe punësimi sezonal ose part-time janë të ulëta.

Tipike është edhe shkalla e ulët e prirjes për kursim, duke krijuar modele jo shumë efektive për nevojat

e së ardhmes, ku kreditimi për ndërtimin e një familjeje të re kërkon prirje për një mirëmenaxhim të buxheteve familjare.

VIZIONI, PËRPARËSITË DHE QËLLIMET STRATEGJIKEPunësimi i të rinjve

Vizioni i Strategjisë Kombëtare të Rinisë synon të caktojë objektiva konkrete për nxitjen e punësimit ndërmjet të rinjve. Ajo duhet parë e lidhur ngushtë edhe me pjesën e strategjisë ku fl itet për nxitjen e bizneseve rinore, pasi të dyja së bashku ato përbëjnë elemente thelbësore të forcimit të të rinjve në Shqipëri, nëpërmjet krijimit të mundësive të përshtatshme për të gjithë.

Në këtë kuadër, përparësor do të jetë angazhimi i Ministrisë së Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, që në përgatitjen dhe miratimin e Strategjisë Kombëtare të Punësimit të përfshijë politika nxitëse punësimi edhe për të rinjtë, duke iu referuar përgatitjes brenda kësaj strategjie të një kreu për punësimin e të rinjve në Shqipëri, si dhe përcaktimin e ndryshimeve dhe shtesave në Kodin e Punës për rregullimin e kohës dhe kushteve të punës, si për punën part-time, ashtu edhe për atë me kohë të plotë për të rinjtë në Shqipëri. Gjithashtu, rol kyç do të luajë Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta për krijimin e programeve të nxitjes së punësimit të të rinjve pranë bizneseve ose OJF-ve. Gjithashtu kjo ministri duhet të të krijojë në çdo rreth të Shqipërisë njësi të informacionit për të rinjtë, të cilat duhet të mbajnë lidhje të ngushta me sektorin e biznesit dhe me të gjitha shkollat në rreth.


Vizioni strategjik lidhet me investimin në “kthimin dhe qarkullimin e trurit”, në mënyrë që të rinjtë që studiojnë jashtë vendit të mund të kontribuojnë në rigjenerimin e ekonomisë shqiptare dhe zhvillimin e qëndrueshëm të vendit drej standardeve europiane, nëpërmjet përvojës së fi tuar, know-how bashkëkohor, shkollimit të nivelit të lartë, kulturës dhe një mënyre globale të menduari dhe etike të lartë pune.

Përparësorë në këtë mes do të jenë hartimi dhe implementimi i politikave realiste që synojnë të shfrytëzojnë pasurinë dhe energjinë intelektuale të të rinjve shqiptarë që jetojnë dhe studiojnë jashtë vendit dhe investimi i tyre në Shqipëri ose për Shqipërinë.

24


Në këtë kontekst duhen marrë masa për të shmangur largimin e trurit, duke rritur ofertën për punësim në vend, për të stimuluar kthimin e një kategorie profesionistësh të rinj të nevojshëm në Shqipëri. Gjithashtu, duhen krijuar mundësitë për t’u njohur me realitetin shqiptar në mjedisin e punës dhe për t’i ndihmuar dhe informuar për një zgjedhje jo të lehtë në lidhje me vendin ku të rinjtë synojnë dhe do të investojnë njohuritë e tyre në të ardhmen.

Një drejtim tjetër përparësor do të jetë bashkëpunimi me organizmat përfaqësuese të studentëve dhe me institucionet ndërkombëtare të specializuara për të krijuar dhe lehtësuar komunikimin e studentëve me institucione të ndryshme dhe shkëmbimin e përvojës dhe të informacioneve mes tyre. Rëndësi të madhe ka lehtësimi i procesit të njohjes në Shqipëri të titujve akademikë të fi tuar jashtë vendit për të lehtësuar integrimin e tyre në tregun e punës.


Vizioni i Strategjisë Kombëtare të Rinisë për sa u përket bizneseve rinore merr në konsideratë vizionin e qeverisë shqiptare për të rinjtë në Shqipëri. Në të njëjtën kohë ky vizion kërkon të krijojë mundësi për të rinjtë që duan të hapin një biznes, të gjejnë asistencën dhe hapësirat e nevojshme për të ushtruar këtë të drejtë të tyre. Nga ana tjetër, vizioni merr në konsideratë rolin që duhet të luajë qeveria si një rregullator i jetës ekonomike në vend, në nxitjen e krijimit të bizneseve të reja dhe fuqizimin e rinisë.

Drejtimi i rëndësishëm strategjik do të jetë përgatitja e një pakete fi skale, mekanizma nxitës dhe lehtësues për të rinjtë, të cilët kërkojnë të hapin biznese të reja ose i kanë hapur ato, duke u dhënë përparësi nismave të të rinjve në zonat rurale dhe grupeve të margjinalizuara.

Qeveria duhet të nxisë OJF-të në krijimin e agjencive rinore të informimit ekonomik, fi skal, ligjor dhe të punësimit. Në këtë kontekst, rëndësi të veçantë do të ketë kryerja e studimeve periodike për punësimin e të rinjve në tregun e punës, duke pasur edhe fokus të veçantë në ndryshimet midis gjinive. Në fakt, një nga përmasat kryesore të qëllimeve strategjike do të jetë përfshirja e perspektivës gjinore në projektet dhe programet e punësimit.

Një nga përparësitë e tjera do të jetë krijimi i një njësie fi nancimi të projekteve që kanë të bëjnë me krijimin e mikrobizneseve që drejtohen nga të rinjtë, si dhe në veçanti stimulimi i sektorit bujqësor nëpërmjet vetëpunësimit për vajzat, që kërkon dhe një akses më të madh ndaj këtyre burimeve për vajzat. Një rol kyç do të luajë angazhimi i Ministrisë së Financave për të negociuar me bankat e nivelit të dytë për

krijimin e një kredie të veçantë, të quajtur “Biznesi Rinor”, për të rinjtë që duan të hapin një biznes të ri, me kushte dhe interesa favorizuese.


Vizioni strategjik përcakton si të domosdoshëm përfshirjen e AFP-së në rrjedhën e zhvillimeve bashkëkohore, në harmoni me ato çka po ndodhin në rajon dhe Bashkimin Europian. Qëllimi përfundimtar është harmonizimi i politikave të AFP-së ndërmjet tyre, si dhe me politikat e fushave të tjera të interesuara për zhvillimin e burimeve njerëzore, ekonomike, sociale, të tregut të punës etj., duke realizuar një përdorim sa më racional të burimeve fi nanciare e njerëzore.

Një nga përparësitë e vizionit strategjik për formimin profesional të të rinjve do të jetë krijimi i një sistemi unik dhe cilësor të AFP-së, i aftë për të kontribuar në zhvillimin e vazhdueshëm të aftësive profesionale dhe qytetarisë aktive të të rinjve dhe të rriturve nëpërmjet ofrimit të kualifi kimeve profesionale, në përputhje me kërkesat e zhvillimit ekonomik dhe shoqëror të vendit, në kuadrin e integrimit rajonal dhe europian. Pjesë integrale për punën në këtë drejtim do të jetë reformimi i arsimit profesional në vend, riformulimi dhe përfshirja në kurrikulat mësimore, trajnimi i mësuesve dhe instruktorëve, si dhe pajisja e shkollave dhe qendrave me bazën e nevojshme për këtë lloj arsimi.

Ligji i ri i AFP-së (2002), Konferenca II Kombëtare e AFP-së, Krijimi i Këshillit Kombëtar të AFP-së (2003), Strategjia e Punësimit dhe Formimit Profesional (SPFP) (2003), Strategjia Kombëtare e Arsimit Parauniversitar (Gusht 2004), si dhe fi llimi i zbatimit (Mars 2004) i programit CARDS 2002 të BE-së, në mbështetje të AFP-së për Shqipërinë, u kanë dhënë një hapësirë të re nismave reformuese të këtij sektori të rëndësishëm të zhvillimit të burimeve njerëzore të vendit.

MASH po punon për përfshirjen e Strategjisë së Formimit Profesional në Arsimin Parauniversitar në strategjinë e rishikuar të Arsimit Basik. Një nga qëllimet përparësore të Strategjisë është sjellja e problematikës së aftësimit profesional të të rinjve në fokusin e diskutimeve në forume të niveleve të ndryshme, me qëllim rritjen e ndërgjegjësimit për rëndësinë e fuqizimit të këtij sektori.

Aftësimi si konsumatorë i të rinjve

Vizioni i Strategjisë është edukimi i fëmijëve dhe të rinjve si konsumatorë të përgjegjshëm, me qëllim zhvillimin e qëndrimit, të vlerave të orientimit dhe sjelljes, në mënyrë që të fi tohet ndërgjegjësimi

25


kritik dhe ekologjik, si dhe përgjegjësia shoqërore. Vetëm duke rritur shkallën e ndërgjegjësimit të konsumatorëve shqiptarë do të mund të reduktohet shkalla e abuzimit ndaj tyre. Po aq sa kanë rëndësi të drejtat e njeriut për një demokraci, po aq vlerë ka për një ekonomi tregu respektimi i të drejtave të konsumatorëve.

Drejtim përparësor do të jetë zhvillimi i veprimtarive të edukimit si pjesë integrale e programit të arsimit formal, ashtu edhe nëpërmjet veprimtarive jashtëshkollore. Në këtë drejtim rol aktiv duhet të luajnë jo vetëm institucionet shtetërore, por edhe shoqatat e konsumatorëve dhe organizatat jofi timprurëse rinore, të cilat duhet të mbështeten me burime fi nanciare për të realizuar projekte dhe veprimtari me të rinjtë. Me rëndësi të veçantë do të jetë forcimi i bashkëpunimit të ngushtë me aktorët e shoqërisë civile dhe të komunitetit të biznesit, si dhe sigurimi i asistencës së huaj për mbështetjen e programeve të veçanta.

Një nga përparësitë e tjera në këtë kuadër do të jetë ndërmarrja e fushatave ndërgjegjësuese ndaj konsumit të produkteve të parekomanduara ose që edhe ndalohen me ligj për grupmosha të caktuara, si duhani, alkooli, lojërat e fatit, etj. Pjesë e rëndësishme e ndërgjegjësimit do të jetë edhe publikimi i broshurave dhe fl etëpalosjeve informative, si dhe organizimi i seminareve dhe workshop-eve në të gjithë vendin. Përqasja ndaj problematikës së aftësimit të të rinjve si konsumatorë duhet të bazohet në studimet e vazhdueshme për tregun e shërbimeve dhe të mallrave për të rinj dhe sjelljen e të rinjve ndaj tyre, të ndërmarra nga institucionet e specializuara shtetërore të statistikës, institute kërkimore, si dhe subjekte private.

POLITIKAT Punësimi i të rinjve

● Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, në përgatitjen dhe miratimin e Strategjisë Kombëtare të Punësimit, duhet të shohë me përparësi përfshirjen në mënyrë të veçantë të një kreu për nxitjen e punësimit të të rinjve në Shqipëri.

● Strategjia duhet të përmbajë një përshkrim të

situatës së punësimit të të rinjve në vend, të tregut të punës dhe arsimit. Ajo duhet të përcaktojë objektivat e saj konkretë, indikatorët e matjes së arritjes të qëllimeve të vendosura, si dhe të ketë buxhet dhe planin e saj të veprimit.

● MTKRS, në bashkëpunim edhe me OJF-të, do

të punojnë me MPÇSSHB-në për të zhvilluar

programe trajnimi për të rinjtë, për të përmirësuar metodat e prodhimit agrikulturor dhe të marketingut, në bazë të veçorive të nevojave rurale ekonomike në zona të ndryshme të vendit.

● Programet e ndërmarra për rritjen e punësimit rinor duhet t’u përgjigjen nevojave të kategorive të ndryshme, si gratë e reja, të rinjtë në zonat rurale, të rinjtë e margjinalizuar, emigrantët e riatdhesuar, të pastrehët, familjet me shumë fëmijë dhe me të ardhura të pakta, të rinjtë që kthehen nga shërbimi ushtarak, etj.

● Në kuadrin e programeve kombëtare të punësimit, të zbatuara nga Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, duhet të zhvillohet një bashkëpunim i ngushtë me organizatat jofi timprurëse, të cilat ofrojnë punësim për të rinjtë, duke i mbështetur me një pjesë të fondeve të akorduara për këto programe. Meqenëse OJF-të nuk kanë për qëllim të krijojnë fi time nga marrja në punë e të rinjve, kjo do të ulte koston e marrjes në punë, si dhe do të forconte punën humanitare në komunitete.

● Në varësi edhe të realiteteve vendore, Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta duhet të pilotojë gjatë vitit 2007 hapjen e një ose disa njësive të informacionit për punësimin e të rinjve në rrethe. Duke iu referuar planit të punës së kësaj ministrie është rënë dakord për bashkëpunim, por pa kosto fi nanciare nga ana jonë si ministri. Kjo kosto do të mbulohet nga MPÇSSHB-ja dhe donatorët përkatës. Një përqasje efektive përbën pilotimin në bashkëpunim me OJF-të që kanë përvojë në fushën e shkëmbimit të informacionit dhe me rininë. Mësimet e nxjerra mund të ndihmojnë në krijimin e një modeli të suksesshëm të njësisë së informacionit për të rinjtë, i cili mund të zbatohet në nivel kombëtar duke nisur që nga viti 2009.


● Hartimi dhe implementimi i politikave afatmesme dhe afatgjata për motivimin e kthimit të të rinjve, të cilët mbarojnë studimet jashtë vendit, me një përqasje integruese, duke përfshirë bashkëpunimin e institucioneve shtetërore me shoqërinë civile dhe aktorë të organizatave ndërkombëtare që operojnë në Shqipëri, si dhe me komunitetin e biznesit.

● Bashkëpunimi me organizata të ndryshme, të cilat përfaqësojnë interesat e të rinjve që studiojnë jashtë vendit (si p.sh. rrjeti ASAN), për të lehtësuar komunikimin dhe bashkëpunimin e tyre të drejtpërdrejtë me institucionet publike.

26


● Promovimi i projekteve dhe programeve të cilat rrisin ndjenjën e përkatësisë kombëtare të studentëve që shkollohen nëpër botë.

● Mbështetja dhe zhvillimi i vazhdueshëm i programeve të intership-it me qëllim krijimin e mundësive për studentët që studiojnë jashtë vendit për t’u integruar në tregun e punës dhe zhvillimin e karrierës në Shqipëri.

● Ngritja e fondeve të nevojshme për krijimin e incentivave fi nanciare për “kthimin” ose “qarkullimin e trurit” nëpërmjet ofrimit të pagave të larta për kategori të veçanta të të rinjve të kualifi kuar jashtë vendit.

● Realizimi i studimeve të vazhdueshme, të cilat sigurojnë të dhëna për studentët shqiptarë jashtë vendit, për degët që ata vazhdojnë, si dhe qëllimet dhe motivimet e tyre për të ardhmen. Krijimi i një baze të dhënash është vendimtar për formulimin e një përqasjeje sa më pranë realitetit dhe sa më efektive ndaj çështjes së “largimit të trurit”.

● Vlerësimi i kërkesë-ofertës në tregun e punës në Shqipëri për orientimin e të rinjve shqiptarë që studiojnë jashtë shtetit në zgjedhjet e tyre për degët e studimit dhe fushat e kualifi kimit.


● Është rënë dakord dhe do të bashkëpunohet me Dhomën e Tregtisë dhe të Industrisë për hapjen e njësive të informimit mbi sistemin e taksave, legjislacionin shqiptar për hapjen e një biznesi, si dhe për mundësitë se ku mund të investohet në ekonomi nga të rinjtë.

● Krijimi i një fondi të veçantë për bizneset rinore ose krijimi i lehtësive për të rinjtë që duan të hapin një biznes, për të marrë kredi afatgjata dhe me interesa të ulëta nga bankat e nivelit të dytë. Për këtë fond do të punohet me organizata e agjenci ndërkombëtare që operojnë në Shqipëri, si British Council, USAID dhe sipas programeve të paraqitura në Planin e Veprimit 2007-2013.

● Ngritja e kapaciteteve të institucioneve të trajnimit profesional për të krijuar mundësi të barabarta për vajzat dhe djemtë në zonat rurale dhe urbane, si mënyrë për t'i integruar ata në tregun e punës.


● Marrja e masave brenda vitit 2008 nga Ministria e Arsimit dhe e Shkencës për ofrimin e kurseve të formimit profesional për të rinjtë në zonat malore dhe rurale, sidomos për vajzat e reja dhe grupet e

margjinalizuara, bazuar në kërkesat që ka tregu i punës.

● Përfshirja e aftësimit profesional të të rinjve në përgjigje të sfi dave që sjell integrimi ekonomik i vendit në rajon dhe në tregun e përbashkët të Bashkimit Europian. Për këtë qëllim, institucionet shtetërore dhe institutet kërkimore duhet të ndërmarrin studime të nevojave të tregut të punës për të kaluar nga “riparimet e pjesshme sipas nevojave të çastit” drejt “zgjidhjeve të plota e afatgjata” në kontekstin e integrimit rajonal dhe europian.

● Krijimi i një sistemi unik dhe cilësor të aftësimit profesional nëpërmjet reformimit intensiv të sektorit, riformulimit të kurrikulave përkatëse, trajnimit të mësuesve dhe instruktorëve, si dhe përmirësimi i bazës materiale të institucioneve të edukimit, të cilat ofrojnë arsim të profi lizuar profesional për të rritur cilësinë e kualifi kimit të marrë nga të rinjtë. Në kuadrin e përmirësimit të këtij sektori, duhet punuar në drejtim të rritjes së reputacionit të këtyre institucioneve të arsimit profesional për të rritur përqindjen e të rinjve (apo edhe të rriturve) që ndjekin këto programe.

Aftësimi i të rinjve si konsumatorë

● Ndërmarrja e fushatave ndërgjegjësuese ndaj konsumit të produkteve të parekomanduara ose që edhe ndalohen me ligj për grupmosha të caktuara, si duhani, alkooli, lojërat e fatit, etj. Në këtë kontekst, rëndësi të veçantë do të luajë publikimi dhe shpërndarja e materialeve informuese, si dhe organizimi i seminareve dhe workshop-eve në të gjitha rrethet e vendit.

● Zhvillimi i veprimtarive edukuese jashtëshkollore për formimin e të rinjve si konsumatorë nëpërmjet bashkëpunimit të subjekteve shtetërore, organizatave të konsumatorëve dhe OJF-ve rinore.

● Rishikimi i kuadrit rregullues të formave dhe etikës së marketingut të produkteve të dëmshme për shëndetin (si p.sh. duhani) nga bizneset përkatëse, duke u bazuar në reformat e ndërmarra nga vendet e zhvilluara të Bashkimit Europian për mbrojtjen e konsumatorëve nëpërmjet kontrollimit dhe kufi zimit të promovimit të konsumimit të këtyre produkteve.

● Realizimi i studimeve periodike nga institucione të specializuara shtetërore të statistikës dhe institucione kërkimore për tregun e shërbimeve dhe të mallrave për të rinj, si dhe për sjelljen dhe prirjet e të rinjve ndaj tyre.

27


TREGUESIT DHE BURIMETPunësimi i të rinjveNiveli i punësimit sipas moshës

Sipas të dhënave nga INSTAT-i, niveli i punësimit nga mosha 18-25 vjeç varion nga 50.4 për qind në vitin 2002 deri në 41.2 për qind në vitin 2005.Këto përqindje kanë premisa të shtohen me vënien në zbatim të PKV-së për vitet 2007-2011.Veprimtaritë dhe programet për punësimin e të rinjve do të vihen në jetë nëpërmjet Ministrisë së Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, etj.

“Thithja e trurit” Nëpërmjet programeve të informacionit për shkollimin jashtë vendit dhe integrimin e studentëve pas kthimit në vend synohet informimi dhe integrimi i sutdentëve qe jetojnë dhe studiojnë në botë.Kështu do të rritet numri i studentëve për praktika intership-i në administratën publike për të rinjtë që studiojnë jashtë.Të rinjtë që studiojnë jashtë vendit kapin shifrën prej 24 për qind.

Vullnetarizmi rinorNxitja dhe promovimi i vullnetarizmit rinor ka një rol mjaft të rëndësishëm për zhvillimin e vendit dhe të rinjve. Nëpërmjet hartimit të legjislacionit për vullnetarizmin dhe krijimit të infrastrukturës administrative të zbatimit të tij, edukimi dhe promovimi i vullnetarizmit në sektorin e nevojave dhe

të shërbimeve përparësore do të futen në të gjitha kurrikulat si informacione për vullnetarizmin.Do të ketë një rritje të numrit të shkëmbimeve vullnetare dhe bashkërendim më të madh në nivel rajonal dhe ndërkombëtar.

Biznesi rinor, vetëpunësimi i të rinjveNgritja e zyrave të informimit rinor në të gjitha rrethet do të ndikojë në rritjen e nivelit të informacionit për mundësitë e vendeve të punës për të rinjtë mbi baza vendore.Duke qenë se shkalla e papunësisë për të rinjtë ka shkuar deri në 41.2 për qind në vitin 2005, nëpërmjet implementimit të SKR-së dhe programeve të ndryshme synohet ulja e numrit të të papunëve deri në 18 për qind. Ky është një synim i yni, duke iu referuar politikave dhe programeve që parashikohen në SKR dhe PKV 2007-2013.

Programi për nxitjen e vetëpunësimit të të rinjve do të bëjë të mundur krijimin e mundësive të vetëpunësimit.Përqindja e të vetëpunësuarve ndaj totalit të të punësuarve në vitin 2002 ishte 72.5 për qind, ndërsa në vitin 2005 ishte 65.1 për qind sipas statistikave të INSTAT-it.

Aftësimi i të rinjve si konsumatorëGjatë viteve 2007-2011, nëpërmjet vënies në zbatim të PKV-së me veprimtari dhe programe konkrete në bashkëpunim me Zyrën e Konsumatorit në Tiranë, do të organizohen trajnime dhe seminare njohëse për të rinjtë si konsumatorë.

28


29


IV. SHËNDETI DHE MBROJTJA SOCIALE 1. Shëndeti riprodhues (lufta kundër HIV/AIDS dhe SST-ve)2. Abuzimi me drogat3. Kriminaliteti rinor4. Dhuna ndaj të miturve dhe të rinjve5. Trafi kimi dhe shfrytëzimi i të rinjve

KUSHTET AKTUALEShëndeti riprodhues (lufta kundër HIV/AIDS dhe SST-ve)

Të rinjtë në Shqipëri përballen me të njëjtat sfi da si dhe pjesa tjetër e popullsisë në drejtim të çështjeve të shëndetit dhe kujdesit shëndetësor. Megjithatë, duke pasur parasysh veçoritë e kësaj grupmoshe, kjo problematikë bëhet më e mprehtë në përballjen me çështje të shëndetit riprodhues, infeksioneve seksualisht të transmetueshme (IST) dhe infeksionit HIV/AIDS.

Me popullatën më të re në Europë, vendi ynë paraqitet në rrezik për përhapjen e infeksionit HIV/AIDS, veçanërisht në prani të shumë faktorëve socialë, ekonomikë dhe kulturorë që i bëjnë të rinjtë vulnerabël ndaj këtij infeksioni. Këta faktorë përfshijnë rritjen e përdorimit të drogave dhe veçanërisht atyre intravenoze, rritjen e dukurisë së prostitucionit, i lidhur me trafi kimin e qenieve njerëzore, emigracionin e lartë, dukurinë e përjashtimit ose stigmatizimit të pjesëtarëve të grupeve të caktuara etnike ose sociale, siç janë përkatësisht romët ose meshkujt që bëjnë seks me meshkujt (MSM), rritjen e numrit të të rinjve që braktisin shkollën, etj.

Sipas të dhënave epidemiologjike të rasteve të raportuara me HIV/AIDS në Shqipëri, më shumë se dy të tretat e tyre i përkasin grupmoshës deri në 34 vjeç. Gjithashtu, gjatë viteve të fundit shihet një prirje rritjeje e numrit të rasteve me HIV të moshës 15 deri 24 vjeç. Pavarësisht numrit të vogël të rasteve të

raportuara, të dhëna nga studime të ndryshme fl asin për një rritje të numrit të rasteve me IST në Shqipëri. Deri në fund të vitit 2003, në Shqipëri janë identifi kuar 138 raste me sifi liz. Studimi i survejancës biologjike dhe të sjelljeve i vitit 2005 tregoi për një prani të infeksionit sifi litik dhe të hepatitit B midis të rinjve MSM, përdoruesve të drogave intravenoze (PDI) dhe romëve.

Studime të ndryshme të kryera vitet e fundit në Shqipëri (Studimi i Shëndetit Riprodhues 2002, Vlerësimi i shpejtë 2002, 2004 etj.) kanë evidentuar mangësi të mëdha që ekzistojnë në njohuritë dhe ndërgjegjësimin e të rinjve rreth transmetimit dhe parandalimit të HIV/AIDS/IST, veçanërisht të rinjve që jetojnë në zonat rurale, atyre me nivel të ulët shkollimi, të rinjve emigrantë, grave të reja dhe të rinjve nga grupet me risk. Njohuritë e pakta dhe perceptimi i ulët i rrezikut nga të rinjtë çojnë në praninë e një niveli të ulët të sjelljeve mbrojtëse dhe një niveli të lartë të sjelljeve të rrezikshme. Kësaj situate nuk u përgjigjen shërbime ose ndërhyrje intensive dhe ekstensive që paraqiten defi citare ose që mungojnë. Aksesi dhe cilësia e shërbimeve që ofrohen për IST-në dhe SHR-në në nivele të ndryshme të kujdesit shëndetësor janë mjaft të ulëta. Stigma që shoqëron IST-në dhe problemet e shëndetit riprodhues shpesh nuk i lejon të rinjtë të kërkojnë ndihmë ose trajtim.

30


Programet aktuale të testimit dhe këshillimit vullnetar për HIV/AIDS janë ende të paorganizuara, ndërkohë që shfrytëzimi i rrjetit ekzistues është ende i ulët për shkak të stigmës dhe frikës së diskriminimit. Shpesh programet parandaluese nuk mbërrijnë te të rinjtë që kanë nevojë, veçanërisht ata vulnerabël ose të margjinalizuar. Të rinjtë vazhdojnë të kenë akses të ulët ndaj metodave moderne kontraceptive, prezervativëve, si dhe ndaj shërbimeve të tilla si këshillimi ose edukimi mjekësor. Gjithashtu, të dhënat tregojnë se të rinjtë nuk i vizitojnë institucionet shëndetësore të kujdesit parësor për të përfi tuar shërbime të shëndetit riprodhues.

Ligji për parandalimin e HIV/AIDS u miratua nga Kuvendi i Republikës në vitin 2002, ndërsa në vitin 2003 qeveria miratoi Strategjinë Kombëtare që ka si qëllim madhor mbajtjen e Shqipërisë një vend me prevalencë të ulët të infeksionit HIV/AIDS.

Abuzimi me drogat

Vendet e Europës Lindore dhe Qendrore po përjetojnë një rritje të shpejtë të përdoruesve të drogës, kjo sepse shumica e tyre ndodhen pranë rrugëve të trafi kut të drogës nga Afganistani drejt vendeve perëndimore dhe SHBA-së. Sipas UNODC-it, kjo dukuri është duke u zgjeruar, sepse edhe prodhimi i opiumit dhe kokainës po rritet.

Sipas të dhënave të Ministrisë së Shëndetësisë, në Shqipëri ka rreth 30000 përdorues të drogave, por burime të tjera fl asin për një numër më të madh. Shifra e mësipërme është nxjerrë në vitin 2000. Gjithashtu, Shqipëria është një vend ku prodhohet dhe trafi kohet drogë, pra si rrjedhojë pritet që numri i përdoruesve të rritet dita-ditës. Raportet nga klientë që vizitojnë qendrën e Aksion Plus-it tregojnë se mosha e fi llimit të përdorimit të drogës është 13-14 vjeç dhe shumica e tyre kanë një histori 8 -10-vjeçare të përdorimit të disa drogave. Fillimisht ata kanë përdorur droga të ashtuquajtura të lehta, për të kaluar më tej në droga të rënda si heroina dhe shumë prej tyre tashmë e injektojnë heroinën.Shumica e përdoruesve përdorin kanabis, por ka një rritje të personave që janë të varur nga heroina.

Problemi i drogës është shtrirë në mbarë vendin, por është më i mprehtë në zonat urbane të Tiranës, Shkodrës, Vlorës, Fierit, Lushnjës, Korçës dhe Gramshit. Vdekjet nga mbidoza kanë qenë rreth 40, por rastet e vdekjeve mund të jenë më të larta si pasojë e mosraportimeve të sakta. Përdorimi intravenoz i drogave është një shkak themelor për përhapjen e HIV/AIDS dhe infeksioneve të tjera seksualisht të transmetueshme. Vlerësohet se rreth 8000-10000 përdorues injektojnë kryesisht heroinë dhe përdorin të njëjtat shiringa, duke shtuar rreziqet

për shëndetin e përdoruesit. Kohët e fundit kemi një rritje të përdoruesve midis anëtarëve të komunitetit rom. Ky komunitet, përveç drogës, është i prekur nga papunësia, varfëria e thellë, akses i ulët ndaj shërbimeve shëndetësore. Romët gjithashtu kanë një nivel të ulët informacioni dhe injektojnë në kushte të këqija higjienike, duke shtuar kështu edhe rreziqe të tjera shëndetësore.

Përdoruesit e drogës mund të kenë pasoja serioze për shëndetin dhe mirëqenien sociale. Ata shpesh nuk përfi tojnë nga shërbimet e shëndetit publik si pasojë e stigmës dhe diskriminimit. Pasojat shëndetësore të përdorimit të drogave (veçanërisht të atyre që injektojnë) do të vijojnë të përkeqësohen, ndërsa rritet barra e disa sëmundjeve të tjera që lidhen me përdorimin e drogës. Epidemitë e malarjes, tetanozit, hepatitit C (HCV), infeksione të tjera me natyrë parazite ose bakteriale, bashkë me disa sëmundje të tjera, i atribuohen përdorimit të drogave. Një seri e gjerë e komplikacioneve infektive e lidhur me injektimin e drogave është dokumentuar që në raportet të hershme. Infeksioni i HIV-it ka marrë përmasa dramatike dhe ka ndryshuar perceptimin e grupeve të përdoruesve të drogës.

Ekzistojnë disa nivele të trajtimit të këtij problemi, ku mund të përmendim atë parandalues, nivelin trajtues të përdoruesve të lehtë të drogës dhe nivelin trajtues të përdoruesve të rëndë. Megjithatë, niveli i bashkërendimit midis strukturave qeveritare dhe joqeveritare në luftën kundër përdorimit të drogave është ende i ulët dhe duhet të fuqizohet më tej, me qëllim që të ndërhyhet në kohë.

Gjatë viteve të fundit shumë të rinj po përdorin pije alkoolike në vendet e zhvilluara dhe ato të pazhvilluara. Konsumi i tepruar i alkoolit krijon probleme të panumërta shëndetësore, si dhe shkurton jetën. Ata që pinë shumë alkool janë të rrezikuar nga kanceri, ulçera, sëmundjet e zemrës dhe ciroza e mëlçisë. Gjithashtu, alkooli ul aftësinë për të gjykuar siç duhet dhe të rinjtë janë të prirur për t’u përfshirë në veprimtari kriminale, si dhe në sjellje të tjera të rrezikshme.

Një nga format e sjelljeve që po dëmton më shumë të rinjtë dhe shëndetin e tyre është duhanpirja. Në botë rreth 13500 njerëz vdesin në ditë nga pirja e duhanit dhe çdo cigare e pirë shkurton 7 minuta jetë. Të rinjtë janë veçanërisht të rrezikuar, sepse pasojat e dëmshme fi zike dhe psikologjike shfaqen pas dy ose tri dekadash. Duhanpirja zvogëlon aftësinë imunitare të trupit, si dhe shkakton probleme me aparatin e frymëmarrjes. Sipas studimeve të shumta, ka shumë të ngjarë që duhanpirësit të jenë përdorues të rregullt të alkoolit dhe të eksperimentojnë me droga të tjera.

31


Kriminaliteti rinor

Përfshirja e të miturve dhe të rinjve në vepra penale, ndonëse mbetet në nivele të ulëta, përsëri ka ardhur duke u rritur nga viti në vit. Grupmoshat e të rinjve 14-18 vjeç dhe sidomos 20-30 vjeç janë më të rrezikuarat nga përfshirja në krime dhe kundravajtje penale, si ndaj vetë të rinjve ashtu edhe ndaj personave të tjerë.

Kriminaliteti rinor është i lidhur në mënyrë të drejtpërdrejtë me përjashtimin social dhe mungesën e aksesit në arsim, informacion, kulturë, punë, si dhe me pamundësinë për të jetuar në mirëqenie. Këtyre faktorëve u shtohen edhe faktorë të tjerë objektivë dhe subjektivë si dhuna në familje, divorcet, dhuna në shoqëri dhe në shkollë, mungesa e programeve të parandalimit të kriminalitetit fëminor, programeve të rehabilitimit, etj. Në fakt, kriminaliteti është më i përhapur në zonat ku ka mungesë të rendit, ku ka varfëri dhe migracion ose ku forca e ligjit është e dobët.

