plani lokal i menaxhimit të mbetjeve, bashkia berat

1Plani lokal Për

menaxhimine mbetjeve urbane në bashkinë berat

Plani i menaxhimit të mbetjeve urbaneBashkia Berat

Bashkia Berat

realizuar nga:

bashkia berat

Qendra eDen

(Qendra Mjedisore për Zhvillim, edukim dhe rrjetëzim)

mbështetur nga:

Fondacioni shoqëria e hapur për shqipërinë (sOrOs)

Qendra rajonale e Mjedisit (reC)

Përgatitur për botim:

Qendra eDen

adresa “Luigj Gurakuqi”, nd.33 h.2 ap.13,

njësia bashkiake nr.2,

kodi Postar 1017, tiranë, shqipëri

tel: 00355 42 239619

e-mail: [email protected]

www.eden-al.org

Grupi i punës:

Dr.M.sc. andrian Vaso

M.sc. ermelinda Mahmutaj

Znj. Jonida Mamaj

M.sc. konalsi Gjoka

M.Pa. Merita Mansaku

Znj. Mirela buhuri

Falenderime

është shumë e vështirë për ne të përmbledhim në

një paragraf falenderimet e panumërta për aktorët

dhe përkrahësit e këtij procesi sa të vështirë aq edhe

mbresëlënës. Megjithatë njëzëri falenderimi kryesor shkon

për qytetarët e mrekullueshëm të qytetit të vjetër të 1001

dritareve të cilët nuk i kursyen mendimet dhe sugjerimet

e tyre për ta bërë të mundur këtë plan. një falenderim i

veçantë shkon për të rinjtë e Parlamentit rinor të cilët me

idealizmin dhe energjinë e tyre na kanë frymëzuar dhe

ndihmuar në procesin e përfshirjes së publikut.

kënaqësi ka qenë për ne, që nëpërmjet këtij plani,

të bashkëpunojnë dhe të jemi pjesë e programit për

mirëqeverisjen vendore të sOrOs dhe programit të

fuqizimit të pjesëmarrjes dhe informimit të publikut nga

reC. i falenderojmë fuqishëm këta dy mbështetës dhe i

ftojmë të vazhdojnë këtë nismë në zbatim të këtij plani por

edhe duke e përsëritur në qytete të tjera.

Plani i menaxhimittë mbetjeve urbane

bashkia berat

Qershor 2012

Ky botim është mbështetur nga Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë (SOROS) në kuadër të programit të Mirëqeverisjes dhe Integrimit. Mendimet

e shprehura në këtë publikim janë të autorëve dhe nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht ato të SOROS.

PararenDjePërmbleDhje ekZekutiveinFormaCion i PërGjithshëm Përse u ndërmor ky plan?

nevoja për hartimin e një plani lokal për mbetjet

Procesi i hartimit, konsultimit dhe pjesëmarrjes

ku do të na drejtojë plani?

leGjislaCioni & Politikat Për menaxhimine mbetjeve të nGurta Përmbajtja e legjislacionit shqiptar

Politikat kombëtare

menaxhimi aktual i mbetjeve struktura e përgjithshme e menaxhimit të mbetjeve

Vlerësimi i situatës aktuale të mbetjeve

analiza ekonomike e skemës së menaxhimit të mbetjeve,

nevoja për investime, llogaritja e kostos dhe e tarifave

buxheti vjetor dhe investimet

060708

11

13

Permbajtja

18

3034

34 anekseaneksi i Lista e grupit të punës për hartimin e planit.

aneksi ii Përmbajta e legjislacionit të be

aneksi iii Objektivat e strategjisë kombëtare të

menaxhimit të mbetjeve.

aneksi iv

Opinionet dhe sugjerimet e qytetarëve lidhur

me PLMM shprehur gjatë takimeve me publikun

aneksi v

analizimi i çmimit të kontratës

tarifat dhe realizimi i të ardhurave

aneksi vi Disafiguratëmjeteveqëmundtëpërdoren

aneksi vii Plani i investimeve dhe rekomandimet

aneksi viiishkurtimet

PlaniFikimi i menaxhimit të mbetjeve Vizioni

Objektivat

Identifikimiiskemëssëmenaxhimit:

Përshkrimi i skemave të menaxhimit të mbetjeve në

periudhën afat-shkurtër dhe afatmesëm

skema e parë: Menaxhimi i mbetjeve siç kryhet aktualisht

ngakompaniaprivatedhesensibilizimiipërfituesvetë

shërbimit në periudhën afatshkurtër

skema e dytë: Menaxhimi i integruar i mbetjeve

strategjia për mbulimin e kostos dhe hartimin e tarifave

Faturimi dhe vjelja e tarifave

Plani i vePrimit monitorimi

6Plani lokal Për


Gjatë dy dekadave të fundit berati ka pësuar ndryshime thelbësore si në rritjen e numrit të banorëve ashtu edhe në morfologjinë e zhvillimit të qytetit.

situata mjedisore në berat është direkt e lidhur me situatën e përgjithshme social-ekonomike. rritja e popullsisë, ndërtimet e pakontrolluara dhe të paligjshme, rritja e mjeteve të transportit, aktivitetet ekonomike jo miqësore me mjedisin, janë shkaqet e rritjes së sasisë së mbeturinave, zvogëlimit të sipërfaqeve të gjelbra dhe ndotjes të lartë mjedisore të qytetit tonë historik.

nga ana tjetër niveli i edukatës dhe i kulturës mjedisore në shoqërinë shqiptare mbetet ende i ulët. Mungon marrja e nismave dhe përgjegjësive për probleme të mjedisit nga ana e komunitetit, ose edhe kur ekziston, ajo është spontane dhe e paorganizuar. ndërkohë që dhe në shkolla dhënia e njohurive të edukimit mjedisor ka qenë spontane, jo praktike dhe jo e mirë harmonizuar.

Menaxhimi i mjedisit dhe shëndetit për qytetin e beratit në përgjithësi është një e drejtë dhe detyrim ligjor jo vetëm i bashkisë por i mjaft institucioneve dhe organizmave të ndryshme qeveritare, ndaj ky plan përmban objektiva dhe programe mjedisore që duhen bashkërenduar midis të gjithë këtyre aktorëve për të siguruar një mjedis të pastër dhe të shëndetshëm për qytetarët e beratit.

nëpërmjet hartimit të këtij plani këmbëngulim në gjetjen e mënyrave më të mira për mirë menaxhimin e mbetjeve urbane dhe për rrjedhojë rritjen e cilësisë së mjedisit si një element thelbësor i zhvillimit të qëndrueshëm.

Theksojmëseplaniimenaxhimittëmbetjeveurbane,mbetetnjëplanfleksibëldheipërmirësueshëmnë varësi të evoluimit të komponentëve të saj përbërës. Gjithashtu për ne, Ju qytetarë beratas jeni shumë të rëndësishëm dhe ju konsiderojmë si hallkën më të rëndësishme për zbatimin e këtij plani.

bëhuni dhe ju pjesë e zbatimit të tij! tregojeni veten se i përkisni këtij qyteti dhe mendoni për të!

kryetar i bashkisë së beratit,Z.FadilNasufi

Pararendje

7Plani lokal Për


Plani lokal i menaxhimit të mbetjeve që kemi hartuarka disa qëllime në vetvete.

ai është një mjet komunikimi që parashtron problemet në fushën e menaxhimit të mbetjeve urbane duke shpjeguar ndryshimet që duhen bërë dhe duke përcaktuar prioritetet e veprimit. Më tepër se gjithçka, është një mjet për të orientuar ndryshimet duke sjellë bashkë këndvështrimet dhe idetë e bashkëqytetarëve, subjekteve dhe organizatave lidhur me gjithë spektrin e problemeve të mbetjeve urbane.Gjithashtukyplanështënjësfidëpërgjithëaktorëteqytetitpërtëgjeturmënyrënmëtëmirëpërtëkontribuarnëkrijiminenjëmjedisitëpastër,mestandardedheqëreflektonqytetari.

ekzistojnë disa plane menaxhimi mbetjesh që adresojnë probleme të veçanta të këtij sektori, por natyra e fragmentuar e objektivave dhe veprimeve të propozuara bën që këto plane shpesh të mbeten të pazbatueshme dhe pa rezultatet e dëshiruara. ky dokument sjell bashkë qëllimet dhe objektivat e planit kombëtar të menaxhimit të mbetjeve urbane duke i integruar dhe vendosur ato në kontekstin vendor ku roli i qytetarit është i patjetërsueshëm.

Dy elementët të cilëve ne i kemi dhënë më shumë peshë në plan e për rrjedhojë do të përbëjnë edhe çelësin e suksesit në të ardhmen janë a) përcaktimi i kostove dhe mënyrës më të pranuar për menaxhimin e mbetjeve dhe b) edukimi mjedisor dhe ndërgjegjësimi qytetar pa të cilin realizimi i këtij plani nuk do të ishte i mundur.

si pjesë integrale e këtij plani grupi i punës ka përgatitur një plan afatmesëm veprimi, i cili do të na ndihmojë të gjithëve të mobilizojmë burimet tona për ta bërë atë realitet si dhe për ta kthyer beratin në një nga qytetet e para që adreson menaxhimin e mbetjeve urbane sipas kërkesave të strategjisë kombëtare të mbetjeve.

Objektivi i këtij plani është vetëm bashkia e beratit1. ky plan analizon situatën aktuale të menaxhimit tëmbetjeveurbanenëqytet(organizimi,administrimi,rregulloret,financat,operimidhemenaxhimi),identifikonçështjetdhemangësitë,vlerësonpikate fortadhe tëdobëta,propozon rekomandimepër përmirësime dhe përcakton vizionin, qëllime dhe objektiva të reja (afatshkurtra, afatmesme dhe afatgjata) si edhe ka hartuar një Plan Veprimi ku përcaktohen afatet kohore, kostot, autoritetet përgjegjëse si edhe indikatorët respektivë të suksesit për qëllime monitorimi.

1 Megjithatë duhet theksuar që ky plan nuk trajton strategjinë e Beratit për menaxhimin e mbetjeve jo urbane, duke përfshirë këtu mbetjet e rrezikshme, ato nga ndërtimet dhe mbetjet industriale.

Përmbledhje ekzekutive

8Plani lokal Për


Informacion i përgjithshëmPërse u nDërmor ky Plan?

berati është një nga qytetet historiko – kulturore më të rëndësishme të vendit me një popullsi rreth 63.000 banorë. rritja e popullsisë, rritja ekonomike, përmirësimi i standardeve të jetesës, dhe zhvillimi i turizmit kanë rritur shkallën e konsumimit dhe si rrjedhim shkallën e gjenerimit të mbetjeve urbane dhe vëllimin e tyre.

bashkia berat e realizon mbledhjen, largimin dhe pastrimin e rrugëve përmes një kontrate me kompaninë private “inFinit COnstrUCtiOn” shpk. Qyteti i depoziton mbetjet e tij në të vetmen fushë plehrash në Orizaj në hyrje të qytetit të beratit 1 km larg nga rruga nacionale berat-skrapar. kostot për menaxhimin e mbetjeve (pastrimi, grumbullimi, transporti dhe asgjësimi) mbulohen nga buxheti i bashkisë.

Për beratin ka qenë prioritet adresimi dhe zgjidhja e çështjes së menaxhimit të mbetjeve të ngurta në mënyrë të përballueshme, të qëndrueshme dhe të sigurt nga ana mjedisore. Për këtë arsye, administrata e qytetit ishte shumë e gatshme për t`iu përgjigjur kërkesës dhe gatishmërisë së ekipit të eDen për përgatitjen e planit lokal për menaxhimin e mbetjeve (PLMM).

PërmëtepërnebesojmësePLMMdotëjetënjëdokumentudhëzuesdheplanifikuespërne,icilidotë mundësojë zbatimin e politikës kombëtare të mbetjeve në nivel vendor.

ky plan mundëson orientimin strategjik të bashkisë berat drejt një menaxhimi të integruar e të qëndrueshëm të mbetjeve, në përputhje me strategjinë kombëtare të Mbetjeve (skM) dhe objektivat e saj; duke kontribuar në zbatimin e politikave kombëtare dhe arritjen e objektivave kombëtare në fushën e mbetjeve.

nevoja Për hartimin e një Plani lokal Për mbetjet

Menaxhimi i mbetjeve deri tani ka qenë kompetencë e njësive të qeverisjes vendore ne nivel bashkie/ komune. Me aprovimin e ligjit të ri për menaxhimin e integruar të mbetjeve qarku pritet të marrë një rolmbizotëruesnënivelineplanifikimitdhekoordinimit.Megjithatëqëprejvitit1994grumbullimidhe trajtimi i mbetjeve dhe shërbimet e tjera të pastrimit i janë deleguar autoriteteve lokale duke i bërëkëtotëfunditpërgjegjësepërmenaxhiminetyredhenjëkohësishtdukeusiguruarfinanciminnga qeverisja qendrore me anë të “fondeve të pakushtëzuara”.

Ligji nr. 8652, dt. 2000/07/31 “Mbi organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore” (2000), organet e pushtetit vendor ushtrojnë veprimtarinë e tyre në përputhje me parimin e autonomisë, duke ruajtur marrëdhënie të ngushta me qeverinë qendrore. autonomia e qeverisë lokale është në nivelpolitik,legjislativ,administrativdhefinanciar.në kuptimin tonë kjo përkthehet në:

a) hartimin e politikave në nivel vendor (pra hartimi i planit të menaxhimit të mbetjeve për bashkinë, llogaritja e bazës së taksës dhe diferencimi i saj në bazë të parimit ndotësi paguan); b) kthimin e këtyre politikave në akte të detyrueshme administrative (aprovimi nga këshilli bashkiak);c) zbatimin dhe monitorimin e këtyre politikave ( vendosja e formës për menaxhimin e mbetjeve urbane, tenderimi, monitori i kompanive pastruese, kontrolli i parametrave, parandalimi i hedhjes ilegale të mbetjeve etj);d) gjetjen e mjeteve monetare për ta realizuar sa më mirë zbatimin e strategjisë kombëtare në

9Plani lokal Për


nivel vendor dhe për të siguruar një nga shërbimet bazë të qeverisjes vendore për qytetarët e saj ( rishikimin dhe ndryshimin e tarifave, mbledhjen e taksës etj).

Deri tani sistemet kryesore për menaxhimin e mbetjeve kanë konsistuar në grumbullimin e mbetjeve të ngurta urbane në një rrymë të vetme dhe transportimin e tyre drejt vendeve të grumbullimit që janë nën administrimin e vetë njësive lokale.

në përgjithësi, problematika në sektorin e mbetjeve lidhet ngushtë me mungesën e instrumenteve të duhura për menaxhimin mjedisor të tyre, mungesën e teknologjive dhe investimeve dhe kapacitetet epamjaftueshmenëburimetnjerëzoredhefinanciare.Përmëtepër,përpjekjetederitanishmepërtëadresuarkëtëproblematikëkanëqenëtëparakorduara, të fragmentizuaradhe joefikase,çkaka bërë që ndryshimet e pritura lidhur me zhvillimin e këtij sektori të ecin shumë ngadalë dhe të shoqërohen me ndikime negative ndaj mjedisit. Politika kombëtare për menaxhimin e mbetjeve bazohet në Planin kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve2 dhe si fazë e dytë hartimi i planeve rajonale dhe lokale. bashkia berat në pararojë nga bashkitë e tjera ka ndërmarrë këtë hap për hartimin e PLMM duke i paraprirë kështu planit rajonal të menaxhimit të mbetjeve dhe gjithashtu duke e përgatitur bashkinë berat në mënyrë graduale për përgjegjësitë dhe standardet që duhet të plotësojë në të ardhmen.

ProCesi i hartimit, konsultimit Dhe Pjesëmarrjes

Nëkuadërtëprojektit”Përqytetetëpastrameqeverisjeevropiane”imbështeturfinanciarishtngaFondacioni shoqëria e hapur për shqipërinë (sOrOs) dhe zbatuar nga qendra mjedisore eDen në bashkëpunim me bashkinë berat, u mundësua hartimi i platformës dhe u lehtësua procesi i hartimit të PLMM për bashkinë berat. këtij procesi iu bashkua në vijimësi Qendra rajonale e Mjedisit, mbështetja bujare e së cilës mundësoi organizimin e më shumë konsultimeve dhe dëgjesave me publikun aktiv të qytetit të beratit. Pra, të një procesi informimi dhe ndërgjegjësimi serioz dhe model.

