planit aksionar për implementim të stategjisë nacionale për të rinj në republikën e...

____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___172

PLANIT AKSIONAR PËR IMPLEMENTIM TË STATEGJISË NACIONALE PËR

TË RINJ NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË

Shkup, nëntor 2008


Agjencia e Rinisë dhe Sportit

* Mendimet e shprehura në këtë publikim u takojnë autorëve dhe nuk i shprehin qëndrimet e UNIFEM-it, Kombeve të Bashkuara dhe organizatave të tyre

shoqëruese

* Ky publikim është mundësuar me mbështetje të Fondit Zhvillimor për Gratë të Kombeve të Bashkuara (UNIFEM)


PËRMBAJTJA E PLANIT

Lista e shkurtesave të përdorura ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 176

1. Rezyme ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 177

2. Përmbajtja e planit dhe metodologjia ---------------------------------------------------------------------------------------------- 178

3. Informacione për gjendjet e përgjithshme në sferën e rinisë ----------------------------------------------------------------- 179

4. Baza dhe korniza rregullative e planit ---------------------------------------------------------------------------------------------- 181

5. Plane Aksionare ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 181

5.1. Prioritet Arsimi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 181

5.1.1. Informacione mbi gjendjen -------------------------------------------------------------------------------------------------------- 181

5.1.2 Qëllimet për arsim prioritar -------------------------------------------------------------------------------------------------------- 182

5.2 Prioritet Vetëpunisim rinor --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 185

5.2.1 Informacion për gjendjen ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- 185

5.2.2 Qëllimet për prioritetin e vetëpunësimit të rinisë --------------------------------------------------------------------------- 187

5.3 Prioritet cilësia e jetesës ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 189

5.3.1 Informacion për gjendjen ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- 189

5.3.2 Qëllimet për prioritetin cilësia e jetesës --------------------------------------------------------------------------------------- 190

5.4 Prioritet Shëndetësia dhe parandalimi shëndetësor ---------------------------------------------------------------------------- 192

5.4.1 Informacion për gjendjen në rajon ----------------------------------------------------------------------------------------------- 192

5.4.2.Qëllime për prioritet shëndetësor dhe parandalimi ------------------------------------------------------------------------ 192

5.5.Prioritetet Partipacimi i të rinjve ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 194

5.5.1 Informim për gjendjen --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 194

5.5.2.Qëllime për prioritetet dhe partipacimi i të rinjve --------------------------------------------------------------------------- 195

5.6 Prioritet Informim rinor-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 196

5.6.1. Informim për gjendjen -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 196

5.6.2 Qëllim për prioritet dhe informim rinor ----------------------------------------------------------------------------------------- 197

5.7 Prioriteti Kulturë ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 198


5.7.1 Informata për gjendjen në sferën ------------------------------------------------------------------------------------------------ 198

5.7.2 Qëllime për prioritetin kulturë: ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 199

6. Paraqitje tabelare të planeve aksionale sipas prioriteteve -------------------------------------------------------------------- 203

6.1 Tabela – Plan aksional për prioritetin arsim ---------------------------------------------------------------------------------------- 203

6.2 Tabelë – Plan aksional për prioritetin vetëpunësim rinor --------------------------------------------------------------------- 209

6.3 Tabelë– Plan aksional për prioritetin Cilësi e jetesës --------------------------------------------------------------------------- 214

6.4 Tabelë– Plan aksional për prioritetin Shëndet dhe parandalim -------------------------------------------------------------- 219

6.5 Tabela – Plani aksional për prioritetin Participimi i të rinjve ------------------------------------------------------------------ 227

6.6.Tabela – Plani aksional për prioritetin Informimi rinor -------------------------------------------------------------------------- 230

6.7 Tabela –Plan aksional për prioritetin Kulturë -------------------------------------------------------------------------------------- 235

6.8 Tabela Plan aksional për prioritetin e Punës rinore lokale -------------------------------------------------------------------- 238