Të dhënat tregojnë se ka një rritje të kriminalitetit rinor, sidomos në ato zona periferike që kanë kulturë të qëndrueshme. Në shumë raste, të rinjtë shkelës të ligjit janë të rinj që vijnë nga familje të varfra, të ekspozuar ndaj dhunës që në fëmijëri, që kanë braktisur shkollën dhe/ose komuniteti nuk u siguron mundësi përfshirjeje në veprimtari të formimit profesional, kulturor dhe programe punësimi.

Mungesa e ligjeve të përshtatshme për të rinjtë, e masave alternative të dënimit dhe e institucioneve të vuajtjes së dënimit të përshtatshme për fëmijët dhe të rinjtë, e bën situatën edhe më të vështirë. Një nga përmasat më kritike të problemit qëndron edhe në mungesën e kuadrit të nevojshëm ligjor dhe institucional për të mbrojtur të rinjtë, të cilët kalojnë grupmoshën që përfi ton trajtim dhe status të veçantë nga konventat ndërkombëtare që mbrojnë fëmijët.

Shpesh të rinjtë përsëritës vijnë nga përvoja të shkeljes së ligjit të patrajtuara, ku institucionet e vuajtjes së dënimit për rehabilitimin e të rinjve nuk kanë bashkëpunuar me shërbimet sociale, shkollën, organet e drejtësisë, familjen dhe komunitetin. Pasojat e mosadresimit të kriminalitetit rinor krijojnë premisa për zhvillime negative në gjirin e shoqërisë

dhe atë të biznesit, si dhe shtojnë mundësinë e rritjes së klimës së mosbesimit ndaj qeverisë. Për këtë qëllim ndërhyrja në këtë nivel mund të përcaktohet si emergjente.

Dhuna ndaj të miturve dhe të rinjve

Një nga përmasat më problematike të periudhës së vështirë të tranzicionit paskomunist në vend është shtimi i dhunës dhe i vetëvrasjes te të rinjtë dhe te vajzat e reja. Dhuna në pjesën më të madhe të rasteve manifestohet si një dhunë fi zike, psikologjike/emocionale dhe seksuale. Fëmijët dhe të rinjtë mbeten të pambrojtur dhe vulnerabël, meqenëse në vendin tonë ende nuk ekziston një ligj i posaçëm kundër dhunës në familje. Ndërkaq, kjo çon edhe kah kufi zimit të raportimit të saj dhe perceptimit të qytetarëve se nuk ekzistojnë masa mbrojtëse për këtë dukuri.

Aspekt tejet i rëndësishëm i situatës aktuale është edhe mungesa e studimeve të veçanta në lidhje me problemin e dhunës ndaj të rinjve. Studimet ekzistuese u referohen më shumë fëmijëve dhe nuk ka analiza të mirëfi llta për shkaqet dhe pasojat që sjell dhuna në jetën e të rinjve, parë si një kategori më e gjerë. Në këtë kontekst, mungojnë të dhëna statistikore të sakta edhe për karakteristikat socio-ekonomike dhe bazën gjinore të dhunës në realitetin shqiptar. Ndërkaq, fakte të njohura janë se grupet më të riskuara konsistojnë në fëmijët dhe të rinjtë nga shtresat e varfra të shoqërisë dhe vajzat e reja.

Dukuria e dhunës, ndonëse nuk është e re, mbetet e fshehtë dhe mendësia e familjes, shoqërisë dhe individit të edukuar në këtë familje dhe shoqëri bën që të mos ndërhyhet aq sa duhet dhe të parandalohet dhe të trajtohet që në fazat e para. Problem është edhe fakti që shumë prindër dhe mësues në Shqipëri ende mendojnë se disiplinimi fi zik bën pjesë në rritjen dhe edukimin e fëmijëve të tyre. Kjo refl ektohet edhe në mungesën e një Kodi Etik Pedagogjik, i cili përcakton qartësisht etikën e sjelljes së mësuesve ndaj nxënësve, duke ndaluar kategorikisht ushtrimin e dhunës.

Një nga aspektet më problematike të situatës aktuale është jo vetëm pamjaftueshmëria e fushatave sensibilizuese, por edhe niveli i ulët i shërbimeve këshilluese dhe rehabilituese. Mbetet shumë për të bërë si nga instancat shtetëtore, ashtu edhe aktorët e shoqërisë civile dhe të organizatave ndërkombëtare që operojnë në vend, për të edukuar dhe fuqizuar të rinjtë në mënyrë që ata të mund t’i rezistojnë “institucionit të dhunës”. Në këtë drejtim, një çështje me rëndësi është edhe rregullimi ligjor i funksionimit të mediave pamore dhe të shkruara, të cilat ofrojnë dhe riprodhojnë produkte komerciale që lidhen

Shënim:Me termin droga cilësohen të gjitha ato substanca të cilat kanë efekt fi zik ose psikologjik te personi që i përdor, të tilla si opiatet/opioidët, halucinogenët, kanabinoidët, stimulantët, sedativët, solventët, alkooli, duhani dhe droga të tjera artifi ciale.

32


me kulturën e dhunës, në emër të një shoqërie të informacionit intensiv.

Trafi kimi dhe shfrytëzimi i të rinjve

Trafi kimi i qenieve njerëzore vazhdon të mbetet ende një problem kritik për Shqipërinë. Periudha e tranzicionit ka sjellë shfaqjen dhe konsolidimin e krimit të organizuar, i cili viktimizon fëmijët dhe të rinjtë për prostitucion, punë skllavëruese, dhurim organesh dhe shërbime të tjera mjaft të kërkuara në vendet e zhvilluara që përbëjnë pjesën më të madhe të destinacionit përfundimtar të trafi kimit të qenieve njerëzore. Në të vërtetë, sipas një studimi të Departamentit të Shtetit në SHBA, përllogaritet se industria e trafi kimit në nivel global arrin rreth $9 bilionë në vit, çka dëshmon për ekzistencën e forcave të fuqishme të kërkesës së tregut për këto shërbime.

Ndërkaq, rol kyç luajnë edhe forcat e ofertës së rrjeteve të krimit të organizuar në vend. Varfëria e lartë, migrimi i brendshëm, humbja e një sërë vlerash shoqërore për shkak të tranzicionit dhe shfrytëzimi i fëmijëve dhe të rinjve për punë të detyruar, janë faktorë që nxisin trafi kimin ndërmjet të rinjve, si të djemve, ashtu edhe të vajzave. Ndërkohë, kategoritë më të riskuara për t’u shndërruar në viktima të trafi kimit njerëzor përbëjnë më së shumti moshat e reja dhe të pambrojtura, të rinjtë nga shtresat më të varfra dhe kryesisht nga zonat rurale në Shqipëri, si dhe vajzat dhe gratë e reja.

Mungesa e stabilitetit politik dhe tranzicioni problematik ekonomik gjatë viteve ‘90 kanë krijuar një terren të favorshëm për zhvillimin e trafi kimit, i cili mori hov edhe për shkak të veçantive të transformimeve në rajon. Kështu, një nga problemet kryesore ka qenë paaftësia e organeve shtetërore për t’u përballur me situatën dhe për të luftuar efektivisht veprimtarinë e trafi kimit të organizatave kriminale në vend. Megjithatë, miratimi nga qeveria i një sërë ligjeve dhe politikave kundër trafi kimit, si dhe forcimi i institucioneve të zbatimit të ligjit kanë pasur një ndikim pozitiv në drejtim të uljes së numrit të personave të trafi kuar, si dhe të riskut për t’u bërë viktima të trafi kimit.

Ndryshimet në Kodin Penal dhe miratimi i Strategjisë Kombëtare Kundër Trafi kimit të Qenieve Njerëzore (2001) dhe i Strategjisë Kombëtare Kundër Trafi kimit të Fëmijëve (2004), të komplementuara me nënshkrimin e një sërë marrëveshjesh të dyanshme dhe të shumanshme ndërmjet Shqipërisë dhe vendeve të tjera, përbëjnë një garanci më shumë në luftën e qeverisë shqiptare për të zhdukur këtë dukuri negative.

VIZIONI, PËRPARËSITË DHE QËLLIMET STRATEGJIKE Shëndeti riprodhues (lufta kundër HIV/AIDS dhe SST-ve)

Vizion i Strategjisë është promovimi dhe sigurimi i një shëndeti riprodhues për rininë, duke mbajtur në shifra sa më të ulëta prevalencën e infeksionit HIV/AIDS, SST-ve, të shtatzënisë së padëshiruar dhe të aborteve të pasigurta. Përmbushja e këtij vizioni strategjik kërkon përmirësimin e njohurive, të qëndrimeve, aftësive dhe sjelljeve të të rinjve nëpërmjet zbatimit të programeve në shkollë, komunitet, media, vendin e punës dhe në institucionet shëndetësore.

Në këtë kuadër, përparësi përbën rritja e ndërgjegjësimit dhe njohurive si dhe luftimi i qëndrimeve, miteve dhe keqkuptimeve që ekzistojnë te të rinjtë rreth çështjeve të ndryshme të seksualitetit dhe shëndetit riprodhues. Gjithashtu, një përparësi tjetër është rritja e nivelit të aftësive parandaluese nëpërmjet uljes së sjelljeve të rrezikshme mes të rinjve, aksesit dhe përdorimit nga të rinjtë të metodave moderne kontraceptive. Rëndësi të veçantë do të luajë krijimi i një mjedisi mbështetës për të rinjtë, si dhe përfshirja e tyre e drejtpërdrejtë në planifi kimin dhe implementimin e politikave rinore për shëndetin riprodhues.

Arritja e qëllimeve strategjike do të kërkojë një angazhim shumëpalësh të institucioneve shtetërore, të tregut privat të mjekësisë, si dhe të OJQ-ve rinore që veprojnë në këtë sektor për zgjerimin, përmirësimin dhe intensifi kimin e shërbimeve miqësore për të rinjtë. Përparësi do t’i jepet përmirësimit të funksionimit të klinikave të kontrollit të shëndetit, veçanërisht në zonat rurale, garantimit falas ose me çmime të reduktuara të shërbimeve bazë, veçanërisht gjatë adoleshencës, si dhe sigurimit të barazisë gjinore në aksesin ndaj shërbimeve mjekësore. Tjetër aspekt thelbësor mbetet angazhimi i Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës për përmirësimin e programeve mësimore për jetën, mirëqenien shëndetësore dhe shëndetin riprodhues. Gjithashtu, përparësi i duhet dhënë përfshirjes së qendrave të këshillimit nëpër shkolla të nivelit parësor dhe dytësor, të cilat mund të ofrojnë informacion mbi shëndetin riprodhues, mirushqyerjen dhe planifi kimin familjar.

Abuzimi me drogat

Vizioni i Strategjisë për abuzimin me drogat është edukimi dhe mbrojtja e të rinjve për të qenë pjesëtarë të shëndetshëm të shoqërisë, të pavarur

33


nga përdorimi substancave. Në veçanti, përqasja strategjike përfshin parandalimin e përdorimit të drogave, rehabilitimin e përdoruesve, si dhe zvogëlimin e dëmit ose rreziqeve që lidhen me përdorimin e drogave.

Problematika e drogës duhet të trajtohet si përparësi me rëndësi nga ana e qeverisë vendore dhe qendrore me pikësynim parandalimin dhe abuzimin me drogat, si dhe luftimin e krimit të organizuar dhe biznesit të ndyrë të drogave. Në veçanti duhen zhvilluar programet e zvogëlimit të dëmit ose trajtimit të drogës, që aktualisht janë në nivel shumë të kufi zuar. Gjithashtu, institucionet shtetërore duhet të bashkëpunojnë ngushtësisht me aktorë të shoqërisë civile për të ndërgjegjësuar të rinjtë kundër përdorimit të substancave, si dhe për të qenë pranë atyre që kanë nevojë për ndihmë dhe trajtim.

Domosdoshmëri përbën identifi kimi dhe sigurimi i më shumë burimeve njerëzore dhe materialeve për trajtimin e dukurisë së drogës. Ndërkaq, përdorimi i frytshëm i burimeve të vëna në dispozicion dhe hartimi i politikave realiste kërkojnë krijimin e një sistemi monitorimi dhe vlerësimi për programet kundër abuzimit me substanca si për vajzat, ashtu edhe për djemtë. Në këtë kontekst, rëndësi të veçantë ka edhe grumbullimi i të dhënave statistikore dhe kryerja e studimeve për dukurinë e drogës në vend.

Kriminaliteti rinor

Vizioni i Strategjisë për çështjen e kriminalitetit rinor frymëzohet nga respekti për të drejtat e të miturve dhe të rinjve në konfl ikt me ligjin. Përmbushja e tij përcakton si përparësi angazhimin për të përmirësuar punën parandaluese, zbatimin e masave alternative të dënimit, forcimin e zbatimit të ligjit, krijimin e infrastrukturës së përshtatshme për vuajtjen e dënimit për të miturit dhe të rinjtë, si dhe riintegrimin e tyre në shoqëri.

Një nga qëllimet kryesore strategjike është krijimi i një kuadri ligjor të plotë në koherencë me detyrimet e Shqipërisë karshi Konventës për të Drejtat e Fëmijës dhe rekomandimeve të Komitetit për të Drejtat e Fëmijës. Po në këtë kontekst, rëndësi kritike ka bashkëpunimi i institucioneve shtetërore me UNICEF-in dhe shoqërinë civile për krijimin e një sistemi funksional të administrimit të drejtësisë për të rinjtë. Përparësitë përfshijnë hapjen e mjediseve të veçanta të paraburgimit dhe vuajtjes së dënimit, si dhe zbatimin e masave alternative ndëshkimore. Ndërkohë, një tjetër drejtim përparësor përbën ngritja e një sistemi të parandalimit të kriminalitetit fëminor dhe atij rinor nëpërmjet vendosjes së masave të përkujdesit dhe asistencës për të gjithë të miturit që shfaqin sjellje ose prirje penale.

Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, në bashkëpunim me Ministrinë e Drejtësisë dhe me ato të linjës, do të punojë për krijimin e një pakete ligjore për të rinjtë.


Vizioni i strategjisë mbi dukurinë e dhunës është sigurimi i mbrojtjes së të miturve dhe të rinjve nga ekspozimi ndaj dhunës, abuzimit dhe formave të tjera të keqtrajtimit, si dhe ofrimit të mbështetjes psiko-sociale dhe këshillimeve për viktimat. Element kritik i vizionit strategjik është përfshirja e drejpërdrejtë e vetë të rinjve në luftën kundër dhunës, si dhe fuqizimi i tyre për zhvillimin e veprimtarive që adresojnë racizmin, ksenofobinë, diskriminimin dhe format e dhunës me bazë gjinore që ndikojnë në jetën e tyre.

Përparësi në përmbushjen e këtij vizioni është bashkërendimi i punës së institucioneve publike dhe shoqërisë civile në sensibilizimin, fuqizimin dhe mobilizimin e komunitetit për të parandaluar dhunën ndaj të rinjve. Në këtë kuadër, theksi duhet vendosur mbi zhvillimin e veprimtarive formale, joformale dhe ndërkulturore për të gjithë aktorët në fushën e parandalimit dhe të trajtimit të dhunës dhe të diskriminimit. Në veçanti duhet të bashkëpunohet me drejtuesit e shkollave, mësuesit, prindërit dhe vetë të rinjtë për të zhdukur të gjitha format e dhunës në shkollë dhe jashtë saj.

Një tjetër përmasë përparësore është mbledhja e statistikave dhe realizimi i studimeve me qëllim hartimin e programeve kombëtare dhe vendore, si dhe monitorimin dhe vlerësimin e nismave që adresojnë dukurinë e dhunës si për vajzat, ashtu edhe për djemtë. Element me rëndësi i programeve të ndërmarra do të jetë pjesëmarrja e të rinjve në nivel vendor dhe kombëtar për adresimin e problematikës së dhunës, duke zgjedhur modelet më efektive në përputhje me grupet dhe nevojat e tyre të veçanta.

Qëllimi strategjik i angazhimeve të qeverisë dhe aktorëve të tjerë në këtë sektor synon formimin e të rinjve me aftësitë dhe qëndrimet e duhura për t’u mbrojtur nga dhuna, promovimi i një kulture kundër diskriminimit dhe dhunimit me bazë gjinore, si dhe ndërgjegjësimin e të rinjve për natyrën kriminale të dhunës në familje. Gjithashtu, rol kyç do të luajë trajnimi i vazhdueshëm i stafi t pedagogjik dhe i personelit shëndetësor mbi pasojat fi zike, mendore dhe shëndetësore të dhunës te vajzat dhe djemtë në lidhje me mirëqenien dhe shëndetin.


Vizioni i Strategjisë është angazhimi për zhdukjen e plotë të trafi kimit dhe shfrytëzimit të të rinjve në

34


Shqipëri, si dhe krijimin e mekanizmave dhe formave të duhura për mbështetjen e viktimave të trafi kimit në procesin e integrimit të tyre në jetën shkollore dhe profesionale.

Përparësi në arritjen e këtij vizioni strategjik nga instancat qeveritare do të jetë adresimi i shkaqeve që nxisin trafi kimin dhe luftimi i rrjeteve të krimit të organizuar. Në veçanti, fuqizimi ekonomik dhe mbrojtja sociale e të rinjve, të cilët gjenden nën riskun e të qenit të trafi kuar, do të jetë qëllim strategjik i bashkëpunimit shumëpalësh të institucioneve publike, aktorëve të shoqërisë civile, si dhe të organizmave ndërkombëtarë që operojnë në Shqipëri dhe rajon. Tjetër angazhim përparësor është organizimi i fushatave ndërgjegjësuese në bashkëpunim me median për sensibilizimin e publikut për dukurinë e trafi kimit, duke i dhënë fokus të veçantë mbrojtjes së vajzave dhe grave të reja.

Grumbullimi i të dhënave statistikore dhe kryerja e studimeve ndërdisiplinore përbën një qëllim të rëndësishëm për hartimin dhe zbatimin e programeve kombëtare dhe vendore në përgjigje të dukurisë së trafi kimit, për të arritur optimalizimin e burimeve njerëzore dhe materiale në dispozicion.

Një qëllim strategjik me përparësi është edhe angazhimi i Ministrisë së Arsmit dhe Shkencës për përfshirjen në programet mësimore të ciklit të mesëm dhe atij të lartë për informimin mbi rrezikun e trafi kimit dhe pasojat e tij te rinia. Ndërkaq, një rol të rëndësishëm do të luajë edhe bashkërendimi i punës së Ministrisë të Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve me OJF-të rinore për konceptimin dhe zbatimin e formave krijuese të edukimit joformal të të rinjve mbi problematikën e trafi kimit.

POLITIKAT Shëndeti riprodhues (lufta kundër HIV/AIDS dhe SST-ve)

● Përmirësimi i bashkërendimit të punës midis institucioneve qeveritare, organizatave ndërkombëtare dhe aktorëve të shoqërisë civile për hartimin dhe zbatimin e programeve ndërgjegjësuese të përshtatshme nga aspekti kulturor për rininë.

● Krijimi dhe forcimi i rrjeteve të organizatave rinore që ofrojnë shërbime në fushën e shëndetit riprodhues, luftës kundër HIV/AIDS dhe SST-ve me qëllim bashkërendimin e veprimtarive në planin kombëtar dhe rajonal.

● Mbështetja dhe fuqizimi i qendrave rinore për t’i kthyer ato në qendra që ofrojnë një mjedis të

sigurt, mbështetës dhe miqësor, ku të rinjtë të kenë akses ndaj këshillimit, kontraceptivëve, shërbimeve klinike parandaluese dhe trajtimit. Këto qendra rinore janë në Tiranë dhe në rrethe të ndryshme të vendit, përgjegjëse e të cilave do të jetë Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve dhe Ministria e Shëndetësisë, të mbështetura dhe nga donatorët (UNFPA & UNICEF etj.).

● Zhvillimi i fushatave sensibilizuese mediatike me synim ndryshimin e normave sociale, besimeve individuale dhe sjelljeve të të rinjve, që lidhen me shëndetin riprodhues, parandalimin e HIV/AIDS dhe SST-ve, si dhe me planifi kimin familjar. Rëndësi kritike në këtë drejtim luan konceptimi i programeve ndërgjegjësuese që marrin parasysh karakteristikat përkatëse të kategorive vulnerabël, si të rinjtë jashtë shkolle, ata në zonat rurale, emigrantët, të rinjtë romë, punëtorët e seksit, PDI, MSM dhe grupe të tjera të margjinalizuara.

● Hartimi dhe zbatimi i projekteve që synojnë drejt barazisë gjinore dhe fuqizimit të grave nëpërmjet rritjes së aksesit ndaj informacionit për planifi kimin familjar, shëndetin seksual, shërbimet shëndetësore dhe alternativat që u ofrohen viktimave të dhunës seksuale.

● Angazhimi i Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës dhe Ministrisë së Shëndetësisë për përmirësimin e kurrikulës mësimore për shëndetin riprodhues dhe edukatën seksuale në ciklin fi llor dhe të mesëm, si dhe për ngritjen e njësive shëndetësore në mjediset shkollore.

● Ngritja dhe forcimi i grupeve të edukatorëve bashkëmoshatarë (peer education). Edukimi bashkëmoshatar duhet të synojë kryesisht në promovimin e sjelleve të shëndetshme, si shtyrja e debutimit seksual midis adoleshentëve, promovimi i besnikërisë, reduktimi i partnerëve seksualë, komunikimi efektiv midis partnerëve, rritja e përdorimit të prezervativit, promovimi i metodave kontraceptive, rritja e kërkesës për kujdes shëndetësor, përmirësimi i perceptimit të riskut, rritja e shërbimeve të ndryshme të shëndetit riprodhues dhe planifi kimi familjar.

● Organizimi i programeve pilot për promovimin e përdorimit konsistent të kondomëve nga djemtë nëpërmjet instalimit të makinave shpërndarëse pranë universiteteve.

● Trajnimi i personelit mjekësor parësor dhe spitalor, si dhe punonjësve të tjerë socialë, për të ofruar shërbime miqësore për të rinjtë në fushën e shëndetit riprodhues dhe të planifi kimit familjar.

35


● Krijimi i mekanizmave monitorues për të mundësuar vlerësimin e situatës së shëndetit riprodhues, HIV/AIDS-it dhe SST-ve midis të rinjve, si dhe vlerësimin e frytshmërisë së programeve të ndërmarra në nivel rajonal dhe kombëtar, me qëllim përmirësimin e vazhdueshëm të përqasjes ndaj problematikës së gjerë të shëndetit riprodhues dhe planifi kimit familjar.

● Grumbullimi i të dhënave statistikore me qëllim krijimin e një baze të dhënash të plota për shëndetin riprodhues të rinisë dhe kryerja e studimeve që synojnë zgjerimin e njohurive mbi faktorët mbrojtës dhe problematikën e rrezikut te të rinjtë.

Abuzimi me drogat

● Promovimi i parandalimit të abuzimit me drogat përmes programeve edukative shkollore nëpërmjet angazhimit të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës për përfshirjen e problematikës së drogave në ciklin e mesëm.

● Zhvillimi i kurseve të trajnimit dhe shpërndarja e materialeve informative për studentët, mësuesit, prindërit dhe punonjësit socialë, me synim aftësimin e tyre për të identifi kuar dhe diagnostikuar herët abuzimin me substancat.

● Krijimi pranë shkollave të mesme i mjediseve miqësore për të rinjtë në përgjithësi dhe për ata që kanë probleme me drogën në veçanti, për edukimin mbi abuzimin me drogat dhe mbështetjen e përdoruesve për të marrë vendimet e duhura vetjake për një “jetë pa drogë”.

● Angazhimi i mediave elektronike dhe të shkruara në sensibilizimin e publikut të gjerë dhe të rinjve në veçanti mbi drogat, si dhe trajnimi i gazetarëve me qëllim aftësimin e tyre për realizimin e fushatave sa më efektive në transmetimin e një mesazhi domethënës dhe pozitiv për grupet vulnerabël.

● Mbështetja e OJF-ve rinore në ngritjen dhe realizimin e programeve të edukimit dhe këshillimit individual, për të nxitur integrimin e rinisë në komunitet, për të zhvilluar një stil të shëndetshëm jetese, si dhe për të rritur ndërgjegjësimin për dëmet e shkaktuara nga droga.

● Organizimi i fushatave ndërgjegjësuese me qëllim uljen e përdoruesve që injektojnë drogat, ndalimin/zvogëlimin e ripërdorimit të shiringave, rritjen e shkallës së dizinfektimit të ageve dhe shiringave, si dhe rritjen e përdorimit të prezervativit dhe metodave të tjera kontraceptive.

● Mbështetja e zgjerimit të terapive zëvendësuese

(p.sh. me metadon) ose terapive të tjera rehabilituese pa medikamente nëpër rrethet e tjera, ku shërbimet për përdoruesit mungojnë pothuasje plotësisht.

● Sigurimi i respektimit të të drejtave njerëzore për përdoruesit e drogave nëpërmjet mbrojtjes nga diskriminimi, si dhe ruajtjes së konfi dencialitetit. Përdoruesit e drogave janë qytetarë me të drejta të plota dhe kushte shëndetësore të veçanta dhe nuk janë kriminelë të papërgjegjshëm.

● Krijimi i mekanizmave monitorues, grumbullimi i të dhënave statistikore për situatën e përdorimit të substancave te djemtë dhe vajzat, si dhe mbështetja e punimeve studimore për problematikën e abuzimit me drogat, me synim përmirësimin e vazhdueshëm të programeve të ndërmarra në nivel kombëtar dhe rajonal.

Kriminaliteti rinor

● MTKRS do të bashkëpunojë me MD-në për përfundimin dhe miratimin e Paketës së Reformës Ligjore për të Miturit, nëpërmjet një përqasjeje integruese, e cila merr në konsideratë edhe qëndrimet e grupeve të interesuara ose të prekura nga kjo paketë.

● Përgatitja e Kodit të Drejtësisë për të Miturit nga Ministria e Drejtësisë, në përputhje të plotë me Konventën për të Drejtat e Fëmijës, me synim krijimin e bazave të qëndrueshme të mbrojtjes së të drejtave të fëmijëve dhe të rinjve në vend.

● Përgatitja e paketës ligjore për Masat Alternative për të Miturit dhe të Rinjtë nëpërmjet diskutimit të të gjithë partnerëve socialë të implikuar, nën drejtimin e përbashkët të Ministrisë së Drejtësisë dhe UNICEF-it brenda vitit 2007. Qëllimi i paketës lidhet me rritjen e mundësisë së rehabilitimit dhe zbatimit të drejtësisë rehabilituese në të gjitha rastet e përshtatshme, si dhe në minimizimin e faktorëve që ndikojnë që të rinjtë të bëhen recidivistë.

● Zbatimi nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës të programeve që nxisin tolerancën, mirëkuptimin dhe zgjidhjen e konfl ikteve. Këto nisma drejtohen nga një përqasje, e cila i sheh shkollat si qendra komunitare ku ofrohen programe edukimi, sensibilizimi, parandalimi për çështjet që lidhen me kriminalitetin rinor.

● Ndërmarrja e fushatave kombëtare informuese dhe edukative që kanë për qëllim sensibilizimin e të rinjve mbi efektet vetjake dhe sociale të dhunës në familje, shkollë, komunitet dhe shoqëri, si dhe

36


pasojat negative të përfshirjes në vepra penale. Organizimi i këtyre fushatave ndërgjegjësuese do të realizohet nëpërmjet angazhimit shumëpalësh midis Ministrisë së Brendshme, Ministrisë së Rinisë dhe Ministrisë së Arsimit, si dhe bashkëpunimit me OJF-të rinore që operojnë në këtë sektor.

● Ngritja e një sistemi të parandalimit të kriminalitetit fëminor dhe atij rinor që synon vendosjen e masave të përkujdesit dhe asistencës për të gjithë të miturit që shfaqin sjellje ose prirje penale, si angazhim i përbashkët i Ministrisë së Brendshme, Ministrisë së Drejtësisë dhe Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, MPCSSHB.


● Zhvillimi i veprimtarive sensibilizuese për parandalimin e dhunës ndaj të miturve dhe të rinjve nëpërmjet përfshirjes së tyre të drejtpërdrejtë në hartimin dhe organizimin e këtyre nismave. Vëmendje e veçantë i duhet kushtuar rritjes së ndërgjegjësimit të grave të reja dhe fëmijëve në lidhje me respektimin e të drejtave të tyre.

● Ndërgjegjësimi dhe informimi i mediave për edukimin e të rinjve me mesazhe antidhunë, të cilat refl ektojnë vlerat e tolerancës dhe nxisin barazinë gjinore te të rinjtë dhe zhdukjen e formave të dhunës me bazë gjinore.

● Mbështetja e veprimtarive formale dhe joformale të edukimit bashkëmoshatar, duke marrë në konsideratë rolin tejet të rëndësishëm që ai luan, meqenëse ndikimi i bashkëmoshatarëve është mjaft i rëndësishëm në jetën e të rinjve. Në këtë kuadër duhet të mbështetet krijimi i programeve komunitare për fëmijët dhe të rinjtë, ku ata mund të mblidhen dhe të fl asin për problemet e tyre, si dhe trajtimi për zgjidhjen paqësore të konfl iktit.

● Organizimi i programeve të trajnimit me qëllim rritjen e nivelit të ndërgjegjësimit të punonjësve të policisë, mjekëve, punonjësve socialë dhe komunitetit në tërësi për problemet e dhunës ndaj të rinjve.

● Krijimi i grupeve ndërdisiplinore për trajtimin dhe rehabilitimin mjekësor, psikologjik dhe social të të gjitha kategorive të dhunës, si dhe zbatimi i programeve nëpër institucionet edukuese për mbështetjen sociale dhe mjekësore për fëmijët dhe të rinjtë e dhunuar.

● Realizimi i monitorimeve dhe vlerësimeve me pjesëmarrjen e vet të rinjve, me synim përmirësimin e adresimit të nevojave përkatëse, marrjen e një feedback-u për shërbimet

ekzistuese, si dhe ndryshimin e strategjive për parandalimin dhe trajtimin e problemit të dhunës.


● Përfshirja nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës e një programi informues mbi rrezikun e trafi kimit dhe pasojave të tij në kurrikulat mësimore të ciklit arsimor parauniversitar dhe atij universitar brenda vitit 2007. Në këtë drejtim duhen rishikuar tekstet e përshtatshme si "Edukata qytetare", për të bërë të mundur përfshirjen në të të koncepteve dhe çështjeve të reja, si të drejtat e fëmijëve dhe të rinjve, trafi kimi dhe shfrytëzimi i qenieve njerëzore etj. (marrë nga strategjia e MASH-it).

● Organizimi i përvitshëm nga Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve i një fushate kombëtare ndërgjegjësuese mbi rreziqet e trafi kimit nëpërmjet shfaqjes së spoteve televizive, si dhe shpërndarjes së materialeve informuese. Ndërkohë, një përqasje krijuese ndaj konceptimit të fushatave të ndërmarra do të ishte edhe organizimi i një konkursi kombëtar me punime artistike nga të rinjtë e shkollave të mesme me tematikën e trafi kimit të qenieve njerëzore.

● Angazhimi i Ministrisë së Brendshme për krijimin e 12 njësive rajonale për fëmijët dhe të rinjtë pranë çdo drejtorie të policisë së qarkut, duke fi lluar gjatë vitit 2007. Qëllimi kryesor i këtyre njësive do të jetë ndjekja e krimeve ndaj fëmijëve dhe të rinjve (nëpërmjet identifi kimit të shpejtë të rasteve të trafi kimit dhe abuzimit), marrja nën mbrojtje në kohë e viktimave, si dhe ndjekja e procesit penal në mënyrë profesionale. Nga ana tjetër, këto njësi do të luajnë një rol kryesor në parandalimin dhe ndjekjen e rasteve të përfshirjes së të rinjve në krime (drogat, krimet seksuale, krimet kundër personit.

TREGUESIT DHE BURIMETShëndeti riprodhues (lufta kundër HIV/AIDS dhe SST-ve) Sensibilizimi për çështjet e shëndetit riprodhues dhe të edukatës seksuale te të rinjtë do të bëhet në bashkëpunim me Ministrinë e Shëndetësisë dhe fondacionet, mësuesit, OJF-t rinore.Shtimi i numrit të qendrave që kryejnë testin e HIV/AIDS, të cilat do të kryejnë rolin e testimit dhe të këshillimit.Nëpërmjet bashkëpunimit me qendrat rinore do të mundësohet dhënia e falas e mjeteve kontraceptive, si dhe shërbime gjinekologjike falas.Përdorimi i kontraceptiveve – MICS 2005.

37


Përqindja e femrave 15 –19 vjeçe të martuara/ bashkëjetesë, që përdorin të paktën një metodë kontraceptive: 35%.Përqindja e femrave 20-24 vjeçe të martuara/ bashkëjetesë, që përdorin të paktën një metodë kontraceptive: 42%.

Abuzimi me drogatNëpërmjet veprimtarive dhe trajnimeve, si ngritja e qendrave këshillimore për të trajtuar përdoruesit e rinj, trajnimi i mësuesve, përfshirja e psikologut dhe punonjësve socialë në shkolla e komunitete të zonave rurale, ekspozita pikture, drama e teatro me këtë temë, shpërndarje materialesh promocionale, seminare informuese, debate televizive, shkolla verore për edukimin etj., do të synohet ulja e numrit të të rinjve që janë përdorues të drogës dhe parandalimi i brezit të ri për të qenë përdorues.