Qëllimi i projektit ishte kontribuimi në mirëqeverisjen vendore të bashkisë berat në fushën e menaxhimit të mbetjeve urbane duke ngritur kapacitetet e administratës dhe duke përmirësuar kuadrin rregullator të menaxhimit të mbetjeve urbane. nëpërmjet këtij projekti pritshmëritë tona më të mëdha u fokusuan në promovimin e përqasjes gjithëpërfshirëse/ transparencës në hartimin e planeve lokale si një nga treguesit kryesor të mirëqeverisjes dhe demokracisë si dhe në dëshirën që procesi i hartimit të PLMM në berat të mirëpritet si model për pushtete të tjera vendore në vend.

ProcesiihartimittëPLMMnëBashkinëBeratfilloinëmuajintetortëvitit2011dhekaloinëdisahapakryesore(fig.1).Igjithëprocesifilloimengritjenegrupittëpunës3. Vlerësimi i situatës ekzistuese për menaxhimin e mbetjeve urbane në bashkinë berat u realizua nëpërmjet hulumtimit dokumentor në bashkinë berat dhe duke mbledhur perceptimin e publikut nëpërmjet plotësimit të 887 pyetësorëve në 4 rajonet e qytetit. ne zhvilluam takime dhe komunikime të vazhdueshme me bashkinë berat dhe grupi vullnetar i të rinjve të parlamentit rinor në berat u bashkua më vullnetarët e qendrës eDen për plotësimin e pyetësorëve. rezultat i rëndësishëm i kësaj faze ishte raporti vlerësues4 i cili shërbeu si gur themeli për zhvillimin e qartë të fazave pasardhëse të procesit.

i gjithë procesi u zhvillua në një bashkëpunim të ngushtë midis ekspertëve dhe grupit të punës në

2 Miratuar: VKM nr.175, datë 19.1.20113 Lista e plotë e grupit të punës si aneks i këtij plani4 Raporti i vlerësimit http://www.eden-al.org/media/VLER%C3%8BSIMI%20I%20SITUAT%C3%8BS%20S%C3%8B%20MENAXHIMIT%20T%C3%8B%20MBETJEVE%20URBANE%20N%C3%8B%20BASHKIN%C3%8B%20BERAT.pdf

10Plani lokal Për


administratën e bashkisë berat. ata punuan dhe diskutuan së bashku përgjatë takimeve të ndryshme, workshop-eve dhe trajnimeve përgjatë punës, çdo element të planit. sugjeruan dhe komentuan mbi draftet e përgatitura nga ekspertët dhe përfshinë në komunikime aktorë të tjerë të interesuar sikundër është shoqëria civile dhe bizneset vendase.

Përgjatë gjithë procesit të hartimit të PLMM në bashkinë berat element shumë i rëndësishëm ishte hartimi dhe zbatimi i një plani të gjerë të pjesëmarrjes dhe informimit të publikut në proces. në këtë kuadër bashkia berat dhe grupi i punës realizoi takime konsultuese me publikun në 4 zona te ndryshme të qytetit me pjesëmarrjen e rreth 147 personave5, realizoi 4 aktivitete ndërgjegjësimi në sheshet kryesore të qytetit si dhe ndërmori një fushatë informuese dhe ndërgjegjësuse mediatike. komentet, sugjerimet e marra përgjatë diskutimeve me publikun mund ti gjeni në faqen e internetit të bashkisë dhe Qendrës eDen6. Pjesa më e madhe e komenteve na kanë ndihmuar të përmirësojmë planin,ndërsaatokomenteqënukjanëreflektuarnëplanjanëpërgjithësishtçështjejashtëtagrittëkëtij plani.

Figura 1: Procesi i planifikimi të PLMM në bashkinë Berat

Figura 2: Synimi i planit

ku Do të na Drejtojë Plani?

Plani lokal i menaxhimit te mbetjeve urbane

Qytet muze i këndshëm për tu vizituar

•përmirësiminecilësisësëshërbimeve•përmirësiminecilësisësëjetës•përmirësimineimazhittëqytetitmuze•rritjenekujdesitndajqytetarëve•nismimineprojektevepilotpërndarjendhe riciklimin e mbetjeve•dhënienemundësivetëbarabarta•ruajtjenemjedisitdheshëndetittëqytetarëve•uljenevarfërisë•gjithëpërfshirjenekomunitetit

situata ekZistuese (tetor - Dhjetor

2011)

konsultim

konsultim me Publikun

monitorimi &rishikimiPlaniFikimi

(janar –Qershor 2012)

Zbatimi(2012 – 2015)

mobiliZimi Dhe Plan iFikimi i

ProCesit

konsultim

5 Informacion i shkurtër mbi konsultimet me publikun http://eden-al.org/index.php?id=3446 http://www.eden-al.org/media/Opinionet%20dhe%20sygjerimet%20e%20banor%C3%ABve%20t%C3%AB%20Beratit%20lidhur%20me vendos linkun

11Plani lokal Për


Legjislacioni & politikat për menaxhimin e mbetjeve të ngurta Përmbajtja e leGjislaCionit shQiPtar

Qeveria shqiptare është e angazhuar në procesin e anëtarësimit të plotë në be dhe për këtë qëllim Ministria e Mjedisit Pyjeve dhe administrimit të Ujërave është duke punuar drejt përafrimit dhe adoptimit të legjislacionit shqiptar në përputhje me instrumentet legjislativë të be përmes projekteve inPaeL7 dhe seLea8. sipas raportit të progresit të be për 20119 ka patur një progres në kuadrin ligjor që lidhet me menaxhimin e mbetjeve. strategjia kombëtare e mbetjeve është përgatitur dhe aprovuar nga Parlamenti shqiptar e ndjekur më pas nga Ligji për menaxhimin e integruar të mbetjeve. Megjithatë, po sipas këtij raporti, nuk ka procedura për menaxhimin dhe kontrollin e fushë depozitave dhe vend hedhjet e pakontrolluara mbeten vendi kryesor për depozitimin e mbeturinave.

Gjatë periudhës 2008-2011, legjislacioni shqiptar për manaxhimin e mbetjeve është përmirësuar meligjetëreja,vendimedherregulloreqëreflektojnëdirektivateBEdhedetyrimetngaKonventaebaselit. Legjislacioni i plotë shqiptar në fushën e mbetjeve është dhënë i përmbledhur si më poshtë :

Ligji nr 10431, datë 09.6.2011 “Për mbrojtjen e mjedisit” Ligji nr. 10 463, datë 22.9. 2011 “Për menaxhimin e integruar të mbetjeve” Ligji nr. 9537, datë. 18.5.2006 “Për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme”. Ligji nr. 10440, datë 7.7.2011, “Për Vlerësimin e ndikimit në Mjedis” Vendimi nr. 803, date 04.12.2003 “Mbi miratimin e rregullave dhe procedurave për importimin

e mbetjeve për riciklim dhe trajtim” Vendiminr.99,datë.18.02.2005“MbimiratimineKatalogutShqiptarpërklasifikiminembetjeve” norma nr. 1, datë 30/3/ 2007 “Mbi trajtimin e mbetjeve të ndertimeve dhe të shkatërrimeve nga

krijimi, transporti deri tek trajtimi përfundimtar” norma nr. 6, datë 30.11.2007 “Mbi menaxhimin e mbetjeve spitalore” Udhëzues nr. 6, datë 27.11.2007 “Mbi aprovimin e rregullave, përmbajtjes dhe afateve për

skicimin e planeve të menaxhimit të mbetjeve të ngurta”

akte të tjera ligjore të cilat janë bazë për hartimin e një plani menaxhimi mbetjesh urbane në nivel vendor janë:

Ligjin nr. 8652, datë. 31.07.2000 “Mbi organizimin dhe funksionimin e qeverisjes lokale”. Ligjin nr. 8094, datë. 21.03.1996 “Për largimin publik të mbetjeve” Ligjin nr. 9663, datë. 18.12.2006 “Mbi koncesionet”. Midis çështjeve te tjera, Ligji mbulon

shërbimet publike dhe menaxhimin e mbetjeve si dhe përfshin ndërtimin e impianteve të trajtimit të mbetjeve.

Vendimin nr. 103, datë 31.03.2002 “në lidhje me monitorimin mjedisor në republikën e shqipërisë“

Megjithëprogresineevidentuarnëkëtëdrejtim,përvendinmbetetakomanjësfidëpërafrimidhezbatimi i plotë i legjislacionit. akoma shumë koncepte kryesore apo proçedura mungojnë. Për rrjedhojë rekomandohetadoptimiiligjevedherregullorevetëplanifikuaranëtermaafatshkurtër,afatmesëmdhe afatgjatë.

7 http://www.inpael-eu-al.com/8 http://selea.al/9 http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/al_rapport_2011_en.pdf

12Plani lokal Për


Politikat kombëtare

strategjia ndërsektoriale e Mjedisit (2007) përmban një kapitull për mbetjet ku jepen indikacione lidhurmeLandfill-et,tëcilëtkonsiderohensizgjidhjamëepranueshmedheekonomikepërvendinpërsa ka të bëjë me depozitimin përfundimtar të mbetjeve në të ardhmen, por pa përjashtuar opsione tëtjerasidjegiaapotrajtimimepërfitimenergjie.

kjo strategji përcaktoi objektivat për përmirësimin e menaxhimit të mbetjeve të cilat vazhdojnë të mbetentëpazbatueshmepërshkaktëmungesëssëburimevenjerëzoredhefinanciare;mungesëssë eksperiencës në përdorimin e metodave dhe teknologjive; performancës së dobët në zbatimin e ligjeve; mungesës së bashkëpunimit midis autoriteteve lokale dhe qendrore apo bashkëpunimit me sektorin privat; mungesës së monitorimit dhe regjistrimit të mbetjeve etj.

së fundmi, janë miratuar një sërë dokumentesh politike dhe strategjike në sektorin e mbetjeve (strategjia kombëtare e Mbetjeve dhe Planit kombëtar i Mbetjeve) ku jepen indikacione strategjike për sektorin në fjalë, të cilat janë në përputhje me parimet dhe direktivat e be-së për menaxhimin e mbetjeve.

strategjia kombëtare për mbetjet ka përcaktuar drejtimin e politikës së Qeverisë së shqipërisë për menaxhimin e qëndrueshëm të mbetjeve në 2025 duke synuar minimizimin e ndikimit të mbetjeve nëmjedisnënivelinkombëtardhe lokal sidhepërmirësiminepërdorimitefiçient tëburimevenëShqipëri.KjostrategjiështëkrijuardukeumbështeturnëangazhiminfinanciartëQeverisëShqiptarepër të transformuar statusin e vendit në lidhje me reduktimin e mbetjeve, riciklimin, kompostimin apopërpuniminmepërfitimenergjie.Ajokavendosurobjektivasfiduesdherealistënjëkohësisht,tëcilët synojnë mundësimin e ndryshimit rrënjësor të mënyrës së menaxhimit të mbetjeve në shqipëri10.

10 Në Aneksin III mund të gjeni objektivat dhe shtyllat kryesore të strategjisë kombëtare të menaxhimit të mbetjeve.

13Plani lokal Për


mmPau

mPPt

krrtrsh

msh

mete

mF

insPektoriati mjeDisit

arm

Qarku berat

bashkia berat

Menaxhimi aktual i mbetjeve struktura e PërGjithshme e menaxhimit të mbetjeve

Menaxhimi i mbetjeve deri tani ka qenë kompetencë e njësive të qeverisjes vendore ne nivel bashkie/ komune. Me aprovimin e ligjit të ri për menaxhimin e integruar të mbetjeve qarku pritet të marrë një rol mbizotëruesnënivelineplanifikimitdhekoordinimit.Megjithatëkanjëmoriinstitucioneshtëcilatjanëtë përfshira në mënyrë të drejtpërdrejtë ose jo në menaxhimin e mbetjeve në bashkinë berat.

hartimi i politikave dhe Legjislacionit

Planifikimi,financimidhemonitorimiiinvestimevebazuarnëpolitikatkombëtare(investimiistudimevetëfisibilitetit,fushdepozitave, impjanteve, etj)

Shqyrtimindheaproviminelejevepërlandfille

hartimi i politikave për mbetjet spitalore

hartimi i politikave për mbetjet industriale dhe minerare

hartimi i ligjeve për taksat mjedisore

kontrolluesi i zbatimit të legjislacionit

Monitorimi dhe mbrojtja e mjedisit + dhënien e lejeve mjedisore (fushë depozitat, impjantet)

Menaxhimi i mbetjeve në nivel qarku

Menaxhimi i mbetjeve në nivel vendor

Figura 3: Struktura e përgjithshme e menaxhimit të mbetjeve

një paraqitje skematike e kësaj strukture do të ishte :

14Plani lokal Për


vlerësimi i situatës aktuale të mbetjeve11

bashkia berat e realizon mbledhjen, largimin dhe pastrimin e rrugëve përmes një kontrate me kompaninë private “inFinit COnstrUCtiOn” shpk. bazuar në të dhënat e ofruara nga punonjësit e bashkisë si dhe duke i krahasuar ato me të dhënat e pasqyruara në Planin kombëtar të mbetjeve kemi si më poshtë:Kontratamekompaninë“INFINITCONSTRUCTION”Shpk.kafilluarmedatë9Shkurt2009,meafat5vjet. kompania e kontraktuar paguhet çdo muaj në bazë të raportit të bërë nga punonjësit e bashkisë mbi rregullsinë e operimeve. Pajisjet e largimit (kamionët) janë në pronësi të kompanisë.

ndërsa kazanët janë pronësi e bashkisë dhe në të gjithë territorin e bashkisë ka një shifër prej 270 kazanë 1100litërshsidherreth200koshatëfiksuar.

sa i përket numrit të njësive private që operojnë në linjën administrative të bashkisë berat dhe llojit të tyre duhet thënë që sasia e bizneseve dhe institucioneve të regjistruara që ushtrojnë veprimtarinë e tyre në qytetin e beratit janë 1650 nga te cilat afro 200 konsiderohen si biznese të mëdha. Duhet theksuar se nga këto 75 subjekte kanë karakter industrial nga të cilat 10 janë biznese agropërpunuese dhe 6 biznese kanë kategorizimin e bizneseve me leje mjedisore operimi.

Ngahulumtimiynëdhengakonfirmimiispecialistëvetëbashkisënëasnjëngabiznesetnukzbatohetpolitika të reduktimit apo ndarjes së mbetjeve në burim. Gjithashtu sipas legjislacionit në fuqi bizneset e mëdha në rastin tonë ato përpunuese ngarkohen me detyrën e vetë menaxhimit të mbetjeve urbane dhe atyre industriale. në këtë këndvështrim është shumë e vështirë, thuajse e pamundur sigurimi i të dhënave të besueshme nga ana e kompanive mbi llojin dhe sasinë e mbeturinave të prodhuara.

bashkia zbaton një tarifë të diferencuar për largimin e mbeturinave për bizneset. sipas burimeve të bashkisë mënyra e llogaritjes së kësaj tarife është përcaktuar nga një bashkëpunim me programin e UsaiD vite më parë, megjithatë nga të dhënat e bashkisë nuk kuptohet nëse ka një tarifë të diferencuar edhe ndërmjet bizneseve në bazë të parimit ’ndotësi paguan’.

munGesat, kuFuZimet Dhe Çështjet kryesorePër t’u aDresuar në Plan

Duke supozuar se mungesat në nivel kombëtar nuk mundemi ti adresojmë përmes këtij plani, do të fokusohemivetëmnëkufizimetekzistuesenëbashkinëBeratbrendakornizaveqënalejonkoha,buxhetinë dispozicion si dhe mungesa e një përqasje rajonale.

bashkia duhet të punojë për vendosjen e procedurave për monitorimin dhe kontrollin e menaxhimit të mbetjeve urbane;

Mundësia e regjistrimit të sasisë dhe cilësisë së mbetjeve të prodhuara duhet të shikohet dhe të zbatohet të paktën në fushë depozitë;

ndërtimi i kapaciteteve në drejtimi të mirë menaxhimit të mbetjeve duhet të përbëjë një prioritet për drejtuesit e bashkisë dhe duhet të jetë i vazhdueshëm;

bashkërendim të punës ndërmjet bashkisë dhe institucioneve të tjera të linjës (si arM) për të kontrolluar dhe monitoruar situatën alarmante në qytet; Nismatpërfilliminepilotimittëndarjesnëdurimtëmbetjevenukkanëqenëtëvazhdueshmedhetë

suksesshme; Njëpunëmeemadhenëkëtëdrejtimduhetmenduardhemirëplanifikuardukepërfshirëedhe

komunitetin;

11 Nje analize e detajuar e situates mund te gjendet ne: http://www.bashkia-berat.net/?p=2625 ose http://www.eden-el.org/media/VLERËSIMI%20I%20SITUATËS%20SË%20MENAXHIMIT%20TË%20MBETJEVE%20URBANE%20NË%20BASHKINË%20BERAT.pdf