7. Pjesëmarrësit në procesin e Përgatitjes të Planit aksional për implementimin e strategjisë kombëtare për të rinj 242

7.1 Anëtarët e Komisionit Kombëtar për përgatitjen e Planit aksional për implementimin e Strategjisë Kombëtarre për të

rinj ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 242

7.2 Pjesëmarrës në Grupin e punës për prioritet Arsimin -------------------------------------------------------------------------- 243

7.3 Pjesëmarrës në grupin e punës për prioritetin Vetëpunësim rinor --------------------------------------------------------- 244

7.4 Pjesëmarrës në grupin e punës për prioritetin Cilësia e Jetesës ----------------------------------------------------------- 245

7.5 Pjesëmarrës në grupin e punës Shëndetësi dhe parandalim ----------------------------------------------------------------- 246

7.6 Pjesëmarrës të grupit punues për prioritetin Participimi i të rinjve --------------------------------------------------------- 247

7.7 Pjersëmarrës në grupin e punës për prioritetin Informimi rinor ------------------------------------------------------------- 248

7.8 Pjesëmarrës në grupin e punës për prioritetin Kulturë ------------------------------------------------------------------------- 249

8. Literatura e përdorur ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 251


Lista e shkurtesave të përdorura ARS – Agjencia e Rinisë dhe Sportit në Republikën e Maqedonisë APRM – Agjencia e Punësimit në Republikën e Maqedonisë MASh– Ministria e Arsimit dhe Shkencës BZhA- Byroja e Zhvillimit të Arsimit QKTVB – Qendra për Këshillim dhe Testim Vullnetar dhe të Besueshëm NjPL – Njësi të Pushteteve Lokale BNjPL – Bashkësia e Njësive të Pushtetit Lokal MPPS – Ministria e Punës dhe Politikës Sociale MPB – Ministria e Punëve të Brendshme ERMSh – Enti Republikan i Mbrojtjes Shëndetësore MSh – Ministria e Shëndetësisë MPL –Ministria e Pushtetit Lokal MF – Ministria e Financave ShQ – Shoqata të Qytetarëve UNSM – Unioni Nacional Studentor i Maqedonisë SNR – Strategjia Nacionale Rininë në Republikën e Maqedonisë PAN - Plan Aksionar Nacional për implementim të SNR-së për vitin 2009 UShMM – Unioni i Shkollave të Mesme në Maqedoni UNIFEM – United Nations Development Fund for Women UNFPA – United Nations Population Fund UNICEF – United Nations Childrens’ Fund UNAIDS – United Nations Joint Program on HIV/AID