Kriminaliteti rinorNdërgjegjësimi e parandalimi i rasteve të dhunës ndaj të miturve dhe të rinjve do të realizohet nëpërmjet veprimtarive të ndryshme si fushata ndërgjegjësuese

për të drejtat e të rinjve.Duke qenë se nuk ka qendra për trajtimin e të rinjve të dhunuar gjatë vitit 2006-2007, do të hapet një qendër trajnimi, ku do të funksionojë dhe një ekip multidisiplinor, me anë të të cilit synohet të ulet numri i të dhunuarve dhe të parandalohet numri i të dhunuarve.Kryerja e një studimi për njohjen e problemit në zonat rurale dhe urbane të rajonit me target viktimat, prindër, mësues, institucione.


Takimet, seminaret edukuese, shpërndarja e materialeve promocionale kurseve verore për të rinjtë në risk, të cilët do të informohen për trafi kimin, do të shërbejnë si një fushatë sensibilizuese kundër trafi kimit të të rinjve.Do të rritet numri i seminareve edukative në zonat rurale të vendit, si dhe trajnimeve ligjore, psikosociale, mjekësore, në bashkëpunim me Ministrinë e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta.

38


39


V. REKREACIONI RINOR DHE KOHA E LIRË1. Karta e Studentit2. Koha e lirë, sporti dhe kultura3. Edukimi dhe aksioni mjedisor4. Të rinjtë dhe turizmi rinor

KUSHTET AKTUALEKarta e Studentit

Një pengesë në gjendjen ekonomike të të rinjve si konsumatorë është prirja për çmime të larta të tregut të shërbimeve dhe produkteve për ta. Ndërkohë që në perëndim të rinjve, përveçse kanë sjellje më të shëndetshme konsumatore, vetë tregu u ka krijuar avantazhe të shumta, sidomos për pjesën që nuk është ende gati për tregun e punës si pasojë e politikave ndërsektoriale. Modelet e kartës europiane të të rinjve “EURO <26”, “ISIC” etj. janë modele sesi tregu mund të ofrojë shërbime me çmime të reduktuara për kategori bazë të të rinjve që nuk janë ende në gjendje të gjenerojnë të ardhura, për të kënaqur të gjitha nevojat e tyre social-ekonomike.

Gjithashtu, ndryshe nga tregu në vende të Bashkimit Europian, tregu shqiptar nuk krijon avantazhe për nevojat ekonomike të të rinjve, por edhe aftësia konsumatore e të rinjve është një avantazh. Një nga çështjet që është trajtuar me përparësi në perëndim është edhe mbështetja e lëvizjes rinore, ku kartat rinore luajën një rol të madh avantazhues të rinisë shkollore dhe studentore, ndërkohë që të rinjtë shqiptarë detyrohen të përballen me kushte të rënda fi nanciare, kur ndërmarrin udhëtime jashtë Shqipërisë.

Element tjetër rëndues është tregu shqiptar i udhëtimeve dhe i turizmit të brendshëm, ku mungon plotësisht përvoja e çmimeve të ulëta për rininë shkollore dhe universitare, element që ndikon drejtpërdrejt në kufi zimin e shfrytëzimit të këtij tregu nga të gjithë të rinjtë. Së fundmi, vlen të përmendet

se Shqipëria është i vetmi vend në Europë ku nuk ka asnjë Youth Hostel.

Koha e lirë, sporti dhe kultura

Një aspekt tejet kritik i periudhës së tranzicionit politik, ekonomik dhe social-kulturor të vendit, pas rrëzimit të sistemit totalitar komunist, lidhet me uzurpimin dhe degradimin progresiv të hapësirës publike në dispozicion të veprimtarive rekreative për fëmijët dhe të rinjtë. Në veçanti procesi i privatizimit është karakterizuar në një pjesë të konsiderueshme nga interesa të ngushta dhe abuzimit me menaxhimin e mjediseve publike për përfi tim individual.

Kështu, karakteristikë e zhvillimeve të periudhës pas vitit 1990 është përvetësimi i zonave të gjelbra dhe i hapësirave të destinuara për rekreacionin e të rinjve, si për shembull përvetësimi i qendrave rinore, bibliotekave komunitare, parqeve dhe këndeve të lojërave.

Shndërrimi i këtyre mjediseve publike në hapësira për veprimtari dhe biznese private nënkuptoi tkurrjen e sipërfaqes së gjelbër përmes betonimit masiv, si dhe zhdukjen e pjesës më të madhe të vendeve, ku fëmijët dhe të rinjtë mund të zhvillonin veprimtari argëtuese dhe sportive gjatë kohës së lirë. Shumë prej këtyre mjediseve publike u shndërruan në kafene, bilardo ose lojëra fati, duke iu imponuar kështu brezave të rinj si forma të reja socializimi,

40


që në një pjesë të madhe shpjegojnë problemet e shumta që prekin të rinjtë sot, si apatia dhe mungesa e interesit për edukimin, abuzimi me drogat, konfl iktet, si dhe forma të ndryshme të kriminalitetit rinor.

Vlen për t’u theksuar se një rol vendimtar në këto zhvillime negative ka luajtur mungesa e një vizioni dhe interesi të qenësishëm për të ruajtur dhe zhvilluar hapësirat për rekreacionin rinor. Në këtë drejtim, situata aktuale shpjegohet nga kombinimi i faktorëve të tillë si praktikat korruptive dhe abuzuese nga instanca shtetërore të niveleve të ndryshme, interesat për përfi tim individual nga ana e aktorëve të biznesit privat, si dhe urbanizimi masiv dhe intensiv në mungesë të një plani rregullues.

Krahas këtyre faktorëve, mungesa e theksuar e mundësive për rekreacionin rinor lidhet në mënyrë të drejtpërdrejtë edhe me burimet fi nanciare dhe njerëzore shumë të kufi zuara, të cilat janë vënë në dispozicion nga institucionet shtetërore. Në këtë kontekst, vlen të përmendet roli kyç i shoqërisë civile në përgjithësi dhe OJF-ve rinore në veçanti për mbushjen e këtij vakuumi nëpërmjet projekteve dhe programeve të shumta, të cilat në pjesën më të madhe janë mbështetur nga organizata ndërkombëtare që operojnë në Shqipëri dhe rajon, si dhe në një masë më të vogël nga biznesi privat në vend.

Edukimi dhe aksioni mjedisor

Një nga aspektet më problematike të periudhës së tranzicionit pas vitit 1990 është dëmtimi i burimeve të pasura natyrore në territorin e vendit dhe degradimi i vazhdueshëm i mjedisit rural dhe urban. Në veçanti, shfrytëzimi pa kriter dhe i paligjshëm i burimeve natyrore ka çuar në dëmtimin e ekosistemeve vendore, duke sjellë kështu kosto të mëdha mjedisore dhe ekonomike. Ndërkohë, uzurpimi i hapësirave të gjelbra në qendrat urbane dhe fragmentimi i tokave bujqësore në zonat rurale kanë çuar në zvogëlimin e vlerës së kapitalit natyror, si dhe në uljen e cilësisë së mjedisit. Elemente kritike të këtyre dukurive janë ulja e rendimentit të tokave bujqësore, ndotja e ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore, humbja e biodiversitetit dhe pakësimi i burimeve natyrore që gjenerojnë të mira materiale, si pasojë e shpyllëzimeve pa kriter dhe shtimit të erozionit të tokës. Ndikimet negative nga ana e veprimtarive të ndryshme njerëzore janë gjithashtu mjaft të dukshme në ndërhyrjet e pakontrolluara në infrastrukturën ekzistuese (si në rrjetin e ujit të pijshëm, ashtu edhe në atë të ujërave të zeza), në keqadministrimin e mbeturinave urbane, si dhe ndotjen e ajrit si pasojë e shtimit drastik të transportit privat.Të rinjtë përbëjnë një kategori shumë të prekur nga këto zhvillime mjedisore gjatë periudhës së

tranzicionit. Përkeqësimi i mjedisit ka sjellë jo vetëm uljen e cilësisë së jetesës, por edhe ekspozimin ndaj një risku më të madh për shëndetin. Në veçanti, jetesa e brezave të rinj, që rriten në rrethina të qendrave urbane, është e ndikuar në mënyrë më të theksuar nga degradimi mjedisor prej ndotjes drastike të ajrit, aksesit të kufi zuar ndaj ujit të pijshëm të kontrolluar dhe cilësor, mungesës së hapësirave të gjelbra dhe keqadministrimit të plehrave. Në këtë kontekst vlen të theksohet se krahas uljes së cilësisë së jetesës, problematika e degradimit mjedisor ka një përmasë tejet të rëndësishme ekonomike. Mostrajtimi i ndotjes alarmante të hapësirave të dendura urbane, ashtu edhe atyre rurale – dhe në veçanti të ndotjes së ajrit – do të implikojnë kosto të mëdha për ekonominë e vendit lidhur me nevojën e trajtimit në të ardhmen të një shumësie problemesh shëndetësore, të cilat do t’i përjetojnë fëmijët dhe të rinjtë e sotëm kur të rriten.

Në këtë kontekst, duhet theksuar se këto dukuri të përkeqësimit të mjedisit janë ngushtësisht të lidhura me faktin se institucionet vendore dhe qendrore nuk janë të pajisura në mënyrën e duhur, si nga pikëpamja e kapaciteteve njerëzore, ashtu edhe të burimeve kapitale, për menaxhimin në mënyrë të efektshme të problematikës së gjerë mjedisore. Pavarësisht plotësimeve dhe përmirësimeve në vitet e fundit, kuadri ligjor e rregullator ende nuk u përgjigjet kërkesave të kohës, ndërsa monitorimi dhe aftësia për të detyruar zbatimin e ligjit lënë shumë për të dëshiruar.

Të rinjtë dhe turizmi rinor

Shqipëria është një vend i bukur dhe magjepsës. Ajo ka një gamë të gjerë atraksionesh historike, kulturore dhe natyrore që përbëjnë një interes të madh për turistët ndërkombëtarë. Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve në dhjetor të vitit 2005 ka shpallur Strategjinë e Turizmit Mjedisor dhe Kulturor. Duke qenë se turizmi dhe kultura janë parë si dy koncepte të përafërta, kjo strategji, bashkëngjitur me një planveprim, ka si synim që Shqipëria të shndërrohet në një destinacion turistik, duke shfrytëzuar jo vetëm atraksionet natyrore, por dhe vlera të shumta të traditës dhe kulturës.

Koncepti i turizmit kulturor dhe ekoturizmit: Çdo destinacion turistik është i përbërë nga një sërë faktorësh që e bëjnë atë të dallueshëm nga të tjerë, siç janë mënyra e jetesës, trashëgimia, veprimtaria kulturore, peizazhi, fl ora dhe fauna, që janë bazë për zhvillimin e produktit të destinacionit.

Në këtë kontekst është e rëndësishme përfshirja e rinisë si pjesa më aktive në nisma dhe veprimtari kulturore me qëllim promovimin e rëndësisë së

41


trashëgimisë kulturore dhe zhvillimin i turizmit kulturor, si dhe ekoturizmin si një bazë për mundësi të reja zhvillimi.

Kuptimi dhe vlerësimi nëpërmjet “zbulimit” të Shqipërisë thekson edhe një herë rëndësinë e shkëmbimeve rinore (seminare, ekskursione, vizita në muze ose vende historike, festa, etj.), ku protagonistë do të jenë vetë të rinjtë për të zbuluar vlerat dhe traditat e vendeve të tyre. Kjo do të shërbejë për njohjen dhe përmirësimin e imazhit.

VIZIONI, PËRPARËSITË DHE QËLLIMET STRATEGJIKEKarta e Studentit Kombinuar me rëndësinë e aksesit ndaj veprimtarive rekreative për rininë, karakteristikat socio-ekonomike e kësaj kategorie kërkojnë që të rinjtë të kenë lehtësira dhe avantazhe të veçanta nëpërmjet futjes në qarkullim të Kartës së Studentit.

Qëllim tjetër strategjik përbën bashkëpunimi i institucioneve qeveritare dhe joqeveritare me subjektet private për të ndërtuar infrastrukturën ligjore dhe fi nanciare, të nevojshme për për të promovuar statusin social-ekonomik të të rinjve nëpërmjet kartave rinore dhe studentore, konform standardeve ndërkombëtare të materializuara në “EURO <26”, “ISIC” etj. Gjithashtu, institucionet qeveritare duhet të nxisin krijimin e lehtësive ekonomike në lëvizjen e të rinjve dhe kushtet akomoduese.

Koha e lirë, sporti dhe kultura

Vizioni i Strategjisë bazohet në vlerësimin e veprimtarive të kohës së lirë si tejet të rëndësishme për zhvillimin psikologjik, konjiktiv dhe fi zik të brezave të rinj. Kështu, zhvillimi i lojërave zbavitëse dhe i veprimtarive fi zike, pjesëmarrja në veprimtari artistike dhe kulturore, si dhe angazhimi në shërbime komunitare konsiderohen si veprimtari socializuese dhe formuese me vlera të qenësishme për brezat e rinj. Ndërkohë që pjesëmarrja në të tilla veprimtari rekreative luan një rol shumë të rëndësishëm që të rinjtë të qëndrojnë larg veprimtarive dhe sjelljeve me risk. Në të vërtetë, ka ardhur gjithnjë e në rritje afi rmimi i lidhjes midis veprimtarive rekreative me zhvillimin e vlerave dhe parimeve individuale, si besimi, respekti, integriteti, qëndrueshmëria dhe vetëvlerësimi, si dhe zhvillimi i koncepteve pozitive dhe aftësive sociale kryesore si toleranca dhe vlera e punës në grup.

Në këtë kontekst, përparësi përbën hartimi dhe zbatimi i politikave të qarta, të cilat mbështesin

zhvillimin e hapësirave dhe kushteve të nevojshme për veprimtari rekreative, me synim sigurimin e aksesit sa më të madh si nga djemtë, ashtu edhe nga vajzat. Qëllim strategjik në këtë drejtim përbën ripërvetësimi i hapësirave publike të uzurpuara gjatë viteve të tranzicionit dhe investimi në hapjen e qendrave rinore dhe bibliotekave komunitare në të gjithë vendin.

Përparësi i duhet dhënë integrimit të nevojave rekreative të të rinjve në procesin e planifi kimit urban dhe rural. Gjithashtu, qëllim strategjik përbën angazhimi i instancave shtetërore të niveleve të ndryshme për të mbështetur OJF-të rinore me burimet e nevojshme fi nanciare dhe teknike për realizimin e projekteve dhe të programeve rekreative me pjesëmarrje të gjerë rinore.


Vizioni i Strategjisë për edukimin dhe aksionin mjedisor lidhet me integrimin e koncepteve dhe të praktikave të zhvillimit të qëndrueshëm në politikat dhe programet, të cilat kanë në fokus rininë. Në veçanti, angazhimi i të rinjve në mbrojtjen dhe zhvillimin e mjedisit duhen parë si faktorë thelbësorë për rritjen e cilësisë së jetesës, si dhe për menaxhimin e frytshëm të burimeve natyrore, të cilat gjenerojnë të mira materiale.

Drejtim përparësor i këtij vizioni strategjik është promovimi i një kulture të zhvillimit të qëndrueshëm te brezat e rinj nëpërmjet edukimit dhe aksionit mjedisor. Rol kyç do të luajë përfshirja në programet mësimore në të tre ciklet arsimore të edukimit mjedisor, me qëllim formimin e të rinjve, të cilët janë të ndjeshëm ndaj problemeve të mjedisit. Një tjetër qëllim strategjik do të jetë përfshirja e drejtpërdrejtë e sa më shumë të rinjve në hartimin dhe zbatimin e politikave dhe të programeve mjedisore, me synim edhe garantimin e aksesit të barabartë si për vajzat dhe për djemtë ndaj pronës private dhe burimeve natyrore.

Për angazhimin sa më efektiv në trajtimin e problematikës së gjerë të zhvillimit të qëndrueshëm, domosdoshmëri përbën bashkëpunimi shumëpalësh midis institucioneve shtetërore të niveleve të ndryshme, shoqërisë civile dhe organizatave ndërkombëtare që kanë në fokus mjedisin dhe zhvillimin e qëndrueshëm, si dhe komunitetit të biznesit. Në këtë kontekst duhet theksuar se përparësi të tjera strategjike përbëjnë grumbullimi i të dhënave dhe kryerja e studimeve të vazhdueshme, të cilat monitorojnë gjendjen e mjedisit në vend dhe efektet e projekteve dhe të programeve të ndërmarra në këtë sektor.

42



Vizioni i Strategjisë bazohet në vlerësimin e veprimtarive të kohës së lirë për të rinjtë si tejet të rëndësishme për zhvillimin e turizmit në Shqipëri. Kështu, zhvillimi i veprimtarive rinore, i shkëmbimeve rinore, pjesëmarrja në veprimtari artistike dhe kulturore, si dhe angazhimi në shërbime komunitare konsiderohen si veprimtari socializuese dhe njohëse me burimet e pasuritë e vendit.

Të rinjtë janë të parët të cilët do të promovojnë rëndësinë e trashëgimisë natyrore dhe kulturore si bazë për mundësi të reja zhvillimi. Duke qenë se të rinjtë tentojnë të kombinojnë veprimtari të ndryshme gjatë vizitave të tyre, ata zakonisht i shohin veprimtaritë e ndryshme natyrore dhe kulturore si pjesë e destinacionit. Monumente të ndryshme kulturore dhe arkeologjike të vendit tonë, si Butrinti (Sarandë), Bylysi (Ballsh), Apollonia (Fier) etj. mund të bëhen shumë atraktive për të rinjtë europianë nëpërmjet projekteve dhe veprimtarive të ndryshme. Turizmi kulturor gjithashtu i përket një udhëtimi të përgjegjshëm si mjedisor dhe social në zona natyrore ose pranë tyre, që promovon ruajtjen, ka impakt të ulët të vizitorëve dhe kujdes për përfshirjen e komunitetit vendor.

Përparësi përbën krijimi i hapësirave dhe mundësive për kulturat e ndryshme që të shprehin vetveten, në veçanti zakonet dhe traditat e rajoneve të ndryshme të vendit.Nëpërmjet infrastrukturës ekzistuese, të rinjtë të kenë mundësi të zhvillojnë veprimtari (aktivizim rinor), si lëvizja me kafshë (trening), alpinizëm, zhytje, peshkim, arkeologji. Nëpërmjet veprimtarive të përvitshme rinore me sporte alternative, të rinjtë nga Europa dhe Ballkani kanë mundësi të shohin dhe të eksplorojnë vetë natyrën e bukur shqiptare.

POLITIKAT Karta e Studentit

● Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve në bashkëpunim me ministri të linjës duhet të nxisin dhënien e Kartës së Studentit, Kartës së të Riut sipas standardeve të “EURO <26” dhe “ISIC”. Organizatat rinore nxiten të bashkëpunojnë për të ndërmarrë nisma të implementimit të këtyre standardeve, duke bashkëpunuar me organizatat ndërkombëtare rinore si EYCA<26, organizatat e ISIC, etj.

● Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, në bashkëpunim me Ministrinë e Transportit, Telekomunikacionit dhe Punëve Publike, duhet të

nxisin në praktikat e licencimit dhe të monitorimit krijimin e avantazheve ekonomike për udhëtimet dhe turizmin rinor.

● Nxitja e krijimit të “youth hostel”-eve, duke parë edhe mundësinë e subvencionimit qeveritar për to, konform praktikave europiane në këtë fushë.


● Përmirësimi i kuadrit ligjor dhe rregullator për mbrojtjen dhe zhvillimin e mjedisit nëpërmjet bashkëpunimit ndërsektorial dhe angazhimit të drejtpërdrejtë të të rinjve.

● Bashkërendimi efektiv i punës së institucioneve shtetërore në nivel vendor dhe qendror, i organizatave ndërkombëtare dhe OJF-ve rinore që operojnë në këtë sektor, me qëllim angazhimin e komuniteteve vendore në hartimin dhe zbatimin e politikave dhe të programeve me fokus zhvillimin e qëndrueshëm.

● Integrimi i edukimit mjedisor në kurrikulën shkollore në të tre ciklet arsimore, si dhe trajnimi i mësuesve për problematikën e zhvillimit të qëndrueshëm.

● Mbështetja teknike dhe fi nanciare për organizatat rinore mjedisore për edukimin joformal mjedisor te të rinjtë dhe angazhimin e tyre të drejtpërdrejtë në projekte për mbrojtjen dhe zhvillimin e mjedisit.

● Realizimi i fushatave ndërgjegjësuese për përgjegjësinë qytetare për mbrojtjen dhe zhvillimin e mjedisit nëpërmjet përgatitjes dhe shpërndarjes së materialeve informative mbi çështjet mjedisore në vend dhe aspekteve globale të mjedisit.

● Trajnimi i gazetarëve dhe bashkëpunimi i ngushtë me mediat elektronike dhe të shkruara me qëllim përmirësimin e rolit të tyre në trajtimin e problematikave mjedisore dhe në promovimin e kulturës së zhvillimit të qëndrueshëm në opinionin publik dhe te të rinjtë në veçanti.

● Promovimi dhe mbështetja e programeve që mundësojnë pjesëmarrjen e të rinjve në mbjelljen e pemëve për gjelbërimin e hapësirave urbane dhe rigjenerimin e zonave e pyjeve të dëmtuar.

● Hartimi dhe zbatimi i programeve pilot për reciklimin nëpërmjet bashkëpunimit me institucione arsimore për angazhimin e drejtpërdrejtë të të rinjve dhe me synim zgjerimin e këtyre programeve në komunitet.

● Grumbullimi i vazhdueshëm i informacionit për problematikën mjedisore dhe realizimi i studimeve

43


për zhvillimin e qëndrueshëm, me qëllim krijimin e një baze të dhënash mbi situatën e mjedisit në vend, si dhe përmirësimin e vazhdueshëm të projekteve dhe programeve të ndërmarra në këtë sektor.


• Promovimi i rëndësisë së trashëgimisë natyrore dhe kulturore nga të rinjtë.

• Organizimi i festivaleve të ndryshme me fokus diversitetin e këngës, pasurinë e kulturave dhe të traditave e vlerave të ndryshme kombëtare.

• Veprimtari të përvitshme rinore me sporte alternative me të rinjtë nga Europa dhe Ballkani, duke u krijuar mundësinë të shohin dhe të eksplorojnë vetë natyrën e bukur shqiptare.

• Përmirësimi i imazhit të Shqipërisë në botë nëpërmjet nismave dhe veprimtarive të ndryshme rinore.

• Ndërtimi i hostele-ve për të rinjtë në sa më shumë vende me interes historik ose kulturor, për të promovuar turizmin rinor, duke përfshirë këtu turizmin kulturor dhe atë malor.

• Nxitja e organizatave rinore me fokus në veprimtaritë rekreative.

• Përfshirja në të mësuarin dhe në vlerësimin e traditës së pasur në art, kulturë.

• Të nxisim dhe të lehtësojmë nëpërmjet vullnetarizmit rinor vizita në monumentet e kulturës, duke angazhuar të rinjtë të kujdesen për zona të tilla si Butrinti, që nëpërmjet përfshirjes se tyre ata të fasilitojnë guidat turistike dhe të kujdesen për mjedisin.

• Promovimi i rëndësisë së trashëgimisë natyrore dhe kulturore, si dhe zhvillimi i turizmit kulturor dhe ekoturizmit, si një bazë për mundësi të reja në zhvillimin e turizmit rinor.

44


45


VI. TË RINJTË SHQIPTARË, QYTETARËT E RINJ EUROPIANË1. Edukimi qytetar dhe demokracia

2. Roli i rinisë në promovimin e të drejtave të njeriut3. Vullnetarizmi rinor4. Teknologjia e informacionit dhe interneti5. Lëvizja e lirë në hapësirën europiane

KUSHTET AKTUALE Edukimi qytetar dhe demokracia

Edukimi për qytetarinë demokratike përbën një çështje komplekse, e cila rezulton si një nga problematikat më të rëndësishme për proceset e transformimit politik, socio-ekonomik dhe atij kulturor të shoqërisë shqiptare drejt standardeve të demokracive të vendeve të zhvilluara europiane. Modelet e sjelljes së pranueshme dhe prosociale, të cilat kontribuojnë në respektimin e të drejtave të njeriut dhe në forcimin e një shoqërie demokratike, gjenden tepër rrallë në mjediset e ngushta mikrosociale, përfshirë këtu edhe familjen. Ndër faktorët e shumtë që kanë ndikuar negativisht në konsolidimin e edukatës dhe të angazhimit qytetar janë edhe lëvizjet urbane të popullsisë, tensioni i vlerave dhe kulturave, papunësia, kërkesat dhe ambiciet për karrierë, numri i lartë i divorceve dhe i prindërve emigrantë.

Problem me rëndësi gjatë periudhës së tranzicionit ka qenë bashkëpunimi sipërfaqësor ndërmjet hartuesve të politikave dhe programeve për edukimin qytetar dhe mësuesve, prindërve, komunitetit dhe shoqërisë civile. Gjithashtu, ka qenë problematike mungesa e një standardi shtetëror kombëtar, si dhe mungesa e mbështetjes fi nanciare për zbatimin e programeve të edukimit qytetar. Në këtë drejtim ka munguar

edhe mbështetja për edukimin dhe angazhimin e barabartë të vajzave në jetën publike si një proces i domosdoshëm i një shoqërie demokratike.

Vlen të përmendet edhe mungesa e vazhdimësisë dhe qëndrueshmërisë së programeve pilot, së bashku me mungesën e monitorimit të vazhdueshëm të efekteve të këtyre veprimtarive të realizuara në terren. Problem, gjithashtu, përbën edhe dobësia e sistemit të kualifi kimit shtetëror të mësuesve për mësimdhënien e qytetarisë demokratike. Ndërkohë, pothuajse ka munguar tërësisht mbështetja nga pushteti vendor për institucionet arsimore në drejtim të krijimit të mjediseve qytetare. Një tjetër përmasë problematike ka qenë edhe përfshirja e pamjaftueshme e qeverisë së nxënësve në jetën shkollore dhe komunitare.

Roli i të rinjve në promovimin e të drejtave të njeriut

Shoqëria shqiptare nuk është e informuar mjaftueshëm për të drejtat e njeriut dhe aq më pak për të drejtat e fëmijës. Kjo është një frymë e përgjithshme që i shoqëron familjet shqiptare dhe

46


kjo mbase si pasojë e të kaluarës sonë. Të rinjtë shqiptar, si pjesë e shoqërisë, janë njohës të mirë të detyrimeve të tyre në familje, shkollë ose komunitet, por nuk janë njohës dhe aq më pak mbrojtës të të drejtave të tyre të garantuara me ligj. Mosrespektimi i të drejtave të njeriut ose të Konventës për të Drejtat e Fëmijës mund të vijë si pasojë e mungesës së informacionit, por shpesh vjen edhe si pasojë e rrethanave sociale ose ekonomike.

Shkeljet e të drejtave të njeriut bëhen më të dukshme gjatë ndalimit të të rinjve nga policia gjatë paraburgimit, gjatë vuajtjes së dënimit etj. Megjithatë, duhet patjetër të theksojmë progresin e dukshëm që është bërë në këtë fushë gjatë vitit të fundit.

Gjithashtu, shpesh të rinjtë përballen me shkeljen e të drejtave të tyre edhe në institucione publike. Do të përmendim këtu si tepër të dëmshme shkeljet që bëhen në institucionet arsimore, pikërisht aty ku të rinjtë edukohen dhe mësojnë këto të drejta. Përmirësimet janë të dukshme, por ende nuk mjafton, pasi ajo çka duhet vërtet të ndryshojë është perceptimi i shoqërisë për këto të drejta dhe më pas mund të kërkojmë respektimin e tyre. Faktet kanë treguar se të rinjtë e kanë më të lehtë se sa të rriturit të ndryshojnë dhe t’i përshtaten progresit. Për këtë arsye, por jo vetëm të rinjtë, janë ata që duhet të bëhen promotor të të drejtave të njeriut, pasi vetëm kështu mund të shpresojmë për një përmirësim të gjëndjes në të ardhmen.

Vullnetarizmi rinor

Vullnetarizmi në Shqipëri gjatë viteve të tranzicionit ka vuajtur nga ngarkesat negative të mbartura nga përvoja e “vullnetarizmit të detyruar” përgjatë periudhës së regjimit komunist. Kështu, modifi kimi i këtij perceptimi negativ ka përbërë një nga përmasat më kritike të angazhimit të organizatave që kanë punuar për krijimin e një kulture të re të pjesëmarrjes qytetare nëpërmjet përfshirjes së një numri sa më të madh të rinjsh në baza plotësisht vullnetare. Në të vërtetë, shoqëria civile ka kontribuar në mënyrë të konsiderueshme nëpërmjet organizimit të një game të gjerë veprimtarish sociale vullnetare – punë, e cila po të matej fi nanciarisht ka gjasa të ndikonte opinionin publik për vlerat e qenësishme të vullnetarizmit në Shqipëri.

Megjithatë, situata aktuale karakterizohet nga mungesa e një pjesëmarrjeje të gjerë të të rinjve në veprimtari vullnetare, si dhe mungesa e orientimit të atyre të rinjve që kontribuojnë me punë vullnetare drejt nevojave përparësore. Ndërkohë mungojnë jo vetëm kapacitetet organizative të OJF-ve rinore, për të shfrytëzuar potencialin ekzistues të komunitetit rinor për të ofruar shërbime vullnetare, por edhe

shkalla e duhur e burimeve fi nanciare dhe logjistike për mbështetjen e ndihmesës vullentare.

Pjesë tjetër problematike e konsolidimit të kulturës së vullnetarizmit lidhet me mungesën e një klime bashkëpunimi mes subjekteve që kontribuojnë në shërbimet vullnetare, si dhe niveli i ulët i shkëmbimeve ndërkombëtare të vullnetarëve. Gjithashtu, mungojnë edhe politikat promovuese ndaj vullnetarizmit rinor, të cilat janë të domosdoshme për edukimin dhe ndërgjegjësimin e komunitetit, për të vlerësuar punën vullnetare.

Pjesë tjetër problematike e konsolidimit të kulturës së vullnetarizmit, krahas të shkuarës komuniste, përbën edhe perceptimi i pabazë se ekonomia e tregut e përjashton vullnetarizmin. Ndërkohë, efekt negativ ka pasur edhe kombinimi i shkallës së pamjaftueshme të ekspertizës dhe kapaciteteve organizative të shoqërisë civile për menaxhimin e vullnetarëve dhe mungesës së burimeve të mjaftueshme fi nanciare dhe logjistike për mbështetjen e ndihmesës vullnetare.

Teknologjia e informacionit dhe interneti

Interneti në Shqipëri është një dukuri e re, e cila nga viti në vit po gëzon progres të vazhdueshëm. Fundi i viteve ’90 solli linjat e para të internetit në Shqipëri dhe këto ishin një privilegj i disa organizatave ndërkombëtare tepër të fuqishme. Disa nga website-t e para shqiptare u ndërtuan në vitin 2000: www.albasoul.com, www.shqipëria.com etj. Ndërsa 3 vjet më vonë u ndërtua projekti i parë on-line, i cili synonte ngritjen e një portali rinor (www.syri.org) dhe një rrjeti website-sh të shkollave të mesme të Tiranës (www.shkollat.net). Kjo solli një revolucion në informacionin që jepej online, siç ishte prezantimi i shkollave të mesme ose ngritja e urave të komunikimit ndërmjet të rinjve nëpërmjet teknologjisë së informacionit.

Vit pas viti Shqipëria ka bërë progres për sa i përket përdorimit të internetit dhe komunikimit on-line. Por, megjithatë, numri i të rinjve që kanë akses të vazhdueshëm në internet mbetet tepër i vogël krahasuar me vendet e tjera perëndimore. Investimi i qeverisë për të sjellë internet në çdo klasë pa dyshim që do të përmbys gjendjen aktuale të përdorimit të internetit nga të rinjtë, por edhe grupmoshat e tjera të shoqërisë.

Aktualisht jemi ende mbrapa për sa i përket përdorimit të teknologjisë së informacionit për të ofruar shërbime. Ende institucionet nuk janë në gjendje të ofrojnë shërbime on-line. Gjithashtu, është tepër i ulët numri i organizatave rinore, institucioneve ose i shkollave dhe universiteteve që kanë website dhe akoma më i vogël i atyre që e përdorin këtë si

47


një mënyrë efektive të komunikimit me të rinjtë, duke ofruar informacion të përditësuar dhe të plotë. Kjo situatë ka ndikuar në aftësitë e ulëta të studentëve shqiptarë për të bërë kërkime on-line, gjë që bashkëmoshatarët e tyre nëpër botë e kanë themelin bazë të studimit dhe edukimit.

Në këtë kohë në shumë vende të botës të rinjtë kanë mundësinë e edukimit, arsimimit dhe kualifi kimit nëpërmjet internetit, gjë që duket tepër larg për kushtet e vendit tonë. Edhe ata të rinj që kanë akses në internet shpesh informacionet e nevojshme i gjejnë në website të huaja, ndërsa websitet shqiptare shpesh përmbajnë informacion të pakontrolluar dhe të parëndësishëm.