15Plani lokal Për


Bashkëpunimidhekoordinimimekompaninëpastrueseduhetparësinjëngamënyratefillimittë ndryshimit të situatës aktuale; konsiderimi i mundësisë për rikuperimin e mbetjeve në fushë depozitë nga ana e kompanisë duhet konsideruar;

rishikimi i tarifës dhe diferencimi i saj në bazë të parimit ndotësi paguan është parësore; Mënyra e mbledhjes së taksës së pastrimit duhet rishikuar; Duhet riparë llogaritja e numrit të kazanëve për çdo lagje, apo shpeshtësia e marrjes së mbeturinave; ajo që do të përbënte një kërkesë të drejtpërdrejtë për bashkinë është pastrimi i kazanëve përgjatë

natës (sipas standardeve të përdoruara gjerësisht edhe nga bashki të tjera); Gjithashtu rekomandohet që të ketë orar për hedhjen e mbeturinave voluminoze nëpër kazanë

(kryesisht nga ana e bizneseve, por edhe e familjareve) me qëllim që volumi i kazanëve të mos okupohet që paradite nga mbetje të mëdha e të mos ketë më vend për mbetje urbane shtëpiake (të cilat banorët pastaj do t’i hedhin jashtë kazanëve).

bashkëpunimi me biznesin për edukimin dhe ndërgjegjësimin e qytetarëve duhet parë si një nga linjat e punës (p.sh përmes tV lokale, edukimit në punë, shkollë etj)

bërja publike të tarifës së pastrimit si për familjet, edhe për bizneset dhe gjithashtu ta bëjë publike mënyrën e administrimit të kësaj tarife;

nisja një projekt pilot në një lagje të qytetit ku të vendosen kazanë për mbledhjen e mbeturinave sipas llojit të tyre për t’i nxitur qytetarët që të bëjnë ndarjen e mbetjeve në burim sikundër përcaktohet nga strategjia kombëtare e menaxhimit të mbetjeve. në një fazë të dytë të vendosen këta lloje kazanësh në të gjithë qytetin dhe paralelisht të tërhiqen kompanitë e riciklimit për tërheqjen e materialeve të riciklueshme.

analiZa ekonomike e skemës së menaxhimit të mbetjeve, nevoja Për investime, lloGaritja kostos Dhe e tariFave

NdërkohëqëkanëfilluarpërpjekjetdheështëmiratuarStrategjiaKombëtareeMenaxhimittëMbetjeve(skMM) dhe Plani kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve (PkMM), rëndësia e rolit proaktiv të pushtetit lokalnëofrimineshërbimittëmenaxhimittëmbetjevembetetmomentimëkyçdhesfidaeradhëspërtëpasur një plan të zbatueshëm. PkMM (Plani kombetar Menaxhimit Mbetjeve) përcakton qartë politikat dhe objektivat që duhen zbatuar në nivel kombëtar për të arritur një menaxhim të qëndrueshëm të mbetjeve urbane. Qëllimi është që të krijohet një sistem i integruar i menaxhimit të mbetjeve të ngurta, i ciliderinë2015dotëriciklojëdhekompostojëmëshumësegjysmënetyre,dotëdepozitojënëlandfillmë pak se një të tretën, si dhe të prodhojë energji nga djegia e tyre.

Nëanëntjetërnëmëtëshumtenerastevenjësitëeqeverisjesvendore(NjQV)mekapacitetetëkufizuaranjerëzoredhefinanciare janëaktualishtnënjëperiudhë tranzicioni, nëpërpjekjepër t`u zhvendosurnga skema të grumbullimit dhe depozitimit drejt menaxhimit të mbetjeve, duke përmirësuar cilësinë e shërbimit dhe duke reduktuar ndikimin që shkakton mënyra aktuale e ofrimit të shërbimit në shëndetin e njerëzve dhe në mjedis. sot ky shërbim në bashkinë berat ofrohet nga një kompani private e kontraktuar ngavetëbashkia.Shërbimifinancohetpërmestëardhuravetëgjeneruarangatarifaeshërbimit,ngatëardhurat e tjera vendore si dhe transfertat e pakushtëzuara nga qeveria qëndrore. Mesatarisht shërbimi aktual i pastrimit është i subvencionuar në një masë të konsiderueshme rreth 40%.

Arsyetkryesorepërseaktualishtnukmundtëofrohetnjëshërbimefikas,efiçientdhembi tëgjitha ipërballueshëm nga bashkia janë se: 1) nuk ekziston asnjë politikë që drejtohet drejt rikuperimit të kostos së shërbimit; 2) standardet e shërbimit mungojnë; 3) kosto e plotë e shërbimit shpesh herë nënvlerësohet osenuknjihet;4)tarifatpërkategoritëendryshmeqëpërfitojnëshërbiminjanëjorealiste(nukbazohenmbi normën e gjenerimit dhe llojin e mbetjeve); dhe 5) normat e mbledhjes së tarifave janë në nivele të ulta. në kushtet në të cilat operon bashkia berat, politikat e hartuara në nivelin qëndror rrezikojnë të mos gjejnë “terrenin” e duhur për t’u zbatuar në nivelin lokal.

16Plani lokal Për


Mesazhi kryesor që përcjell kjo pjesë e planit është se për të kaluar nga mënyra aktuale e ofrimit të shërbimit të pastrimit drejt menaxhimit të mbetjeve siç parashikojnë dokumentet strategjike të hartuara në nivelin qëndror, duhet të ndërmerren hapat e mëposhtme:

të llogaritet kosto e plotë reale e ofrimit të shërbimit;

tëplanifikohetbuxhetiishërbimitbazuarmbikostoneplotë;

tëpërcaktohettarifaediferencuarpërçdokategoriqëpërfitonshërbimin;

të monitorohet performanca për çdo komponent të veçantë të shërbimit;

tëplanifikohetnjëshërbimmëefiçentdheefikaspërtëardhmendhe

të punohet në mënyrë të vazhdueshme për ndërgjegjësimin e publikut

buxheti vjetor Dhe investimet

NëzbatimtëfunksioneveligjoredheadministrativeBashkiaBeratdheKëshilliBashkiakplanifikondhemiraton çdo vit buxhetin e vet lokal për mbulimin e shërbimeve të pastrimit. nga viti 2008 e në vazhdim shërbimi i pastrimit publik, pjesë e të cilit është dhe largimi publik i mbeturinave, në qytetin e beratit ky shërbimkryhetmesipermarrjengafirma”INFINITCONSTUCTIONS”Sh.p.k.

Figura 4: Raporti që zë buxheti vjetor i pastrimit në buxhetin vjetor të bashkisë12

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

2008 2009 2010 2011 2012

buxheti vjetor per pastrimin per pese vitet e funditne 000 leke

buxheti vjetor i bashkise per pese vitet e funditne 000 leke

17Plani lokal Për


Siçduketedhenëgrafikunemësipërmbuxhetiishërbimittëpastrimitndërvitepërbënrreth20-30%tëbuxhetittotalbashkiakdhelidhetkryesishtdrejtpërdrejtmefinanciminekontratëssëpastrimit.Buxhetete viteve të fundit janë përqendruar tërësisht në mbulimin e kostos operative të shërbimeve të pastrimit ndërsazëriiinvestimevekaqenëtërësishtipapërfillshëm.

Gjithashtu investimet e bëra në drejtim të përmirësimit të shërbimit të pastrimit janë minimale. kështu mund të përmendim vendosjen e disa konteniereve të rinj në qytet (rreth 20 copë) si dhe investimi i bërë nga seDa ku në qendër të qytetit u vendosën 6 sete me kosha të diferencuar, për zbatimin e projektit “bulevardi Mjedisor”. Projekti për diferencimin e mbeturinave që nisi si një projekt pilot në qendër të qytetit nuk u konsiderua i suksesshëm pasi nuk u gërshetua me projekte ndërgjegjësuese për komunitetin. këtë nevojë për fushata dhe aktivitete ndërgjegjësuese e evidentojnë edhe vetë banorët beratas.13

Megjithatë përpjekjetmodeste të Bashkisë për të influencuar qoftë edhe nëmënyrë indirekte kanëndikuar në cilësinë e shërbimeve duke përmirësuar infrastrukturën rrugore, investime të cilat janë kryer nga granti i Qeverisë dhe fondet e bashkisë. sidoqoftë granti që bashkia merr nga pushteti qëndror është ivogëlkundrejtdetyrimevetëtjeraqëkabashkiapërtëkryer,enëkëtokushteBashkiaduhettëkufizojëinvestimet në mënyrë që të shlyejë koston e shërbimit të pastrimit të kontraktuar. në aneksin V të këtij plani është detajuar analizimi i cmimit të kontratës si dhe tarifa dhe realizimi i të ardhurave në bashki.

12 Të dhënat historike për buxhetet janë marrë nga drejtoria e financave në Bashkinë Berat13 Për më shumë informacion reth mendimeve dhe sugjerimeve të qytetarëve ne lidhje me PLMM ju lutemi referojuni Aneksit

18Plani lokal Për


Planifikimi i menaxhimit të mbetjeveviZioni

bashkia e beratit dëshiron të zbatojë në praktikë një plan menaxhimi të mbetjeve në mënyrë të integruar dhe bashkëkohore për të siguruar shërbime dhe kapacitete grumbullimi e depozitimi duke rritur riciklimin dhe reduktimin e mbetjeve në bashkëpunim me komunitetin si edhe duke ndërgjegjësuar gjithë palët përbërëse të këtij komuniteti

objektivat

Qytet i pastër, me mjedise të shëndetshme dhe ndjellëse për turistët Fillimi i zbatimit të koncepteve të menaxhimit të integruar të mbetjeve urbane Mbulimi i shërbimit përmes tarifës së pastrimit Përmirësimi i kuadrit institucional dhe rregullator për të adresuar targetet e vëna në Planin

kombëtar të Mbetjeve Urbane

iDentiFikimi i skemës së menaxhimit

Duke konsideruar udhëkryqin në të cilin ndodhen njësitë e qeverisë vendore për menaxhimin e mbetjeve urbane, grupi i punës e ka shumë të vështirë të japë një zgjidhje afatgjatë të situatës. kjo është e pamundur në kontekstin e kërkesës së përqasjes rajonale të menaxhimit të mbetjeve, përqasje sipas së cilës bashkisë berat do ti duhet ti çojë mbeturinat në një fushë depozitë rajonale në kohën që kjo do të bëhet e mundur nga qeveria qendrore.

në këtë këndvështrim dy janë alternativat në drejtimin e depozitimit të mbetjeve a) konsiderimi i të njëjtës vend depozitëb) zgjedhja dhe ndërtimi i një vend depozite të re e cila të mund të përdoret si qendër transferimi në skenarin e një vend depozitimi rajonal

ndërkohë berati për vetë karakteristikat e veta muzeale ka edhe një tjetër veçanti e cila ndikon skemën e menaxhimit, mbledhja e mbeturinave me anë të karrocave të dorës në lagjet muzeale të qytetit.

Dy skemat të cilat parashtrohen në plan janë si më poshtë:

Ruajtja e të njëjtës skemë menaxhimi duke përmirësuar ndjeshëm a) elementët e cilësisë së shërbimit, b) infrastrukturën bazike c) rritjen e të ardhurave nga mbledhja e tarifës së pastrimit d) ndërgjegjësimin qytetar e) zbatimin e parimit ndotësi paguan dhe f) mbajtjen në kontroll të ndotjes në fushën aktuale

e skematizuar kjo do të paraqitej si më poshtë:

ndërgjegjësim qytetar/ infrastrukturë/ mbledhja e tarifës/ zbatim i parimit ndotësi paguan

Gjenerimi i mbetjeve

mbledhje e mbeturinave

Depozitimii tyre

19Plani lokal Për


Përshkrimi i skemave të menaxhimit të mbetjeve në PeriuDhën aFat-shkurtër Dhe aFatmesëm

Organizimi i shërbimit të mbledhjes transportit dhe asgjesimit të mbetjeve urbane përbën bazën e sistemit të menaxhimit të mbetjeve dhe përcakton mënyrën në të cilën organizohen elementët e sistemit. Për këtë arsye, u ra dakord në bashkëpunim edhe me aktorët lokal, që hapat e manaxhimit të mbetjeve të përqëndrohen në mbledhjen e mbetjeve urbane, transportin e tyre dhe elementët e tjerë si ndarja e mbetjeve me qëllim stimulimin e riciklimit dhe edukimin mjedisor. Dy hapat e mëposhtëme përshkruhen në lidhje edhe me komponentët e tyre përbërës, mënyrës së ndërveprimit dhe rezultateve përfundimtare. Më pas, këto rezultate krahasohen dhe shoqërohen me rekomandimet përfundimtare.

skema e Parë: menaxhimi i mbetjeve siÇ kryhet aktualisht nGa komPania Private Dhe sensibiliZimi i PërFituesve të shërbimit në PeriuDhën aFatshkurtër

Kjoskemëbazohetnëpërqasjenezakonshmetëorganizimit të shërbimeve tëmbetjevedukefilluarnga pikat e përbashkëta apo publike të mbetjeve mbi të cilat organizohet shërbimi i grumbullimit të mbetjeve urbane aktualisht ne bashki. ky shërbim nuk parashikon ndarjen e mbetjeve dhe nuk parashikon trajtimin e centralizuar të mbetjeve në qëndrat e transferimit për të stimuluar riciklimin. Por në ndryshim nga mënyra sesi ofrohet shërbimi aktualisht ky opsion i propozuar parashikon edhe një program për edukimin mjedisor dhe sensibilizimin e banorëve dhe bizneseve për ndarjen e mbeturinave. bashkia synon të nxisë14 dhe promovojë ndarjen e mbetjeve dhe riciklimin, me qëllim jo vetëm reduktim të kostos së grumbullimit, transportit dhe depozitimit të mbetjeve por edhe të përmbushjes së objektivave kombëtare për minimizimin e mbetjeve.

Figura 5. Skema e parë drejt një menaxhimi më të mirë të mbetjeve

sa i takon mbledhjes në lagjet muzeale të qytetit duhet të ketë përmirësim të mjeteve të përdorura, përpos tentativës për ta zgjeruar ndarjen e mbetjeve edhe në këto lagje. në aneksin VI mund të gjenden disa forma të mundshme për mjetet që mund të përdoren në këto zona.