1. Rezyme Me iniciativën e Agjencisë së Rinisë dhe Sportit në Republikën e Maqedonisë (në tekstin e mëtejshëm ARS) dhe Koalicionit të Organizatave Rinore SEGA (në tekstin e mëtejshëm SEGA) në fillim të muajit gusht të vitit 2007 filloi përgatitja e Planit Aksionar Nacional për implementim të Strategjisë Nacionale për të Rinjtë për vitin 2009 (në tekstin e mëposhtëm PAN për implementim të SNR-së për 2009). Ky obligim i ARS-së është paraparë me Programin Nacional për Miratim të të Drejtës të BE 2007 – 2009, Kapitulli 3.26 – Arsim dhe Kulturë, Rajoni 3- Rini. Procesi është financuar prej UNIFEM, ARS dhe SEGA. Qëllimi i PAN-së për implementim të SNR-së për vitin 2009 është sigurimi i veprimtarisë sistematike, të fokusuar dhe gjithëpërfshirëse të aktorëve në sferën e rinisë në Republikën e Maqedonisë, ndërsa në drejtim të zgjidhjes së problemeve rinore dhe plotësimin e nevojave të përcaktuara me Studimin themelor për trendet rinore në Republikën e Maqedonisë dhe SNR-së. Në suazat e PAN-së për implementim të SNR-së për 2009 janë përfshirë katër segmentet (siç janë përcaktuar në SNR) apo tetë fushat që përbëjnë prioritet dhe kjo: arsimi, vetëpunësimi rinor, cilësia e jetesës, shëndetësia dhe parandalimi, informimi i të rinjve, punë lokale për të rinj dhe pjesëmarrja e të rinjve. Për secilën prej fushave të dhëna janë kryer Plane aksionare të veçanta të cilave u paraprijnë analiza paraprake të gjendjes aktuale në secilën sferë. Plani është rezultat i punës së Komisionit Nacional për Përgatitje të PAN-së për implementim të SNR-së për 2009 (në tekstin e mëtejshëm Komisioni)dhe grupet e punës të formuara për çdo prioritet më vete. Komisioni është formuar që në fillim, që më vonë t’i ndërmarrë në kompetencat e veta të gjitha aktivitet e ardhshme për përgatitjen e Planeve aksionare të veçantave në suazat e prioriteteve të përcaktuara në SNR. Komisioni ka 18 anëtarë prej të cilëve 8 janë përfaqësues të ministrive relevante (drejtësi, kulturë, shëndetësi, pushtet lokal (vetëqeverisje lokale), mjedis jetësor, arsim, punë dhe politikë sociale, financa), 8 janë përfaqësues të organizatave rinore, një është përfaqësues i BNjPL-së dhe një është përfaqësues i Agjencisë Nacionale për Programe Arsimore Evropiane dhe Mobilitet. Plani i dedikohet si Qeverisë të Republikës së Maqedonisë ashtu edhe të gjithë faktorëve të tjerë që janë përfshirë me Planet aksionare të detajuara (organizatat rinore, organizatat të cilat punojnë mbi çështjet gjinore, ministritë, agjencitë etj.) dhe donatorëve potencialë për të cilët ky plan përputhet me aktivitetet e tyre operative. Subjekti përgjegjës për zbatimin e planit është ARS-ja.


2. Përmbajtja e planit dhe metodologjia

Si hap i parë në procesin e përgatitjes së planit u formua Komisioni Nacional për Përgatitjen e PAN-së për implementim të SNR-së për 2009 (në tekstin e mëposhtëm Komisioni Nacional) nëpër procesin e gjerë të nominimit dhe të zgjedhjeve të anëtarëve të ministrive të përfshira dhe organizatave rinore qytetare. Për Komisionin Nacional janë organizuar një sërë trajnimesh në të cilat përkrah forcimit themelor të kapaciteteve të anëtarëve u përgatit edhe procesi për përcaktimin e pjesëmarrësve në përgatitjen e PAN-së për implementim të SNR-së për vitin 2009, obligimet e tyre dhe rezultatet e pritura. Nëpër një sërë sesionesh të grupeve të punës u përcaktuan aktivitetet kryesore të PAN-së për implementim të SNR-së për 2009, rezultatet e pritura, indikatorët dhe përgjegjësitë. Dokumenti i tillë skicë është dhënë në diskutim publik dhe është dërguar tek ministritë kompetente. Përfundimet e marra janë shqyrtuar përsëri prej Komisionit Nacional pas kësaj vijoi përfshirja e rekomandimeve të miratuara në formulimin e tekstit përfundimtar të dokumentit. Nëpër të gjitha aktivitetet për përgatitjen e planit gjithsej janë përfshirë 289 pjesëmarrës. Në suazat e PAN-së për implementim të SNR-së për 2009 janë përfshirë katër segmentet (siç janë përcaktuar në SNR) apo tetë fushat që përbëjnë prioritet dhe kjo: arsimi, vetëpunësimi rinor, cilësia e jetesës, shëndetësia dhe parandalimi, informimi i të rinjve, punë lokale për të rinj dhe pjesëmarrja e të rinjve. Planet e veçanta për secilin prioritete u përgatitën prej grupit të veçantë të punës për secilin prioritet. Çdo grup pune përbëhej prej përfaqësuesve të organizatave