VIZIONI, PËRPARËSITË DHE POLITIKAT Edukimi qytetar dhe demokracia

Vizioni strategjik ka parasysh edukimin për qytetarinë demokratike si tejet të rëndësishëm për përfi timin e njohurive dhe aftësive të nevojshme për pjesëmarrje në shoqërinë civile demokratike. Edukimi qytetar luan një rol kyç në konsolidimin e një shoqërie demokratike nëpërmjet ndikimit shumëpërmasor te brezat e rinj, si promovimi i dialogut dhe refl ektimi kritik, zgjidhja e konfl ikteve nëpërmjet konsensusit dhe tolerancës, si dhe rritjes së vetëdijes për të drejtat dhe përgjegjësitë e secilit dhe normat e sjelljes në komunitet.

Përparësi në këtë drejtim përbën ndihmesa ndaj të rinjve që të fi tojnë njohuritë dhe vlerat themelore të qytetarisë demokratike, por edhe të zhvillojnë më tej aftësitë dhe qëndrimet e nevojshme, në mënyrë të veçantë duke kapërcyer pengesat që krijojnë autoritetet fals, konformizmin dhe paragjykimet, si dhe mekanizmat që nxisin dhe justifi kojnë racizmin, etnocentrizmin dhe format e tjera të shtypjes, të diskriminimit dhe të padrejtësive shoqërore.Në këtë kontekst, qëllim strategjik përbën rritja e bashkëpunimit dhe e marrëdhënieve të ndërsjella midis institucioneve shtetërore të niveleve të ndryshme, shkollës dhe komunitetit, me synim edukimin e të rinjve për të marrë pjesë aktivisht në jetën komunitare.

Rëndësi e veçantë i duhet dhënë rritjes së statusit dhe rolit të luajtur nga qeveria e nxënësve dhe OJF-të rinore në hartimin dhe zbatimin e projekteve në nivel vendor, rajonal dhe kombëtar, të cilat krijojnë mundësi të barabarta për formimin qytetar dhe angazhimin e djemve dhe të vajzave. Në veçanti, qeveria e nxënësve duhet parë si një hap institucional pozitiv drejt demokratizimit të jetës shkollore dhe si një partner për rritjen e pjesëmarrjes së gjerë dhe

efektive të të rinjve në vendimmarrje dhe veprimtari në shkollë dhe komunitet.

Roli i rinisë në promovimin e të drejtave të njeriutEdukimi me të drejtat e njeriut është një e drejtë themelore. Rritja e aksesit të rinisë për/dhe shkëmbimi i informacionit në fushën e të drejtave të njeriut, duhet të jetë një ndër përparësitë e politikave të institucioneve shtetërore, të shoqërisë civile dhe të vetë organizatave rinore shqiptare. Të gjithë të rinjtë, në varësi të moshës dhe të mundësive të tyre, duhet të përfshihen në veprimtaritë edukuese për të drejtat e njeriut. Ata duhet jo vetëm të kërkojnë respektimin e të drejtave të tyre, por edhe të angazhohen në realizimin praktik të tyre.

Edukimi i rinisë duhet të synojë jo vetëm njohjen me të drejtat e njeriut, por edhe rritjen e kapaciteteve të rinisë për mbrojtjen dhe respektimin e të drejtave të tyre. Institucionet shtetërore duhet të marrin masa me karakter ligjor, administrativ dhe teknik në nivel kombëtar dhe vendor, me qëllim që rinia të përfshihet më mirë në procesin e edukimit dhe të mbrojtjes së të drejtave të njeriut në përgjithësi dhe ato të rinisë në veçanti. Përfshirja e organizatave rinore në këtë proces është një tregues i rolit aktiv të rinisë. Ato duhet të mundësojnë përfshirjen aktive të rinisë në procesin e vendimmarrjes, në zbatimin, monitorimin dhe përmirësimin e veprimtarive që lidhen me edukimin e rinisë me të drejtat e njeriut. Vizioni i strategjisë është promovimi dhe garantimi i të drejtave të njeriut si të drejta të pamohueshme. Për këtë arsye do të mbështeten organizatat rinore që punojnë në këtë fushë, studentët, juristët e rinj ose edhe të rinjtë e tjerë që duan të ndërmarrin nisma për promovimin e të drejtave të njeriut, si dhe të monitorojnë respektimin e tyre.

Objektiv është jo vetëm informimi i të rinjve për të drejtat e tyre, por edukimi i tyre me këto të dreja dhe nxitja e tyre për t’u bërë agjentë të promovimit të të drejtave të njeriut dhe të respektimit të tyre. Studimi i gjendjes aktuale dhe hartimi i politikave, që synojnë përmirësimin e gjendjes është një nga objektivat e kësaj strategjie. Implementimi i politikave alternative, i zbatimit të ideve të reja, si dhe sjellja e përvojave ndërkombëtare do të sjellë një përmirësim të dukshëm në informimin e të rinjve mbi të drejtat e tyre, por edhe për ndërgjegjësimin e tyre në zbatim të këtyre të drejtave. Gjithashtu, do të sjellë rezultat përdorimi i të gjitha metodologjive bashkëkohore për këtë qëllim, me synimin për të arritur te çdo i ri.

Objektiv parësor është edhe ngritja e infrastrukturës për denoncimin e shkeljeve të të drejtave të njeriut, duke u dhënë mundësi të rinjve që zëri i tyre kundër padrejtësive të dëgjohet dhe të sjellë ndikim.

48


Qëllim strategjik është edukimi i të rinjve me shtetin juridik dhe ndërgjegjësimi i tyre për respektimin e të drejtave të njeriut, si të vetmen mënyrë për të arritur standardet e një shoqërie europiane. Vullnetarizmi rinor

Vizioni strategjik për vullnetarizmin rinor lidhet me konceptimin e vullnetarizmit si një komponent tejet i rëndësishëm në edukimin dhe formimin e të rinjve si qytetarë të angazhuar, të cilët ofrojnë shërbime komunitare dhe japin ndihmesa sociale me vlera të qenësishme.

Përparësi për qeverinë shqiptare përbën bashkëpunimi i ngushtë me pjesëmarrjen e OJF-ve rinore dhe të komunitetit të biznesit, si dhe sigurimi i asistencës së huaj teknike nga organizatat ndërkombëtare dhe në veçanti SNV-ja për hartimin dhe zbatimin e politikave të qarta për promovimin e kulturës dhe të praktikës së vullnetarizmit te të rinjtë. Në këtë drejtim, qëllime strategjike me rëndësi janë krijimi i një kuadri ligjor për vullnetarizmin, përcaktimi i statusit të vullnetarit, realizimi i projekteve për menaxhimin sa më efektiv të ndihmesave vullnetare, si dhe sensibilizimi i opinionit publik për vlerat dhe dobinë e punës vullnetare. Fushë përparësore e angazhimit të institucioneve qeveritare përbën përkrahja e orientimit dhe e mbështetjes së vullnetarëve për të ndihmuar grupe në nevojë, si fëmijët që jetojnë në kushte të vështira, pensionistët, individët me aftësi të kufi zuara, pacientët në spitale ose mjedise shtëpiake dhe gratë që jetojnë në institucione (qendra rehabilitimi, burgje etj.). Në këtë kuadër, qëllimi strategjik me rëndësi të veçantë përbën mbështetja teknike dhe fi nanciare e OJF-ve, të cilat mobilizojnë të rinjtë për të dhënë ndihmesa vullnetare, me synim forcimin e kapaciteteve të tyre organizuese dhe menaxhuese.


Vizioni i strategjisë është zhvillimi i teknologjisë së komunikimit dhe shfrytëzimi nga të rinjtë i një komunikimi sa më bashkëkohor dhe efi cent. Është objektiv parësor përdorimi i teknologjisë së komunikimit on-line për të ofruar shërbime, si dhe për të rritur informacionin e nevojshëm për të rinjtë. Hartimi dhe implementimi i politikave që nxisin komunikimin on-line ose u krijojnë mundësi të rinjve për të përdorur internetin është një objektiv parësor për qeverinë. Interneti në çdo klasë është një sfi dë, e cila do të përmbysë gjendjen aktuale të përdorimit të internetit.

Përparësi është rritja e standardeve dhe ngritja e kapaciteteve për të ofruar shërbime on-line për të rinjtë, si dhe për të ofruar edukim dhe kualifi kim

duke përdorur teknologjinë e informacionit. Është përparësore ngritja e kapaciteteve dhe shfrytëzimi i atyre ekzistuese në mënyrë që e gjithë rinia dhe organizatat rinore të shfrytëzojnë komunikimin on-line për një bashkëpunim sa më efektiv me njëri-tjetrin, por edhe për të rritur bashkëpunimin me të rinjtë në botë.

Qëllim strategjik është krijimi i mundësive për sa më shumë të rinj që të aksesojnë në internet nëpërmjet ngritjes së qendrave rinore të komunikimit, të cilat para së gjithash do të shërbejnë si promotorë të ndryshimit.

POLITIKAT

Edukimi qytetar dhe demokracia

● Forcimi i bashkëpunimit midis të rinjve, shkollës, komunitetit të prindërve dhe OJF-ve dhe organizmave të tjerë vullnetarë për të ndihmuar në zhvillimin e programeve të edukimit për qytetarinë demokratike dhe rritjen e përgjegjësisë për angazhimin në jetën komunitare.

● Fuqizimi i qeverisë së nxënësve si një strukturë autonome, e cila kontribuon në demokratizimin e jetës në shkollës dhe zhvillimin e veprimtarive komunitare nëpërmjet përcaktimit të qartë të statusit të saj vis-a-vis organet e tjera vendimmarrëse në nivel shkolle, si dhe përmes mbështetjes së saj me burime teknike dhe fi nanciare për krijimin dhe forcimin e kapaciteteve organizative.

● Rishikimi i lëndës së “Edukimit qytetar”, me synim përmirësimin e materialit didaktik dhe përqasjes ndaj zhvillimit të veprimtarive formuese për edukatën qytetare demokratike.

● Trajnimi i mësuesve dhe i trajnerëve për përvetësimin e njohurive dhe aftësive të nevojshme në fushën e edukimit qytetar.

● Zhvillimi i veprimtarive ndërgjegjësuese dhe informuese ku të rinjtë të mund të fi tojnë njohuritë dhe vlerat themelore të qytetarisë demokratike nëpërmjet organizimit të fushatave sensibilizuese në nivel vendor, rajonal dhe kombëtar.

● Realizimi i monitorimeve dhe vlerësimeve periodike për matjen e impaktit të veprimtarive dhe projekteve të ndërmarra në fushën e edukimit qytetar.

49


Roli i rinisë në promovimin e të drejtave të njeriut

● Angazhimi i institucioneve shtetërore për marrjen e masave me karakter ligjor, administrativ dhe teknik në nivel kombëtar dhe vendor për përfshirjen efektive dhe sa më të gjerë të të rinjve në edukimin dhe mbrojtjen e të drejtave të njeriut në përgjithësi dhe ato të të rinjve në veçanti.

● Bashkëpunimi i Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës dhe OJF-ve rinore që operojnë në këtë sektor për konceptimin dhe zbatimin e formave dhe metodave më të përshtatshme për edukimin e rinisë me aftësi teorike dhe praktike për njohjen dhe mbrojtjen e të drejtave të të rinjve nëpërmjet programeve shkollore.

● Bashkërendimi i punës midis shkollës dhe organizatave të të drejtave të njeriut, me synim rritjen e aksesit të të rinjve në informimin për të drejtat e njeriut nëpërmjet publikimeve dhe veprimtarive, të cilat kanë forma të pëlqyeshme dhe të pranueshme nga të rinjtë.

POLITIKAT

• Organizimi i fushatave informuese për të rinjtë.• Organizimi i botimeve të ndryshme për të theksuar

rolin e respektimit të këtyre të drejtave dhe për të ndërgjegjësuar të rinjtë për të drejtat e tyre.

• Organizimi i një fushate kombëtare informuese dhe ndërgjegjësuese.

• Ndërtimi i një websit-i për të promovuar të drejtat e njeriut dhe për të denoncuar rastet e shkeljeve të tyre.

• Vendosja e një numri falas për të denoncuar rastet e shkeljes së të drejtave të njeriut nga institucionet publike.

• Bashkëpunimi me organizatat rinore që mbrojnë të drejtat e të rinjve dhe të fëmijëve, institucionet kombëtare dhe ndërkombëtare dhe me juristët e rinj.

• Zhvillimi i disa studimeve për të matur shkallën e njohjes nga njerëzit dhe respektimin e këtyre të drejtave nga institucionet publike.

• Organizimi i tryezave të rrumbullakëta dhe workshop-eve për të prezantuar rezultatet e studimeve dhe për të diskutuar për hapat që duhen ndërmarrë.

• Bashkëpunimi me gazetat rinore (gazetat e shkollave, gazeta vendore ose kombëtare), website rinore dhe me radio rinore për të promovuar te të rinjtë Konvetën e të Drejtave të Njeriut dhe ndërgjegjësimi i tyre për respektimin e

këtyre të drejtave themelore.

Vullnetarizmi rinor

● Organizimi i fushatave ndërgjegjësuese për rëndësinë dhe ndihmesat sociale të vullnetarizmit, me qëllim promovimin te brezat e rinj të kulturës së angazhimit qytetar përmes vullnetarizmit. Në këtë drejtim duhet punuar për edukimin e komunitetit dhe ndryshimin e mendësisë aktuale, me synim krijimin e një perceptimi pranues.

● Angazhimi i institucioneve shtetërore dhe i OJF-ve rinore për përgatitjen, miratimin dhe njohjen e statusit të vullnetarëve me fokus të veçantë statusin e të rinjve vullnetarë.

● Krijimi i Kartës së Vullnetarit për sigurimin e stimujve për periudhën gjatë së cilës të rinjtë kryejnë punë vullnetare, me qëllim formimin dhe konsolidimin e vullnetarizmit rinor. Lehtësirat dhe shërbimet e veçanta do të përfshijnë transport vendor dhe kombëtar falas, sigurimin shëndetësor në rastet incidenteve në punë, si dhe çmime të reduktuara për veprimtari artistike dhe kulturore.

● Hartimi dhe zbatimi i politikave integruese për përmirësimin dhe forcimin e kapaciteteve për shfrytëzimin sa më optimal të potencialeve ekzistuese në komunitet për të dhënë shërbime vullnetare.

● Sigurimi i ndihmesës teknike dhe fi nanciare për OJF-të rinore që mobilizojnë të rinjtë për të dhënë ndihmesa vullnetare me synim forcimin e kapaciteteve të tyre menaxhuese, si dhe rritjen e numrit të të rinjve vullnetarë dhe përmirësimin e cilësisë së shërbimeve të ofruara.

● Rritja e nivelit të shkëmbimeve vullnetare në nivel kombëtar, rajonal dhe ndërkombëtar për të rinjtë nëpërmjet bashkëpunimit të ngushtë të instancave shtetërore, organizatave ndërkombëtare dhe aktorëve të shoqërisë civilë që operojnë në këtë sektor.

● Orientimi i ndihmesave të vullnetarëve drejt çështjeve më me rëndësi dhe nevojave më të mëdha nëpërmjet rritjes se informacionit mbi mundësitë për dhënien e ndihmesave vullnetare, si dhe forcimit të bashkëpunimit dhe shkëmbimit të informacionit midis institucioneve dhe organizatave që angazhojnë të rinj vullnetarë.

● Kryerja e studimeve dhe grumbullimi i të dhënave statistikore për të orientuar dhe përmirësuar në vazhdimësi projektet dhe programet e ndërmarra në kuadrin e konsolidimit të vullnetarizmit rinor.

50



• Ndërtimi i një rrjeti kombëtar me website-t e shkollave të mesme.

• Ndërtimi i një rrjeti kombëtar me website-t e universiteteve shqiptare.

• Mbështetja dhe fuqizimi i qendrave rinore ose grupeve rinore që kanë për qëllim teknologjinë e informacionit.

• Ndërtimi i një website, i cili ofron shërbime për grupet rinore vulnerabël (këshillim on-line, informacion, etj.).

• Ndërtimi i një portali kombëtar për organizatat rinore, ku të rinjtë, donatorët, por edhe të tretë të interesuar mund të gjejnë informacion për organizatat rinore, mund të prezantohen me punën e tyre, si dhe mund të krijojnë komunikim midis tyre.

• Ndërtimi i një portali të madh rinor, i cili synon edukimin e të rinjve, ofron shërbime on-line, përmban informacion tepër të rëndësishëm për të rinjtë, krijon mundësi komunikimi dhe shkëmbimi përvojash mes të rinjve, ngritjen e bashkëpunimit mes të rinjve shqiptarë me njëri-tjetrin ose të huaj, promovimin e Shqipërisë, turizmin dhe kulturën tonë, etj.

• Ngritja e një qendre rinore komunikimi, e cila të shërbejë si promotore e kësaj fryme te të gjithë të rinjtë, por edhe të shërbejë si infrastrukturë që i jep mundësi të gjithëve për të hyrë në botën e internetit.

TREGUESIT DHE BURIMETKarta e StudentitShpërndarja e Kartës së Studentit në të gjitha universitetet dhe pajisja e rregullt e çdo studenti me këtë kartë.Si rrjedhojë, studentët do të kenë lehtësira ekonomike, sociale dhe kulturore, çka do të përmirësojë dukshëm standardet e tyre të jetesës.

Koha e lirë, sporti dhe kultura Rritja e numrit të të rinjve që merren me veprimtari sportive dhe kulturore. Këto veprimtari do të zhvillohen nga MTKRS-ja në bashkëpunim me OJF-të rinore dhe institucione të tjera.Veprimtaritë do të përqendrohen në qytete artdashëse si: Korça e Vlora, si dhe në ato qytete ku jeta kulturore-artistike është e varfër.

Edukimi dhe aksioni mjedisor Rritja e numrit të trajnimeve dhe seminareve për aksionin mjedisor, rëndësinë e tij për një jetë më të shëndetshme të të rinjve.Nëpërmjet veprimtarive dhe programeve që do të

zbatohen për periudhën 2007-2013 synohet një rritje e numrit të të rinjve të edukuar me aksionin mjedisor në të gjitha rrethet e vendit, sidomos në ato qytete ku problemi është më emergjent.

Teknologjia e informacionit dhe interneti.Gjatë periudhës 2007-2013 do të vihen në zbatim programe si: vendosja e internetit në të gjitha shkollat e mesme të Tiranës, me qëllim njohjen e të rinjve me informacionet e fundit të vendit dhe botës në internet.

51



VII. PROGRAME PËRPARËSORE PËR STRATEGJINË KOMBËTARE TË RINISË• Ngritja dhe forcimi i kapaciteteve të organizatave

dhe strukturave rinore.• Rritja e pjesëmarrjes së të rinjve në vendimmarrje

dhe në jetën publike.• Rritja e pjesëmarrjes së të rinjve në luftën kundër

korrupsionit. • Rritja e bashkëpunimit kombëtar dhe ndërkombëtar

(rajon e më gjerë).• Informimi dhe integrimi i studentëve shqiptarë që

jetojnë dhe studiojnë në botë.• Nxitja dhe promovimi i vullnetarizmit rinor dhe roli i

të rinjve në zhvillimin e vendit.• Edukimi qytetar i të rinjve.• Rritja e mundësive për informacion dhe punësim të

të rinjve.• Nxitja dhe promovimi i biznesit rinor dhe krijimi i

mundësive të vetëpunësimit.• Rritja dhe formimi profesional i të rinjve.• Aftësimi si konsumatorë i të rinjve. • Krijimi i mundësive rekreative për të rinjtë në

Shqipëri.• Përfshirja dhe krijimi i mundësive për veprimtaritë

rekreative për grupet e margjinalizuara të të rinjve (fëmijët që punojnë, të trafi kuar, romë, egjyptianë, të dhunuar, me probleme socio-ekonomike, jetimët etj.).

• Edukimi dhe aksioni mjedisor i të rinjve.• Parandalimi dhe trajtimi nga abuzimi me drogat.• Ndërgjegjësimi, parandalimi dhe trajtimi i rasteve të

dhunës ndaj të miturve dhe të rinjve.• Ulja e kriminalitetit rinor.• Parandalimi i trafi kimit të të rinjve. • Sensibilizimi për çështjet e shëndetit riprodhues

dhe të edukatës seksuale te të rinjtë.

52



53


PLANI KOMBËTAR I VEPRIMIT PËR RININË

2007-2013MATRICA E VEPRIMTARIVE DHE

REZULTATEVE PËR PROGRAM

54



PRO

GR

AM

I O

UTP

UT

- IPË

RSH

KR

IMI I

OU

TPU

T - I

TVE

PRIM

TAR

IAPE

RG

JEG

JES

AFA

TI

KO

HO

RN

gritj

a dh

e fo

rcim

i i

kapa

cite

teve

të

orga

niza

tave

dh

e st

rukt

urav

e rin

ore

1. P

rogr

am tr

ajni

mi p

ër

forc

imin

e k

apac

itete

ve d

he

lider

ship

in ri

nor

Të ri

nj të

org

aniz

atav

e rin

ore,

Pa

rlam

entit

Rin

or, Q

ever

ive

Stud

ento

re e

të s

trukt

urav

e të

tjer

a, të

tra

jnua

r në

shkr

imin

dhe

men

axhi

min

e

proj

ekte

ve, i

dent

ifi ki

min

e n

evoj

ave

të k

omun

itetit

në

përg

jithë

si d

he të

të

rinjv

e në

veç

anti,

në

ngrit

jen

e fo

ndev

e dh

e id

entifi

kim

in e

don

ator

ëve,

në

iden

tifi k

imin

e p

artn

erëv

e në

niv

el

sekt

ori j

ofi ti

mpr

urës

, fi ti

mpr

urës

dhe

në

inst

ituci

onet

sht

etër

ore,

për

krij

imin

e

rrjet

eve/

koal

icio

neve

, të

rinj t

ë tra

jnua

r në

adv

okas

i dhe

lobi

m, q

ever

isje

m

e pj

esëm

arrje

, men

axhi

m k

onfl i

kti,

men

axhi

m b

urim

esh

njer

ëzor

e,

tekn

olog

jinë

e in

form

acio

nit,

të fo

lurë

n në

pub

lik, m

arrë

dhën

iet m

e pu

blik

un,

zhvi

llim o

rgan

izat

iv, p

lani

fi kim

st

rate

gjik

, qën

drue

shm

ëri o

rgan

izat

ive

dhe

vetë

fi nan

cim

, në

përg

jegj

shm

ërin

ë or

gani

zativ

e, n

ë nj

ë qe

veris

je s

a m

ë de

mok

ratik

e të

org

aniz

atës

dhe

kr

yerje

n e

trans

pare

ncës

bre

nda

saj

dhe

në m

arrë

dhën

ie m

e të

tret

ë.

Për h

ir të

din

amik

ës s

ë z

hvilli

mit

të je

tës

orga

niza

tive

të O

JF-v

e dh

e st

rukt

urav

e pë

rfaqë

sues

e të

të ri

njve

në

shk

olla

e u

nive

rsite

te, n

evoj

a pë

r ngr

itjen

e k

apac

itete

ve n

ë te

mat

e

përm

endu

ra ë

shtë

e p

rani

shm

e gj

atë

gjith

ë ko

hës

dhe

si e

tillë

do

të

adre

sohe

t nga

Pla

ni i

Vepr

imit

i sht

rirë

gjat

ë gj

ithë

periu

dhës

së

impl

emen

timit

të ti

j.

Zhvi

llim

i i p

rogr

amev

e të

traj

nim

it në

:

- Shk

rimi i

pro

jekt

-pro

pozi

mev

e - M

enax

him

i i p

roje

ktev

e- I

dent

ifi ki

mi d

he v

lerë

sim

i nev

ojav

e - N

gritj

a e

fond

eve

/ Ide

ntifi

kim

i i d

onat

orëv

e dh

e pa

rtner

ëve

- Lid

ersh

ipi r

inor

- A

dvok

asi d

he lo

bim

- R

rjete

t dhe

koa

licio

net

- Zhv

illim

i org

aniz

ativ

- Pla

nifi k

imi s

trate

gjik

- Q

ëndr

uesh

mër

ia n

ë or

gani

zatë

dhe

ve

tëfi n

anci

mi

- Dem

okra

cia

në q

ever

isje

n e

orga

niza

tës

dhe

trans

pare

nca

bren

da s

aj d

he n

ë m

arrë

dhën

ie

me

të tr

etë

- Për

gjeg

jshm

ëria

org

aniz

ativ

e- M

arrë

dhën

iet m

e pu

blik

un d

he m

e të

tret

ë (o

rgan

izat

a të

tjer

a)- E

folu

ra n

ë pu

blik

- Tek

nolo

gjia

e in

form

acio

nit

- Men

axhi

m b

urim

esh

njer

ëzor

e- M

enax

him

kon

fl ikt

i- Q

ever

isje

me

pjes

ëmar

rje

Org

aniz

atat

rino

re

vend

ore,

Org

aniz

atat

rino

re

kom

bëta

re m

e ka

paci

tete

traj

nues

e në

kët

ë fu

shë,

O

rgan

izat

a të

tjer

a të

sho

qëris

ë ci

vile

m

e pë

rvoj

ë në

tra

jtim

in e

çës

htje

ve

të ti

lla, n

ë of

rimin

e

trajn

imev

e m

e ta

rget

të

rinj

të.

2007

-201

3

PLA

NI K

OM

BËT

AR

I VE

PRIM

IT P

ËR R

ININ

Ë 2

007-

2011

/ M

ATR

ICA

E VE

PRIM

TAR

IVE

DH

E O

UTP

UT

-VE

PËR

PR

OG

RA

M

55



2. S

hkëm

bim

info

rmac

ioni

dh

e ba

shkë

rend

im m

ë i m

irë i

vepr

imta

rive

të o

rgan

izat

ave

dhe

stru

ktur

ave

përf

aqës

uese

rin

ore

në n

ivel

ven

dor,

rajo

nal,

kom

bëta

r dhe

më

gjer

ë.

Org

aniz

atat

dhe

stru

ktur

at ri

nore

në

nive

l ven

dor d

he k

ombë

tar d

o të

ken

ë nj

ë ni

vel m

ë të

lartë

info

rmac

ioni

në

lidhj

e m

e pr

ogra

met

, vep

rimta

ritë

e gj

ithse

cilit

. Dre

jtoria

e B

ashk

ëren

dim

it të

Pol

itika

ve R

inor

e dh

e të

tjer

ë ak

torë

kom

bëta

rë d

o të

luaj

në n

jë ro

l m

ë ak

tiv n

ë ba

shkë

rend

imin

në

nive

l ko

mbë

tar d

he n

ë sh

përn

darje

n e

info

rmac

ioni

t të

stru

ktur

ave

euro

pian

e rin

ore

në li

dhje

me

vepr

imta

ri,

prog

ram

e dh

e pr

ojek

te ri

nore

.

Org

aniz

im p

erio

dik

i tak

imev

e ba

shkë

rend

uese

në

nive

l kës

hilla

sh ri

nor v

endo

rë (s

ipas

sta

ndar

deve

të

për

cakt

uara

nga

Whi

te P

aper

Pol

icy

e K

E),

në

nive

l kës

hilli

rino

r kom

bëta

r dhe

në

nive

l raj

onal

e

me

gjer

ë.

MTK

RS

, KR

SH

, K

ëshi

llat R

inor

ë Ve

ndor

ë, Q

endr

at

Rin

ore,

Par

lam

enti

Rin

or, Q

ever

ia

Stu

dent

ore.

2007

-201

1

Të ri

njtë

do

të je

në m

ë të

info

rmua

r në

lidh

je m

e lig

jin e

OJF

-ve

dhe

Ligj

in

për F

unks

ioni

min

e P

usht

etit

Vend

or,

ligje

të c

ilat d

o t’i

ndi

hmoj

në n

ë pu

nën

e ty

re b

rend

a se

ktor

it dh

e ja

shtë

tij.

Pro

gram

info

rmim

i për

org

aniz

atat

rino

re i

ligjit

të

OJF

-ve.

Pro

gram

info

rmim

i për

org

aniz

atat

rino

re i

Ligj

it pë

r Fun

ksio

nim

in e

Pus

htet

it Ve

ndor

2007

-200

8

Org

aniz

atat

dhe

stru

ktur

at ri

nore

në

nive

l ven

dor d

he k

ombë

tar,

si d

he

të g

jitha

inst

ituci

onet

ose

indi

vidë

t e

inte

resu

ar b

rend

a dh

e ja

shtë

ven

dit,

do

të k

enë

një

nive

l më

të la

rtë

info

rmac

ioni

në

lidhj

e m

e pr

ogra

met

, ve

prim

tarit

ë e

OJF

-ve

dhe

grup

eve

rinor

e m

e ba

zë v

endo

re. K

jo d

o të

ja

pë m

undë

si d

he p

ër b

ashk

ëren

dim

m

ë të

mad

h ve

prim

taris

h dh

e ba

shkë

puni

me

në n

ivel

e të

ndr

yshm

e.

Bot

im d

he w

ebsi

te i

të g

jitha

vep

rimta

rive

dhe

prog

ram

eve

rinor

e të

OJF

-ve

rinor

e në

niv

el

vend

or (P

refe

ktur

ë os

e B

ashk

i) në

mën

yrë

perio

dike

.

Pus

htet

i ven

dor,

OJF

-të ri

nore

, B

izne

si v

endo

r etj.

2007

-201

1(e

për

vits

hme

perio

dike

)

OJF

-të ri

nore

, OJF

-të e

tjer

a,

publ

iku

i gje

rë, i

nstit

ucio

net

publ

ike

dhe

shte

tëro

re, a

gjen

citë

nd

ërko

mbë

tare

do

të k

enë

një

nive

l m

ë të

lartë

info

rmac

ioni

në

lidhj

e m

e pr

ogra

met

, vep

rimta

ritë

e O

JF-

ve d

he g

rupe

ve ri

nore

me

bazë

ve

ndor

e. K

jo d

o të

japë

mun

dësi

dh

e pë

r bas

hkër

endi

min

më

të m

adh

vepr

imta

rish,

bas

hkëp

unim

e në

ni

vele

të n

drys

hme

dhe

fi nan

cim

e.

Org

aniz

im i

pana

ireve

rino

re n

ë Ti

ranë

dhe

jash

të

saj,

në v

ende

pub

like

në d

itët k

ombë

tare

dhe

nd

ërko

mbë

tare

të ri

nisë

.

MTK

RS

, pus

htet

i ve

ndor

, OJF

-tërin

ore,

biz

nesi

vend

or e

tj.

2007

-201

1 (e

pë

rvits

hme

perio

dike

)

Të ri

njtë

do

të m

arrin

më

shum

ë pë

rvoj

ë dh

e m

odel

e ve

prim

taris

h të

su

kses

shm

e ng

a or

gani

zata

më

me

përv

ojë

bren

da d

he ja

shtë

ven

dit,

duke

sje

llë k

ësht

u ris

i në

orga

niza

tat

e gr

upet

e ty

re ri

nore

çka

do

t’i

shër

bejë

forc

imit

të k

apac

itete

ve të

ty

re.

Pro

gram

shk

ëmbi

mi p

ërvo

jash

mid

is o

rgan

izat

ave

rinor

e në

ven

d, ra

jon

e m

ë gj

erë

për p

ërm

irësi

min

e

njoh

uriv

e, s

hkëm

bim

in e

pro

gram

eve

dhe

mod

elev

e të

suk

sess

hme.

(B

ashk

ia K

uçov

ë,

Qen

dra

Rin

ore

Kuç

ovë)

2007

-201

1

56



3. M

bësh

tetje

e p

usht

etit

qend

ror d

he a

tij v

endo

r për

zh

villi

min

dhe

forc

imin

e

kapa

cite

teve

të o

rgan

izat

ave

rinor

e

Do

të k

rijoh

en m

ë te

për h

apës

ira n

ë bu

xhet

et e

min

istri

ve d

he të

pus

htet

it ve

ndor

për

vep

rimta

ri dh

e pr

ogra

me

rinor

e që

i sh

ërbe

jnë

zhvi

llim

it të

m

ëtej

shëm

të s

aj s

ocia

l-eko

nom

ik.

- Tak

ime

me

Për

faqë

sues

të Q

ever

isë

(MTK

RS

)- T

akim

e m

e pë

rfaqë

sues

të p

usht

etit

vend

or- L

obi n

ë ni

vel v

endo

r dhe

qen

dror

- Pje

sëm

arrje

në

taki

met

kës

hilli

mor

e pë

r bux

hetin

ve

ndor

dhe

qen

dror

, në

periu

dhat

e k

ëshi

llim

ore.

MTK

RS

, pus

htet

i ve

ndor

, OJF

-tërin

ore.