Pilotimi i ndarjes së mbetjeve të riciklueshme

ky opsion bazohet në hapat e mëposhtme: hartimi i një programi dhe fushate sensibilizimi për ndarjen e mbetjeve Përmirësim i infrastrukturës së mbetjeve brenda 5-viteve; rehabilitimi emergjent i vend-grumbullimit aktual

ndërgjegjësim qytetar/ infrastrukturë/ mbledhja e tarifës/ zbatim i parimit ndotësi paguan

Gjenerimi i mbetjeve

stacion tranferimi

Depozitimimbledhje e diferencuar e mbeturinave(vetëm në rrugën kryesore)

konsiderata mjedisorekonsiderata teknikeKonsiderata financiare

reduktim/ ripërdorim/ riciklim

Gjenerimi i mbetjeve Grumbullimi i mbetjeve asgjesimi i mabetjeve

Mbetjet nga pastrimi i rrugëve

Mbetjet nga banorët dhe bizneset

Pikat publike të grumbullimit të

mbetjeve

Vend depozitimii mbetjeve

Mbetjet nga tezgat

14 Ndihmojë me infrastrukturë ose financiarisht

20Plani lokal Për


Zbatueshmëria: Meqenëse kjo skemë është vazhdim i skemës aktuale të mbledhjes së mbetjeve, duket seështëmëethjeshtëdhemëpraktikepërautoritetetvendore,ofruesineshërbimit.Megjithatesfidakryesore ne zbatimin e ketij opsioni mbeten investimet për përmirësimin e infrastruktures si dhe hartimi dhe zbatimi i nje fushate të efektshme sensibilizimi për ndarjen e mbetjeve pra kryesisht mardhëniet dhe komunikimimepërfituesiteshërbimit(komunitetidhebizneset).

efektiviteti (cilësia) dhe minimizimi i mbetjeve: kjo skemë mund të ofrojë përmirësime të dukshme në shtrirjen dhe cilësinë e shërbimit. Megjithëse gjatë kësaj skeme ne nuk presim ndonjë efekt të dukshëm në ndarjen e mbetjeve, për përmbushjen e objektivave vendorë, kjo skemë përbën punën përgatitore dhe kyçe për arritjen e objektivave të këtij plani dhe të atyre kombëtare. Megjithatë sensibilizimi i banorëve dhe bizneseve dhe edukimi i tyre mbetet aktiviteti më i rëndësishëm për minimizimin e mbetjeve urbane. efektiviteti i kësaj skeme do të duket në fazën e dytë atë të zbatimit të sistemit me dy kosha.

aspektet sociale: kjo skemë kërkon një qëndrim aktiv të banorëve dhe bizneseve duke inkurajuar iniciativat e komunitetit për ndarjen e mbetjeve si dhe për të reduktuar sasinë e mbetjeve që shkojnë në venddepozitimin aktual.

si përfundim, kjo skemë përfaqëson një mënyrë praktike por me një kosto shtesë për ofrimin e shërbimit përveçasajqëBashkiavënëdispozicjontëfirmëskontraktuese.KjokostoshtesëdotëduhettëndahetndërmjetBashkisëdhefirmësqëofronshërbimin.FillimishtBashkiadotëmbulojërreth70%tëkësajkostojendërsafirmaprivate30%tësaj.Nëperiudhënafatgjatëkyraportduhettëzhvendosetnëdrejtimtëfirmëssëpastrimit.Kyhapdotëshoqërohetmepërmirësimetëdukshmenëpërmirësiminesituatësaktuale dhe në ofrimin e një mjedisi urban më të pastër.

skema e Dytë: menaxhimi i inteGruar i mbetjeve

skema e dytë në periudhën afatgjatë konsiston në krijimin e një skeme të integruar të manaxhimit të mbetjeve që mbështetet në ndarjen e mbetjeve në dy rryma, ku synohet minimizimi i mbetjeve me anë të riciklimit të mbetjeve.

ky opsion bazohet në hapat e mëposhtme: Grumbullim i diferencuar i mbetjeve me dy rryma sipas skemës pilot ndërtimi i një stacioni transferimi për ndarjen e mbetjeve; rehabilitimi i plotë deri në mbylljen e vend-grumbullimit aktual shtrirja e mëtejshme e fushatave të sensibilizimit

Gjenerimi i mbetjeve Grumbullimi i mbetjeve asgjesimi i mabetjeve

Mbetjet nga pastrimi i rrugëve

Mbetjet nga banorët Mbledhja e diferencuar e

mbetjeve në zona pilot

Pikat publike të grumbullimit të

mbetjeve

stacioni i transferimittë mbetjeve

Vend depozitimii mbetjeve

Mbetjet nga bizneset

Mbetjet nga tezgat

Figura 6. Skema e dytë drejt një

menaxhimi më të mirë të mbetjeve

21Plani lokal Për


kjo skemë synon në mbledhjen dhe transportin e diferencuar te mbetjeve duke synuar uljen e kostos së transportit, gjenerimin e të ardhurave nga riciklimi dhe minimizimin e mbetjeve që shkojnë në vend depozitim duke tentuar drejt një menaxhimi më të mirë të këtij vend depozitimi. Gjithashtu, kjo skemë synon ti japë kohën e nevojshme proçesit të vendimmarrjes për të përcaktuar një vend depozitim të ri për mbetjet në nivel rajonal dhe që përmbush të gjitha kriteret e një vend depozitimi sanitar siç përshkruhet edhe në Planin kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve dhe në strategjinë kombëtare të Mbetjeve.

Zbatueshmëria dhe cilësia e shërbimeve: Zbatimi i skemës së dytë në terma afatmesëm rezulton shumë më i ndërlikuar për sa kohë që kërkon instalimin e dy sistemeve të grumbullimit të mbetjeve. një sistem i ndarë në dy rryma (zona pilot në aksin e bulevardit kryesor dhe i personalizuar për bizneset) dhe një sistem të përbashkët për familjet. Gjithashtu, kërkohet që të investohet në ndërtimin e një stacioni transferimi për mbetjet, kostot e të cilit pa dyshim që duhet të mbulohen nga biznesi privat. ky sistem kërkon pjesëmarrjen aktive të komunitetit për të ndarë mbetjet dhe për të respektuar programet dhe rregullat e reja të mbledhjes dhe grumbullimit të mbetjeve.

Performanca e minimizimit të mbetjeve: kjo skemë ofron një perspektivë të mirë për ngritjen e një sistemi të efektshëm dhe cilësor për ndarjen e mbetjeve, gjë që do të çonte në rritjen e riciklimit në të ardhmen dhe do të siguronte respektimin e plotë të objektivave kombëtarë dhe vendorë për pakësimin e mbetjeve.

aspektet sociale: pranimi shoqëror është një faktor themelor për funksionimin e këtij hapi dhe nëse nuk arrihet mund të nxjerr shumë probleme me performancën e shërbimit dhe efektivitetin e tij. Megjithatë garanci për këtë skemë do të jetë zbatimi i suksesshëm i skemës së parë. në këtë mënyrë kjo skemë ofron një shërbim më pranë konsumatorëve duke i bërë ata më të ndërgjegjshëm dhe më aktivë në shërbimet e mbetjeve dhe reduktimin e kostove.

si përfundim: kjo skemë drejt administrimit të integruar të mbetjeve paraqet një sistem të përmirësuar që është i përqendruar në performancën e përgjithshme të shërbimit për sa i përket cilësisë dhe pakësimit të mbetjeve, por duket mjaft e ndjeshme dhe e varur nga shkalla e përfshirjes së publikut. ajo kërkon aftësi dhe mjeshtëri të menaxhimit të mirë nga autoritetet vendore për të vepruar me efektivitet dhe efikasitetpërpjesëmarrjenaktive tëpublikut.Përkëtëarsyedo tëvazhdohetedhenëkëtë fazëmeprogramemë të avancuara të sensibilizimit të përfituesëve të shërbimit. Padyshim që ky hap shtonkostotfillestaretëofrimittëshërbimit,porreduktonndjeshëmkostotoperacionaletëcilatdotëduhettë mbulohen nga tarifat e shërbimit në këtë fazë. në aneksin Vii jepet një plan i detajuar i investimeve për të dy skemat e propozuara.

strateGjia Për mbulimin e kostos Dhe hartimin e tariFave

sipas legjislacionit ekzistues, autoritetet vendore kanë përgjegjësinë të kontrollojnë caktimin dhe përshtatjen e tarifave të mbetjeve në përputhje me politikat e tarifave të përcaktuara nga këshilli bashkiak dhe të bazuara në principet e mëposhtme:

Përcaktimi i tarifave të

shërbimit të pastrimit

Parimi “ndotësi paguan”Përputhja me buxhetin vjetorPolitikat dhe prioritete vendoreMundësia për të paguar

Kufizimetligjore(p.sh.niveliitarifavepërbiznesine vogël, ligj nr 10117, datë 23.04.2009

Figura 7. Principet e përcaktimit të tarifave të shërbimit të pastrimit

22Plani lokal Për


Fillimisht është analizuar performanca e deri tanishme në realizimin e të ardhurave dhe me pas do të kalohet nëplanifikimin eperspektivës financiarepër vitet në vijimgjithmonëdukeumbështetur nëstrukturënaktualetëmenaxhimitfinanciartëshërbimit tëpastrimit.Përtëpasurobjektivafinanciarëdhe për të parashikuar masa konkrete të prekshme dhe të realizueshme për periudhën afatshkurtër kjo pjesë e planit të menaxhimit të mbetjeve urbane për bashkinë e beratit merr në konsideratë të gjithë problematikënederitanishmetësisteminfinanciardhefiskaltëmenaxhimittëmbetjeve.

Igjithësistemiaktualirealizimittëtëardhuravedhevendosjessëtarifavepërçdokategoriqëpërfitonshërbimin do të mbështetet në dy parimet kryesore “ndotësi paguan” dhe “përgjegjësia e prodhuesit të mbetjeve” për të synuar drejt stimulimit të iniciativave për minimizimin e mbetjeve

nëpërmjet këtij plani, bashkia synon te realizoje tre objektiva strategjikë të mëposhtëm:

1. Për periudhën 2012-2013 të synojë përmirësimin e shërbimit të pastrimit duke përmirësuar infrastrukturën e mbledhjes dhe depozitimit të mbetjeve ;2. Për vitin 2013 të synojë gjithashtu përmirësimin e kontratës së ofrimit të shërbimit nga kompania private, duke shtuar mekanizma dhe instrumente të rinj që stimulojnë një sensibilizim më të gjere të popullatës drejt ndarjes në burim dhe minimizimit të mbetjeve që shkojnë në vend depozitim3. Për periudhën 2014-2016: ka për objektiv futjen e praktikave për riciklimin dhe përmirësimin e kushteve hijeno-sanitare të vend depozitimit të mbetjeve.

Përtëarriturkëtoobjektivaigjithësistemifinanciardhefiskalibashkisëpërmbuliminekostos,planifikimine të ardhurave dhe realizimin e tyre duhet të marrë në konsideratë hapat e mëposhtëm:

LLOGaritJa e kOstOs së PLOtë

Figura 8. Hapat e strategjisë për hartimin e tarifave që mbulojnë koston e shërbimit

nDOtësi PaGUan

hartiMi i tariFaVe

PLaniFikiMi i të arDhUraVe

MbULiMi i kOstOs

1

2

3

4

5

23Plani lokal Për


hapi 1. llogaritja e kostos së plotë të shërbimit të pastrimit: ngritja e strategjisë për mbulimin e kostos fillon nga llogaritja e kostos së plotë. Për të pasur një zbatim efektiv, efiçient dhembi tëgjitha një shërbim të përballueshëm të menaxhimit të mbetjeve, edhe në gjendjen aktuale në të cilën ndodhet bashkia berat, është e rëndësishme për te që të njohin koston e plotë të ofrimit të këtij shërbimi. ky informacion është shumë i rëndësishëm kur përgatisim buxhetin vjetor, kur duam të përmirësojmë shërbiminaktualosekurplanifikojmëapojemidukevendosurpërt’umbështeturnënjëstrategjitëre.Për më teper, ky informacion është përcaktues i një kontrate të suksesshme sic është rasti në bashkine berat ku shërbimi eshte i kontrakuar nga një sipërmarrje.

NëkushtetaktualetësistemitfinanciarneBashkinëBeratejovetëm,pothuajedhenëçdobashkiapokomunë përcaktimi i kostos së plotë të shërbimit të mbeturinave mund të jetë i vështirë për arsyet e mëposhtme: (Us ePa15 2009).

këto sisteme shpjegojnë vetëm shpenzime monetare, të pashoqëruara me përshkrim të qartë ndërmjet investimeve në terma kapitale dhe shpenzimet ditore të operimit. kostot periodike konsiderohen si shpenzimetënevojshmepëroperimindhemirëmbajtjeneshërbimit.Nëfakt,vendimetpërfinancimine zëvendësimit të pajisjeve kanë tendencën që të merren vetëm atëherë kur është e nevojshme, pa u planifikuarmë parë. Këto shpenzime shpesh janë shumë të larta dhe të paparashikuara në buxhet,dhemundtëçojnënëvështirësifinanciaredhederinëmungesëtëofrimittëshërbimit.Përkëtëarsyesugjerohet aktualizim i kostos kapitale e më pas ajo duhet t`i shtohet kostove vjetore të operimit.

Sistemet financiare tradicionale nuk janë të organizuara sipas elementeve kryesore (fushave) tëmenaxhimit të mbetjeve si psh, fshirja dhe larja e rrugëve, mbledhja dhe transporti i mbeturinave, etj. Për rrjedhojë, fondet nuk janë të alokuara tek këto “qendra të buxhetimit apo të kostos” dhe çka është më e rëndësishme të bazuara në kërkesat e tyre individuale. në të tilla rrethana, bëhet pothuajse e pamundurpërtëmaturefektinfinanciartënjëndryshimiapopërmirësiminëskemënoperativetëofrimittë shërbimit.Aktualisht, në këndvështrimin e formave tradicionale të sistemevefinanciare, vendimetpër të zbatuar minimizimin, riciklimin, kompostimin apo edhe ndërtimin e qendrave të transferimit nga autoritetet lokale mund të merren vetëm mbi bazën ad-hoc.

Gjithashtu,nësistemettradicionalefinanciareshpeshherënukbëhetasnjëpërpjekjepërtëbashkuarkostot e shkaktuara nga të gjithë aktorët e përfshirë në një mënyrë apo një tjetër në ofrimin e shërbimit. Epërrrjedhojëkëtokostonukreflektohenasnëbuxhetasnëtarifateshërbimittëpastrimitdukeebërëshumëtëvështirëmenaxhimineficentdheefikastëmbetjeveurbane.

Duke pasur parasysh këto elemente kostot e sistemit të menaxhimit të mbetjeve në pesë vitet e ardhshme evidentohen dhe përmblidhen në tabelën e mëposhtme.

15 United Nations Environmental Protection Agency

24Plani lokal Për


Tabela 1. Kosto e plotë e shërbimit të pastrimit

kosto e kontratës dhe kostot administrative për bashkinë nuk parashikohet të ndryshojnë shumë për pesë viteteardhshme.Megjithatëështëparashikuarnjërritjeelehtëqëreflektonkryesishtinflacionin.Kostoadministrative për bashkinë është llogaritur mbi bazën e kohës që shpenzon çdo person i administratës në çështjet e menaxhimit të mbetjeve.

kosto kapitale dhe amortizimi, e cila është aktualizuar për pesë vjet merr në konsideratë:

faktin që bashkia do te rinovoje brenda një periudhe 5 vjeçare të gjithë kontenieret si dhe do të shtojë 30 konteniere të rinj për ndarjen e mbetjeve;

gjithashtu në këtë kosto përfshihen kostot për furnizimin me qese plastike të 150 shtëpive që u ofrohet shërbimi me tezga. këtyre banesave do t’u ofrohen 2 qese/ditë me kode të ndryshme ngjyrash(ezezedheblu)përtëfilluarndarjenembetjevetëriciklueshmeqënëburim;

ndërtimin e xhepave për 60 pika grumbullimi kontenieresh

kosto për ndërgjegjësimin merr në konsideratë ndërtimin e programeve ndërgjegjësuese nga bashkia dhe krijimin e një fondi për të mbështetur aktivitetet ndërgjegjësuese për ndarjen e mbeturinave. në fakt ky zë duhet të jetë një prioritet i politikave bashkiake kundrejt mundësive aktuale që i lejon buxheti.

Kostopërrehabilitiminefushësekzistueseështëllogariturmbibazënenjënormefikse200,000Eur/hadhe është aktualizuar. ajo merr në konsideratë:

mbulimin me dhe e ngjeshjen; hapjen e kanaleve të veçanta për ujërat e shiut, ujërat sipërfaqësorë dhe për ekstraktet e

mbetjeve dhe grumbullimin e tyre në një basen të izoluar; mbrojtjen nga zjarret; ndalimin e hyrjes së personave të paautorizuar; mbulimin me dhe e gjelbërimin e asaj pjese të fushës, ku nuk depozitohen më mbetje.

hapi 2. ndotësi paguan: Parimi “ndotësi paguan” nënkupton që prodhuesit e mbetjeve duhet të paguajnë koston e plotë të administrimit të mbetjeve të tyre. Duke marrë parasysh këtë parim, kostoja duhet të ndahet në përputhje me prodhimin e mbetjeve për konsumatorët dhe të mbulohet nga vetë konsumatorët. Fillimisht, tabela e mëposhtme ilustron mënyrën se si ndahen kostot mes konsumatorëve në bazë të prodhimit të mbetjeve.

2012 2013 2014 2015 2016

kosto e kontratës* 42,564,145 43,841,069 45,156,301 46,510,990 47,906,320

kosto administrative për bashkinë 2,407,002 2,479,212 2,553,588 2,630,196 2,709,102

kosto kapitale dhe amortizimi e aktualizuar 2,134,392 2,134,392 2,134,392 2,134,392 2,134,392

kosto për sensibilizimin 1,000,000 1,000,000 1,000,000 1,000,000 1,000,000

kosto për rehabilitimin e fushës ekzistuese 3,500,000 3,500,000 3,500,000 3,500,000 3,500,000

kosto të tjera 0 0 0 0 0

kosto e plotë 51,605,539 52,954,673 54,344,282 55,775,579 57,249,814

kosto Operative 46,321,147 47,670,281 49,059,890 50,491,187 51,965,422

kosto kapitale 5,284,392 5,284,392 5,284,392 5,284,392 5,284,392

25Plani lokal Për


Tabela2: Ndarja e kostos mes konsumatorëve në bazë të prodhimit të mbetjeve

Njëkohësisht,ndërsazbatimirigoroziprincipitqëkonsumatoripaguanpërçfarëpërfitonaposambetjegjeneron, mund të kërkojë menjherë vendosjen në nivele të larta të tarifave për familjet dhe rrjedhimisht një stepje të tyre për të paguar.