2007

-201

1

Org

aniz

atat

dhe

stru

ktur

at

përfa

qësu

ese

rinor

e do

të k

enë

mun

dësi

në të

ako

mod

ohen

në

mje

dise

/god

ina,

të c

ilat j

anë

nën

men

axhi

min

e q

ever

isje

s ve

ndor

e dh

e qe

ndro

re, d

uke

zhdu

kur

kësh

tu rr

ezik

un p

ër n

dërp

rerje

n e

herë

pash

ersh

me

të v

eprim

taris

ë dh

e or

gani

zim

it të

tyre

, si p

asoj

ë e

mun

gesë

s së

fond

eve

për p

ërba

llim

in

e le

rave

të m

jedi

seve

. Kjo

mbë

shte

tje

do të

jepe

t pa

cenu

ar p

avar

ësin

ë e

OJF

-ve

dhe

të s

trukt

urav

e rin

ore

përfa

qësu

ese

nga

forc

at p

oliti

ke

qeve

risës

e os

e in

stitu

cion

e të

ca

ktua

ra.

Vën

ia n

ë pë

rdor

im e

mje

dise

ve/g

odin

ave

publ

ike

të m

enax

huar

a ng

a st

rukt

urat

për

faqë

sues

e sh

tetë

rore

në

nive

l ven

dor d

he q

endr

or p

ër

vepr

imta

ritë

e or

gani

zata

ve d

he të

stru

ktur

ave

rinor

e.

Min

istri

a e

Bre

ndsh

me

dhe

Pus

htet

it Ve

ndor

,P

usht

eti v

endo

r,O

JF-të

rino

re, P

R.

2007

4. In

stitu

cion

aliz

imi d

he

njoh

ja e

sta

tusi

t për

faqë

sues

të

PR

dhe

Qev

eris

ë së

N

xënë

sve

nga

drej

torit

ë e

shko

llave

dhe

inst

ituci

onet

e

tjera

në

nive

l pus

htet

i ve

ndor

dhe

qen

dror

.

Të ri

njtë

do

të k

enë

mun

dësi

të

shpr

ehin

opi

nion

et e

tyre

dhe

të je

në

më

pjes

ëmar

rës

në të

gjit

ha p

roce

set

vend

imm

arrë

se n

ë ni

vel v

endo

r dhe

qe

ndro

r, në

lidh

je m

e çë

shtje

që

u re

fero

hen

eduk

imit

dhe

shko

llës,

por

dh

e çë

shtje

ve n

ë in

tere

s ë

kom

unite

tit

të g

jerë

.

Njo

hja

me

rreg

ullo

re/li

gj e

Par

lam

entit

Rin

or d

he

Qev

eris

ë së

Nxë

nësv

e si

2 fo

rma

orga

nizi

mi

të n

xënë

sve

në s

hkol

lat e

mes

me

dhe

lejim

i i

usht

rimit

të k

ompe

tenc

ave

të ty

re n

ë m

ënyr

ë të

pa

varu

r nga

trup

i ped

agog

jik d

he in

stitu

cion

et q

ë m

erre

n m

e çë

shtje

të a

rsim

it (M

AS

H, D

AR

etj.

)

PR

, Qev

eria

e

Nxë

nësv

e, M

AS

H,

DA

R.

2007

5. P

rogr

am m

onito

rimi d

he

vler

ësim

i i k

apac

itete

ve të

or

gani

zata

ve ri

nore

ven

dore

/stu

dim

i t

yre d

he i n

evo

jave.

Njo

hja

real

e e

gjen

djes

së

orga

niza

tave

rino

re, e

kap

acite

teve

dh

e ne

voja

ve q

ë ka

në a

to d

he g

rupe

t e

inte

resi

t që

ato

përfa

qëso

jnë.

- Stu

dim

kom

bëta

r / v

endo

r i k

apac

itete

ve d

he

nevo

jave

të o

rgan

izat

ave

e st

rukt

urav

e rin

ore.

- Mon

itorim

per

iodi

k i k

apac

itete

ve d

he i

nevo

jave

(p

ërm

bush

jes

së ty

re).

OJF

-të ri

nore

etj.

2007

-201

1

57



Rrit

ja e

pj

esëm

arrje

s së

të ri

njve

në

vend

imm

arrje

dh

e në

jetë

n pu

blik

e

1. F

orci

mi i

dem

okra

cisë

në

stru

ktur

at p

ërfa

qësu

ese

të të

rin

jve.

Stu

dent

ët d

o të

ken

ë m

undë

sinë

në

një

mas

ë të

kon

side

rues

hme

të m

arrin

pje

së n

ë zg

jedh

jen

e st

rukt

urav

e dr

ejtu

ese

në u

nive

rsite

te.

Për

fshi

rja e

stu

dent

ëve

në z

gjed

hjen

e

drej

tpër

drej

të të

stru

ktur

ave

drej

tues

e të

un

iver

site

teve

, jo

më

pak

se n

ë m

asën

20

%.

Qev

eria

Stu

dent

ore,

K

RS

H, O

JF-të

e

tjera

rino

re, M

AS

H

etj.

2007

Në

stru

ktur

at ri

nore

për

faqë

sues

e të

zg

jedh

ura

në s

hkol

la e

uni

vers

itete

dh

e në

lide

rshi

pin

e ty

re d

o të

ket

ë nj

ë ba

lanc

ë 50

% m

e 50

% m

idis

dje

mve

dh

e va

jzav

e.

Për

cakt

imi n

ë st

atut

e rr

egul

lore

i ba

razi

së g

jinor

e në

për

faqë

sim

in e

të ri

njve

në

stru

ktur

at d

rejtu

ese

të o

rgan

izim

eve

të ty

re n

ë sh

kolla

e u

nive

rsite

te.

Qev

eria

Stu

dent

ore,

P

R, M

AS

H.

2007

-200

8

Pro

cesi

zgj

edho

r në

shko

lla

e un

iver

site

te d

o të

jetë

më

i m

onito

ruar

, vot

a e

të ri

njve

do

të

jetë

më

e ga

rant

uar d

he m

onito

rimi

perio

dik

i kët

yre

stru

ktur

ave

do të

nd

ikoj

ë në

efi k

asite

t dhe

në

ruaj

tjen

e pa

varë

sisë

e të

legj

itim

itetit

të k

ëtyr

e st

rukt

urav

e.

Mon

itorim

i i Q

S d

he P

R, z

gjed

hjes

, fun

ksio

nim

it të

tyre

. Q

S, P

R, O

JF-të

rin

ore.

20

07-2

008

Të ri

njtë

nëp

ërm

jet m

onito

rimit

perio

dik

do të

jenë

në

gjen

dje

të id

entifi

koj

në d

he d

enon

cojn

ë ra

ste

dhe

prak

tika

korr

uptiv

e os

e ke

qmen

axhu

ese

në in

stitu

cion

et e

ar

sim

it.

Mon

itorim

i st

rukt

urav

e dr

ejtu

ese

në s

hkol

la e

un

iver

site

te (p

ër k

orru

psio

nin,

mos

funk

sion

im e

tj.)

QS

, PR

, OJF

-të

rinor

e.20

07-2

011

Stu

dim

et d

he s

onda

zhet

do

të

sjel

lin z

ërin

e të

rinj

ve, d

ëshm

itë

e ty

re n

ë lid

hje

me

prob

lem

atik

at

në m

enax

him

in e

shk

olla

ve/

univ

ersi

tete

ve d

he ç

ësht

je të

tjer

a.

Stu

dim

e, s

onda

zhe

perio

dike

për

sa

më

lart.

OJF

-të, P

R, Q

S,

MA

SH

.20

07-2

011

2. R

regu

llim

i me

ligj

(am

enda

men

te e

tj.) i

pj

esëm

arrje

s së

të ri

njve

në

bord

e dr

ejtu

ese

/ kës

hilla

/ k

omis

ione

në

shko

lla të

m

esm

e; u

nive

rsite

te; b

ashk

i; qa

rk; j

o m

ë pa

k se

20

%.

Pje

sëm

arrja

rino

re e

të ri

njve

në

bord

e,

kësh

illa

dhe

kom

isio

ne

në q

ever

isje

n ve

ndor

e dh

e të

un

iver

site

teve

e s

hkol

lave

do

të rr

itet

mbi

20

%.

Kës

hilli

me

/ tak

ime

për

përg

atitj

en e

akt

eve

ligjo

re

dhe

nënl

igjo

re, n

ëpër

mje

t të

cila

ve d

o të

sig

uroh

et

pjes

ëmar

rja ri

nore

dhe

do

të re

dukt

ohen

pen

gesa

t te

knik

e.

MA

SH

, QS

, PR

, pu

shte

t ven

dor,

OJF

-të ri

nore

.

58



3. F

usha

ta n

dërg

jegj

ësim

i dh

e de

bate

në

nive

l ve

ndor

dhe

kom

bëta

r për

pë

rfsh

irjen

e v

ajza

ve të

re

ja n

ë st

rukt

urat

rino

re

përf

aqës

uese

.

Për

fshi

rje e

vaj

zave

në

Kës

hilla

t Rin

or

vend

or, P

arla

men

tin R

inor

, Qev

eritë

e

Nxë

nësv

e, Q

ever

itë S

tude

ntor

e,

orga

niza

ta p

ërfa

qësu

ese

sekt

oria

le

ose

prof

esio

nist

e rin

ore

etj.

- Fus

hata

ndë

rgje

gjës

imi n

ë sh

kolla

, uni

vers

itete

, ko

mun

itet.

-Tak

ime,

deb

ate

në k

omun

itet d

he T

V.

PR

, KR

SH

, QS

, Q

Nx,

OJF

- të

tjera

rin

ore.

2007

-201

1

4. F

usha

ta a

dvok

asie

dhe

lo

bim

me

inst

ituci

onet

qe

veris

ëse

në n

ivel

ven

dor

dhe

qend

ror,

për p

ërfs

hirje

n e

të ri

njve

në

proc

eset

dhe

st

rukt

urat

ven

dim

mar

rëse

.

Rrit

ja e

pje

sëm

arrje

s së

të ri

njve

dh

e pë

rfshi

rja e

tyre

në

proc

eset

ve

ndim

mar

rëse

në

nive

l ven

dor d

he

qend

ror.

Taki

me,

fush

ata

ndër

gjeg

jësi

mi n

ë ni

vel b

ashk

ish,

kë

shill

ash

të q

arqe

ve, P

arla

men

t Shq

ipta

r, Q

ever

i et

j.

OJF

-të ri

nore

, pu

shte

ti ve

ndor

dhe

qe

ndro

r

2007

-201

1

Të ri

njtë

do

të je

në m

ë të

info

rmua

r m

bi fo

rmat

dhe

mën

yrat

e

pjes

ëmar

rjes

së ty

re n

ë ve

ndim

-m

arrje

n ve

ndor

e dh

e në

inst

ituci

onet

e

eduk

imit.

Pub

likim

i i in

form

acio

neve

mbi

hap

ësirë

n e

të

rinjv

e në

ven

dim

mar

rje n

ë w

ebsi

te o

se p

ublik

ime

perio

dik.

Pus

htet

ven

dor,

Qev

eri,

OJF

-të.

2007

-201

1

Të ri

njtë

do

të k

enë

mun

dësi

të m

arrin

pj

esë

në m

bled

hjet

e k

ëshi

llave

ba

shki

akë

dhe

kom

isio

neve

qyt

etar

e m

e st

atus

të n

drys

hëm

(vëz

hgue

s,

deba

tues

dhe

sug

jeru

es n

ë va

rësi

të

rast

eve

dhe

çësh

tjeve

që

trajto

hen)

.

Adv

okas

i dhe

lobi

m p

ër n

drys

him

in e

rreg

ullo

res

së k

ëshi

llit b

ashk

iak

dhe

të b

ashk

isë

në ra

stet

ku

r nuk

lejo

n, n

uk g

aran

ton

dhe

nuk

prom

ovon

pj

esëm

arrje

n e

të ri

njve

në

vend

imm

arrje

.

OJF

-të ri

nore

.20

07-2

011

5. P

ublik

imi i

një

kod

i /

përm

bled

hjej

e lig

jore

për

të

drej

tat e

të ri

njve

Në

përm

bled

hje

do të

për

fshi

hen

të g

jitha

ligj

et q

ë af

ekto

jnë

të

rinjtë

(ars

im, p

unës

im, s

hërb

im

usht

arak

, sta

tusi

n e

stud

entit

, alk

ooli,

de

linku

enca

rino

re e

tj.)

Har

timi d

he p

ublik

imi i

për

mbl

edhj

es.

OJF

-të ri

nore

, M

TKR

S, d

onat

oret

2007

6. H

ap

ja e

zyrave p

ër r

inin

ë

në të

gjit

ha p

refe

ktur

at e

ve

ndit.

Në

çdo

pref

ektu

rë d

o të

ket

ë nj

ë nj

ësi b

ashk

ëren

dim

i të

polit

ikav

e dh

e ve

prim

tariv

e rin

ore.

Krij

imi i

rrje

tit të

qen

drav

e rin

ore

mul

tifun

ksio

nale

në

pre

fekt

ura

MTK

RS

,pu

shte

ti ve

ndor

, O

JF-të

rino

re e

tj.

2007

-200

890

.000

lekë

7. F

orm

aliz

imi d

he n

johj

a e

stru

ktur

ave

përf

aqës

uese

të

të ri

njve

në

vend

im-m

arrje

.

Stra

tegj

itë d

he p

olitik

at ri

nore

në

nive

l ve

ndor

dhe

kom

bëta

r, im

plem

entim

i i ty

re

do të

jenë

të m

onito

ruar

dre

jtpër

drej

t nga

pë

rfaqë

sues

it e të

rinj

ve.

Krijim

i i nj

ë ko

mite

ti rin

or p

ër m

onito

rimin

e s

trate

gjive

të

ndr

yshm

e në

nive

l bas

hkie

e p

refe

ktur

e, p

or e

dhe

në n

ivel q

endr

or (s

i p.s

h. m

onito

rimi i

impl

emen

timit t

ë st

rate

gjisë

kom

bëta

re të

rini

së e

tj.).

OJF

-të ri

nore

ve

ndor

e, K

RS

H,

QS

, PR

, MTK

RS

, pu

shte

ti ve

ndor

.

2007

8. P

ërfs

hirja

e ro

mëv

e në

st

rukt

urat

e p

ërfa

qësi

mit

rinor

Përfs

hirja

e të

rinj

ve ro

më

në s

trukt

urat

rin

ore

përfa

qësu

ese.

Duk

e qe

në s

e sh

umic

a e

tyre

nuk

vaz

hdoj

në s

hkol

lën

e m

esm

e, z

gjed

hjet

e p

arla

men

tit ri

nor

mun

d të

kry

hen

në k

omun

itete

t e ty

re

sipa

s m

odel

it të

PR

dhe

të z

gjed

hurit

të

mar

rin n

jë s

tatu

s të

bar

abar

të b

rend

a PR

ven

dore

.

Org

aniz

im i

zgje

dhje

ve n

ë ko

mun

itetin

rom

, për

të

pas

ur e

dhe

ata

përfa

qësu

es n

ë P

arla

men

tet

Rin

ore

(edh

e ku

r nuk

shk

ojnë

në

shko

llë).

PR

, Qen

dra

Rin

ore

e IL

O/IP

EC

, or

gani

zata

t ven

dore

rin

ore

rom

e, O

JF-të

e

tjera

.

2007

59



10. F

orum

e m

e ka

ndid

atët

p

ër k

ryeta

rë b

ash

kie

dh

e

për d

eput

etë

dhe

kërk

esë

lloga

rie n

ë de

bate

të h

apur

a pe

riodi

ke.

Sea

ncat

dëg

jimor

e në

kua

drin

e

soci

al a

ccou

ntab

ility

do

të

ndik

ojnë

dre

jtpër

drej

t në

afrim

in e

po

litik

bërë

sve

dhe

polit

ikzb

atue

sve

me

shqe

tësi

met

e të

rinj

ve, s

i dhe

në

kriji

min

e n

jë k

ultu

re të

llog

arid

hëni

es

polit

ike

dhe

fi nan

ciar

e pë

rbal

lë

përfi

tues

ve të

shë

rbim

eve

publ

ike,

du

ke n

diku

ar n

ë nd

ërgj

egjë

sim

in e

nd

ërsj

ellë

.

Taki

me,

sea

nca

dëgj

imor

e dh

e m

onito

rimi t

ë pr

emtim

eve.

O

JF-të

rino

re.

2007

-201

1

11. K

rijim

i i h

apës

irës

për

Avok

at S

tude

ntor

pra

në

zyrës s

ë A

vo

kati

t të

Po

pu

llit

.

Për

voja

e d

erita

nish

me

ka tr

egua

r se

shqe

tësi

met

e s

hum

ta të

stu

dent

ëve

dhe

nxën

ësve

nuk

gje

jnë

leht

ësitë

e

nevo

jshm

e të

mbr

ojtje

s lig

jore

.

Taki

me,

lobi

m p

ër v

endo

sjen

e A

voka

tit S

tude

ntor

pr

anë

Avok

atit

të P

opul

lit.

Qev

eria

Stu

dent

ore,

P

R, O

JF-të

etje

ra.

2007

12. P

rogr

am in

form

imi p

ër

orga

niza

tat r

inor

e i L

igjit

për

të

Dre

jtën

e In

form

imit

Një

njo

hje

më

e m

irë e

ligjit

për

info

rmim

in p

ublik

do

të s

jellë

pë

rmirë

sim

të a

ftësi

ve të

të ri

njve

për

të

mar

rë in

form

acio

n pë

r çës

htje

të

rënd

ësis

hme

ose

që n

diko

jnë

tekn

ikis

ht

drej

tpër

drej

t në

nevo

jat e

tyre

.

Taki

me,

sem

inar

e in

form

uese

për

Lig

jin p

ër të

D

rejtë

n e

Info

rmim

it, p

ublik

ime

dhe

pasq

yrim

në

web

.

OJF

-të ri

nore

, sh

oqat

at e

med

iave

. 20

07

13. P

jesë

mar

rje n

ë ha

rtim

in

e bu

xhet

it pë

r ars

imin

dhe

rin

inë

në n

ivel

pre

fekt

ure

dhe

në n

ivel

qen

dror

.

Të ri

njtë

do

të k

enë

mun

dësi

të s

hpre

hin

përp

arës

itë e

tyre

, nev

ojat

, si d

he d

o të

ken

ë m

undë

sinë

të p

ërfs

hihe

n në

kë

shilli

met

par

apra

ke të

bux

hete

ve, s

i dh

e në

mon

itorim

et e

tyre

.

- Kës

hilli

me

/ Tak

ime

në p

roce

sin

e ha

rtim

it.

- Mon

itorim

i bu

xhet

it.- L

obim

në

kësh

ill b

ashk

iak

dhe

Par

lam

ent.

OJF

-të ri

nore

, pu

shte

ti ve

ndor

, Q

ever

ia, d

eput

etët

.

2007

-201

1

14. R

ritja

e tr

ansp

aren

cës

mid

is d

onat

orëv

e dh

e O

JF-

ve ri

nore

– ç

’mon

opol

izim

i i

fond

eve

Publ

ikim

i i va

zhdu

eshë

m i

rapo

rteve

, kr

yerja

e tr

ansp

aren

cës

fi nan

ciar

e të

or

gani

zata

ve ri

nore

në

mën

yrë

real

e, s

i dh

e bë

rja p

ublik

e ng

a an

a e

dona

torë

ve

e m

bësh

tetje

s që

japin

për o

rgan

izata

t rino

re.

- Pub

likim

i i ra

porte

ve të

vep

rimta

rive

të O

JF-v

e.- P

ublik

im i

polit

ikav

e dh

e st

rate

gjiv

e m

bësh

tetë

se

nga

ana

e do

nato

rëve

për

org

aniz

atat

rino

re.

OJF

-të, d

onat

orët

.20

07-2

011

15. R

ritja

e p

jesë

mar

rjes

së të

rinj

ve n

ë vo

time

dhe

eduk

imi i

të ri

njve

për

rë

ndës

inë

e pj

esëm

arrje

s në

vo

time

dhe

të d

rejtë

n pë

r të

votu

ar.

Aftë

sim

i i të

rinj

ve p

ër të

vot

uar,

rritj

a e

nive

lit të

tyre

të in

form

acio

nit n

ë lid

hje

me

proc

edur

at d

he d

etaj

et e

pr

oces

it të

vot

imit,

edu

kim

i i ty

re m

bi

rënd

ësin

ë e

votë

s dh

e të

dre

jtës

për

ta u

shtru

ar a

të.

- Fus

hatë

info

rmim

i për

pro

cedu

rat e

vot

imit,

ve

ndin

, lis

tat e

vot

uesv

e në

shk

olla

dhe

kom

unite

t.

- Njo

hja

me

legj

isla

cion

in e

vot

imit.

- Krij

imi i

gru

peve

mbë

shte

tëse

për

info

rmac

ion

në k

omun

itet.

- Fus

hatë

info

rmim

i në

med

iat rin

ore

dhe

med

iat e

tjera

.- F

usha

të s

ensi

biliz

imi p

ër n

xitje

n e

fi rst

tim

e vo

ters

për

pje

sëm

arrje

në

votim

e.- N

xitja

dhe

edu

kim

i i v

ajza

ve të

reja

për

të m

arrë

pj

esë

në v

otim

(në

veri

dhe

zona

rura

le).

- Moc

k E

lect

ions

- O

rgan

izim

i i k

once

rteve

Roc

k th

e Vo

te.

- Fus

hata

ndë

rgje

gjës

imi n

ë TV

.

PR

, KR

SH

dhe

de

gët v

endo

re,

MJA

FT, O

JF-të

rin

ore

vend

ore,

qe

ndra

t rin

ore,

QS

, M

edia

.

2007

-201

1

60



3. R

ritje

e k

ërke

sës

së

inte

resa

ve ri

nore

për

ballë

of

ertë

s zg

jedh

ore

polit

ike.

Për

ballj

a e

kërk

esav

e të

të ri

njve

në

niv

el v

endo

r, e

prob

lem

atik

ës,

përp

arës

ive

të ty

re m

e of

erta

t zg

jedh

ore

të k

andi

datë

ve p

ër

krye

tarë

bas

hkis

h os

e de

pute

të, f

utja

e

këty

re p

ërpa

rësi

ve n

ë ag

jend

ë dh

e m

onito

rimi i

per

form

ancë

s së

të z

gjed

hurv

e dh

e m

bajtj

es

së p

rem

timev

e të

tyre

do

të rr

isë

inte

resi

n e

të ri

njve

për

pro

cesi

n zg

jedh

or, b

esim

in n

ë kë

të p

roce

s dh

e si

rrje

dhim

ang

azhi

min

dhe

pj

esëm

arrje

n e

tyre

në

votim

e.

- For

ume

me

kand

idat

ët p

ër k

ryet

arë

bash

kie

dhe

për d

eput

etë

dhe

kërk

esë

lloga

rie n

ë de

bate

të

hapu

ra p

erio

dike

. - D

ebat

e në

TV

mes

të ri

njve

dhe

kan

dida

tëve

- Pub

likim

i mat

eria

lesh

ndë

rgje

gjës

uese

- Për

dorim

i w

ebsi

te-v

e si

ww

w.u

nevo

toj.c

om,

ww

w.v

otoj

.com

, ww

w.z

gjed

hje.

com

etj.

për

in

form

acio

n.

PR

, KR

SH

dhe

de

gët v

endo

re,

MJA

FT, O

JF-të

rin

ore

vend

ore,

qe

ndra

t rin

ore,

QS

, M

edia

.

2007

-201

1

4. V

ëzhg

im i

zgje

dhje

ve n

ga

të ri

njtë

. Të

rinj

të d

o të

jenë

pje

së a

ktiv

e e

vëzh

gim

it të

zgj

edhj

eve,

duk

e rr

itur

kësh

tu m

undë

sinë

e g

aran

timit

të n

jë

proc

esi t

ë rr

egul

lt zg

jedh

or.

- Tra

jnim

i të

rinj

ve p

ër v

ëzhg

imin

. - M

onito

rimi i

zgj

edhj

eve

në n

ivel

ven

dor d

he

qend

ror.

AC

AC

, KR

SH

, M

JAFT

, PR

, Q

S, O

JF të

tjer

a ve

ndor

e et

j.

2007

-201

1

Rrit

ja e

pj

esëm

arrje

s së

të ri

njve

në

luftë

n ku

ndër

ko

rrup

sion

it.

Ndë

rtim

i rr

jete

ve ri

nore

kun

dër

korr

upsi

onit

dhe

ndër

mar

rja e

fu

shat

ave

ndër

gjeg

jësu

ese

në

luftë

n ku

ndër

kor

rups

ioni

t.

Të ri

njtë

do

të je

në m

ë të

aftë

të

orga

nizo

hen

dhe

të a

ngaz

hohe

n në

lu

ftën

kund

ër k

orru

psio

nit.

Aftë

sim

dhe

traj

nim

i or

gani

zata

ve ri

nore

për

të

luftu

ar k

orru

psio

nin.

O

JF-të

rino

re,

AC

AC

.20

07-2

011

Krij

im k

apac

itete

sh d

he k

rijim

in

frast

rukt

ure

për d

enon

cim

in e

ko

rrup

sion

it.

Mbë

shte

tje lo

gjis

tike

dhe

fi nan

ciar

e pë

r kët

o ni

sma

edhe

nga

inst

ituci

onet

qev

erita

re q

endr

ore

ose

vend

ore.

OJF

-të ri

nore

.20

07-2

011

Rrit

ja e

bas

hkëp

unim

it m

idis

se

ktor

ëve

dhe

akto

rëve

të n

drys

hëm

në

luftë

n ku

ndër

kor

rups

ioni

t.

Bas

hkëp

unim

me

inst

ituci

onet

qev

erita

re,

ndër

kom

bëta

re d

he s

trukt

ura

të tj

era

të s

hoqë

risë

civi

le.

OJF

-të ri

nore

, pu

shte

ti ve

ndor

dhe

qe

ndro

r.

2007

-201

1

Mon

itorim

i i k

orru

psio

nit n

ë in

stitu

cion

e të

ndr

yshm

e, v

eçan

ëris

ht

në s

hërb

imet

pub

like

nga

të ri

njtë

dhe

gr

upet

për

faqë

sues

e të

tyre

.

- S

onda

zhe

- S

tudi

me

- A

nkes

a-

Shk

ëmbi

m in

fo m

e in

stitu

cion

et-

Sea

nca

publ

ike

dëgj

imor

e dh

e in

terp

elan

ca

për m

asat

që

kanë

mar

rë s

trukt

urat

sht

etër

ore

kund

ër k

orru

psio

nit

- R

apor

tim p

erio

dik

mbi

arr

itjet

OJF

-të ri

nore

.20

07-2

011

61



Rrit

je e

niv

elit

të in

form

imit

mid

is

të ri

njve

dhe

kom

unite

tit të

gje

rë

në li

dhje

me

përm

asat

real

e të

ko

rrup

sion

it dh

e pr

aktik

ave

korr

uptiv

e në

jetë

n to

në, t

ë m

ënyr

ave

për t

’i sh

man

gur e

luftu

ar k

ëto

prak

tika.

- Fus

hata

sen

sibi

lizue

se k

undë

r kor

rups

ioni

t në

fush

a të

ndr

yshm

e sh

ënde

tësi

, ars

im, s

hërb

ime,

du

ke d

enon

cuar

kos

ton

e tij

në

jetë

n e

të ri

njve

.-P

erfo

rman

ca, k

once

rte, k

ompe

ticio

ne, a

ksio

ne n

ë rr

ugë

etj.

- Mbë

shte

tje të

med

iave

rino

re.

- Shp

ërnd

arje

mat

eria

lesh

ndë

rgje

gjës

uese

.- T

akim

e pu

blik

e dh

e se

anca

dëg

jimor

e.

OJF

-të, m

edia

, in

stitu

cion

et p

ublik

e,

push

teti

vend

or d

he

ai q

endr

or.

2007

-201

1

Rrit

ja e

ba

shkë

puni

mit

kom

bëta

r dhe

nd

ërko

mbë

tar

(rajo

n e

më

gjer

ë)

1. B

ashk

ëren

dim

më

i mirë

dh

e in

form

acio

n pë

r vep

rimta

ri ko

mbë

tare

dhe

ndë

rkom

bëta

re,

si d

he p

ërm

irësi

m i

stan

dard

eve

të p

ërfa

qësi

mit.

Rrit

je e

niv

elit

të in

form

acio

nit

mbi

vep

rimta

ri, e

veni

men

te d

he

prog

ram

e nd

ërko

mbë

tare

për

të ri

nj

duke

ç’m

onop

oliz

uar p

ërdo

rimin

e

info

rmac

ioni

t vet

ëm n

ga d

isa

palë

.

- Sig

urim

dhe

shp

ërnd

arje

info

rmac

ioni

për

ve

prim

tari

dhe

prog

ram

e rin

ore

në n

ivel

nd

ërko

mbë

tar.

- Krij

im i

një

stru

ktur

e pë

r shp

ërnd

arje

n e

info

rmac

ioni

t në

mën

yrë

perio

dike

(mbl

edhj

e,

grup

e-m

aili,

web

site

, new

slet

ter,

botim

e,

fl etë

palo

sje

etj.)

.

OJF

-të ri

nore

ko

mbë

tare

, KR

SH

ve

ndor

e, M

TKR

S,

Zyra

e K

ëshi

llit t

ë E

urop

ës.

2007

-200

8

Rrit

je e

niv

elit

të in

form

acio

nit t

ë të

rinj

ve s

hqip

tarë

në

lidhj

e m

e pr

ogra

min

You

th (R

inia

) të

Kës

hilli

t të

Eur

opës

do

të s

jellë

edh

e m

ë te

për

mun

dësi

dhe

sha

nse

për p

jesë

mar

rje

dhe

bash

këpu

nim

të o

rgan

izat

ave

dhe

grup

eve

rinor

e në

kët

ë pr

ogra

m.

Pro

gram

pro

mov

imi i

pro

gram

it Yo

uth

(Rin

ia) t

ë K

ëshi

llit t

ë E

urop

ës.

MTK

RS

, OJF

-të

rinor

e, Z

yra

e K

ëshi

llit t

ë E

urop

ës.

2

007

Org

aniz

imi i

pan

aire

ve ri

nore

në

nive

l raj

oni b

rend

a ve

ndit

(sip

as

zona

ve g

jeog

rafi k

e: v

eri,

jug,

qe

ndër

) dhe

jash

të ti

j (m

e ve

ndet

nd

ërku

fi tar

e, v

ende

t e S

EE

etj.

) do

të

rris

ë m

undë

sitë

për

bas

hkëp

unim

e nd

ërra

jona

le d

he s

hkëm

bim

e pë

rvoj

ash

dhe

mod

eles

h.

Reg

iona

l You

th F

air.

OJF

-të R

inor

e,

Pus

htet

i Ven

dor,

MTK

RS

.

2007

-201

1

Pub

likim

i nj

ë bo

timi p

erio

dik

në s

hqip

dh

e an

glis

ht d

o të

shë

rbej

ë pë

r të

prom

ovua

r në

nive

l raj

onal

dhe

më

gjer

ë in

form

acio

nin

për v

eprim

tari

rinor

e në

Shq

ipër

i.

Pub

likim

i nj

ë bo

timi p

erio

dik

mbi

vep

rimta

ritë

rinor

e dh

e pr

ogra

met

e o

rgan

izat

ave

rinor

e.M

TKR

S.

2007

-201

1

Pro

gram

et e

shk

ëmbi

mit

të p

ërvo

jave

të

org

aniz

atav

e rin

ore

(stu

dy v

isit

etj.)

m

e ve

ndet

e ra

joni

t do

të rr

itin

nive

lin

e ba

shkë

puni

mit

dhe

do të

inte

groj

në

të ri

njtë

në

rajo

n e

më

gjer

ë.

Org

aniz

im i

Vizi

tave

Stu

dim

ore.

O

JF-të

rino

re.

2007

-201

1

62



2. V

eprim

tari

tem

atik

e m

e që

llim

e ve

prim

i kon

kret

të

tipit

cros

s bo

rder

Vepr

imta

ri të

foku

suar

a në

mje

dis,

ku

lturë

, eko

nom

i, tu

rizëm

, min

orite

t, si

guri

etj.

si n

ë S

hkod

ër d

he M

alës

ia

e M

adhe

(Liq

eni i

Shk

odrë

s e

Lum

i i B

unës

), P

ogra

dec

(Liq

eni i

Ohr

it),

Gjir

okas

tër (

Dro

pulli

), S

aran

dë

(Ksa

mil)

, Kuk

ës (z

onat

e m

inua

ra të

ku

fi rit)

rris

in n

ivel

in e

bas

hkëp

unim

it,

inte

groj

në të

rinj

të n

ë ra

jon

e m

ë gj

erë.

- Org

aniz

im i

Shk

olla

ve të

Ver

ës.

- Org

aniz

im i

Kam

peve

Rin

ore

të P

unës

O

JF-te

Rin

ore,

P

usht

eti V

endo

r etj.

2007

-200

8

3. V

eprim

tari

që p

rom

ovoj

në

bash

këje

tesë

n dh

e si

gurin

ë në

rajo

n.

Trye

za të

rrum

bulla

këta

, wor

ksho

p-e

që p

ërfs

hijn

ë çë

shtje

të n

xeht

a si

mar

rëdh

ënie

t me

Sër

binë

dhe

K

osov

ën, k

u S

hqip

ëria

mun

d të

luaj

ë ro

l afru

es.

- Org

aniz

im i

Trye

zave

të R

rum

bulla

këta

- Org

aniz

im i

ëork

shop

eve

Raj

onal

e pë

r çës

htje

n e

sigu

risë

dhe

prom

ovim

it të

tole

ranc

ë dh

e ba

shkë

jete

sës

mes

pop

ujve

.

OJF

-të ri

nore

, M

TKR

S, P

artn

erë

në R

ajon

.

2007

-201

1

4. N

gritj

a e

kam

peve

rino

re

ndër

kom

bëta

re

Kam

pe q

ë ng

rihen

në

zona

turis

tike

që p

rom

ovoj

në a

spek

tet m

ë të

mira

të

kul

turë

s dh

e tu

rizm

it sh

qipt

ar s

i në

zonë

n e

Riv

ierë

s, n

ë Li

qeni

n e

Ohr

it,

në L

iqen

in e

Shk

odrë

s, n

ë Vo

skop

ojë,

S

aran

dë e

tj. S

htet

i mun

d të

ofro

jë

hapë

sirë

dhe

të b

ëhet

bas

hkin

vest

itor

me

bizn

esin

ven

das,

por

edh

e të

ba

shkë

puno

het m

e nd

ërko

mbë

tarë

t (s

tand

ardi

i Yo

uth

Hos

tel)

Org

aniz

im i

Kam

peve

Rin

ore

Ndë

rkom

bëta

reO

JF-te

rino

re,

Biz

nesi

, pus

htet

i ve

ndor

, MTK

RS

etj.

2007

-201

1

Info

rmim

i dh

e in

tegr

imi

i stu

dent

ëve

shqi

ptar

ë që

je

tojn

ë dh

e st

udio

jnë

në

botë

1. P

rogr

am in

form

acio

ni p

ër

shko

llim

jash

të v

endi

t dhe

in

tegr

imi i

stu

dent

ëve

pas

kthi

m n

ë ve

nd.

Web

site

me

info

rmac

ion

mbi

mun

dësi

të

për s

hkol

lim n

ë un

iver

site

te d

he s

hkol

la

jash

të v

endi

t, pr

oced

urat

e p

rani

mit,

të

pajis

jes

me

vizë

, mun

dësi

të e

bur

save

të

stu

dim

it, o

rgan

izim

et s

tude

ntor

e,

punë

t par

t tim

e, p

rakt

ikat

e in

ters

hip-

it pë

r stu

dent

ët s

hqip

tarë

jash

të d

he p

ër

ata

që s

tudi

ojnë

jash

të n

ë Sh

qipë

ri.

Krij

imi d

he m

irëm

bajtj

a e

një

web

site

rino

r, pr

omov

imi i

tij.

AS

AN

, MA

SH

, M

TKR

S, M

inis

tria

e Ja

shtm

e, M

inis

tria

e In

tegr

imit.

2007

-201

1

Bas

hk[re

ndim

dhe

shk

ëmbi

m

info

rmac

ioni

për

mun

dësi

stu

dim

i un

iver

sita

re d

he p

asun

iver

sita

re,

burs

a st

udim

i, pr

aktik

a in

tern

ship

-i et

j.

Forc

imi i

stru

ktur

ave

rinor

e në

ven

d që

sig

uroj

në

këtë

info

rmac

ion.

A

SA

N, M

AS

H.

2007

-201

1

Rrit

ja e

mun

dësi

ve p

ër p

rakt

ika

inte

rnsh

ip-i

në a

dmin

istra

tën

publ

ike

për t

ë rin

jtë q

ë st

udio

jnë

jash

të.

Pra

ktik

a in

tern

ship

-i në

adm

inis

tratë

n pu

blik

e ve

ndor

e A

SA

N, p

usht

eti

vend

or20

07-2

011

63



Pan

air o

rient

ues

për s

tudi

met

ja

shtë

ven

dit d

o të

org

aniz

ohet

m

e pj

esëm

arrje

n e

pers

onav

e që

st

udio

jnë

jash

të d

he të

eks

pertë

ve, t

ë ci

lët d

o të

rris

in n

ivel

in e

info

rmac

ioni

t te

të ri

njtë

për

pro

cedu

rat d

he

mun

dësi

të e

shk

ollim

it ja

shtë

.

Pan

air o

rient

ues

për s

tudi

me

jash

të v

endi

t. A

SA

N, M

TKR

S,

MA

SH

, Min

istri

a e

Jash

tme,

Min

istri

a e

Inte

grim

it. B

izne

si,

OJF

-të ri

nore

.

2007

-201

1

2. P

ërcj

ellja

dhe

ndj

ekja

e

anke

save

për

tri ç

ësht

jet

kryeso

re:

do

ku

men

tac

ion

,

kom

unik

im m

e am

basa

dat

dhe

përf

aqës

itë, v

iza.

Sht

eti d

uhet

të m

arrë

për

gjeg

jësi

dh

e, a

ty k

u ka

hap

ësirë

, edh

e të

nd

ërm

jetë

sojë

për

të le

htës

uar

proc

esin

e a

plik

imev

e pë

r shk

ollim

dh

e vi

za s

i dhe

ofri

min

e n

jë

shër

bim

i me

p[rp

ar[s

i për

paj

isje

n m

e do

kum

enta

cion

të të

rinj

ve q

ë ap

likoj

në.

- Tak

ime

me

përfa

qësu

es të

Qev

eris

ë.- E

vide

ntim

i dhe

ndj

ekja

e ra

stev

e pë

r zgj

idhj

e.

AS

AN

, MA

SH

, M

inis

tria

e Ja

shtm

e,20

07-2

011

3. R

ritja

e k

apac

itete

ve të

zyrës p

ran

ë M

AS

H q

ë m

erret

me

konv

ertim

in e

dip

lom

ave.

Për

voja

e d

erita

nish

me

duhe

t të

shër

bejë

si n

jë s

htys

ë pë

r të

fuqi

zuar

dh

e rr

itur k

apac

itete

t për

kon

verti

min

në

mën

yrë

sa m

ë pr

ofes

iona

le, p

or

edhe

sa

më

të s

hpej

të të

dip

lom

ave

Zgje

rimi i

per

sone

lit d

he s

trukt

urës

në

MA

SH

që

mer

ret m

e ko

nver

timin

e d

iplo

mav

e.A

SA

N, M

AS

H,

2007

4. S

tudi

m m

bi p

ersp

ektiv

ën

e pu

nësi

mit

në S

hqip

ëri p

ër

4- v

jeça

rin e

ard

hshë

m d

he

shpa

llja

e ve

ndev

e të

pun

ës

sipa

s kë

tij s

tudi

mi.

Qev

eria

Shq

ipta

re d

uhet

të

reko

man

dojë

per

spek

tivën

e n

evoj

ave

për p

unës

imin

në

kuad

rin e

zhv

illim

it,

të in

tegr

imit

dhe

fush

ave

që k

ërko

jnë

kapa

cite

te p

ër të

ard

hmen

.

Stu

dim

për

4- v

jeça

rin e

ard

hshë

m n

ë lid

hje

me

tregu

n e

ardh

shëm

të p

unës

pas

kët

ij 4-

vje

çari.

O

JF-të

rino

re,

MP

CS

SH

B, M

AS

H,

INS

TAT.

2007

Nxi

tja d

he

prom

ovim

i i

vulln

etar

izm

it rin

or d

he ro

lit të

rij

në

zhvi

llim

in

e ve

ndit.

1. H

artim

i i le

gjis

laci

onit

për v

ulln

etar

izm

in d

he

kriji

mi i

infr

astr

uktu

rës

adm

inis

trat

ive

të z

batim

it të

tij.

KR

SH

ka

inic

iuar

pre

j 5 v

jetë

sh

ligjin

, i c

ili ë

shtë

në

disk

utim

në

nive

l org

aniz

mas

h jo

qeve

ritar

dhe

in

stitu

cion

esh

ndër

kom

bëta

re

dhe

tash

më

ka a

rdhu

r koh

a që

të

disk

utoh

et n

ë ni

vel q

ever

itar.

Kës

hilli

mi,

vazh

dim

i i p

unës

dhe

fi na

lizim

i i li

gjit

për v

ulln

etar

izm

in.

UN

V, K

RS

H, K

ryqi

i K

uq S

hqip

tar,

VIS

, OJF

të

tjera

, MTK

RS

, M

PC

SS

HB

.

2007

Njo

hja

e pu

nës

vulln

etar

e, fu

tja n

ë si

stem

in e

kre

ditim

it të

pik

ëve

për o

rët

e pu

nës

vulln

etar

e, n

ë m

ënyr

ë që

ato

të

llog

arite

n si

ava

ntaz

h pë

r hyr

jen

në

univ

ersi

tet.

Njo

hja

dhe

certi

fi kim

i i p

unës

vul

lnet

are,

futja

në

sist

em p

ikës

h i o

rëve

të p

unës

vul

lnet

are

për

hyrje

n në

uni

vers

itet.

MA

SH

, OJF

-të

rinor

e.

2007

-200

8

64



2. E

duki

mi d

he p

rom

ovim

i i

vulln

etar

izm

itR

ritja

e n

dërg

jegj

ësim

it të

të ri

njve

dh

e të

kom

unite

tit p

ër rë

ndës

inë

e pu

nës

vulln

etar

e.

Fush

ata

sens

ibili

zues

e pë

r vul

lnet

ariz

min

dhe

rë

ndës

inë

e tij

. O

JF-të

rino

re, U

NV,

m

edia

. 20

07-2

011

Futja

në

kurr

ikul

at e

të g

jitha

niv

elev

e e

info

rmac

ioni

t për

vul

lnet

ariz

min

(s

hoqë

rim m

e or

ë pr

aktik

e që

në

eduk

imin

par

ashk

ollo

r).

Har

timi i

kur

rikul

ave

ose

përm

irësi

mi i

aty

re

ekzi

stue

se, d

uke

përfs

hirë

info

rmac

ion

mbi

vu

llnet

ariz

min

.

MA

SH

, OJF

-të

rinor

e.20

07-2

008

3. P

rom

ovim

i i v

ulln

etar

izm

it në

sek

torin

e s

hërb

imev

e

dhe

nevo

jave

për

parë

sore

.

Pro

gram

e nd

ërm

jetë

sim

i ndë

rmje

t or

gani

zata

ve e

inst

ituci

onev

e dh

e vu

llnet

arëv

e të

inte

resu

ar p

ër p

unë

dhe

prak

tika

në k

ëto

inst

ituci

one

– ng

ritja

e n

jë q

endr

e in

form

acio

ni ri

nor.

Ngr

itja

e nj

ë qe

ndre

info

rmac

ioni

rino

r që

ofro

n in

form

acio

n në

lidh

je m

e or

gani

zata

t dhe

in

stitu

cion

et e

hap

ura

për p

rakt

ika

të ti

lla.

KR

SH

, MTK

RS

, M

JAFT

. 20

07-2

011

Har

timi d

he im

plem

entim

i i

prog

ram

eve

të s

hërb

imit

vulln

etar

në

inst

ituci

onet

e s

hërb

imev

e pu

blik

e so

cial

e (s

pita

le, s

htëp

i fëm

ije,

inst

ituci

one

për p

erso

nat m

e af

tësi

të

kufi z

uara

etj.

)

Pro

gram

e sh

ërbi

mi v

ulln

etar

në

inst

ituci

onet

e

shër

bim

eve

publ

ike

soci

ale.

OJF

-të ri

nore

, Q

ever

ia, p

usht

eti

vend

or, F

akul

teti

i S

hken

cave

Soc

iale

, in

stitu

cion

et p

ublik

e sh

tetë

rore

2007

-200

8

Pro

mov

imi i

vul

lnet

ariz

mi t

emat

ik

(rin

gjal

lja e

mje

dise

ve të

bra

ktis

ura,

të

god

inav

e të

vje

tra, p

astri

mev

e dh

e gj

elbë

rimev

e et

j.), k

thim

i i ty

re

në m

jedi

se a

rgët

uese

, tur

istik

e,

prod

hues

e.

Vepr

imta

rie ri

nore

vul

lnet

are

për r

ikon

stru

ktim

e dh

e gj

elbë

rime

të m

jedi

seve

pub

like.

O

JF-të

rino

re,

MTK

RS

, pus

htet

i ve

ndor

.

2007

-201

1

4. S

hkëm

bim

e vu

llnet

are

mid

is o

rgan

izat

ave

në v

end,

në

rajo

n dh

e m

ë gj

erë.

Pro

gram

e sh

këm

bim

i vul

lnet

arës

h m

e ve

ndet

e tj

era,

bas

hkër

endi

m m

ë i m

adh

në n

ivel

rajo

nal d

he k

ombë

tar

për k

ëto

prog

ram

e.

- Shk

ëmbi

me

të v

ulln

etar

ëve

mes

org

aniz

atav

e.- N

gritj

a dh

e fu

nksi

onim

i i q

endr

ave

bash

këre

ndue

se p

ër s

hkëm

bim

in e

vul

lnet

arëv

e.

UN

V, K

RS

H,

MJA

FT, O

JF-të

rin

ore

vend

ore,

M

TKR

S.

2007

-200

8

Edu

kim

i q

yte

tar

i të

rinjv

e.

1. F

utja

e k

urrik

ulës

së

ed

ukatë

s q

yte

tare n

ë

shko

llat e

mes

me

dhe

shoq

ërim

i me

orë

prak

tike.

Har

timi i

kur

rikul

ave

për s

hkol

lat

e m

esm

e dh

e pë

rmirë

sim

i i a

tyre

të

shk

ollë

s në

ntëv

jeça

re d

uke

përfs

hirë

noc

ioni

n e

shoq

ëris

ë ci

vile

, or

gani

zata

ve m

e që

llim

njo

hjen

e

të ri

njve

me

to, s

i dhe

për

fshi

rjen

e te

mav

e në

lidh

je m

e ko

rrup

sion

in

dhe

shm

angi

en e

tij,

tole

ranc

ën d

he

inte

grim

in e

min

orite

teve

, të

drej

tat e

nj

eriu

t etj.

- Për

fshi

rja n

ë ku

rrik

ulë

e no

cion

it “S

hoqë

ri ci

vile

”, “O

rgan

izat

a” e

tj.- P

rakt

ikat

kor

rekt

e në

inst

ituci

onet

pub

like,

(si

shm

ange

t kor

rups

ioni

)- T

oler

anca

, nxi

tja d

he in

tegr

imi i

kom

unite

teve

m

inor

itare

(tak

ime

në te

rren

)- T

ë dr

ejta

t e n

jeriu

t

OJF

-të ri

nore

, M

AS

H, O

rgan

izat

at

e të

dre

jtave

të

njer

iut.

2007

-200

8

Pro

gram

mon

itorim

i për

zhv

illim

in

e lë

ndës

së

eduk

atës

qyt

etar

e m

e sy

nim

mat

jen

e efi

kas

itetit

të s

aj,

vler

ësim

in e

mun

gesa

ve n

ë te

kst e

tj.

Pro

gram

mon

itorim

i për

efi k

asite

tin e

zhv

illim

it të

lë

ndës

së

eduk

atës

qyt

etar

e O

JF-të

rino

re,

MA

SH

,20

07-2

008

65



2. F

usha

të s

ensi

biliz

uese

“T

ë g

jith

ë t

ë n

drysh

ëm

, të

gjith

ë të

bar

abar

të”

për t

ë gj

itha

fush

at b

rend

a ve

ndit,

po

r edh

e në

niv

el ra

jona

l dh

e ev

ropi

an.

Fush

ata

sens

ibili

zues

nën

mot

on:

“Të

gjith

ë të

ndr

yshë

m, t

ë gj

ithë

të

bara

bartë

” do

të n

diko

jnë

në rr

itjen

e

ndër

gjeg

jësi

mit

të të

rinj

ve n

ë lid

hje

me

bara

zinë

dhe

tole

ranc

ën

për ç

ësht

je të

ndr

yshm

e: g

jini,

aftë

si e

kufi

zua

r, ro

mët

, gru

pet e

m

argj

inal

izua

ra e

tj. n

ë ni

vel k

ombë

tar,

por e

dhe

në n

ivel

ndë

rkom

bëta

r pë

r zbu

tjen

e pa

ragj

ykim

eve

dhe

prom

ovim

in e

tole

ranc

ës d

he

bash

këje

tesë

s m

es e

tniv

e.

- Fus

hata

sen

sibi

lizim

i: “T

ë gj

ithë

të n

drys

hëm

, të

gjith

ë të

bar

abar

të” p

ër ç

ësht

jet g

jinor

e, a

ftësi

e

kufi z

uar,

rom

ët, g

rupe

t e m

argj

inal

izua

ra.

- Fus

hatë

sen

sibi

lizue

se n

ë ni

vel B

allk

anik

m

es s

hqip

tarë

ve-m

alaz

ezëv

e-se

rbëv

e-m

aqed

onas

ve-g

rekë

ve.

- Fus

hatë

sen

sibi

lizue

se n

ë ni

vel e

urop

ian

në k

uadr

in e

për

pjek

jeve

për

zbu

tjen

e pa

ragj

ykim

eve

euro

pian

e pë

r për

fshi

rjen

e S

hqip

ëris

ë në

Eur

opë.

OJF

-të ri

nore

, OJF

- të

tjer

a, M

TKR

S,

partn

erë

të v

ende

ve

të tj

era,

Zyr

a e

KE

në

Shq

ipër

i.

2007

-201

0

3. E

duki

mi i

të ri

njve

në

përm

jet m

as m

edia

s.

Hap

ësirë

më

e m

adhe

për

pro

gram

e ed

ukat

ive

dhe

soci

ale

në m

edia

, m

bësh

tetje

më

e m

adhe

e m

edia

ve

rinor

e dh

e pu

blik

imev

e të

të ri

njve

.

- Em

isio

ne n

ë TV

dhe

Rad

io.

- Mbë

shte

tja e

med

iave

rino

re, g

azet

a të

shk

olla

ve

të m

esm

e.- M

onito

rimi n

ëpër

mje

t K.D

.R.T

.V.P

.SH

i TV

dhe

R

adio

s pu

blik

e, n

ëse

kanë

em

isio

ne p

ër ri

ninë

, në

se e

resp

ekto

jnë

përq

indj

en e

ven

dosu

r nga

lig

ji pë

r pro

gram

acio

n so

cial

(rin

or)

-Lob

im p

ranë

KK

RT

për u

ljen

e ta

rifav

e të

TV

që

trans

met

ojnë

pro

gram

e ed

ukat

ive,

soc

iale

për

të

rinj

të.

OJF

-të

rinor

e, K

KR

T,

K.D

.R.T

.V.P

.SH

, K

omis

ioni

i M

edia

s.

2007

-200

8

Rrit

ja e

m

undë

sive

për

in

form

acio

n dh

e pu

nësi

m të

të

rinjv

e

Taki

me

dhe

kësh

illim

e m

e ek

sper

të

të p

usht

etit

vend

or p

ër o

rgan

izim

in e

ve

prim

tariv

e të

mun

dshm

e pë

r nxi

tjen

e pu

nësi

mit.

Taki

me

dhe

kësh

illim

e.

OJF

-të ri

nore

S

trukt

urat

sht

etër

ore

2007

Ngr

itja

e zy

rave

të in

form

imit

rinor

në

të g

jitha

rret

het d

o të

ndi

kojë

në

rritj

en e

niv

elit

të in

form

acio

nit p

ër

mun

dësi

të e

ven

deve

të p

unës

për

të

rinjtë

mbi

baz

a ve

ndor

e.

Ngr

itja

e zy

rave

të in

form

imit.

O

JF-të

rino

re

Stru

ktur

at s

htet

ëror

e20

07-2

008

Fush

atë

sens

ibili

zues

e pr

anë

bizn

esev

e pë

r pro

mov

imin

e z

yrës

në

mën

yrë

që të

ven

dose

t par

tner

itet d

he

të je

pet v

azhd

imis

ht in

form

acio

n pë

r ve

ndet

e p

unës

.

- Fus

hatë

sen

sibi

lizue

se p

ranë

biz

nese

ve p

ër

prom

ovim

in e

zyr

ës.

- Krij

imi i

ura

ve të

bas

hkëp

unim

it m

e sy

nim

kt

him

in e

vëm

endj

es s

ë bi

znes

men

ëve

drej

t të

rinjv

e dh

e af

tësi

ve të

tyre

.

OJF

-të ri

nore

, D

hom

at e

treg

tisë,

B

izne

set v

endo

re

2007

-200

8

Krij

imi i

një

dat

abas

e m

e m

undë

sitë

pë

r pun

ësim

dhe

pas

qyrim

i në

një

web

site

i të

gjit

hë in

form

acio

nit.

- Krij

imi i

një

dat

abas

e.

- Krij

imi i

një

web

site

.O

JF-të

rino

re

Stru

ktur

at

Sht

etër

ore

2007

66



Pan

aire

t e p

unës

imit

rinor

do

të

ndih

moj

në n

ë la

ncim

in e

ven

deve

të

reja

të p

unës

nga

adm

inis

trata

pub

like

dhe

bizn

esi d

he d

o t’i

japi

n të

rinj

ve

më

shum

ë in

form

acio

n. .

Org

aniz

imi i

pan

aire

ve të

pun

ës.

OJF

-të ri

nore

S

trukt

urat

sh

tetë

rore

, B

izne

set.

2007

-201

1

Info

rmim

i i të

rinj

ve p

ër p

oliti

kat

fi ska

le.

- Tak

ime,

sem

inar

e in

form

uese

.- B

otim

i i fl

etëp

alos

jeve

dhe

mat

eria

leve

in

form

uese

.

2007

Zbut

ja e

taks

ave

për b

izne

set q

ë pu

nëso

jnë

të ri

nj d

o t’i

shë

rbej

ë rr

itjes

së

num

rit të

të ri

njve

të p

unës

uar d

he

prom

ovim

i i k

ëtij

bizn

esi.

Për

cakt

imi m

e lig

j i le

htës

irave

të b

izne

seve

që

punë

sojn

ë të

rinj

të n

ë ul

jen

e ta

ksav

e, le

htës

imin

e

kush

teve

për

kre

dim

arrje

etj.

OJF

-të ri

nore

S

trukt

urat

sh

tetë

rore

, B

izne

si

2007

-200

8

Vend

osja

e k

uota

ve të

biz

nesi

t pë

r num

rin e

të ri

njve

që

duhe

t të

punë

sojn

ë çd

o vi

t.

Për

cakt

imi m

e lig

j/rre

gullo

re të

kuo

tave

të të

rin

jve

që d

uhen

pun

ësua

r min

imal

isht

çdo

vit

nga

bizn

eset

ven

dore

.

OJF

-të ri

nore

S

trukt

urat

sht

etër

ore

2007

-200

8

Njo

hja

e K

odit

të P

unës

nga

të ri

njtë

.- T

akim

e, s

emin

are

info

rmue

se p

ër n

johj

en e

Kod

it të

Pun

ës.

- Pub

likim

e, m

ater

iale

info

rmue

se.

Stru

ktur

at s

htet

ëror

e O

JF-të

Shk

olla

t priv

ate

Shk

olla

t pr

ofes

iona

leB

izne

set

Don

ator

ët

2007

-201

1

Për

mirë

sim

e lig

jore

në

lidhj

e m

ë ku

shte

t e p

unës

të të

rinj

ve.

Për

mirë

sim

e lig

jore

në

lidhj

e m

ë ku

shte

t e p

unës

të

të ri

njve

.S

trukt

urat

sht

etër

ore

OJF

-të B

izne

set

2007

-200

8

Har

timi i

stra

tegj

ive

vend

ore

për

punë

sim

in e

të ri

njve

. H

artim

i dhe

impl

emen

timi i

stra

tegj

isë

vend

ore

për

punë

sim

in ri

nore

. P

usht

eti v

endo

r, O

JF-të

,B

izne

set,

Don

ator

ët

2007

- 20

11

Kom

bini

mi i

kur

ikul

ës p

rofe

sion

ale

me

eduk

imin

për

aftë

sinë

për

jetë

n do

të

për

gatis

ë m

ë sh

umë

të ri

njtë

duk

e i m

undë

suar

aty

re in

form

acio

n të

nd

rysh

ëm d

he p

ajis

jen

me

disa

aftë

si

bazë

të n

evoj

shm

e pë

r një

zhv

illim

so

cial

- eko

nom

ik të

tyre

.

Futja

në

kurr

ikul

at s

hkol

lore

e “A

ftësi

ve p

ër je

tën”

.M

AS

H,

OJF

-tërin

orë,

UN

ICE

F.

2007

-200

8

67



Lidh

ja e

kur

seve

pro

fesi

onal

e m

e bi

znes

in d

o të

rris

ë m

undë

sitë

e

punë

sim

it të

të ri

njve

të tr

ajnu

ar e

që

usht

rojn

ë pr

ofes

ione

të n

drys

hme.

Taki

me

për v

endo

sjen

e p

artn

erite

tit m

idis

kur

seve

pr

ofes

iona

le d

he b

izne

seve

ven

dore

. O

JF-të

rino

re,

Shk

olla

t pr

ofes

iona

le,

Biz

nese

t.

2007

-201

1

Zhvi

llim

i i p

rakt

ikav

e m

ësim

ore

pran

ë bi

znes

eve

do të

sje

llë n

jë n

johj

e m

ë të

mad

he të

biz

nesi

t me

të ri

njtë

dh

e fo

rmim

et e

tyre

dhe

të të

rinj

ve

me

mun

dësi

të p

ër p

unës

im p

as

përfu

ndim

it të

shk

ollë

s.

Zhvi

llim

i i p

rakt

ikav

e të

shk

ollë

s pr

anë

bizn

esev

e.S

trukt

urat

sh

tetë

rore

,D

hom

a e

tregt

isë,

Uni

vers

itete

t,B

izne

set.

2007

-201

1

Vepr

imta

ri rin

ore

që p

rom

ovoj

në

aftë

sitë

e të

rinj

ve n

ë sf

era

të

ndry

shm

e.

- Fus

hata

pro

mov

imi (

pana

ire e

tj.)

- Aks

ione

pun

e të

të ri

njve

.- T

akim

e të

rinj

/ pu

shte

t ven

dor /

biz

nese

.

Stru

ktur

at s

htet

ëror

eM

edia

tD

hom

a e

tregt

isë

Uni

vers

itete

tB

izne

set,

OJF

-të ri

nore

.

2007

-201

1

Sht

eti t

ë su

bven

cion

ojë

sigu

rimet

sh

oqër

ore

të të

rinj

ve q

ë pu

nëso

hen

pran

ë bi

znes

eve

për n

jë p

eriu

dhë

të

cakt

uar k

ohe.

Sub

venc

ioni

mi i

sig

urim

eve

shoq

ëror

e të

të ri

njve

që

pun

ësoh

en p

ranë

biz

nese

ve p

ër n

jë p

eriu

dhë

të c

aktu

ar k

ohe.

OJF

-të,

Min

istri

a e

Fina

ncav

e,

Biz

nese

t,B

anka

t.

2007

-201

1

Info

rmim

i për

ven

det e

pun

ës d

he

proc

edur

at e

pun

ësim

it në

to d

o të

kër

kont

e kr

itere

më

të q

arta

për

pu

nësi

min

e të

rinj

ve d

he m

ë sh

umë

trans

pare

ncë

në m

enax

him

in e

ko

nkur

seve

.

Info

rmim

dhe

tran

spar

encë

për

ven

det e

pun

ës

dhe

proc

edur

at e

pun

ësim

it në

to.

OJF

, DA

P,

Biz

nese

t etj.

20

07-2

011

Nxi

tja d

he

prom

ovim

i i

bizn

esit

rinor

dh

e kr

ijim

i i

mun

dësi

ve të

ve

tëpu

nësi

mit

Prog

ram

i për

nxi

tjen

e ve

tëpu

nësi

mit

të të

rinj

veK

rijim

i i n

jë li

nje

kred

ie p

ër ri

ninë

me

inte

resa

më

të u

lët,

afat

të g

jatë

koh

or

për s

hlye

rje d

o të

krij

onte

leht

ësira

për

bi

znes

in ri

nor d

he v

etëp

unës

imin

e

të ri

njve

. Lob

im m

e pu

shte

tin q

endr

or

dhe

vend

or p

ër s

ubve

ncio

nim

in e

një

pj

ese

të in

tere

sit.

- Krij

imi i

një

linj

e kr

edie

për

rini

në.

- Lob

im m

e pu

shte

tin q

endr

or d

he v

endo

r për

su

bven

cion

imin

e n

jë p

jese

të in

tere

sit.

OJF

-të ri

nore

P

usht

eti v

endo

r dhe

qe

ndro

r, B

anka

t.

MTK

RS

2007

-200

9

17.0

00 le

ke

Lidh

ja e

shk

olla

ve p

rofe

sion

ale

me

zyra

t e in

form

acio

nit q

ë do

krij

ohen

.Ve

ndos

ja e

kom

uniki

mit d

he p

artn

erite

tit m

es s

hkol

lave

pr

ofes

iona

le d

he z

yrav

e të

info

rmac

ioni

t rin

or.

OJF

-të ri

nore

, S

hkol

lat

prof

esio

nale

.

2007

68



Inte

rshi

p pa

pag

esë

te b

izne

set

priv

ate.

Rea

lizim

in i

inte

rshi

p-it

pa p

ages

ë te

biz

nese

t pr

ivat

e.B

izne

set,

OJF

-të

rinor

e.20

07-2

009

Biz

nese

t e m

ëdha

do

të m

arrin

në

patro

nazh

biz

nese

t që

do k

rijoh

en

nga

të ri

njtë

. Të

shih

et m

undë

sia

që

këto

biz

nese

të m

ëdha

të le

htës

ohen

ng

a ta

ksat

.

Mar

rja n

ë pa

trona

zh d

he k

onsu

lenc

a ng

a an

a e

bizn

esev

e të

mëd

ha p

ër b

izne

set r

inor

e.

Biz

nese

t O

rgan

izat

at ri

nore

2007

-201

1

Stu

dim

i i n

evoj

ave

të tr

egut

për

m

undë

si p

unës

imi d

o të

japë

një

pa

sqyr

ë re

ale

të g

jend

jes

së v

ende

ve

të p

unës

dhe

lloj

it që

nev

ojite

t.

Stu

dim

i nev

ojav

e të

treg

ut p

ër m

undë

si p

unës

imi.

Org

aniz

atat

rino

re,

Dho

mat

e tr

egtis

ë.20

07-2

008

Krij

imi i

një

fond

i kre

die

i des

tinua

r për

rin

inë

dhe

prom

ovim

i i ti

j do

të rr

isë

mun

dësi

të e

të ri

njve

për

hap

jen

e bi

znes

eve

dhe

vetë

punë

sim

.

Krij

imi i

një

fond

i kre

die

i des

tinua

r për

rini

në d

he

bizn

ese

rinor

e dh

e pr

omov

imi i

tij.

Ban

kat,

OJF

-të ri

nore

, S

trukt

urat

sh

tetë

rore

.

2007

-201

1

Për

jash

timi n

ga ta

ksat

i bi

znes

it rin

or

për n

jë p

eriu

dhë

5- v

jeça

re q

ë ng

a fi l

limi i

kry

erje

s së

vep

rimta

risë,

si d

he

leht

ësim

i i p

roce

dura

ve të

regj

istri

mit

etj.,

do

të k

rijon

te le

htës

ira p

ër të

rin

jtë s

ipër

mar

rës.

Për

jash

timi n

ga ta

ksat

i bi

znes

it rin

or p

ër n

jë

periu

dhë

5- v

jeça

re d

he le

htës

imi i

pro

cedu

rave

. M

inis

tria

e Fi

nanc

ave

Stru

ktur

at s

htet

ëror

eO

JF-të

rino

reD

onat

orët

Biz

nesi

2007

-200

8

Pro

gram

eve

trajn

uese

për

rini

në “S

i të

nisë

sh n

jë b

izne

s os

e si

të h

arto

sh n

jë

plan

biz

nesi

” do

t’i a

ftëso

nin

ata

në

këtë

dre

jtim

dhe

do

të s

hërb

enin

në

rritj

en e

kap

acite

teve

të ty

re.

Pro

gram

e tra

jnim

i “S

i të

nisë

sh n

jë b

izne

s os

e si

të

har

tosh

një

pla

n bi

znes

i”O

JF-të

rino

re,

OJF

-të e

tjer

a që

m

und

ta o

frojn

ë kë

të e

kspe

rtizë

, B

izne

set.

2006

-201

1

Ndr

yshi

mi i

Kod

it të

Pun

ës d

he

lloga

ritja

në

vje

tërs

i e:

• P

unës

vul

lnet

are

• P

unës

par

t tim

e•

Inte

rshi

p-it

Për

cakt

imi d

he n

johj

a m

e lig

j në

Kod

in e

Pun

ës :

• I p

unës

vul

lnet

are

I pun

ës p

art t

ime

I int

ersh

ip-it

/ pr

aktik

ave

Qev

eria

, M

PC

SS

HB

,O

JF-të

rino

re.

2007

Rrit

ja d

he

form

imi

prof

esio

nal i

të

rinjv

e

Ngr

itja

e ku

rsev

e të

reja

pro

fesi

onal

e si

pas

kërk

esav

e të

treg

ut d

o të

sill

te

përg

jigje

më

të m

adhe

të n

evoj

ave

të

tregu

t dhe

do

të p

ërpu

thte

më

shum

ë kë

rkes

ën m

e of

ertë

n.