Për të minimizuar këtë problem, rekomandohet që bashkia të krijoj një nivel subvencionimi ne disa shkallë:

shkalla e parë e subvencionimit: subvencionim për konsumatorët familjarë duke përcaktuar nivele alokimi që reduktojnë peshën për familjet dhe shtojnë ne mënyrë të barabartë barrën për konsumatorët e tjerë. kështu nga literature sugjerohet që raporti i mbulimit te tarifave nga konsumatorët të jetë në shkallën 60% për familjet, 35% për bizneset dhe 5% per institucionet.

shkalla e dytë e subvencionit: subvencionim për pjesën kapitale dhe administrative të shpenzimeve për konsumatorët familjarë për 2 vitet e para duke iu alokuar këtyre vetëm koston operative të shërbimeve të pastrimit. i njëjti arsyetim është përdorur për biznesetevoglakukufizimetaktualeligjorepërnivelinetarifavepërkëtakonsumatorë detyron bashkinë të aplikojë një tarifë të subvencionuar (synohet mbulimi i kostos operative për dy vitet e para, duke subvencionuar koston kapitale dhe koston administrative). Për kategoritë e tjera të konsumatorëve si bizneset e mëdha dhe institucionet synohet mbulimi i kostos së plotë të manaxhimit të mbetjeve duke përfshirë edhe koston kapitale të zëvendësimit të makinerive të pastrimit (kontenierët).

shkalla e tretë e subvencionimit: në funksion të shkallës së suksesit në realizimin e të ardhurave, bashkia aplikon subvencionim per familjet që nuk janë gjëndje të paguajnë ose kurdështontërealizojëplaninfiskal.Nërastinedytë,vitpasvitishkallaekëtijsubvencionimi duhet të shkojë drejt zeros.

hapi 3. Përcaktimi i nivelit të tarifave: në politikat e rikuperimit të kostos hartimi dhe mbledhja e tarifave të pastrimit (të cilat janë të hartuara veçanërisht për të mbuluar koston e shërbimit) nga kategori të ndryshmeqë e përfitojnë shërbimin, është ndoshtamomentimë delikat për t’u fokusuar. Për tëpërcaktuar nivelet e tarifave për secilën kategori konsumatorësh marrim në konsideratë përcaktimet dhe rekomandimet e bëra më sipër, ku kostot respektive për shërbimet e pastrimit dhe mbledhjes së mbetjeve ndahet mes konsumatorëve familjarë, bizneseve dhe institucioneve. në këtë mënyrë përcaktojmë nivelin mesatar të tarifave në një perspektivë 5-vjeçare, si në tabelën e mëposhtme:

numeri i kategorive qe perfitojne

sherbimin

norma e gjenerimit

Prodhimi ditorraporti sipas

gjenerimit

kg/dite/banor kg/dite ton/dite (%)

Familje 67,021 0.8 50,266 50.3 75%

biznese të medha 216 15.0 3,240 3.2 5%

biznese të vogla 1,612 8.0 12,896 12.9 19%

institucione 31 6.0 186 0.2 0.3%

totali 66,588 66.6 100%

26Plani lokal Për


Tabela 3: Përcaktimi i tarifave për të gjitha kategoritë që përfitojnë shërbimin

Hapi 4. Planifikimi i të ardhurave: Mbledhjaembetjeveurbane,transportiityredheasgjesimifinal,pastrimi dhe larja e rrugëve etj, konsiderohen shërbime publike në shërbim të të gjithë qytetit nga i cili është e vështirë të përjashtojmë ndonjë nga hallkat (operacionet) e menaxhimit te mbetjeve pa krijuar probleme urbane, mjedisore, apo shëndetësore por njëkohësisht është një shërbim me kosto të konsiderueshmepërtëcilëntëgjithëqëpërfitojnëduhettëpaguajnë.Përtëmundësuarnjëparashikimdhe strategji reale të llogaritjes së të ardhurave për periudhën 5-vjeçare, rekomandohet që:

Bashkia të marrë në konsideratë faktorë socialë (si psh. pamundësia për të paguar për familjet në ndihmë ekonomike). Për të plotësuar këtë rekomandim bashkia mund të vazhdoj e të thellojë analizën ehartimittëtarifavedukeklasifikuarnën-kategoritëtjerataksapaguesishpërtëcilatmundtëaplikojënjë nivel më të ulët të tarifës. kështu për shembull, familjet në ndihmë ekonomike mund të propozohet të paguajnë 50-75% të nivelit mesatar të tarifës së kategorisë “familje” por në mënyrë absolute kjo e ardhur “e munguar” nga kjo nënkategori duhet të kompensohet nga pjesa e mbetur e familjeve pra brenda të njëjtës kategori. Për shembull, kur parashikimi për vitin 2012 është që niveli mesatar i tarifës për familjet është 1,600 lekë dhe nese themi se familjet në ndihmë ekonomike (që ndoshta përbëjnë

tarife Familjare - kosto operative 2012 2013 2014 2015 2016

1. nr. i Familjet 16,600 16,716 16,833 16,951 17,070

2. Pjesa e kostove Operative 27,792,688 28,602,169 32,606,569 33,465,347 34,349,888

3. tarifa Vjetore 1,674 1,711 1,937 1,974 2,012

4. tarifa mujore 140 143 161 165 168

tarife per institucionin - kosto operative + kosto kapitale (10%)

2012 2013 2014 2015 2016

15. nr i institucioneve 32 32 32 32 32

16. Pjesa e kostos operative 1,389,634 1,430,108 1,471,797 1,514,736 1,558,963

17. tarifa Vjetore 43,426 44,691 45,994 47,335 48,718

18. tarife mujore 3,619 3,724 3,833 3,945 4,060

tarifa per bizneset e vogla - kosto operative + kosto kapitale

2012 2013 2014 2015 2016

5. nr i bizneseve 1,612 1,614 1,617 1,622 1,628

6. Pjesa e kostove operative 11,580,287 11,917,570 12,264,972 12,622,797 12,991,356

7. Pjesa e kostove kapitale - - 1,056,878 1,056,878 1,056,878

8. tarifa vjetore 7,184 7,386 8,239 8,435 8,628

9. tarifa mujore 599 615 687 703 719

tarifa per bizneset e medha - kosto operative + kosto kapitale

2012 2013 2014 2015 2016

10. nr i bizneseve 216 216 217 217 218

11. Pjesa e kostove operative 5,558,538 5,720,434 5,887,187 6,058,942 6,235,851

12. Pjesa e kostove kapitale 5,284,392 5,284,392 4,227,514 4,227,514 4,227,514

13. tarifa vjetore 50,199 50,897 46,687 47,338 47,960

14. tarifa mujore 4,183 4,241 3,891 3,945 3,997

27Plani lokal Për


rreth 30% të familjeve) do të paguajnë 75% të këtij niveli (1200 lek/vit) atëhere familjet e mbetura do të duhet të paguajnë diferencën 400 x 30% të familjeve me ndihmë ekonomike. në këtë rast çdo familje e mbetur jashtë kategorisë së familjeve me ndihme ekonomike do te duhet të paguanin tarifën e tyre 1,600 lek/vit + “barrën” e hequr nga familjet në nevojë prej 175 lek/vit. ne këtë rast tarifa për këtë nënkategori do të ishte 1,775 lek/vit

Niveli aktual i mbledhjes së tarifave: eksperienca dhe performanca aktuale e bashkisë për të mbledhur të ardhurat e mbetjeve përbën një bazë të dhënash për vlerësimin sa më real të të ardhurave nga tarifat e mbetjeve. analiza e mëposhtme merr parasysh këta faktorë shoqërorë si dhe performancën e mëparshme të bashkisë në vjeljen e tarifave kur parashikohen të ardhurat për vitet e ardhshme. kështu, në sajë të reduktimit të nivelit të tarifës për familjet në nevojë ( në nivelin e 50-75%) mund të parashikojmë që 80% e familjeve janë në gjëndje të paguajnë tarifën e pastrimit.

ndërsa duke iu referuar nivelin aktual të mbledhjes së tarifave mesatarisht në vitet 2009-2011, në masën 70%, por duke marrë në konsideratë përmirësimet që pritet të bëhen gjatë vitit 2012 lidhur me mënyrën e mbledhjes së tarifës për familjet, kemi parashikuar që bashkia do te jetë në gjëndje të mbledhë vetëm 75% të tarifave familjare në vitin e parë dhe duke progresuar në vitet në vazhdim. Gjithësesi kjo është një analizë parashikuese dhe sugjerohet që bashkia të përditësoi tabelën e mëposhtme vit pas viti.

tabela e mëposhtme përmbledh një parashikim real të të ardhurave për 5-vitet në vijim:

Tabela 4: Analizë e përmbledhur e planifikimit të të ardhurave

2012 2013 2014 2015 2016

100% e tarifave te familjeve 27,792,688 28,602,169 32,606,569 33,465,347 34,349,888

Perqindja e konsumatoreve qe jane ne gjendje te paguajne

80% 80% 80% 80% 80%

Teardhurateplanifikuara 22,234,151 22,881,735 26,085,255 26,772,278 27,479,911

Perqindja e konsumatoreve qe do te paguajne 63% 75% 85% 95% 100%

Teardhurateplanifikuarapert’umbledhur 14,007,515 17,161,301 22,172,467 25,433,664 27,479,911

100% e tarifave te biznesit te vogel 11,580,287 11,917,570 13,321,851 13,679,675 14,048,234


100% 100% 100% 100% 100%


Perqindja e konsumatoreve qe do te paguajne 100% 100% 100% 100% 100%


100% e tarifave te biznesit te madh 10,842,930 11,004,826 10,114,700 10,286,456 10,463,364


100% 100% 100% 100% 100%


Niveliiplanifikuarimbledhjes 100% 100% 100% 100% 100%


100% e tarifave nga institucionet 1,389,634 1,430,108 1,471,797 1,514,736 1,558,963


100% 100% 100% 100% 100%


Niveliiplanifikuarimbledhjes 100% 100% 100% 100% 100%


28Plani lokal Për


hapi 5. mbulimi i kostos: Për të vlerësuar efektivitetin e sistemit drejt arritjes së objektivave të mbulimit tëkostos,tëardhurateplanifikuarapërsecilinkonsumatorpërmblidhensëbashkudhekrahasohenmekoston operative dhe atë të plotë (operative + kapitale).

Dukeiureferuarplanifikimittotaltëtëardhuravekeminjëpërmbysjenëpeshënqëzëmbulimingasecilikategorikonsumatorëshnërealiziminetëardhuravenëkrahasimmealokiminfillestartëtij.Kjolidhetme vëshirësitë që mund të hasin autoritet lokale për të grumbulluar tarifat e familjeve në vitet e para të zbatimit të këtij plani. Përmirësimi i këtyre të metave do të bëjë të mundur që kategoria e familjarëve të përbëjë rreth 51% të të të gjithë të ardhurave në vitin 2016.

Tabela 5: Mbulimi i kostos operative dhe kostos së plotë të shërbimit nga të ardhurat e gjeneruara nga tarifat

Siçduketedhengagrafikëtemëposhtëmtëardhuratmbulojnë82%tëkostosoperativenëvitin2012,96% në vitin 2014 dhe pas këtij viti kosto operative mbulohet tërësisht nga të ardhurat dhe arrin t’i tejkalojë ato deri në 3% në vitin 2016. ndërkohë që të ardhurat mbulojnë vetëm 72% të kostos së plotënëvitin2012dhearrijnëtëreduktojnëkëtëdefiçitderinë94%tëkostossëplotënëvitin2016.Pjesa e pambuluar e kësaj kostoje duhet të mbulohet nga të ardhura të tjera lokale.

(10,000)

40,000

2012 2013 2014 2015 2016

mijë

ra

mijë

ra

90,000

totali i tarifave te mbledhura

kosto Operative

Teprica(dificiti)mbikostonoperative

totali i tarifave te mbledhura

kosto e plote

(20,000)

20,000

40,000

2012 2013 2014 2015 2016

60,000

Figura 9. Teprica / dificiti mbi koston operative dhe koston e plotë

2012 2013 2014 2015 2016

shuma % shuma % shuma % shuma % shuma %

totali i tarifave te mbledhura 37,820,366 100% 41,513,806 100% 47,080,815 100% 50,914,530 100% 53,550,472 100%

te ardhurat nga familjet 14,007,515 37% 17,161,301 41% 22,172,467 47% 25,433,664 50% 27,479,911 51%

te ardhurat nga bizneset 22,423,216 59% 22,922,396 55% 23,436,551 50% 23,966,131 47% 24,511,598 46%

te ardhurat nga institucionet 1,389,634 4% 1,430,108 3% 1,471,797 3% 1,514,736 3% 1,558,9 63 3%

kosto operative 46,321,147 47,670,281 49,059,890 50,491,187 51,965,422

Teprica(dificiti)mbikostonoperative (8,500,781) (6,156,476) (1,979,075) 423,344 1,585,050

kontributi nga tarifat per familje 30% 36% 45% 50% 53%

kontributi nga tarifat e biznesit 48% 48% 48% 47% 47%

kontributi nga tarifat e institucioneve 3% 3% 3% 3% 3%

kosto e plote 51,605,539 52,954,673 54,344,282 55,775,579 57,249,814

Teprica(dificiti)mbikostoneplote (13,785,173)

(11,440,868) (7,263,467) (4,861,048) (3,699,342)

kontributi nga tarifat per familje 27% 32% 41% 46% 48%

kontributi nga tarifat e biznesit 43% 43% 43% 43% 43%

kontributi nga tarifat e institucioneve 3% 3% 3% 3% 3%

29Plani lokal Për


në përfundim theksojmë se kjo analizë e hartimit të tarifave që mbulojnë koston dhe e realizimit të të ardhurave nga “vjelja” e tarifave nuk është një analize statike dhe e ngurtë. ajo mund të zhvillohet dhe detajohet me tej nga bashkia siç është rasti i ndarjes në nënkategori i shpjeguar më sipër. Por njëkohësisht kjo analizë duhet përditësuar çdo vit dhe duhet të shërbejë si një instrument për të ndërmarrë hapat e duhura për përmirësimin e shërbimit të pastrimit. bërja e kësaj analize transparente për çdo kategori që epërfitonshërbimindotësilltenjëperformancëakomamëtëmirënëmbledhjenetarifave.

Çdo vit, bashkia duhet të shqyrtojë strategjinë e mbulimit të kostos dhe rritjen e tarifave bazuar në analizën e propozuar dhe duke marrë parasysh edhe performancën në vjeljen e tarifave, sondazhin mbi vullnetin për të paguar, freskimin e kostove dhe synimeve, mund të propozojë ndryshime në paketën fiskale

Faturimi Dhe vjelja e tariFave

Mënyra e pagesës së detyrimit të propozuar si një ndër elementet kryesore të përmirësimit të situatës financiaredo te ishtenëpërmjet ndërmarrjes sëUjësjellës-Kanalizimeveqë ështënë varësi direkte tëbashkisë. bashkia duhet të vendosë në dispozicion të agjentit (operatorit) listën e familjeve në ndihmë ekonomiketëcilatpërfitojnëuljetëtarifës.Kybashkëpunimdotëkrijontemundësinëpërtëpërmirësuarbazën e të dhënave të bashkisë (lista e taksapaguesve për tarifën duhet të përputhet me listën e abonentëve te Ujësjellësit) dhe do të rriste nivelin e realizimit të tarifave në nivelet e tarifave të ujit. ne rolineagjentittatimorpërtarifën,NdërmarrjaeUjësjellësitmundtëpërfitojëjomëshumese15%tëshumes se arkëtuar (zakonisht aplikohet 10%), dhe vendoset me Vendim të këshillit të bashkisë.

Forma e faturimit dhe proçedura e vjeljes mund të jenë të ndryshme për çdo lloj konsumatori, si njësi tregtare, familje apo institucion, që mënyra e pagesës të ofrojë mundësi të ndryshme për sa i përket ndarjes së detyrimit në disa pjesë në vit, përveç alternativës një herë në vit. rekomandohet që vjelja e tarifës në mënyrëprogresive(shpërndarjaesajçdomuaj)shpërndanngarkesënfiskalenëmënyrëproporcionalesi dhe rrit nivelin e pagesës, pavarësisht kostove administrative të shtuara për administratën e bashkisë.

brenda vitit 2012, bashkia duhet të freskojë regjistrin e kategorive të konsumatorëve për të llogaritur realisht kapacitetin e vërtetë të konsumatorëve për të paguar tarifën, me qëllim që të subvencionojë skemën e administrimit të mbetjeve për të mbuluar hendekun e të ardhurave nga konsumatorët që nuk kanë mundësi të paguajnë (familjet me asistencë sociale apo me pak të ardhura).

Dërgimi i akt detyrimit për tarifën në çdo familje, njësi tregëtare apo edhe institucion është një detyrim i cili duhet të përmbushet nga bashkia ose nga agjenti. Proçesi i caktimit të tarifave duhet të jetë transparent dhe duhet t’i komunikohet siç duhet të gjitha palëve të përfshira. informacioni për shërbimin duhet t’i shpjegohet banorëve se sa kushton aktualisht administrimi i mbetjeve të ngurta si dhe të reklamojë rregullat dhe përgjegjësitë e palëve.

bashkia duhet të miratojë dhe përdorë të paktën një nga mekanizmat e mëposhtme për të detyruar banorët që nuk paguajnë për shërbimet e ofruara të mbetjeve, të tilla si:

sanksione të drejtpërdrejta në rast mospagese apo kamat vonese për pagesat e prapambetura; lidhjen e pagesës së tarifës së mbetjeve me ndonjë tarifë vendore apo kombëtare të detyrueshme

(p.sh., fatura e energjisë elektrike, taksa mbi pronës, etj.); sanksione me mosdhënien e ndonjë shërbimi bazë vendor (p.sh., uji i pijshëm)

bashkia duhet të aplikojë tarifa më të ulëta apo të ofrojë shërbim me pagesë minimale për konsumatorët që përfshihen në programet pilot të minimizimit të mbetjeve, kompostimit apo riciklimit. kjo do të ndihmojë në ndryshimin e qëndrimit të sjelljes së konsumatorëve dhe mund të përdoret për të ofruar stimuj që konsumatorët të pakësojnë sasinë e mbetjeve që ata prodhojnë.

30Plani lokal Për


Plani i veprimit

objektivat aFatshkurtra

lista e vePrimeve të suGjeruara

treGuesitkush

D – drejtuesib – bashkëpunëtorët

si sa

Përmirësimi i infrastrukturës për grumbullim mbeturinash, si dhe zbatimi i rregulloreve përkatëse

shtrirja e shërbimit të pastrimit me konteinerë në zonat periferik

nr. i kontenierë shtesë.

shërbimi i pastrimit në zonat periferike.

(D): bashkia (b): ndërmarja e Pastrimit

blerja e 270 kontenierëve nga buxheti shpërndarja dhe

vendosja e tyre sipas kërkesave në lagjet periferike. Zëvendësimi

i konteinerëve aktualë shumë të demtuar

8.400.000 Lekë

Modelimi dhe vendosja e koshave rrugorë për parqet apo sheshet kryesorë.

Përcaktimi i modelit të përshtatshëm.Llogaritja e kostos.Miratimi në këshill.

(D): inspektori i mjedisit,(B):StafiIbashkisë,komuniteti, Universiteti

Gjetja e modeleve të përshtatshme të koshave rrugorë. Miratimi

nga këshilli eksperimentimi i tyre në sheshe publike, lulishte etj.

bb (kosto operative)5000 euro Pilotim

rikonsiderimi i formës se zgjedhur për menaxhimin e shërbimit të pastrimit dhe ose rishikimi i kontratës

takime midis ekspertëve të fushës ligjore dhe mjedisore.

shtimi i zonave që përfitojnëshërbimpastrimi konsiderimi i kalimit të shërbimit si ndërmarrje bashkiake.

shtimi i zërave të shërbimit të pastrimit në kontratën e re.

(D):specialisti i mjedisit(b): Drejtoria Juridike,Drejtoriaefinancës

bashkërendim pune me juristet dhe sektorin e financësnëbashki

tryezë e rrumbullakët dhe konsultime ne këshillin bashkiak

5000 euro konsulencë + kosto operative bb

31Plani lokal Për


ndryshimi i tarifave të pastrimit për vitin 2013 e në vazhdim.

Propozimi në këshill bashkiak.

(D):Drejtoria e buxhetit(b): Drejtoria e Pastrimit

- Vendim i këshillit bashkiak

bb (kosto operative)

Promovimi i koncepteve të ripërdorimit, riciklimit dhe reduktimit të mbetjeve

Pilotimi i ndarjes se mbeturinave që në burim ne rrugën qendrore

Gjetja e donatorëve.Përcaktimi i aktorëve pjesëmarrës.takime informuese.blerja e infrastrukturës së nevojshme për ndarjen e mbetjeve.Fushatë ndërgjegjësuese.

(D): strukturat e bashkisë qe merren me projekte dhe shoqatat(b): inspektori i mjedisitOrganizatat DonatoreOJFM-të

- Përcaktimi i sakte i nr dhe tipit te kazanëve që do te përdoren- Përcaktimi institucioneve kontrubuese - Formimi i partneriteteve me aktorët kryesorë të kësaj nisme- sigurimi i infrastrukturës së nevojshme pë ndarjen e mbeturinave- Fushatë ndërgjegjësimi në media e cila kafilluarmemehartimin e PLMM

58.000 euro

Forcimi i edukimit mjedisor për publikun në përgjithësi me konceptet bazë mjedisore lidhur me menaxhimin e mbetjeve

Program ndërgjegjësimi publik masiv

ndryshim/përmirësim i sjelljes së qytetarëve në masën 50% brenda 3 viteve të ardhshme në menaxhimin e mbetjeve (pastërtia e shesheve ndërmjet banesave, vendgrumbullimet e mbeturinave)Vlerësimi:Monitorim/raportim i punonjësve të pastrimit

(D): Drejtoria e projekteve(b): specialistja e mjedisit televizionet lokaleOJF-të

- Përgatitje 4 spotesh ndërgjegjësues, të tipit “nxitës” për të ndryshuar sjelljen dhe mbështetur veprimet përmirësuese mjedisore.- transmetim gjatë një muaji 4 herë në vit

20121.000.000 aLL2013500.000 aLL 2014500.000 aLL

Programi i vullnetarëve mjedisorë: program ndërgjegjësimi individual për banorët.

(D): Drejtoria e projekteve(b): shkollat 9 vjeçare ose te mesmeOjf-të

- Formimi i grupeve të kontaktit- Përgatitje materialesh të thjeshta sensibilizuese (fletëpalosje,fletëthirrje)- shpërndarja e materialeve në rreth 2000 familje prej grupeve 2-3 nxënësish.

2012400.000 aLL2013400.000 aLL2014400.000 aLL

32Plani lokal Për


Dita botërore e Mjedisit dhe Dita e tokës

rritja ndërgjegjësimit qytetar në masën 25% për çështje mjedisore

(D): Drejtoria e projekteve(b): specialistja e mjedisit televizionet lokaleOJF-tëeDen

- Organizimi i aktiviteteve të tilla si krose sportive, ngritje çadrash, teatër në rrugë rreth tematikës së Mbetjeve urbane, reduktimit, riciklimit

400.000 aLL

Pilotimi i procesit të riciklimit në zona të reja

te paktën 3 iniciativa të reja në këtë drejtimFokus ne institucione, bizneset e mëdha dhe shkolla


- Pajisje me kosha - kënde informimi- Fillimi i riciklimit të Plastikes, kanaceve

700.000 aLL

telefoni i Verdhe


- Vendosja e një linje të verdhë pranë bashkisë- Promovimi i linjës përmes medias dhe aktiviteteve të OJF-ve- Lidhja e kësaj strukture me struktura të tjera vendimmarrëse ose ndëshkuese pranë bashkisë

bb (kosto Operative)

Forcimi i kapaciteteve të punonjësve bashkiake dhe njësive bashkiake në edukim dhe informim mjedisor

((D): Drejtoria e projekteve(b): specialistja e mjedisit televizionet lokaleOJF-tëinstitucion trajnues

- evidentimi i nevojave për ngritje kapacitetesh brenda bashkisë- skicimi dhe organizimi i një cikli kursesh formimi për nëpunësit

1.000.000(kosto trajnimi)

objektivat aFatGjatë

lista e vePrimeve të suGjeruara

treGuesit

kushD – drejtuesi

b – bashkëpunëtorëtsi sa

Disiplinimi i tregjeve mbi depozitimin e mbeturinave tregtare

të dhëna mbi volumin e mbetjeve tregtare të prodhuara.eliminimi i tregjeve të paligjshëm.blerja e kontenierëve për tregjet.Depozitimi në mënyrë të kontrolluar.Gjobitja për kundravajtësit

(D): specialisti i mjedisit(b): inspektoriati i Mjedisit UrbanPolicia bashkiakendërmarrja e Pastrimit

- Monitorimi i depozitimit të mbeturinave tregtare;- eliminimi i tregjeve të paligjshëm;- Vendosje gjobash- Vendosja e detyrueshme e kontenierëve për të gjitha tregjet.

bb (kosto operative)

33Plani lokal Për


-

Disiplinimi i hedhjes së pakontrolluar dhe voluminoze të mbeturinave nga qytetarët dhe subjektet tregtare

Projekti i miratuarUrdhëresaDepozitimi i mbetjeve voluminoze me orare dhe mënyrë të përcaktuaraGjobitja për kundravajtësit blerja e kontenierëve për depozitim materialesh inerte për qytetarët.shërbim pastrimi me grafikë

D): specialisti i mjedisit,(b): inspektoriati i MjedisitPolicia bashkiake,OJF-të.

- Miratimin dhe zbatimin e projektit për minimizimin e volumit të mbeturinave - hartimi i urdhëresës. Përcaktimi i vendeve për grumbullim- njohja e publikut me të;- Pastrim me grafikëtëpërcaktuar. - aktivitete ndërgjegjësuese- Gjoba

bb (kosto operative) + kosto asistence10.000 euro

shtrirja e projektit për rimodelimin e vendeve të kazanëve në zona të tjera të qytetit

Llogaritja e numrit të nevojshëm.Llogaritja e kostos.Gjetja e donatorit.

(D): specialisti i mjedisit(b): Organizata Donatore

- Përcaktimi i zonave të zbatimit.-Planifikimipërnjë sasi tjetër kutish (500 kuti) për kontenierët.

1.200.000 Lekë

Mbyllja e plotë e fushës aktuale të depozitimit.

studimi i Fizibilitetit Fushat e depozitimit të mbuluara dhe të mbjella.

(D): specialisti i mjedisit (b): Qarku beratDonatoret

- studimi i fizibilitetit- mbulimi me dhe i fushës aktuale dhe mbjella e të gjithë hapësirës me pemë të përshtatshme.

Për tu llogaritur ne studimin e fizibilitetit

Forcimi i kapaciteteve të punonjësve bashkiake dhe njësive bashkiake në edukim dhe informim mjedisor

(D): Drejtoria e projekteve(b): njësitë bashkiake institucion trajnuesOJF

- evidentimi i nevojave për ngritje kapacitetesh brenda bashkisë- skicimi dhe organizimi i një cikli kursesh formimi për nëpunësit

1.000.000(kosto trajnimi)

34Plani lokal Për


MonitorimiMonitorimi i këtij plani do të realizohet nëpërmjet mekanizmave të mëposhtëm:

1. komisioni qytetar i mjedisit. Përpos mbikqyrjes së procesit të zbatimit të këtij plani komisioni qytetar do të luajë një rol të rëndësishëm këshillimor edhe për zbatimin e veprimtarive apo projekteve të veçanta të Planit të Veprimit në të cilat asistenca e tyre konsiderohet e domosdoshme.

2. raportimi në këshillin bashkiak. Çdo vit nëpunësit e bashkisë me ndihmën dhe konsulencën e anëtarëve të komisionit qytetar të mjedisit do të përgatisin një raport vjetor mbi ecurinë e zbatimit të planit. kjo do të shërbejë jo vetëm për informimin e këshillit bashkiak për ndërhyrjet dhe punën e bërë nga ana e bashkisë për përmirësimin e gjëndjes së mjedisit, por edhe për të bërë përshtatjet e duhura në planin e veprimit nëse lind nevoja.

3. indikatorët për planin. Grupi i punës për hartimin e planit, për ti ardhur në ndihmë punonjësve të bashkisë, kanë skicuar indikatorët përkatës për cdo aktivitet të planifikuar në kuadër të këtijplani. këta indikatorë mbulojnë jo vetëm anën sasiore të aktiviteteve por edhe anën cilësore të tyre. Tendencapërtëskicuarindikatorëtëmirfilltëmjedisorepërkëtëzbehetngamungesaenjësistemikombëtar indokatorësh në të cilët grupi i punës mund të bazohej si dhe nga pamundësia e marrjes së të dhënave në fushën e mbetjeve urbane.

4. rishikimi i planit. Jo më kot periudha kohore që mbulon ky plan është katër vjeçar. kjo do ti japë bashkisë mundësinë e rishikimit të tij në fund të katër vjecarit, të vlerësojë realizimin e objektivave si dhe të përditësojë planin e punës për ndërhyrjet e nevojshme si dhe fushat e veprimit në të ardhmen.

Anekseaneksi i lista e grupit të punës për hartimin e planit në bashkinë e beratit .

Administratori i Rajonit Nr. 1 z. ali QesejaAdministratori i Rajonit Nr. 2 z. Venetik CelaAdministratori i Rajonit Nr. 3 z. Xhoxhi GjokaAdministratori i Rajo nit Nr. 4 zj. teuta MucogllavaDrejtoria e Shërbimeve zj. hajrie Mbrati, z. Gëzim kalluciSpecialisti i projekteve dhe programeve me donatorë z. Marius QytykuDrejtoria e Marrëdhënieve me publikun zj. Gora ZaimiSpecialistja e Impaktit në Mjedis Bashkia Berat zj. Mirela buhuriSpecialisti i Mjedisit Këshilli i Qarkut z. Vullnet ZylyftariSpecialisti i Turizmit Bashkia Berat zj. eva DhimaAnëtarë të Komisionit të Infrastrukturësnë Këshillin Bashkiak z. kreshnik kurti, zj. Valbona Papa

35Plani lokal Për


Figure 10: Përshkrim i Përgjithshëm i Direktivave të BE për Mbetjet

16 http://ec.europa.eu/environment/archives/guide/part2c.htm

aneksi ii Përmbajta e legjislacionit të be

Direktivat evropiane për mbetjet janë të organizuara në katër grupime kryesore. Grupimi i parë përbëhet nga Direktiva për Mbetjet (2008/98/eC) që përcakton kërkesat për të gjitha llojet e mbetjeve, përveçrastevenëtëcilatkëtonukjanëtërregulluarangadirektivatëtjeraspecifike.Nëkëtëgruppërfshihet edhe Direktiva e “Mbetjeve të rrezikshme” që parashikon menaxhimin, rikuperimin dhe depozitimin korrekt të mbetjeve të rrezikshme. në vijim, brenda kuadrit të mbetjeve ekzistojnë një numërdirektivashqëlidhenmemenaxhimindherregulliminerrymavespecifikembetjevesidhenjëgrup direktivash që rregullojnë proçeset e menaxhimit të mbetjeve si dhe direktivën për transportin e mbetjeve. i gjithë kuadri ligjor i be16,paraqitetipërmbledhurnëfigurënemëposhtme:

kuaDri i PerGjithshem i mbetjeve

transPorti, imPorti Dhe exPorti

imPiantet e trajtimitDhe DePoZitimit

Direktivat Per rrymat sPeCiFike

•DirektivaeKuadritteMbetjeve(Dir.2008/98/EC)•DirektivaeMbetjeveteRrezikshme(Dir.91/689/EEC)

•DirektivaeTransportittëMbetjeve (reg. (eeC) 259/93

•DirektivaeUjëravetëZezadheLlumit (Dir. 86/278/eC)•DirektivapërBateritëdheAkumulatorët (Dir. 91/157/e)•DirektivapërTitanindheDioksidin (Dir. 78/176/e)•DirektivaePaketimitdheMbetjevetë Paketimit (Dir. 94/62/eC)•DirektivaeMakinavetëPapërdorshme (Dir. 2000/53/eC)•DirektivaeKufizimittëSubstancavetë rrezikshme (Dir. 2002/95eC PCbs; Dir.96 /59/eC)•DirektivaeMbetjevetëVajrave (Dir. 75/439/eC)•DirektivaeMbetjeteMinierave•(Dir.2003/319/EC)•DirektivaeMbetjeveElektronike& elektrike; (Dir. 2002/95eC)

•DirektivaeDjegiessëMbetjeve(Dir.2000/76/eC)•DirektivaeLandfillit(Dir.99/31/EC)•Direktivaedjegiessëmbetjevetërrezikshme; (Dir. 94/67/eC)•DirektivaeMbetjeveElektronike&elektrike; (Dir. 2002/95eC)

36Plani lokal Për


objektivat kundrejt afateve kohore 2010 – ‘15 2015 – ‘20 2020 – ‘25

të sigurojë numrin e nevojshëm të kontenierëvepër grumbullimin e mbetjeve

Deri në 2015

Mbyllja e depozitimeve të mbetjeve bashkiake(në numër)

5 15 20

riciklimi plastikës voluminoze (jo të paketimit) 100% 100% 100%

të reduktoje sasinë e mbetjeve organike që shkojnë nëlandfill(sasianë%me2010)

75% 50% 35%

kompostimi i mbetjeve organike 25% 50% 65%

riciklimi i qelqit (në % sipas peshës) 20% 40% 60%

riciklimi i letres dhe kartonit (ne % sipas peshës) 20% 40% 60%

riciklimi i metalit (në % sipas peshës) 20% 40% 50%

riciklimi i plastikes (në % sipas peshës) 20% 40% 22,5%

riciklimi i drurit (në % sipas peshës) 5% 10% 15%

aneksi iii objektivat e strategjisë kombëtare të menaxhimit të mbetjeve.