Ngr

itja

e ku

rsev

e të

reja

pro

fesi

onal

e dh

e tra

jnim

i i t

ë rin

jve.

OJF

; MA

SH

, M

PC

SS

HB

, Q

endr

at e

form

imit

prof

esio

nal.

2007

-201

1

69



Hap

ja e

kur

seve

arti

zana

le p

ër të

ru

ajtu

r tra

ditë

n.

Hap

ja e

kur

seve

arti

zana

le p

ër të

ruaj

tur t

radi

tën.

O

JF-të

, Qen

drat

e

Form

imit

Pro

fesi

onal

.

2007

-201

1

Hap

ja e

kur

seve

në

zona

t rur

ale

për

mbl

edhj

en d

he p

ërpu

nim

in e

bim

ëve

med

icin

ale.

Hap

ja e

kur

seve

në

zona

t rur

ale

për m

bled

hjen

dh

e pë

rpun

imin

e b

imëv

e m

edic

inal

e.O

JF M

inis

tria

e A

rsim

it20

07-2

008

Har

timi i

kur

ikul

ave

të v

eçan

ta p

ër

kurs

e pr

ofes

iona

le, d

uke

u kr

ijuar

më

tepë

r leh

tësi

ra të

rinj

ve.

Har

timi i

kur

ikul

ave

për k

urse

t pro

fesi

onal

e.O

JF-të

rino

re;

MA

SH

, MP

CS

SH

B,

Qen

drat

e fo

rmim

it pr

ofes

iona

l.

2007

-200

8

Traj

nim

i i s

tafi t

ped

agog

jik d

o të

nd

ikon

te n

ë rr

itjen

e c

ilësi

së s

ë fo

rmim

it në

kët

o qe

ndra

.

Traj

nim

i i s

tafi t

të q

endr

ave

të fo

rmim

it pr

ofes

iona

l.S

trukt

urat

sh

tetë

rore

, Q

endr

at e

form

imit

prof

esio

nal,

B

izne

set,

Uni

vers

itete

t.

2007

-201

1

Iden

tifi k

imi i

nev

ojav

e në

zon

at ru

rale

pë

r kur

se tr

ajni

mi d

he z

hvill

imi i

ku

rsev

e në

për

puth

je m

e kë

to n

evoj

a.

- Stu

dim

për

iden

tifi k

imin

e n

evoj

ave.

- Har

timi d

he z

hvill

imi i

kur

seve

pra

në z

onav

e ru

rale

në

përp

uthj

e m

e ne

voja

t.

OJF

-të ri

nore

që

vepr

ojnë

në

zona

t ru

rale

dhe

per

iferi.

2007

-200

9

Për

mirë

sim

i i b

azës

mat

eria

le n

ë qe

ndra

t e tr

ajni

mit

dhe

kush

teve

të

mës

imdh

ënie

s dh

e pr

aktik

ave.

Për

mirë

sim

i i b

azës

mat

eria

le n

ë qe

ndra

t e

trajn

imit.

MA

SH

, Q

endr

at e

form

imit

prof

esio

nal,

Pus

htet

i ve

ndor

, Biz

nese

t, D

onat

orët

.

2007

-201

1

Aftë

sim

i si

kons

umat

orë

i të

rinjv

e dh

e su

bven

cion

imi

eko

no

mik

i t

yre

Rea

lizim

i i K

artë

s së

Stu

dent

it P

rodh

imi,

shpë

rnda

rja d

he fu

nksi

onim

i i K

artë

s së

S

tude

ntit.

S

hoqa

tat e

ko

nsum

ator

ëve,

Min

istri

a e

Fina

ncav

e, M

AS

H,

Biz

nese

t.

2007

Fush

ata

eduk

imi d

he s

ensi

biliz

imi p

ër

aftë

sim

in e

të ri

njve

si k

onsu

mat

orë.

- T

akim

e, s

emin

are

info

rmue

se- P

ublik

ime

dhe

shpë

rnda

rje in

form

acio

ni- L

eksi

one

- Web

site

OJF

-të ri

nore

, Sh

oqat

at e

ko

nsum

ator

ëve

Min

istri

a e

Fina

ncav

e M

TKR

S.

2007

-201

1

Vend

osja

në

kurik

ula

Edu

kim

i i të

R

injv

e si

Kon

sum

ator

.P

ërfs

hirja

në

kurr

ikul

at s

hkol

lore

e E

duki

mit

të të

R

injv

e si

Kon

sum

ator

ë.M

AS

H, S

hoqa

tat e

K

onsu

mat

orëv

e20

07-2

009

70



Pan

aire

ush

qim

ore

për t

ë pr

omov

uar

cilë

sinë

dhe

sig

urin

ë us

hqim

ore

të

prod

ukte

ve.

Org

aniz

imi i

pan

aire

ve u

shqi

mor

e.

Biz

nese

t. 20

07-2

011

Pro

mov

imi i

pro

dukt

eve

orga

nike

.P

rom

ovim

i i p

rodu

ktev

e or

gani

ke.

OJF

-të ri

nore

, B

izne

set,

med

iat.

2007

-201

1

Krij

imi i

Qen

drav

e R

inor

e, k

u të

rinj

të

të m

arrin

shë

rbim

e të

shu

mël

lojs

hme

me

kost

o m

ë të

ulë

t.

Krij

imi i

Qen

drav

e R

inor

e të

shë

rbim

eve

për t

ë rin

jtë.

Qen

drat

Rin

ore,

O

JF-të

rino

re,

Pus

htet

i Ven

dor,

Biz

nese

t.

2007

-201

1

Det

yrim

i lig

jor i

biz

nesi

t që

të ja

pë

info

rmac

ion

në e

tiket

a pë

r pro

dukt

in.

Përc

aktim

i me

ligj d

he m

onito

rimi i

ekze

kutim

it të

tij i

ve

ndos

jes

së in

form

acio

nit p

ër p

rodu

ktin

në

etik

eta.

M

inis

tria

e Fi

nanc

ave

2007

In

form

imi i

të ri

njve

mbi

treg

un

“YM

AG

”.In

form

imi i

të ri

njve

mbi

treg

un “Y

MA

G”.

Zyra

t e m

broj

tjes

së

kons

umat

orëv

e20

07-2

009

Pro

dhim

i, sh

përn

darja

dhe

fu

nksi

onim

i i K

artë

s R

inor

e A

L<26

do

të k

rijon

te s

hum

ë le

htës

ira e

kono

mik

e dh

e so

cial

e pë

r të

rinjtë

.

Pro

dhim

i, sh

përn

darja

dhe

funk

sion

imi i

Kar

tës

AL<

26.

Qev

eria

, B

izne

si,

OJF

-të ri

nore

.

2007

Krij

imi i

m

undë

sive

re

krea

tive

për

të ri

njtë

në

Shqi

përi.

Mbë

shte

tje n

ë ni

vel v

endo

r e q

endr

or

i “M

agjit

ë e

netë

ve ri

nore

” spe

ktak

ël

me

nxën

ës të

shk

olla

ve 9

-vje

çare

dhe

”O

limpi

adës

Arti

stik

e R

inor

e” k

onku

rs

mid

is s

hkol

lave

të m

esm

e në

niv

el

rajo

ni.

Org

aniz

im i

“Mag

jitë

e ne

tëve

rino

re” d

he

”Olim

piad

a A

rtist

ike

Rin

ore”

. A

gjen

cia

Arti

stik

e K

orça

(SO

RO

S)

Pus

htet

i ven

dor

2007

-201

1

Krij

imi i

rret

heve

kul

turo

re p

ër të

rinj

të

pran

ë qe

ndra

ve k

ultu

rore

të fë

mijë

ve

ose

pran

ë çd

o sh

kolle

të m

esm

e.

Krij

imi i

rret

heve

kul

turo

re p

ër të

rinj

të.

Q.N

.K, Q

.K.F

, S

hkol

lat

DA

R, M

AS

H,

Pus

htet

i ven

dor,

Biz

nese

t,D

onat

orët

.

2007

-201

1

71



Hap

ja e

qen

drav

e rin

ore

kom

unita

re

për t

ë gj

itha

grup

et e

të ri

njve

, du

ke p

ërfs

hirë

kom

unite

tin ro

m d

he

egjip

tian,

në

disa

rret

he të

ven

dit,

ku p

ërqi

ndja

e k

ëtyr

e ko

mun

itete

ve

ësht

ë m

ë e

lartë

, ku

të p

ërdo

ret

pake

ta “S

CR

EA

M” p

ër e

duki

m

jofo

rmal

, si d

he të

ofro

hen

kurs

e të

nd

rysh

me

prof

esio

nale

do

të s

hërb

ejë

për a

ftësi

min

e k

ëtyr

e të

rinj

ve d

he

inte

grim

in e

tyre

.

Hap

ja e

qen

drav

e rin

ore

kom

unita

re p

ër të

gjit

ha

grup

et e

të ri

njve

, duk

e pë

rfshi

rë k

omun

itetin

ro

m d

he e

gjip

tian,

në

disa

rret

he të

ven

dit,

ku

përq

indj

a e

këty

re k

omun

itete

ve ë

shtë

më

e la

rtë.

ILO

-IPE

C, N

.P.F

., P

usht

eti v

endo

rP

P,

Klu

bi S

ocia

l Kor

çë,

SH

MR

Inst

ituci

onet

feta

re,

Biz

nese

t, O

JF-të

rom

e.

2007

- 20

09

Krij

imi i

gru

peve

ani

mat

ore

lëvi

zëse

m

e të

rinj

, si d

he n

jë b

iblio

tekë

lë

vizë

se d

he v

izita

në

zona

t rur

ale

të

Pre

fekt

urës

së

Kor

çës.

Kar

vani

i an

imat

orëv

e so

cial

ë.

Qen

dra

rinor

eS

hoqa

ta k

ultu

rore

“D

evol

li”,

MJA

FT.

2007

Fest

-Fol

k. F

estiv

al k

ombë

tar d

he

ndër

kufi t

ar m

e gr

upe

te ri

njsh

nga

M

aqed

onia

dhe

Gre

qia.

Org

aniz

imi i

Fes

t-Fol

k.S

hoqa

ta “D

evol

li”P

usht

eti v

endo

rK

omun

iteti

2007

-200

8

Krij

imi i

një

Ans

ambl

i arti

stik

rino

r “D

evol

li” d

o t’i

shë

rbej

ë ru

ajtje

s së

vl

erav

e dh

e tra

ditë

s së

zon

ës.

Krij

imi i

një

Ans

ambl

i arti

stik

rino

r “D

evol

li”S

hoqa

ta “D

evol

li”20

07-2

008

Hap

ja e

kin

emav

e në

qyt

etet

ku

nuk

ka të

tilla

do

të n

xisë

jetë

n so

cial

- ku

lturo

re n

ë qy

tete

.

Ndë

rtim

i / k

onst

ruks

ioni

i ki

nem

ave.

P

usht

eti v

endo

r,B

izne

si,

MTK

RS

.

2007

-201

1

Ngr

itja

qend

rave

spo

rtive

-kul

turo

re

në m

jedi

set e

pal

late

ve të

kul

turë

s a

vend

e të

tjer

a të

për

shta

tshm

e në

të

gjith

a qy

tete

t ku

mun

gon.

Ngr

itja

e nj

ë qe

ndre

spo

rtive

-kul

turo

re n

ë m

jedi

set

e pa

llatit

të k

ultu

rës.

P

usht

eti v

endo

rB

izne

siM

TKR

S.

2007

Kam

pe v

eror

e ku

të p

ërfs

hihe

n ed

he

të ri

nj të

gru

peve

të m

argj

inal

izua

raO

rgan

izim

i ka

mpe

ve të

ver

ës p

ër të

rinj

të.

Shk

olla

Dre

jtorit

ë ar

sim

ore

Pus

htet

i ven

dor

Zgje

rimi i

shë

rbim

eve

të in

tern

etit

dhe

bibl

iote

kave

për

të ri

njtë

Zgje

rimi i

shë

rbim

eve

të in

tern

etit

dhe

bibl

iote

kave

pë

r të

rinjtë

OJF

-të ri

nore

, B

izne

set,

Pus

htet

i ven

dor.

2007

-201

1

Krij

imi i

mje

dise

ve s

porti

ve

pran

ë sh

kolla

ve të

mes

me

dhe

univ

ersi

tete

ve (b

araz

i gjin

ore

në

vepr

imta

ritë

spor

tive)

Krij

imi i

mje

dise

ve s

porti

ve p

ranë

shk

olla

ve të

m

esm

e dh

e un

iver

site

teve

M

TKR

S,

Pus

htet

i ven

dor,

Uni

vers

itete

t,M

AS

H,

Rek

tora

ti,B

izne

si

2007

-200

9

72



Org

aniz

imi i

kam

pion

atev

e sp

ortiv

e pë

r të

rinjtë

në

nive

l raj

oni d

he

kom

bëta

r.

Org

aniz

imi i

kam

pion

atev

e sp

ortiv

e në

niv

el ra

joni

/ko

mbë

tar.

Fede

rata

tK

OK

SH

-i,

OJF

rino

reM

AS

H,

MTK

RS

,

2007

-200

9

Krij

imi i

klu

beve

arti

stik

e/ku

lturo

re/

spor

tive

në s

hkol

la p

ër n

jë je

të m

ë ak

tive

të të

rinj

ve n

ë kë

to m

jedi

se.

Krij

imi i

klu

beve

arti

stik

e/ku

lturo

re/s

porti

ve n

ë sh

kolla

.P

R,

MA

SH

, M

TKR

S,

DA

R.

2007

-201

1

Ngr

itja

e qe

ndra

ve s

porti

ve-k

ultu

rore

në

kom

unite

t. P

ërga

titja

e s

tafi t

që

do

të p

unoj

në p

ranë

kët

yre

qend

rave

dhe

vu

llnet

arëv

e ng

a O

JF-të

rino

re

Ngr

itja

e qe

ndra

ve s

porti

ve-k

ultu

rore

në

kom

unite

t. P

usht

eti v

endo

r,D

onat

orë

OJF

- të

rinor

e.

2007

-201

1

Org

aniz

imi i

fest

ival

eve

rajo

nale

“Rin

-fe

st”,

si d

he fe

stiv

alev

e fo

lklo

rike

me

të ri

nj

Org

aniz

imi i

fest

ival

eve

rajo

nale

“Rin

-fest

”, si

dhe

fe

stiv

alev

e fo

lklo

rike

me

të ri

njM

AS

H,

MTK

RS

, B

izne

si,

OJF

-të ri

nore

ku

lturo

re

2007

-201

1

Ngr

itja

e st

rukt

urav

e ra

jona

le (n

ë pr

efek

turë

dhe

bas

hki)

dhe

harti

mi i

po

litik

ave

të p

osaç

me

për ç

ësht

jet e

re

krea

cion

it rin

or

Ngr

itja

e st

rukt

urav

e ra

jona

le (n

ë pr

efek

turë

dhe

ba

shki

) dhe

har

timi i

pol

itika

ve të

pos

açm

e pë

r he

shtje

t e re

krea

cion

it rin

or

Pus

htet

i qen

dror

2007

Sht

imi i

hap

ësira

ve të

gje

lbër

ta

publ

ike.

S

htim

i i h

apës

irave

te g

jelb

ëria

pub

like.

P

usht

eti v

endo

r, O

JF-të

rino

re d

he të

m

jedi

sit.

2007

-200

9

Krijim

i dhe

pro

mov

imi i

Yout

h H

oste

leve

.K

rijim

i dhe

pro

mov

imi i

Hos

tele

-ve.

Org

aniz

ata

e ho

tele

-ve

, D

rejto

ria e

Tur

izm

it pr

anë

MTK

RS

,B

izne

si,

Kom

unite

ti,

2007

e n

ë vi

jim

Prom

ovim

i i im

azhi

t të

Shqi

përis

ë ng

a të

rin

jtë d

he p

ër të

rinj

të (m

e fo

kus

rinin

ë)P

anai

r. 20

07-2

011

Pro

mov

imi i

pun

imev

e të

nxë

nësv

e të

sh

kolla

ve p

rofe

sion

ale

(pan

aire

)P

anai

r. 20

07-2

011

73



Pro

gram

e in

form

imi p

ër B

ashk

imin

E

urop

ian

dhe

inte

grim

in.

Hap

ja e

qen

drav

e të

info

rmim

it pë

r Bas

hkim

in

Eur

opia

n.Te

rinj

që

stud

iojn

ë ja

shtë

, M

inis

tria

e Ja

shtm

e dh

e aj

o e

Inte

grim

it,

MA

SH

, Zy

ra e

KE

.

2007

-200

8

Mbë

shte

tja p

ër k

urse

form

uese

ja

shtë

kur

rikul

ave

mës

imor

e pë

r pu

nim

e të

ndr

yshm

e sh

kenc

ore

(eks

traku

rrik

ula)

.

Kur

se fo

rmue

se “S

i të

shkr

uajm

ë nj

ë es

e? S

i të

harto

jmë

një

artik

ull s

hken

cor?

” U

N A

ssoc

iatio

n (p

roje

kt m

e 2

faku

ltete

t e ju

ridik

ut

në U

T dh

e U

V)

2007

Hap

ja e

qen

drav

e të

inte

rnet

it pr

anë

shko

llave

të m

esm

e dh

e un

iver

site

tit

me

tarif

a të

redu

ktua

ra p

ër s

tude

ntët

.

Hap

ja e

qen

drav

e të

inte

rnet

it pr

anë

shko

llave

të

mes

me

dhe

univ

ersi

tetit

. P

usht

eti v

endo

r, B

izne

si,

MA

SH

, U

nive

rsite

tet.

2007

Mbë

shte

tja e

pro

jekt

eve

artis

tike,

kul

turo

re e

spo

rtiv

e të

të ri

njve

.

Mbë

shte

tje e

nxi

tje e

OJF

-ve

rinor

e pë

r të

ndër

mar

rë v

eprim

tari

të ti

lla.

MTK

RS

65.0

00 le

ke20

07-2

011

Përfs

hirja

dhe

kr

ijim

i i m

undë

sive

pë

r vep

rimta

ri re

krea

tive

për g

rupe

t e

mar

gjin

aliz

uara

të

të ri

njve

(fëm

ijët q

ë p

un

ojn

ë, të

tra

fi ku

ar,

rom

ë, e

gjip

tianë

, të

dhu

nuar

, me

prob

lem

e so

cio-

ekon

omik

e, je

timët

et

j.)

Vepr

imta

rie të

org

aniz

uara

nga

ba

shkë

mos

hata

rët b

azua

r në

aftë

sitë

pë

r jet

ën

Taki

me

jofo

rmal

e.S

emin

are,

wor

ksho

p-e,

vep

rimta

ri ar

gëtu

ese.

ILO

IPE

C-N

PF

2007

-201

1

Funk

sion

imi i

qen

drav

e të

form

imit

prof

esio

nal (

fala

s os

e m

e çm

ime

të u

lta).

Për

të ri

nj m

bi 1

4 vj

eç,

vepr

imta

rie a

rgët

uese

dhe

traj

nim

në

aftë

si p

ër je

tën.

Aks

esi n

ë qe

ndra

t e fo

rmim

it pr

ofes

iona

l.N

PF

UN

ICE

FS

DC

Dre

jtoria

ars

imor

eM

ësue

sit

Prin

dër

OJF

- të

rinor

e dh

e ku

lturo

re

2007

-201

1

74



Org

aniz

imi i

kam

peve

ose

shk

olla

ve

vero

re p

ër g

rupe

t e m

argj

inal

izua

ra

dhe

të ri

nj të

tjer

ë m

e sy

nim

inte

grim

in

e ty

re.

Org

aniz

imi i

kam

peve

ose

shk

olla

ve v

eror

e.N

PF

UN

ICE

FS

DC

Dre

jtoria

ars

imor

eM

ësue

sit

Prin

dër

OJF

-të ri

nore

dhe

ku

lturo

re

2007

-201

1

Ngr

itja

e gr

upev

e te

atro

re lë

vizë

se, k

u të

për

fshi

hen

vajz

at d

he të

rinj

të n

ga

grup

et e

mar

gjin

aliz

uara

(17

kom

una)

.

Ngr

itja

e gr

upev

e të

teat

rit.

Sho

qata

“Nën

a,

fëm

ijët,

e ar

dhm

ja”

SO

RO

SN

PF

PN

UD

GTZ

“Dev

olli”

Pus

htet

i ven

dor

2007

-201

1

Eduk

imi d

he

aksi

oni m

jedi

sor

i të

rinjv

e

Rrit

ja e

hap

ësira

ve të

gje

lbra

në

mje

dise

t ku

të ri

njtë

mës

ojnë

e

kalo

jnë

kohë

n m

ë të

mad

he të

ditë

s.

Krij

imi i

lulis

htev

e në

çdo

shk

ollë

të m

esm

e.G

rupe

t vul

lnet

are

të

nxën

ësve

Sho

qata

t mje

diso

reP

usht

eti v

endo

rR

EC

Sho

qata

t e g

rave

2007

-201

1

Fush

atë

ndër

gjeg

jësi

mi p

ër

mje

disi

n në

med

ia p

ër n

darje

n e

mbe

turin

ave

të ri

cikl

uesh

me

nga

ato

të p

aric

iklu

eshm

e.

-Rek

lam

a në

TV

-Kro

nika

-Mat

eria

le p

rom

ocio

nale

dhe

udh

ëzue

se,

shpë

rnda

rja e

tyre

.

Qen

dra

ED

EN

Eko

lëvi

zja

OJF

- rin

ore

Të ri

njM

edia

Par

lam

enti

Rin

orO

JF-të

mje

diso

re“M

orav

a”B

izne

si

2007

-201

1

Mba

jtja

e m

jedi

seve

të p

astra

në

zona

t tur

istik

e m

e sy

nim

ruaj

tjen

e m

jedi

sit d

he p

rom

ovim

in e

turiz

mit

në

vend

.

- Mbl

edhj

a e

mbe

turin

ave

në z

onat

turis

tike

- Paj

isja

me

kosh

a të

nda

rë (p

ër m

betu

rinat

e

ricik

lues

hme

dhe

të p

aric

iklu

eshm

e)

Të ri

njtë

Dre

jtoria

ars

imor

eP

usht

eti v

endo

rO

JF-të

mje

diso

reP

NU

DK

omun

iteti

2007

-201

1

75



Mbr

ojtja

dhe

pas

trim

i i m

jedi

seve

pu

blik

e.- A

ksio

ne p

astri

mi

- Mbj

ellje

pem

ësh

-Ven

dosj

e ko

shas

h në

ven

de p

ublik

e -M

broj

tja e

pyj

eve

me

aksi

one

rinor

e-P

resi

one

ndaj

inst

ituci

onev

e pë

rkat

ëse

për

ruaj

tjen

dhe

mbr

ojtje

n e

pyje

ve n

ga rr

eziq

et e

pr

erje

s, d

jegi

es e

tj.

MJA

FTE

kolë

vizj

a, K

RS

H,

PR

.

2007

-201

1

Org

aniz

imi i

eks

kurs

ione

ve n

ë zo

na tu

ristik

e dh

e ve

nde

me

buku

ri na

tyro

re (s

hpel

la),

me

qëlli

m n

johj

en

dhe

past

rimin

e k

ëtyr

e zo

nave

.

Org

aniz

imi i

eks

kurs

ione

ve d

he v

eprim

tariv

e në

zo

na tu

ristik

e.Q

endr

a E

DE

NM

TKR

SD

rejto

ria a

rsim

ore

Uni

vers

itete

t

2007

-201

1

Vepr

imta

ri m

asive

me

përfs

hirje

n e

të

rinjve

në

ditë

të v

eçan

të p

ër m

jedi

sin.

(P.s

h. 2

2 sh

tato

ri D

ita e

Qyt

etev

e pa

M

akin

a, D

ita e

Tok

ës, D

ita e

Pyje

ve e

tj.).

- X

hiro

me

biçi

klet

a në

qyt

ete

- N

dalim

i i q

arku

llim

it të

mak

inav

e-

Shp

ërnd

arje

mat

eria

lesh

pro

moc

iona

le-

Deb

ate

TV

Pus

htet

i ven

dor,

OJF

-të ri

nore

, M

edia

2007

-201

1

Para

ndal

imi d

he

trajti

mi i

abu

zim

it m

e dr

ogat

Nda

limi m

e lig

j i re

klam

ave

të

duha

nit d

he të

alk

oolit

. Ven

dosj

a e

sank

sion

eve

dhe

zbat

imi i

tyre

për

ata

që

e p

rom

ovoj

në.

Nda

limi m

e lig

j i re

klam

ave

të d

uhan

it dh

e të

al

kool

it. V

endo

sja

e sa

nksi

onev

e dh

e zb

atim

i i ty

re

për a

ta q

ë e

prom

ovoj

në.

Pus

htet

i qen

dror

2007

-201

1

Red

uktim

i ni

velit

të p

irjes

së

duha

nit

në v

ende

t pub

like

nga

të ri

njtë

. Zb

atim

i i li

gjit

për n

dalim

in e

për

dorim

it të

duh

anit

në v

ende

t pub

like.

Inst

ituci

onet

sh

tetë

rore

Pol

icia

Pus

htet

i ven

dor

2007

-201

1

Traj

timi i

për

shta

tshë

m d

he

prof

esio

nal m

jekë

sor d

he p

siko

logj

ik i

përd

orue

sve

të d

rogë

s.

- Hap

ja e

qen

drav

e pë

r tra

jtim

in e

për

doru

esve

të

drog

ës.

- Ngr

itja

e qe

ndra

ve ra

jona

le n

ë ra

st p

amun

dësi

e pë

r ngr

itjen

e të

tilla

ve n

ë të

gjit

ha q

ytet

et

për a

rsye

fi na

ncia

re d

he s

tigm

atiz

uese

nga

sh

oqër

ia.

MP

ÇS

SH

BM

inis

tria

e S

hënd

etës

isë

Pus

htet

i ven

dor

Aks

ion

+U

NIC

EF

Biz

nesi

P

rindë

r

2007

-201

1

Ngr

itja

e sh

ërbi

mit

psik

o-so

cial

në

zona

t rur

ale,

traj

nim

i i p

rofe

sion

istë

ve-K

rijim

i i g

rupe

ve të

dis

kutim

it m

e te

mat

ika

të

ndry

shm

e.-T

rajn

im i

mës

uesv

e.- P

ërfs

hirja

e p

siko

logu

t dhe

pun

onjë

sit s

ocia

l në

shko

lla d

he k

omun

itete

në

zona

t rur

ale.

UN

ICE

FQ

endr

a e

abuz

imit

të fë

mijë

ve

2007

-201

1

Fush

ata

ndër

gjeg

jësi

mi n

ë sh

kolla

për

çë

shtje

t e d

rogë

s-E

kspo

zita

pik

ture

-Dra

ma

/teat

ro

-Bal

et, p

erfo

rman

ca të

ndr

yshm

e në

shk

olla

nga

ve

të të

rinj

të (P

E) m

e te

më

SH

R-S

hpër

ndar

je m

ater

iale

sh p

rom

ocio

nale

.

Mës

uesi

t P

siko

logu

OJF

-të ri

nore

Mje

ke

2007

-201

1

76



Ndë

rgje

gjës

imi i

të ri

njve

për

qen

drat

ek

zist

uese

për

kës

hilli

m d

he tr

ajtim

të

hes

htje

ve q

ë lid

hen

me

drog

at.

Shf

rytë

zim

i i g

azet

ës s

ë sh

kollë

s

Ndë

rgje

gjës

imi i

të ri

njve

për

qen

drat

ekz

istu

ese

për k

ëshi

llim

dhe

traj

tim të

hes

htje

ve q

ë lid

hen

me

drog

at. S

hfry

tëzi

mi i

gaz

etës

së

shko

llës.

Qen

dra

rinor

e “P

o”

(për

voja

me

një

cikë

l em

isio

nesh

ra

diof

onik

e m

e pr

anin

ë e

një

spec

ialis

ti në

çë

shtje

t e S

HR

).P

eer E

duca

tor

2007

-201

1

Takim

e të

her

ëpas

hers

hme

me

prin

dër

për t

ë nd

ërgj

egjë

suar

me

çësh

tjet e

SH

RS

emin

are

info

rmue

se.

Puno

njës

i Soc

ial d

he

psik

olog

u i s

hkol

lave

2007

-201

1

Paj

isja

e ç

do s

hkol

le të

mes

me

dhe

9-vj

eçar

e m

e ps

ikol

og o

se p

unon

jës

soci

al d

he k

ualifi

kim

i i ty

re p

ër

çësh

tjet e

dro

gës

Paj

isja

e ç

do s

hkol

le të

mes

me

dhe

9-vj

eçar

e m

e ps

ikol

og o

se p

unon

jës

soci

al d

he k

ualifi

kim

i i ty

re

për ç

ësht

jet e

dro

gës.

Aks

ion

+;

Dre

jtoria

Ars

imor

e;

Spe

cial

iste

te S

HR

2007

-201

1

Sht

rirja

e rr

jetit

të P

eer E

duca

tor.

Kua

lifi k

imi i

tyre

për

dro

gat d

he k

rijim

i i m

undë

sive

për

vaz

hdim

ësin

ë e

tij.

- Sht

rirja

e rr

jetit

të P

eer E

duca

tor.

- Tra

jnim

e ku

alifi

kim

i të

tyre

mbi

dro

gat.

- Për

gatit

ja e

man

ualit

të s

tand

ardi

zuar

të P

E.

- Org

aniz

imi i

shk

olla

ve v

eror

e pë

r ngr

itjen

e

grup

eve

të P

eer E

duca

tor.

UN

FPA

UN

Ass

ocia

tion

Kës

hilli

rino

r; P

arla

men

ti rin

orA

ksio

n +

UN

ICE

F U

NFP

A

2007

-201

1

Org

aniz

imi i

shk

olla

ve v

eror

e pë

r ng

ritje

n e

grup

it të

Pee

r Edu

cato

r. P

ërga

titja

e m

anua

lit të

PE

.

Për

gatit

ja e

man

ualit

të P

E.

- O

rgan

izim

i i s

hkol

lave

ver

ore

UN

FPA

UN

Ass

ocia

tion

Kës

hilli

rino

r P

arla

men

ti rin

orA

ksio

n +

UN

ICE

F U

NFP

A

2007

-201

1

Fush

atë

ndër

gjeg

jësi

mi n

ë m

edia

për

çë

shtje

lidh

ur m

e dr

ogën

dhe

rritj

e e

kapa

cite

teve

të g

azet

arëv

e të

rin

j dh

e pr

ofes

ioni

stëv

e të

med

ias

lidhu

r m

e to

.

- Deb

ate

TV.

- Em

isio

ne q

ë tra

jtojn

ë ed

ukat

ën d

he p

robl

emet

se

ksua

le, p

or të

diz

enju

ara

enka

s pë

r të

rinjtë

. - P

ërdo

rimi i

tabe

lave

pro

moc

iona

le d

he

info

rmue

se.

- Tra

jnim

10-

dito

r me

të ri

nj, g

azet

arë

dhe

prof

esio

nist

ë të

med

ias.

- F

uqiz

imi i

radi

ofon

ive

të s

hkol

lave

që

e ka

në n

jë

sist

em të

tillë

për

të tr

ansm

etua

r mes

azhe

për

S

HR

. Tra

jnim

10-

dito

r me

të ri

nj d

he g

azet

arë.

ME

DIA

Pus

htet

i Ven

dor

OJF

-të

2007

-201

1

Krij

imi i

qen

drav

e të

reja

të S

HM

R,

përs

htat

ja e

pol

iklin

ikav

e dh

e kt

him

i i t

yre

në S

HM

R m

e që

llim

rritj

en e

ak

sesi

t të

të ri

njve

në

to.

Krij

imi i

qen

drav

e të

reja

të S

HM

R, p

ërsh

tatja

e

polik

linik

ave

dhe

kthi

mi i

tyre

në

SH

MR

.U

NIC

EF

Min

istri

a e

Shë

ndet

ësis

ëU

NFP

AA

utor

iteti

shën

detë

sor r

ajon

al

2007

-201

1

Info

rmim

i të

rinj

ve d

he m

ësue

sve

mbi

le

gjis

laci

onin

që

prek

çës

htje

t e d

rogë

s.N

johj

a m

e le

gjis

laci

onin

mbi

dro

gat,

përd

orim

in e

ty

re.

Psi

kolo

gu n

ë sh

kolla

2007

-201

1

77



Ndë

rgje

gjës

imi,

para

ndal

imi d

he

traj

timi i

rast

eve

të d

hunë

s nd

aj

të m

iturv

e dh

e të

rin

jve

Fush

atë

ndër

gjeg

jësu

ese

për t

ë dr

ejta

t e të

rinj

ve (K

onve

nta

e të

D

rejta

ve të

Fëm

ijëve

).

Fush

atë

ndër

gjeg

jësu

ese

për t

ë dr

ejta

t e të

rinj

ve

(Kon

vent

a e

të d

rejta

ve të

fëm

ijëve

).O

JF-të

rino

reM

ësue

sit

Psi

kolo

gëP

unon

jës

soci

alë

2007

-201

1

Ngr

itja

e ek

ipev

e m

ultid

isip

linar

e pë

r de

nonc

imin

dhe

traj

timin

e ra

stev

e të

dhu

nës.