Tabela 6. Përmbledhja e objektivave të strategjisë kombëtare të mbetjeve

strategjia kombëtare e mbetjeve paracakton katër shtylla kryesore me qëllim zbatimin e politikës dhe strategjisë së mbetjeve nëpërmjet Planit kombëtar të Manaxhimit të Mbetjeve (PkMM). këto shtylla politike janë thelbësore dhe shumë të rëndësishme për të garantuar qëndrueshmërinë dhe suksesin e të gjithë manaxhimit të mbetjeve në shqipëri. shtyllat politike janë si në vazhdim:

strateGjia kombetare e mbetjeve

eDukimiFinanCimiPlaniFikimileGjislaCioni

37Plani lokal Për


Planifikimi: hapi i parë në zbatimin e proçesit duhet të jetë zhvillimi i planeve për të çuar përpara axhendën e strategjisë dhe politikës së mbetjeve në lidhje me zbatimin;

edukimi: Partnerët/ bashkëpunëtorët kryesorë të sistemit duhet të edukohen në mënyrë që të përmbushin potencialin e tyre brenda sistemit dhe të lehtësojnë zbatimin e reformave;Mbështetjafinanciare:Burimetnjerëzoredhevetësistemiduhettëmbështetenfinanciarishtnëmënyrëne duhur;

kuadri ligjor: sistemi kërkon një paketë rregulloresh. Për më tepër, për të siguruar hyrjen në bashkimin evropian, vendi do të duhet të bëjë përafrimin me legjislacionin përkatës të komitetit evropian në fushën e mjedisit në vitet në vijim.

strategjia kombëtare e Mbetjeve përshkruan mekanizmat kyç për investimet në sektorin e mbetjeve dhe kaparashikuarnevojatpërfinancimsipasdyfazave,dukemarrënëkonsideratëperiudhateparadhepas pranimit ne be. në mënyrë që të arrihet përputhje me direktivat e bashkimit evropian në fushën e mbetjeve, është llogaritur që një kosto investimesh prej 150-200 Milion eUrO do të kërkohen në nivel vendi dhe më pas një fond shtesë prej 52 Milion eUrO në vit si kosto operacionale.

në mënyrë që të mirëmanaxhohen mbetjet, vendi është ndarë në nivel strategjik në 12 zona mbetjesh bazuar në kufijtë gjeografikë sipas qarqeve aktuale. Këto njësi janë parë si strukturë bazë por nukpërjashtohet mundësia e bashkimit apo bashkëpunimit midis këtyre zonave për të përfituar ngaekonomia e shkallës. në vazhdim, çështjet e këtyre zonave të mbetjeve do të manaxhohen nga një strukturë apo grup i zonës së mbetjeve që përbehet nga partnerë mjedisorë rajonal dhe lokalë. Plani kombëtar i mbetjeve ka përmbledhur dhe sugjeruar disa masa dhe veprime për mirëmanaxhimin e mbetjeve bashkiake dhe jo bashkiake, nga teknologjitë e trajtimit të mbetjeve deri tek minimizimi dhe riciklimi e tyre.

aneksi iv opinionet dhe sugjerimet e qytetarëve lidhur me Plmm shprehur gjatë takimeve me publikun.

njësia administrative nr. 1në këtë takim morrën pjesë kryetari i njësisë administrative nr.1, specialisti i Mjedisit, banorë të zonës, drejtorë e mësues të shkollave. Pasi u njohën me nismën e bashkisë berat për të realizuar një PLMM dhe mbi domosdoshmërinë dhe rolin e patjetërsueshëm të qytetarëve në këtë proces, u përfundua në:

U vlerësua si një nisëm pozitive dhe transparente përfshirja e publikut në këtë proces. ranë dakord të bashkoheshin me skemën e dytë të propozuar për mbledhjen e diferencuar në burim,riciklimindhetrajtiminetyrenëlandfill. Gjithashtuupropozuaqëndërmarrjashtetëroreduhejtëpërmirësonteefikasitetin

e këtij shërbimi17

të ketë diferencim të tarifës dhe të merren në konsideratë familjet me ndihmë ekonomike, të cilat në pamundësi të pagesës së tarifës pranojnë të kryejnë punë në komunitet18.

U propozua patrullë mjedisore brenda lagjeve autoktone, si dhe nr. i verdhë i cili do të sinjalizonte për çdo ndotje të mjedisit19.

të rritet ndërgjegjësimi në shkolla dhe tek komuniteti20.

17 Me një deduksion të grupit të punës, nga kjo shprehje e qytetarëve kuptohet qartë që informacioni mbi mënyrën aktuale të menaxhimit të mbetjeve në qytet është shumë i vogël. Kjo duhet të merret parasysh ne programet e edukimit dhe të transparences.18 Ky prononcim na u duk shumë interesant dhe jemi munduar ta bëjmë pjesë të propozimeve për planin e punës. 19 Sugjerimi është adresuar në planin e veprimit20 Kjo kërkesë e vazhdueshme është adresuar në planin e veprimit

38Plani lokal Për


njësia administrative nr. 2 në këto takime kanë marrë pjesë kryetari i njësisë administrative nr.2, Drejtori i Monumenteve të kulturës, specialisti i Mjedisit dhe punonjës të këtij institucioni, banorë të zonës, përfaqësues të bordit qytetar. Pasi iu shpjegua nga specialistja e mjedisit dhe përfaqësuesja e eDen, rëndësia e hartimit të PLMM, detyrimi ligjor për njQV, si dhe rëndësia e pjesëmarrjes së publikut në këtë proces, i cili është jo vetëm prodhues i mbeturinave, por edhe bashkëpunëtor në menaxhimin e tyre

l.”kala”, “mangalem”, Gorice”, Qender: Nëkëtëlagjeecilakafluksinmëtëmadhtëturistëvegjatëgjithëvititmungojnëpikate

grumbullimit të mbeturinave dhe u propozuan rreth 10 pika të tilla të cilat duhet të jenë të shpërndara dhe të vendosura në xhepat e krijuar nga cepat e mureve.

ka ndërgjegjësim të ulët të banoreve dhe u propozua të ketë projekte ndërgjegjësuese, ku të përfshihen fëmijët, të rinjtë dhe banorët e lagjes, të cilet do të jenë personat që mund të shkojnë shtëpi më shtëpi për të kryer ndërgjegjësimin21.

shërbimi i pastrimit në këtë lagje nuk kryhet realisht cdo ditë, tezgat nuk vijnë cdo ditë dhe mungojnë fare koshat e vegjël, të cilët mund ti përdorin turistët22.

Duke qenë se kalaja është e mbipopulluar nga turistët vendas e të huaj, vihet re fenomeni i shpërndarjes së mbeturinave nëpër kala, kjo pas largimit të tyre. në këto kushte propozohet që punonjësit e shërbimit të jenë banorë të kësaj lagjeje, në mënyrë që ta kenë më në kontroll zonën23.

në lidhje me vizionin dhe objektivat janë të qarta dhe janë dakord.Gjithashtu kur u diskutua skema e grumbullimit e mbeturinave u ra dakord për skemën e dytë me pilotim ndarje dhe riciklimi24.

riciklimi në burim është një proces që mund të realizohet, duke i kushtuar shumë rëndësi ndërgjegjësimit25.

nga koshat e propozuar për rrugicat e kalasë u vendos të përdoren karrocat me rrota dhe me 2 kosha, por në disa zona tezga është e pa zëvendësueshme.

Largimi i mbeturinave të bëhet me orar që të dihet nga banorët26. të ekzistojë një nr. i verdhë ku njerëzit e njoftojnë për largimin e mbetjeve voluminoze, dyshek,

mobilie etj27. në këtë plan të merret në konsideratë lumi Osum dhe ndotja e tij nga mbeturinat dhe shkarkimi

i ujërave të zeza28. Mungesa e tualeteve në zona muzeale, sidomos Goricë, Mangalem29 Zbatim të ligjit dhe sanksione ndaj ndotësve30.

lagjia “30-vjetori”Për këtë lagje, për shkak të shtrirjes së madhe organizuam një dëgjesë të veçantë me publikun. në të morën pjesë kryetari i rajonit nr.2 , specialistja e mjedisit, përfaqësues të Qendrës eDen dhe përfaqësues të reC. në këtë lagje banorët veçuan këtë problematikë:

21 Kjo kërkesë e vazhdueshme është adresuar në planin e veprimit22 Sugjerimi është adresuar në planin e veprimit23 Ky sugjerim shkon përtej kompetencës së grupit të punës. Gjithsesi ne jemi munduar ti japim një rrugëzgjidhje fenomenit. 24 Sugjerimi është adresuar në planin e veprimit si dhe në llogaritjen e tarifës në bazë të skemës së përzgjedhur.25 Sugjerimi është adresuar në planin e veprimit26 Sugjerimi është adresuar në planin e veprimit27 Sugjerimi është i përsëritur dhe adresuar në planin e veprimit28 Për grupin e punës nuk ishte shumë e qartë cfarë nënkuptohet me këtë sugjerim. Ujrat e zeza nuk janë pjesë e këtij plani e për më tepër janë kompetencë e një ndërmarje të posacme. 29 Edhe ky koment del jashtë mbulimit të këtij plani. Gjithsesi në vendet e zhvilluara kjo nevojë është adresuar nga sektori privat përmes tualeteve të atashuara me vendet e shërbimit përkundrejt një pagese. 30 Ky sygjerim shumë me vend është munduar të adresohet pjesërisht përmes forcimit të rolit mbikqyrës së bashkisë. Gjithsesi ne e konsiderojme përtej kompetencave të PLMM pasi zbatimi i ligjit është detyrë e cdo institucioni publik.

39Plani lokal Për


ka një nivel të ulët ekonomik dhe rritja e tarifës së pastrimit nuk do ta përmirësonte cilësinë e shërbimit.

Për të përmirësuar cilësinë e shërbimit duhet:a ) Zbatimi i ligjit nga policia bashkiakeb) rritje të ndërgjegjësimit qytetar, për të jetuar me normat e një qytetari.c) rritje të investimeve në infrastrukturë, zona pas shkollës “1 Maji’ është me baltë gjatë dimrit e me pluhur gjatë verës31.d) shtim të kontenierëve dhe larje, dezinfektim të tyre32.

informaliteti i zonave ul cilësinë e shërbimit të pastrimit, zona informale tek pjeshkorja vilet tarifa e pastrimit e nuk i ofrohet shërbimi i pastrimit, të ketë shtesë shërbimi në këtë zonë, konteniere, dezinfektim, largim të mbeturinave33.

Fushata ndërgjegjësuese në media, shkolla duhet të jetë më e pranishme, në mënyrë që njerëzit të ndërgjegjësohen34.

U propozua që të ketë polici mjedisore, si dhe një numër i verdhë ku njerezit të njoftojnë për ndotësin e të gjobitet35.

njësia administrative nr. 3 në takimin e zhvilluar në dt. 27 Qershor në njësinë administrative 3 ku përfshihen lagjet kushtrim, J. Vruho, D. kastrioti, iliria morën pjese kryetari i njësisë administrative si dhe administratorët e pallateve dhe blloqeve të shtëpive private.

në këtë takim u diskutua mbi PLMM rëndësinë e hartimit të tij, detyrimin ligjor për njQV, si dhe rëndësinë e pjesëmarrjes së publikut në këtë proces. në këtë takim u diskutuan dhe u propozuan:

Domosdoshmëria e zbatimit të ligjit në mënyrë që të ndëshkohen ndotësit. ky dokument shumë i bukur në letër, të mos mbetet në letër por të jetë praktik dhe i

zbatueshëm. Kanjëndërgjegjësimtëulëttëbanorëvedheupropozuaqëduhettëfillojmëngandryshimii

mentalitetit të gjithsecilit. infrastruktura e lagjeve ndikon në cilësinë e këtij shërbimi, në blloqet e pallateve ku ka

sistemim të territorit, edhe cilësia e pastrimit është e dukshme. Informimiipublikutështëiulët,qytetarëtakomanukedinësesapaguhetfirmasipërmarrëse

për këtë shërbim dhe kush e kontrollon, a ka ndalesa kur nuk kryhet shërbimi, pra ky plan duhet të orientoje edhe mënyrat e informimit, se ka banorë që nuk e shohin faqen zyrtare të bashkisë, apo nuk shkojnë në zyra të informacionit në bashki. të gjenden mënyra efektive të informimit të publikut edhe gjatë zbatimit të këtij plani36.

në lidhje me skemat e propozuara për grumbullimin e mbeturinave janë dakord për skemën e dytë të propozuar pra duke përfshirë riciklimin, edhe pse pranohet nga të gjithë që është një procesivështirë,porqëduhetfilluar37.

Duhet të rikthehemi në traditën e këtyre lagjeve sidomos l.”kushtrim”, ku mbeturinat mbahen brenda portës dhe punonjësi i heqjes së mbeturinave kishte një orar të caktuar për largimin e tyre. edhe këtu u theksua që punonjësit e këtij shërbimi duhet të jenë të lagjes, si dhe u propozua që për banorët që kanë ndihmë sociale tu ofrohet mundësia për punë me kohë të pjesshme në mënyrë që të menaxhojnë lagjen dhe të rrisin ekonominë e tyre. niveli ekonomik në këto lagje është i ulët, banoret nuk mendojnë se rritja e tarifës e pastrimit do ta përmirësonte cilësinë, duhet të zbatohet ligji dhe të rritet ndërgjegjësimi.

31 Ky sugjerim shkon përtej kompetencës së grupit të punës32 Sugjerimi është adresuar në planin e veprimit33 Sugjerimi është adresuar në planin e veprimit34 Sugjerimi është adresuar në planin e veprimit35 Ka polici bashkiake që ka dhe atributet mjedisore të plota, numri i verdhë është adresuar në plan36 Sugjerimi është adresuar në planin e veprimit37 Sugjerimi është adresuar në planin e veprimit

40Plani lokal Për


Vizioni, objektivat dhe konceptimi i PLMM, u vlerësua dhe u pa si një kthesë pozitive në menaxhimin e mbeturinave.

tezga është mjeti më i mirë transportues në lagjet ku nuk kalon makina, por pse jo edhe karroca me kosha (1-2).

informimi dhe ndërgjegjësimi duhet të kryhet në media, në publik të gjerë, në mjedise e sheshe, në mënyrë që njerëzit të dinë çfarë po bëhet me taksat e tyre38.

njësia administrative nr. 4 uznovenë këtë takim u diskutua mbi Draft-planin, i cili u vlerësua si një punë pozitive dhe shumë orientuese për menaxhimin e mbetjeve, si dhe u propozuan që të meren në konsideratë nga grupi i punës këto pika:

të përfshihen në këtë plan programe e projekte ndërgjegjësimi për të gjithë grupet komunitare, pasi ka një ndërgjegjësim të ulët në lidhje me grumbullimin e mbeturinave dhe me ndarjen e tyre39.

të përmirësohet cilësia e shërbimit dhe të shtrihet ky shërbim edhe në Uznovën e madhe. të largohet traktori dhe të funksionojnë tezgat dhe koshat në rrugët e gjera. Draft-plani të marrë në konsideratë edhe ujërat e ndotura, pra jo vetëm mbetjet e ngurta

urbane, por edhe mbetjet e lëngëta industriale40.

Për shërbimin e pastrimit aktual dhanë këto mendime: Nukkaefikasitettëlargimittëmbeturinave. Pagesa e ulët e tarifës nuk duhet ta ndëshkojë qytetarin, qytetari kërkon shërbimin. Firma sipërmarrëse nuk e kryen çdo ditë shërbimin, edhe kur pastron heq vetëm mbeturinat

dhe përqendrohet në qendër. territori përreth është me mbeturina, kosha të palarë e të pa dezinfektuar41.

të vendosen gjoba e të vilen nga policia bashkiake42.

aneksi v analizimi i çmimit të kontratës

Duke iu referuar preventivit të çmimit të kontratës së pastrimit, të lidhur në datën 9/02/2012 vërejmë që: Grumbullimi dhe transportimi i mbetjeve urbane ka peshën më të madhe me rreth 34% të çmimit të

përgjithshëm të ofrimit të shërbimit, më pas vijnë shërbimet e mirëmbajtjes së rrugëve kryesore me 19%, larja e rrugëve e cila kryhet vetëm gjatë periudhës 15 mars deri në 15 nëntor dhe fshirja e rrugëve dhe trotuareve me krah përkatësisht me 18 dhe 16 %. shërbimet e tjera zënë një peshë shumë më të vogël kundrejt totalit të shpenzimeve për ofrimin e shërbimit të pastrimit nga kjo kompani private.

karakteristike për ofrimin e shërbimit në këtë qytet është edhe mbledhja e mbeturinave me krahë (tezga) në rrugët e ngushta të qytetit ku nuk mund të futen makinat e transportit (për vetë relievin topografiktëqytetit tëBeratit). Janërreth80pikatë tillaqëuofrohetnjëshërbimpërmbledhjenembeturinavemekrahëicilizënjëpeshëspecifikeprej6%nëtotalinepërgjithshëmtëshpenzimevepërofrimin e shërbimit të pastrimit.

Firma që ofron këtë shërbim duke u bazuar mbi kontratën e sipërmarrjes është e detyruar të kryejë një herë në vit Programin e edukimit Publik ambjental (neni 13.4, 18.1, 18.2, 18.3, 37.10). ky program

38 Sugjerimi është adresuar në planin e veprimit39 Sugjerimi është adresuar në planin e veprimit40 Ujrat e zeza nuk janë pjesë e këtij plani e për më tepër janë kompetencë e një ndërmarje të posacme.41 Sugjerimi është adresuar në planin e veprimit42 Sugjerimi është adresuar në planin e veprimit

41Plani lokal Për


parashikon ndërmjet të tjerave hartimin dhe transmetimin e spoteve televizive me karakter sensibilizues, hartimindheshpërndarjenefletëpalosjeveedukueseetj.Nëfakttëgjithakëtoshërbimenukreflektohennë buxhetin e paraqitur në kontratën e sipërmarrjes. një nga rekomandimet e këtij plani është që në momentinqëkjokontratëdotëjetësubjektirishikimitpatjetërqëduhettikërkohetfirmësqëofronkëtëshërbimtëreflektojëedhenëbuxhetkëtodetyrimekontraktuale.

Gjithashtu bazuar në kontratën e shërbimit (neni 20.3) kontraktuesi mbasi merr në dorëzim kontenierët nga bashkia berat duhet të mirëmbajë këto kontenierë dhe ti riparojë ata në rast dëmtimi. Duke pasur parasysh gjendjen shumë të “mjerueshme” në përgjithësi të kontenierëve ekzistues në qytet mendojmë se ky zë në buxhet (aktualisht vetëm 0.48% e totalit) duhet të jetë më i madh. në këto kushte edhe dezinfektimidhelarjaekontenierëvenukështëefiçente.

Figura 11. Ndarja e kostove sipas kontratës së pastrimit të vitit 201243

Grumbullimi dhe transportii mbeturinave urbane 14,328,900 34%

Larja dhe disinfektimii kontenierëve 1,383,480 3%

Mirëmbajtja e pikave dhegrumbullimi i mbetjeveinerte dhe skelektike 204,960 0%

Fshirja e rrugëve dhetrotuarëve me krahë 7,008,534 16%

Fshirja e rrugëve me makineri 1,235,982 3%

Mirëmbajtje rrugësh kryesore 7,894,620 19%

Larja speciale e rrugëve 447,252 1%

Larja e rrugëve dy herë në ditë 7,718,017 18%

transporti i mbeturinaveme krahë 2,342,400 6%

43 Te dhenat jane marre nga kontrata e pastrimit ndermjet firmes INFINIT Construction sh.p.k dhe Bashkise Berat

42Plani lokal Për


tariFat Dhe realiZimi i të arDhurave

tarifat e pastrimit për kategoritë e ndryshme të konsumatorëve, (si familjet, bizneset dhe institucionet), mënyra e mbledhjes dhe administrimi i saj caktohen dhe propozohen nga bashkia dhe miratohen çdo vit nga këshilli bashkiak bashkë me taksat dhe tarifat e tjera lokale, plotësisht mbi baza ad-hoc.

Duke iu referuar nivelit aktual të tarifave të pastrimit ne bashkinë e beratit, theksojmë se niveli i tyre nuk reflektojnëkostoneplotetepastrimitdhesidomostarifafamiljareqërezultontëjetëshumëevogëlnënivelet nga 900 – 1300 lekë/vit; në fakt, tarifa familjare e pastrimit është një shumë e caktuar vjetore për t’u paguar nga familjet pavarësisht madhësisë së tyre, dhe të ardhurave vjetore (psh. familjet në ndihmë ekonomike).

Nëfakt,përtëgjithakategoritëqëpërfitojnëshërbimin,niveli i tarifavenukështë i lidhurmesasinëembetjeveqëatoprodhojnë,pranukështëilidhurdirektmenivelinepërfitimit,epërrrjedhojënukreflektonkonceptin“prodhuesipaguan”.Atogjithashtunukreflektojnëasnjëpërpunimosetrajtimtëmbetjeve, apo aq më pak një mbikqyrje të tyre, ose ndonjë kujdes të mëvonshëm për to, duke mos qenë kështu në harmoni edhe me parimin “ndotësi paguan”.

nga njëra anë nuk kemi një lidhje të drejtpërdrejtë midis prodhuesit të mbetjeve dhe cilësisë së shërbimit tëofruarmenivelinetarifës,ngaanatjeterkemiedhekufizimenëhartiminetarifave.Kështu,neni3iligjit nr. 10117, datë 23.04.2009, “Për disa ndryshime në Ligjin nr. 9632, datë 30.10.2006, Për sistemin e taksave vendore”, përcakton se taksa e tabelës, sëbashku me taksat dhe tarifat e tjera të aplikueshme (pastrim, gjelbërim, ndriçim) nuk duhet të jetë më shumë se 10% e nivelit tregues të taksës së biznesit të vogël,dukespecifikuarkështunjënivelmaksimaltëulëtpërpagësen.Kyefektduketqartënëtabelën4 ku përgjatë viteve 2010-2011 të ardhurat e realizuara nga vjelja e tarifës së pastrimit nga kategoria “biznes” janë përgjysmuar krahasuar me vitet 2008 dhe 2009.

në tabelën e mëposhtme paraqiten të përmbledhura nivelet e tarifave, faturimi dhe të ardhurat e realizuara nga tarifat e mbetjeve, përgjatë 4-viteve të fundit:

Performanca e mbledhjes se tarifave

kategorite e konsumatoreve

2008 2009 2010 2011

tarif

a (lek

/vit)

Fatu

ruar

(lek)

Pagu

ar (le

k)

% P

agua

r/ Fa

turu

ar

tarif

a (lek

/vit)

Fatu

ruar

(lek)

Pagu

ar (le

k)

% P

agua

r/ Fa

turu

ar

tarif

a (lek

/vit)

Fatu

ruar

(lek)

Pagu

ar (le

k)

% P

agua

r/ Fa

turu

ar

tarif

a (lek

/vit)

Fatu

ruar

(lek)

Pagu

ar (le

k)

% P

agua

r/ Fa

turu

ar

Familje 900 8,120,000 6,136,000 75.57 1,300 12,675,000 7,997,000 63.1 1,300 12,675,000 9,887,000 78.0 1,300 12,675,000 9,158,000 72.25

biznese 13,898 19,971,000 21,571,000 108.01 14,082 23,705,000 35,410,000 149.4 7,835 13,361,000 14,815,000 110.9 7,761 16,398,000 15,969,120 97.38

sektor publik 35,000 1,597,000 - 0.00 57,000 2,755,000 - - 50,000 1,600,000 1,420,000 88.8

50,000 1,700,000 1,518,880 89.35

totali 14,312 29,688,000 27,707,000 93.33 14,857 39,135,000 43,407,000 110.9 8,446 27,636,000 26,122,000 94.5 8,488 30,773,000 26,646,000 86.59

Tabela 7. Performanca e mbledhjes së tarifave 2008 – 201244

Përgjatë4-vitevetëfundit,planifikimidherealizimi i tëardhuravepërpastriminështëmbështeturnëtarifat e bizneseve për sa kohë është gjykuar si më e thjeshtë mbledhja e këtyre tarifave. Me përjashtim tëvitit2009tëardhurateplanifikuarangatarifatembetjevejanëgjithmonëmëtëlartasesarealizimii tyre. realizimi i të ardhurave ka pësuar një rënie sidomos për vitet 2010 dhe 2011 gjë që lidhet me efektin frenues të ligjit të cituar më sipër.

44 Te dhenat jane marre nga drejtoria e Taksave dhe regjistrimit te biznesit dhe tregjeve ne Bashkine Berat

43Plani lokal Për


te ardhura familjare kontributi nga familjarette ardhurat bizense kontributi nga bizensete ardhurat institucione kontributi nga institucione

Figura 12. Të ardhurat dhe kontributi i kategorive që përfitojnë shërbimin

të ardhurat e realizuara nga kategoria familje kanë ardhur në përgjithësi duke u ritur. Problemi qëndron jovetëmtekplanifikimiporedhetekrealizimiitëardhuravesidomosngafamiljet.Nëtotaltëardhurate mbledhura nga familjet mbulojnë nga 18% deri në 34% të totalit të të ardhurave. ndërkohe që barra më e madhe e te ardhurave mbulohet nga bizneset.

Kontrastinëmbledhjenetarifëspërdykategoritëepërfituesevetëshërbimittëshpjeguaramësipër,ndoshtalidhetmefaktinqëbashkitëpërkategorinë“biznes”mundtëaplikojnëkufizimeadministrativepër ato subjekte që nuk paguajnë tarifën (si psh. rinovimi i liçencës së ushtrimit të aktivitetit), ndërsa për kategorinë “familje” akoma nuk ka një mekanizëm të qenësishëm që të detyrojë pagesën e tarifës. kontributi i institucioneve ne te ardhurat e realizuara nga vjelja e tarifës se pastrimit për këtë kategori ngeletnevleratepapërfillshme.

Megjithatë, përpos të tjerave mënyra e llogaritjes së tarifave nuk është transparente dhe nuk i jep asnjë mesazhpërfituesëve të shërbimit seç’pjesëe shërbimitkonkretishtvaretpikërishtngapagesaeasajtarife. Metoda e hartimit të tarifave me pjesëmarrjen e publikut si dhe bërja transparente e proçesit të mbledhjes dhe menaxhimit të saj, është arsyeja kryesore pse bashkia duhet të konsiderojë rregullimin e kujdesshëmtëhartimitdhegrumbullimittëtyre.Kjolidhetmemënyrënsesitarifatmundtëinfluencojnësjelljenenjerëzvenëmarrjenevendimevepërmenaxhiminembetjeveqëtëpërfitojëshoqëriasietërëmë tepër sesa thjesht ata vetë si individë.

në përfundim, të ardhurat vjetore nga tarifat e mbetjeve mbulojnë rreth 63% të buxhetit aktual të menaxhimit të mbetjeve (vlerës së kontratës së shërbimit të pastrimit pa tVsh).

44Plani lokal Për


Disafiguratëmjeteveqëmundtëpërdoren

45Plani lokal Për


aneksi vii

Plani i investimeve dhe rekomandimet

investimet e nevojshme për periudhën afatshkurtër dhe afatmesëm marrin parasysh nevojat urgjente për të përmirësuar (rinovuar dhe zgjeruar) infrastrukturën aktuale të shërbimeve të pastrimit si dhe nevojat për të vënë në zbatim opsionet për menaxhimin e mbetjeve. Më konkretisht, investimet konsistojnë në blerjen e kontenierëve dhe koshave të rinj apo rinovimin e atyre, përfshirë këtu pajisjet dhe mjetet për zbatimin e skemave pilot të minimizimit të mbetjeve. në tabelën e mëposhtme jepet një përmbledhje e planit të investimeve për periudhën 2012-2016.

Periudha e investimit

haPi i Parëburimi i mundshëm i

investimittipi i investimitFondi kapital

(000 lek)

2012 - 2014 hartimi dhe zbatimi i fushatave sensibilizuese 3,000 burimet e vetë bashkisë

2012- 2013 blerja e 200 kontenierëve të rinj (1.1m3); 540/vit burimet e vetë bashkisë ose donacione të huaja

2012 blerja e 30 koshave rrugorë 150 njësoj

2012- 2014 Zëvendësimi i 100 konteniereve te rinj (1.1m3);

270/vit njësoj

2012-2014 rehabilitimi dhe nderhyrjet emergjente ne fushen e grumbullimit te mbetjeve

11,000 lekë Qeveria qëndrore ose donacione të huaja

Periudha e investimit

hapi i dytëburimi i mundshëm i investimittipi i investimit

Fondi kapital

(000 lek)

2014 - 2016 hartimi dhe zbatimi i fushatave sensibilizuese 3,000 burimet e vete bashkise

2014-2015 blerja e 100 kontenierëve të rinj (1.1m3); 270/vit burimet e vete bashkise ose donacione të huaja

2013-2023 Mirembajtja e makinës teknologjike Për tu llog. në të ardhmen

njësoj

2013-2018 rinovimi kontenierëve njësoj

2014-2016 rehabilitimi i plote i fushes se grumbullimit te mbetjeve

8,400 iniciativa private ose donacione të huaja

2014-2024 ndërtimi i stacionit të transferimit 1,120/vit iniciativa private ose donacione të huaja

Tabela 8. “Investimet e nevojshme për periudhën 2012-2016”

46Plani lokal Për


Rekomandime për investimet

Pronësia mbi investimet: sipas analizës së nevojave për investime, zbatimi i të dy hapave të administrimit të mbetjeve kërkon blerjen e kontenierëve të rinj për të plotësuar nevojat dhe përmirësuar performancën e shërbimeve, por njëkohësisht për të zbatuar skemat pilot të ndarjes së mbetjeve (kosha me ngjyra). Për sa kohë infrastruktura aktuale është në pronësi të bashkisë, rekomandohet që dhe investimet e reja të kryhen nga vetë bashkia.

strategjia e investimeve të vogla: në dy vitet e para, bashkia duhet të përqëndrohet në rinovimin dhe përmbushjen e nevojave bazë me kontenierë. Më pas duhet të shikojë krijimin e skemave për grumbullimin e diferencuar të mbetjeve në funksion të riciklimit të mbetjeve, etj.

strategjia e investimet e mëdha: rehabilitimi i vendepozitimin të mbetjeve urbane, ndërtimi i qëndrës së transferimit,dotëkërkontesubvencionimindhembështetjenfinanciaretëqeverisëshqiptareosefinanciminngaburimetëjashtme.Kontributifinanciarlokalipjesshëmmundtëstimulontepërfshirjenedonatorëveapombështetjeneinstitucionevefinanciarendërkombëtare.

aneksi viii

shkurtimet

Qendra eDen Qendra Mjedisore për Zhvillim, edukim dhe rrjetëzim

reC Qendra rajonale e Mjedisit

sOrOs Fondacioni shoqëria e hapur për shqipërinë

PLMM Plani lokal i menaxhimit të mbetjeve

skM strategjia kombëtare e Mbetjeve

be bashkimi evropian

MMPaU Ministria e Mjedisit Pyjeve dhe administrimit të Ujrave

MPPt Ministria e Punëve Publike dhe transporteve

krrtrsh këshilli kombëtar i rregullimit territorit republikës shqipërisë

Msh Ministria e shëndetësisë

Mete Ministria e ekonomisë, tregtisë dhe energjetikës

MF Ministria e Financave

arM agjencia rajonale e Mjedisit

skMM strategjia kombëtare e Menaxhimit të Mbetjeve

PkMM Plani kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve

njQV njësitë e Qeverisjes Vendore

VkM Vendim i këshillit të Ministrave

47Plani lokal Për


inPaeL Projekti i be dhe MMPaU për përshtatjen e legjislacionit mjedisor

shqiptar me atë të komunitetit evropian

seLea Projekt i be dhe MMPaU për forcimin zbatimit të

legjislacionit mjedisor në shqipëri

UsaiD agjencia e kombeve të bashkuara për Zhvillimin ndërkombëtar

(United states agency for international Development)

seDa agjencia për Zhvillim të Qëndrueshëm ekonomik (sustainable

economic Development agency.)

Us ePa agjencia e kombeve të bashkuara për Mbrojtjen e Mjedisit

aLL Lek shqiptar (albanian Lek)

OJF Organizata Jo Fitimprurëse

bb bashkia berat`

plani lokal i menaxhimit të mbetjeve, bashkia berat

Documents