Tra

jnim

i m

ësue

sve,

pr

indë

rve,

të ri

njve

, për

të d

enon

cuar

ra

stet

e d

hunë

s.

Ngr

itja

e ek

ipev

e m

ultid

isip

linar

e pë

r den

onci

min

dh

e tra

jtim

in e

rast

eve

te d

hunë

s. T

rajn

im i

mës

uesv

e, p

rindë

rve,

te ri

njve

, për

të d

enon

cuar

ra

stet

e d

hunë

s

Qen

dra

e A

buzi

mit

të F

ëmijë

veU

NIC

EF

MP

ÇS

SH

BP

usht

eti v

endo

r

2007

-201

1

Ngr

itja

e nj

ë qe

ndre

për

traj

timin

e të

rin

jve

të d

hunu

ar k

u të

funk

sion

ojë

ekip

i mul

tidis

iplin

ar.

Ngr

itja

e nj

ë qe

ndre

për

traj

timin

e të

rinj

ve të

dh

unua

r ku

të fu

nksi

onoj

ë ek

ipi

mul

tidis

iplin

ar.

Pus

htet

i ven

dor

2007

-201

1

Për

fshi

rja n

ë lë

ndën

e e

duka

tës

qyte

tare

e n

jë k

reu

për ç

ësht

jet e

dh

unës

dhe

trafi

kim

it. O

frim

i i li

brav

e pë

r të

drej

tat e

fëm

ijëve

dhe

të n

jeriu

t (s

hkol

la S

abau

din

Gab

rani

), si

dhe

nj

ë m

anua

li pë

r të

drej

tat e

fëm

ijëve

.

Për

fshi

rja n

ë lë

ndën

e e

duka

tës

qyte

tare

e n

jë

kreu

për

çës

htje

t e d

hunë

s dh

e të

trafi

kim

it. O

frim

i i l

ibra

ve p

ër të

dre

jtat e

fëm

ijëve

dhe

të n

jeriu

t (s

hkol

la S

abau

din

Gab

rani

), si

dhe

një

man

uali

për t

ë dr

ejta

t e fë

mijë

ve.

Min

istri

a e

Ars

imit

UN

ICE

F

2007

-201

1

Fush

atë

ndër

gjeg

jësu

ese

(në

med

ia)

për n

johj

en e

të d

rejta

ve d

he d

ukur

inë

e dh

unës

, veç

anër

isht

për

dhu

nën

me

bazë

gjin

ore,

me

foku

s të

veç

antë

zo

nat r

ural

e, p

ër p

ublik

un e

gje

rë

(prin

dër,

mës

ues,

të ri

nj).

Fush

atë

ndër

gjeg

jësu

ese

(në

med

ia),

për n

johj

en

e të

dre

jtave

dhe

duk

urin

ë e

dhun

ës, v

eçan

ëris

ht

për d

hunë

n m

e ba

zë g

jinor

e, m

e fo

kus

të v

eçan

të

zona

t rur

ale,

për

pub

likun

e g

jerë

(prin

dër,

mës

ues,

të ri

nj).

Qen

dra

për

Keq

trajti

min

e

Fëm

ijëve

Pun

onjë

si s

ocia

l dh

e ps

ikol

ogu

ne

Shk

olla

Mës

ues

të

kual

ifi ku

arO

JF-të

2007

-201

1

Krij

imi i

një

pak

ete

të p

osaç

me

në

shko

llat e

mes

me

për ç

ësht

jet e

dh

unës

dhe

të tr

afi k

imit.

Krij

imi i

një

pak

ete

te p

osaç

me

ne s

hkol

lat e

m

esm

e pë

r ces

htje

t e d

hunë

s dh

e tra

fi kim

it.M

PÇ

SS

HB

Min

istri

a e

Ars

imit

Psi

kolo

gu n

ë gj

ykat

ë

2007

-201

1

78



Hap

je e

qen

drav

e të

kës

hilli

mit

dhe

të tr

ajtim

it pë

r të

rinjtë

dhe

fëm

ijët

e dh

unua

r (sh

embu

lli i

qend

rës

së

kësh

illim

it pë

r gra

të d

he v

ajza

t).

Hap

je e

qen

drav

e të

kës

hilli

mit

dhe

të tr

ajtim

it pë

r të

rinjtë

dhe

fëm

ijët e

dhu

nuar

(she

mbu

lli i

qend

rës

se k

ëshi

llim

it pë

r gra

të d

he v

ajza

t).

Min

istri

a e

arsi

mit

OJF

-tëM

inis

tria

e B

rend

shm

eS

trukt

urat

e

ndry

shm

e të

sht

etit

Shë

rbim

i soc

ial

Qen

dra

e Tr

ajtim

it të

Tra

umës

dhe

To

rturë

s

2007

-201

1

Vepr

imta

ri të

dem

onst

rimit

të ra

stev

e të

dhu

nës

dhe

trafi k

imit

nga

të ri

njtë

në

shk

olla

(min

i-tea

tro, r

ole-

play

, ek

spoz

ita p

iktu

re e

tj.).

Min

i-tea

tro, r

ole-

play

, eks

pozi

ta p

iktu

re e

tj.U

NIC

EF

Aks

ion

+P

arla

men

ti rin

orK

ëshi

lli ri

nor

2007

-201

1

Vend

osja

e p

siko

logu

t dhe

pun

onjë

sit

soci

al n

ë bu

rgje

t dhe

ven

det k

u vu

ajnë

dën

imin

të ri

njtë

.

Vend

osja

e p

unon

jësi

t soc

ial d

he p

siko

logu

t në

dhom

at e

par

abur

gim

it, s

i dhe

traj

nim

e pë

r sta

fi n

e bu

rgut

mbi

të d

rejta

t e n

jeriu

t dhe

traj

timin

e të

rin

jve.

Sht

eti

2007

-201

1

Pas

urim

i i b

azës

ligj

ore

për ç

ësht

jet

e dh

unës

dhe

të tr

afi k

imit

të të

rinj

ve.

Zbat

imi i

ligj

it.S

ensi

biliz

im n

ë m

edia

.

Pas

urim

i i b

azës

ligj

ore

për c

esht

jet e

dhu

nës

dhe

trafi k

imit

te te

rinj

ve. Z

batim

i i li

gjit.

Sen

sibi

lizim

në

med

ia.

SID

AQ

endr

a pë

r Tra

jtim

in

e Tr

aum

ës d

he

Tortu

rës

2007

-201

1

Fuqi

zim

i i s

trukt

urav

e sh

tetë

rore

që

trajto

jnë

çësh

tjet e

dhu

nës

dhe

të

trafi k

imit.

Fuqi

zim

i i s

trukt

urav

e sh

tetë

rore

që

trajto

jnë

çësh

tjet e

dhu

nës

dhe

të tr

afi k

imit.

Kuv

endi

i S

hqip

ëris

ëP

olic

iaG

jyka

taP

refe

ktur

a

2007

-201

1

Krij

imi i

një

rrje

ti O

JF p

ër id

entifi

kim

in

e si

tuat

ës d

he n

dërg

jegj

ësim

in (p

una

me

proj

ekte

ven

dore

).

Krij

imi i

një

rrje

ti O

JF p

ër id

entifi

kim

in e

situ

atës

dh

e nd

ërgj

egjë

sim

in (p

una

me

proj

ekte

ven

dore

).M

edia

M

inis

tria

e B

rend

shm

eP

NU

DO

JFP

usht

eti v

endo

r

2007

-201

1

Kry

erja

e n

jë s

tudi

mi p

ër n

johj

en e

pr

oble

mit

në z

onat

rura

le d

he u

rban

e të

rajo

nit m

e ta

rget

vik

timat

, prin

dër,

mës

ues,

inst

ituci

one.

Kry

erja

e n

jë s

tudi

mi p

ër n

johj

en e

pro

blem

it në

zon

at ru

rale

dhe

urb

ane

të ra

joni

t me

targ

et

vikt

imat

, prin

dër,

mës

ues,

inst

ituci

one.

Baz

hkia

-Zyr

a e

Hes

htje

ve S

ocia

leO

JFD

epar

tam

enti

i pr

ogra

mit

dhe

zhvi

llim

it-qa

rku

Lezh

ë-S

hkod

ërD

imen

sion

hum

anW

orld

vis

ion

MJA

FTU

NQ

ever

iaB

izne

si

2007

-201

1

79



Për

mirë

sim

i i k

urrik

ulav

e, p

ërfs

hirja

ne

to e

hes

htje

ve të

dhu

nës

(eks

traku

rrik

ula)

.

Për

mirë

sim

i i k

urrik

ulav

e, p

ërfs

hirja

në

to e

he

shtje

ve të

dhu

nës

(eks

traku

rrik

ula)

.In

stitu

ti I S

tudi

mev

e P

edag

ogjik

eK

oord

inat

ori I

ed

ukim

it ne

ËV

Dre

jtoria

Raj

onal

e A

rsim

ore

2007

-201

1

Traj

nim

i i m

ësue

sve

kujd

esta

rë

dhe

të lë

ndëv

e sh

oqër

ore

për

përd

orim

in e

Man

ualit

për

vep

rimta

ri ek

stra

kurr

ikul

are

për k

l. 1-

12.

Traj

nim

i i m

ësue

sve

kujd

esta

rë d

he të

lënd

ëve

shoq

ëror

e pë

r për

dorim

in e

Man

ualit

për

ve

prim

tari

ekst

raku

rrik

ular

e pë

r kl.

1-12

.

Inst

ituti

i Stu

dim

eve

Ped

agog

jike

Koo

rdin

ator

i I

eduk

imit

ne Ë

VD

rejto

ria R

ajon

ale

Ars

imor

e

2007

-201

1

Lobi

m p

ranë

dre

jtoris

ë ar

sim

ore

rajo

nale

Lobi

m p

ranë

dre

jtoris

ë ar

sim

ore

rajo

nale

2007

-201

1

Fush

atë

ndër

gjeg

jësu

ese

për

eduk

imin

e p

rindë

rve

dhe

mës

uesv

e pë

r çës

htje

t e d

hunë

s (m

edia

, spo

te

publ

icita

re, b

ised

a në

stu

dio,

rast

e ko

nkre

te, m

ater

iale

info

rmue

se).

Fush

atë

ndër

gjeg

jësu

ese

për e

duki

min

e

prin

dërv

e dh

e m

ësue

sve

për ç

ësht

jet e

dhu

nës

(med

ia, s

pote

pub

licita

re, b

ised

a në

stu

dio,

rast

e ko

nkre

te, m

ater

iale

info

rmue

se).

2007

-201

1

Traj

nim

i pu

nonj

ësve

soc

ialë

dhe

ps

ikol

ogëv

e në

shk

olla

.Tr

ajni

m i

puno

njës

ve s

ocia

lë d

he p

siko

logë

ve n

ë sh

kolla

.20

07-2

011

Teat

ro ri

nore

dhe

eks

pozi

ta m

e te

mën

e

dhun

ës.

Teat

ro ri

nore

dhe

eks

pozi

ta m

e te

mën

e d

hunë

s.D

imen

sion

hum

anW

orld

Vis

ion

Qen

dra

ndër

feta

re

e gr

ave

TV L

ezha

UN

2007

-201

1

Hap

ja e

qen

drav

e so

cial

e në

niv

el

shte

tëro

r.H

apja

e q

endr

ave

soci

ale

në n

ivel

sht

etër

orS

htet

i20

07-2

011

Edu

kim

i i b

ashk

ëmos

hata

rëve

pë

r çës

htje

t e d

hunë

s (k

urrik

ula

ekzi

stue

se).

Edu

kim

i i b

ashk

ëmos

hata

rëve

për

çës

htje

t e

dhun

ës (k

urrik

ula

ekzi

stue

se).

IRS

HP

arla

men

ti rin

orM

alte

zer

Inst

ituci

onet

feta

reQ

ever

itë e

nx

ënës

veS

hoqa

ta e

rom

eve

për i

nteg

rim

2007

-201

1

80



Ulja

e

krim

inal

itetit

rin

or

Sht

imi i

num

rit të

shk

olla

ve

prof

esio

nale

sip

as n

ivel

eve.

S

htim

i i n

umrit

të s

hkol

lave

pro

fesi

onal

e si

pas

nive

leve

. M

inis

tria

e A

rsim

itP

usht

eti v

endo

r20

07-2

011

Bas

hkëp

unim

me

bizn

esin

për

pu

nësi

min

e të

rinj

ve q

ë m

baro

jnë

shko

llën

prof

esio

nale

Bas

hkëp

unim

me

bizn

esin

për

pun

ësim

in e

të

rinjv

e që

mba

rojn

ë sh

kollë

n pr

ofes

iona

le.

Biz

nesi

Pus

htet

i ven

dor

2007

-201

1

Edu

kim

kar

riere

në

shko

llën

9-vj

eçar

e (n

ë kl

asën

e 9

) për

orie

ntim

in

prof

esio

nal t

ë të

rinj

ve.

Edu

kim

kar

riere

në

shko

llën

9-vj

eçar

e (n

ë kl

asën

e

9) p

ër o

rient

imin

pro

fesi

onal

të të

rinj

ve.

Min

istri

a e

Ars

imit

Qev

eria

20

07-2

011

Edu

kim

i i p

rindë

rve

për o

rient

imin

pr

ofes

iona

l të

fëm

ijëve

.E

duki

mi i

prin

dërv

e pë

r orie

ntim

in p

rofe

sion

al të

fë

mijë

ve.

OJF

Mës

ues

Bor

det e

prin

dërv

eM

edia

2007

-201

1

Har

timi i

pol

itika

ve s

htet

ëror

e pë

r zb

utje

n e

varfë

risë.

Har

timi i

pol

itika

ve s

htet

ëror

e pë

r zbu

tjen

e va

rfëris

ëP

usht

eti q

endr

orP

usht

eti v

endo

r20

07-2

011

Kry

erja

e p

rakt

ikav

e të

nxë

nësv

e pr

anë

inst

ituci

one

shte

tëro

re.

Kry

erja

e p

rakt

ikav

e të

nxë

nësv

e pr

anë

inst

ituci

one

shte

tëro

re.

2007

-201

1

Traj

nim

i i p

unon

jësv

e të

pol

icis

ë pë

r sj

ellje

n nd

aj të

rinj

ve, m

inor

enev

e.Tr

ajni

mi i

pun

onjë

sve

të p

olic

isë

për s

jellj

en n

daj

të ri

njve

, min

oren

eve.

PAM

EC

A20

07-2

011

Pro

mov

imi i

riin

tegr

imit

në s

hoqë

ri të

të

rinj

ve m

e pr

eced

ent k

rimin

al.

Pro

mov

imi i

riin

tegr

imit

në s

hoqë

ri të

të ri

njve

me

prec

eden

t krim

inal

.M

edia

20

07-2

011

Edu

kim

i, ar

sim

i i të

rinj

ve n

ë pa

rabu

rgim

.E

duki

mi,

arsi

mi i

të ri

njve

në

para

burg

im.

2007

-201

1

Krij

imi i

mje

dise

ve të

veç

anta

në

polic

i pë

r të

rinjtë

që

krye

jnë

krim

e.K

rijim

i i m

jedi

seve

të v

eçan

ta n

ë po

lici p

ër të

rinj

të

që k

ryej

në k

rime.

Klin

ika

ligjo

re p

ër te

m

iturit

UN

ICE

F

2007

-201

1

Bis

eda

në s

hkol

la m

e pu

nonj

ës të

po

licis

ë pë

r njo

hjen

dhe

zba

timin

e

ligjit

.

Bis

eda

në s

hkol

la m

e pu

nonj

ës të

pol

icis

ë pë

r nj

ohje

n dh

e zb

atim

in e

ligj

it.20

07-2

011

Krij

imi i

një

gjy

kate

për

të ri

njtë

, që

të

trajto

jë ra

stet

e k

rimev

e të

të ri

njve

.K

rijim

i i n

jë g

jyka

te p

ër të

rinj

të.

Sht

eti

Min

istri

a e

Bre

ndsh

me

2007

-201

1

Pje

sëm

arrja

e të

rinj

ve n

ë ve

ndim

mar

rje.

Pje

sëm

arrja

e të

rinj

ve n

ë ve

ndim

mar

rje.

Sht

eti

2007

-201

1

Vend

osja

e p

siko

logu

t dhe

pun

onjë

sit

soci

al n

ë çd

o sh

kolle

9-v

jeça

re d

he të

m

esm

e.

Vend

osja

e p

siko

logu

t dhe

pun

onjë

sit s

ocia

l në

çdo

shko

llë 9

-vje

çare

dhe

të m

esm

e.M

inis

tria

e A

rsim

itU

SA

ID20

07-2

011

81



Hap

ja e

ven

deve

të p

unës

për

të

rinjtë

.H

apja

e v

ende

ve të

pun

ës p

ër të

rinj

të.

Sht

eti

2007

-201

1

Hap

ja e

kur

seve

të k

ualifi

kim

it dh

e tra

jnim

it pë

r të

rinjtë

.H

apja

e k

urse

ve të

kua

lifi k

imit

dhe

trajn

imit

për t

ë rin

jtë.

Sht

eti

2007

-201

1

Fush

ata

sens

ibili

zues

e pë

r jet

ën, k

u të

pre

ket d

he d

ukur

ia e

gja

kmar

rjes.

-Tak

ime,

sem

inar

e ed

ukue

se.

- Shp

ërnd

arje

mat

eria

lesh

pro

moc

iona

le.

OJF

2007

-201

1

Para

ndal

imi i

tr

afi

kim

it t

ë t

ë

rinjv

e

Për

mirë

sim

i i fu

nksi

onim

it të

zyr

ës s

ë an

ti-tra

fi kut

në

Shq

ipër

i. Fu

nksi

onim

i i p

lotë

i zy

rës

antit

rafi k

.S

htet

i20

07-2

011

Fush

ata

ndër

gjeg

jësu

ese

në z

onat

ru

rale

për

çës

htje

t e tr

afi k

imit.

-Tak

ime,

sem

inar

e ed

ukue

se.

- Shp

ërnd

arje

mat

eria

lesh

pro

moc

iona

le.

Med

ia, O

JF, P

olic

ia20

07-2

011

Prog

ram

info

rmim

i për

të ri

njtë

në

risk.

Ku

rse

vero

re p

ër të

rinj

në

risk,

ku

të in

form

ohen

dhe

të

arg

ëtoh

en p

ër tr

afi k

imin

dhe

rrez

ikun

pre

j tij.

20

07-2

011

Krij

imi i

një

stru

ktur

e në

pol

ici p

ër të

de

portu

arit

(meq

ë K

orça

ësh

të v

end

kufi t

ar n

ga k

theh

en të

trafi

kua

rit)

për m

bajtj

en d

he s

igur

imin

e k

thim

it të

tyre

në

vend

in e

orig

jinës

, pra

në

fam

iljes

.

Krij

imi i

një

stru

ktur

e në

pol

ici p

ër të

dep

ortu

arit

(meq

ë K

orça

ësh

të v

end

kufi t

ar n

ga k

theh

en të

tra

fi kua

rit) p

ër m

bajtj

en d

he s

igur

imin

e k

thim

it të

ty

re n

ë ve

ndin

e o

rigjin

ës, p

ranë

fam

iljes

.

Sht

eti

Don

ator

ë (fo

nde)

2007

-201

1

Pun

ësim

i i të

rinj

ve m

e ko

ntra

ta

sezo

nale

.P

unës

imi i

të ri

njve

me

kont

rata

sez

onal

e.B

izne

si

Pus

htet

i ven

dor

2007

-201

1

Par

anda

lim i

trafi k

ut n

ëpër

mje

t se

anca

ve e

duku

ese

në z

onat

rura

le

të V

lorë

s dh

e Fi

erit.

Sem

inar

e ed

ukue

se/in

form

uese

në

zona

t rur

ale

të

Vlo

rës

dhe

Fier

it.20

07-2

011

Traj

timi l

igjo

r, ps

iko-

soci

al, m

jekë

sor,

kurs

e pr

ofes

iona

le i

vikt

imav

e të

tra

fi kim

it –S

helte

r. M

arrë

vesh

je m

e M

inis

trinë

e P

unës

për

pun

ësim

.

Traj

timi l

igjo

r, ps

iko-

soci

al, m

jekë

sor,

kurs

e pr

ofes

iona

le i

vikt

imav

e të

trafi

kim

it –S

helte

r. M

arrë

vesh

je m

e M

inis

trinë

e P

unës

për

pun

ësim

.

„Vat

ra”

2007

-201

1

Hap

ja e

një

qen

dre

të tr

ajtim

it dh

e re

habi

litim

it në

rang

rajo

ni.

Hap

ja e

një

qen

dre

të tr

ajtim

it dh

e re

habi

litim

it në

ra

ng ra

joni

.O

JFD

rejto

ria e

Pol

icis

ëZy

rat e

pun

ësP

usht

eti v

endo

rP

roku

roria

Zyra

t e fo

rmim

it pr

ofes

iona

l

2007

-201

1

82



Riin

tegr

imi n

ë si

stem

in a

rsim

or d

he

në s

hoqë

ri i t

ë rik

thye

rve

nga

trafi k

imi.

Hap

ja e

kur

seve

pro

fesi

onal

e.O

JFD

rejto

ria e

Pol

icis

ëZy

rat e

pun

ësP

usht

eti v

endo

rP

roku

roria

Zyra

t e fo

rmim

it pr

ofes

iona

l

2007

-201

1

Traj

tim p

rofe

sion

al p

ër fë

mijë

t vik

tima

të tr

afi k

ut.

Hap

ja e

një

qen

dre

për t

rajti

min

e fë

mijë

ve v

iktim

a të

trafi

kut

. Fë

mija

ne

foku

s20

07-2

011

Për

fshi

rja e

hes

htje

ve të

trafi

kim

it në

kur

rikul

at m

ësim

ore

ose

ekst

raku

rrik

ulat

.

Për

mirë

sim

, har

tim k

urik

ulas

h.

Min

istri

a e

Ars

imit

OJF

2007

-201

1

Sens

ibili

zim

i për

çë

shtje

t e s

hënd

etit

ripro

dhue

s dh

e të

ed

ukat

ës s

eksu

ale

te të

rinj

të.

Fush

ata

ndër

gjeg

jësu

ese

në s

hkol

la

me

qëlli

m rr

itjen

e in

form

acio

nit t

e të

rinj

të p

ër ç

ësht

jet e

shë

ndet

it rip

rodh

ues.

- Eks

pozi

ta p

iktu

re- D

ram

a /te

atro

- B

alet

, per

form

anca

të n

drys

hme

në s

hkol

la n

ga

vet t

ë rin

jtë (P

E) m

e te

më

SH

R- S

hpër

ndar

je m

ater

iale

sh p

rom

ocio

nale

.

Sht

eti

Fond

acio

neM

jekë

Mës

ues

SH

MR

UN

ICE

F

2007

-201

1

Futja

në

kurr

ikul

at e

shk

olla

ve 9

- vj

eçar

e dh

e të

mes

me

e ed

ukat

ës

seks

uale

dhe

shë

ndet

it rip

rodh

ues

dhe

trajn

imi i

mës

uesv

e do

të rr

isë

nive

lin e

info

rmac

ioni

t te

të ri

njtë

.

- Ndr

yshi

met

në

kurr

ikul

a, h

artim

i i k

urrik

ulav

e të

re

ja.

- Tra

jnim

i i m

ësue

sve.

Qen

dra

rinor

eIL

O-IP

EC

Dre

jtoria

ars

imor

eM

inis

tria

e S

hënd

etës

isë

2007

-201

1

Har

timi i

pro

gram

eve

te m

jeke

ve te

pl

anifi

kim

it fa

milj

ar p

ër c

esht

jet e

sh

ënde

tit ri

prod

hues

.

Har

timi i

pro

gram

eve

te m

jeke

ve te

pla

nifi k

imit

fam

iljar

për

ces

htje

t e s

hënd

etit

ripro

dhue

s.20

07-2

011

Traj

nim

i i in

ferm

iere

ve të

fsha

trave

pë

r pro

blem

et e

SH

R.

Traj

nim

i i in

ferm

iere

ve të

fsha

trave

. M

inis

tria

e S

hënd

etës

isë

Shë

ndet

i par

ësor

2007

-201

1

Fush

atë

ndër

gjeg

jësi

mi n

ë m

edia

pë

r çës

htje

t e S

HR

dhe

rritj

e e

kapa

cite

teve

të g

azet

arëv

e të

rin

j dhe

pr

ofes

ioni

stëv

e të

med

ias.

- Deb

ate

TV.

- Em

isio

ne q

ë tra

jtojn

ë ed

ukat

ën d

he p

robl

emet

se

ksua

le, p

or të

diz

enju

ara

enka

s pë

r të

rinjtë

. - P

ërdo

rimi i

tabe

lave

pro

moc

iona

le d

he

info

rmue

se.

- Tra

jnim

10-

dito

r me

të ri

nj g

azet

arë

dhe

prof

esio

nist

ë të

med

ias.

- F

uqiz

imi i

radi

ofon

ive

të s

hkol

lave

që

e ka

në n

jë

sist

em të

tillë

për

të tr

ansm

etua

r mes

azhe

për

S

HR

. Tra

jnim

10-

dito

r me

të ri

nj d

he g

azet

arë.

SH

MR

Med

iaP

arla

men

ti rin

orO

JFQ

endr

a rin

ore

Pus

htet

i ven

dor

Të ri

njtë

UN

FPA

2007

-201

1

83



Kua

lifi k

imi i

mje

këve

të s

hkol

lave

dhe

ps

ikol

ogëv

e pë

r çës

htje

t e S

HR

.Tr

ajni

me

me

mje

kët d

he p

siko

logë

t. D

rejto

ria A

rsim

ore

Auto

ritet

i Sh

ënde

tëso

r Raj

onal

2007

-201

1

Ndë

rgje

gjës

imi i

të ri

njve

për

qen

drat

ek

zist

uese

për

kës

hilli

m d

he tr

ajtim

të

hesh

tjeve

që

lidhe

n m

e S

HR

.

- Tak

ime,

sem

inar

e.- S

hfry

tëzi

mi i

gaz

etës

së

shko

llës.

Qen

dra

rinor

e “P

o”.

(për

voja

me

një

cikë

l em

isio

nesh

ra

diof

onik

e m

e pr

anin

ë e

një

spec

ialis

ti ne

çë

shtje

t e S

HR

).P

eer E

duca

tor

2007

-201

1

Rrit

ja e

ndë

rgje

gjës

imit

të p

rindë

rve

për r

ëndë

sinë

e e

duki

mit

mbi

sh

ënde

tin ri

prod

hues

dhe

të e

duka

tës

seks

uale

.

Taki

me

të h

erëp

ashe

rshm

e m

e pr

indë

r për

të

ndër

gjeg

jësu

ar m

e çë

shtje

t e S

HR

.P

unon

jësi

soc

ial

dhe

psik

olog

u i

shko

llave

2007

-201

1

Pajis

ja e

çdo

shk

olle

të m

esm

e dh

e 9-

vjeça

re m

e ps

ikolo

g os

e pu

nonj

ës s

ocia

l dh

e ku

alifi k

imi i

tyre

për

çës

htje

t e S

HR

.

Për

fshi

rja e

pun

onjë

sit s

ocia

l dhe

psi

kolo

gut

në s

trukt

urat

e s

hkol

lave

të m

esm

e në

të g

jithë

ve

ndin

.

Aks

ion

+ dr

ejto

ria a

rsim

ore

2007

-201

1

Sht

rirja

e rr

jetit

të P

eer E

duca

tor.

Kua

lifi k

imi i

tyre

për

SH

R d

he k

rijim

i i

mun

dësi

ve p

ër v

azhd

imës

inë

e tij

.

- Sht

rirja

e rr

jetit

të P

eer E

duca

tor.

- Tra

jnim

e ku

alifi

kim

i të

tyre

mbi

SH

R.

- Për

gatit

ja e

man

ualit

të s

tand

ardi

zuar

të P

E.

- Org

aniz

imi i

shk

olla

ve v

eror

e pë

r ngr

itjen

e

grup

eve

të P

eer E

duca

tor.

Spe

cial

istë

të S

HR

UN

FPA

UN

Ass

ocia

tion

Kës

hilli

rino

rP

arla

men

ti rin

orA

ksio

n +

UN

ICE

F

2007

-201

1

Kry

erja

e s

tudi

mev

e. S

hem

bull:

S

tudi

m p

ër b

rakt

isje

n e

shko

llës

dhe

paso

jat e

saj

” në

zon

at e

Pas

kuqa

nit

dhe

Bat

hore

s”

Stu

dim

për

bra

ktis

jen

e sh

kollë

s dh

e pa

soja

t e s

aj

” në

zona

t e P

asku

qani

t dhe

Bat

hore

s”

Dre

jtoria

ars

imor

eA

utor

iteti

shën

detë

sor r

ajon

alP

refe

ktur

a e

Tira

nës

Sho

qata

“Tira

na”

Sho

qata

e

arsi

mta

rëve

të

Shq

ipër

isë

Pus

htet

i ven

dor;

Sho

qata

për

zh

villi

min

soc

ial

kultu

ror t

ë rin

isë

në

fsha

t.

2007

-201

1

Krij

imi i

qen

drav

e të

reja

të S

HM

R,

përs

htat

ja e

pol

iklin

ikav

e dh

e kt

him

i i

tyre

në

SH

MR

.

Krij

imi i

qen

drav

e të

reja

të S

HM

R.

UN

ICE

FM

inis

tria

e S

hënd

etës

isë

UN

FPA

Aut

orite

ti sh

ënde

tëso

r raj

onal

2007

-201

1

84



Info

rmim

i të

rinj

ve d

he m

ësue

sve

mbi

le

gjis

laci

onin

që

prek

çës

htje

t e S

HR

.N

johj

a m

e le

gjis

laci

onin

mbi

Hiv

/AID

S-in

.P

siko

logu

në

shko

lla20

07-2

011

Ofri

m i

mje

teve

kon

trace

ptiv

e dh

e sh

ërbi

m g

jinek

olog

jik fa

las

për t

ë rin

jtë d

o të

rris

ë ak

sesi

n e

tyre

në

këto

sh

ërbi

me.

Ofri

m i

mje

teve

kon

trace

ptiv

e dh

e sh

ërbi

m

gjin

ekol

ogjik

fala

s pë

r të

rinjtë

.Q

endr

a rin

ore

“Po”

S

HM

R20

07-2

011

Paj

isja

e m

jeku

t të

qend

rave

sh

ënde

tëso

re n

ë zo

nat r

ural

e m

e m

jete

kon

trace

ptiv

e.

Paj

isja

e m

jeku

t të

qend

rave

shë

ndet

ësor

e në

zo

nat r

ural

e m

e m

jete

kon

trace

ptiv

e.M

inis

tria

e S

hënd

etës

isë

OJF

Inst

ituci

onet

e

mar

ketin

gut s

ocia

l (N

ES

MA

RK

)

2007

-201

1

Sht

imi i

num

rit të

qen

drav

e që

kry

ejnë

te

stin

e H

IV/A

IDS

„Qen

dra

test

imi d

he

kësh

illim

i”

Ndë

rtim

i i q

endr

ave

të te

stim

it H

IV/A

IDS

.In

stitu

ti i S

hënd

etit

Pub

likU

NIC

EF

MP

CS

SH

B

2007

-201

1

85



Info

rmim

i të

rinj

ve d

he m

ësue

sve

mbi

le

gjis

laci

onin

që

prek

çës

htje

t e S

HR

.N

johj

a m

e le

gjis

laci

onin

mbi

Hiv

/AID

S-in

.P

siko

logu

në

shko

lla20

07-2

011

Ofri

m i

mje

teve

kon

trace

ptiv

e dh

e sh

ërbi

m g

jinek

olog

jik fa

las

për t

ë rin

jtë d

o të

rris

ë ak

sesi

n e

tyre

në

këto

sh

ërbi

me.

Ofri

m i

mje

teve

kon

trace

ptiv

e dh

e sh

ërbi

m

gjin

ekol

ogjik

fala

s pë

r të

rinjtë

.Q

endr

a rin

ore

“Po”

S

HM

R20

07-2

011

Paj

isja

e m

jeku

t të

qend

rave

sh

ënde

tëso

re n

ë zo

nat r

ural

e m

e m

jete

kon

trace

ptiv

e.

Paj

isja

e m

jeku

t të

qend

rave

shë

ndet

ësor

e në

zo

nat r

ural

e m

e m

jete

kon

trace

ptiv

e.M

inis

tria

e S

hënd

etës

isë

OJF

Inst

ituci

onet

e

mar

ketin

gut s

ocia

l (N

ES

MA

RK

)

2007

-201

1

Sht

imi i

num

rit të

qen

drav

e që

kry

ejnë

te

stin

e H

IV/A

IDS

„Qen

dra

test

imi d

he

kësh

illim

i”

Ndë

rtim

i i q

endr

ave

të te

stim

it H

IV/A

IDS

.In

stitu

ti i S

hënd

etit

Pub

likU

NIC

EF

MP

CS

SH

B

2007

-201

1

plani kombëtar i veprimit për rininë 2006-2011 / matrica e ... · biznesit, institucionet...

Documents