qytetare dhe ministrive, ndërsa është udhëhequr prej koordinatorit (anëtar i Komisionit Nacional). Si aspekt i veçantë në përgatitjen e planit është përfshirë edhe koncepti i gjinisë. Metodologjia e punës për grupet e punës, mjetet dhe forma skicë e Planit aksionar janë dizajnuar dhe janë përshtatur në mënyrë të posaçme me kërkesat dhe qëllimet e planit. Pjesëmarrësit morën udhëzime konkrete se si të kryejnë analizë gjithëpërfshirëse të mjedisit rrethues, detektimit të problemeve që janë prioritet, dhe përcaktim aktivitetesh për trajtimin përkatës të problemeve të detektuara. Segmenti arsim i përkushtohet modernizimit të arsimit dhe sinkronizimit të programeve mësimore në përputhje me ato evropiane. Gjithashtu, këtu përfshihet edhe arsimi joformal si mjet për zhvillim të rinisë, zhvillimit të vazhdueshëm të karrierës së kuadrit arsimor, pjesëmarrjes së të rinjve në krijimin e programeve arsimore dhe evalvim i realizimit. Në suazat e këtij prioriteti, janë përfshirë edhe mundësitë e barabarta për arsim. Është e rëndësishme të përmendim se qëllimet që janë vendosur në këtë prioritet përputhen me qëllimet të cila janë vendosur në Strategjinë Nacionale për Arsim dhe mundësojnë aktivitetet që do të ndërmerren në raport me të dy strategjitë të jenë komplementare dhe të sinkronizuara. Segmenti i punësimit të rinisë i përmban fushat: sipërmarrje rinore, tranzicion i shpejtë prej arsimit deri në vendin e punës dhe konkurrencë më e madhe në tregun e fuqisë së punës. Drejtimet e këtij prioriteti hapin mundësi për dhënie të


prioritetit të punësimit të të rinjve në programet e Qeverisë për zvogëlim të papunësisë. Gjithashtu, këto drejtime hapin mundësi për diskutim me sektorin biznes dhe përmirësim të gjendjeve sidomos në raport të aspekteve të konkurrencës së të rinjve në tregun e punëtore dhe tranzicion të shpejtë prej arsimit deri në punë. Segmenti i cilësisë së jetesës ka të bëjë me jetën sociale dhe kulturore të të rinjve, mbrojtjen e mjedisit, shëndetin dhe marrjen me sport. Mund të thuhet se pjesa më e madhe i organizatave rinore dhe organizatave me grup qëllimor rininë veprojnë pikërisht në suazat e këtij prioriteti e kjo kryesisht në pjesët e kulturës, sportit, mjedisit jetësor dhe shëndetësisë.

Vetëm një pjesë e vogël e serviseve sociale i përfshijnë edhe të rinjtë si kategori. Aksionet në suazat e këtij segmenti kërkojnë koordinim të veçantë midis institucioneve prej fushave të dhëna që të mundësohet kanalizim i drejtë i fondeve drejt plotësimit të nevojave. Segmenti i pjesëmarrjes rinore ka të bëjë me pjesëmarrjen aktive të të rinjve në procesin e vendimmarrjes në nivel lokal dhe nacional. Kjo, në të vërtetë, do të thotë realizim i të drejtës i riu të marrë pjesë në krijimin e të tashmes dhe të së ardhmes më të mirë. Pjesëmarrja rinore është trajtuar në vendin tonë dhe tashmë prodhon modele konkrete në punën e pushtetit lokal.

3. Informacione për gjendjet e përgjithshme në sferën e rinisë

Organizatat rinore në Maqedoni që para tranzicionit ekzistoin si shoqata studentësh, këshille rinore dhe unione rinore me portofoli të pasura të aktiviteteve në fusha të ndryshme si arsim, kulturë, mjedis jetësor, çështje lokale etj. Të rinjtë e periudhës para tranzicionit në to i gjenin format e nevojshme për vetëshprehje dhe për përfshirje në proceset e jetesës shoqërore. Paralelisht me kalimin e vendit tonë në demokraci këto forma rinore fillojnë të transformohen, kurse pjesa më e madhe e tyre nuk ekzistojnë më. Për fat të keq prej vitit 1992 e këndej jemi dëshmitarë të rënies jo të zhurmshme të platformës më të madhe rinore, Këshilli Rinor në Maqedoni dhe, gjithashtu, të dy përpjekjeve të pasuksesshme për ringjallje të tij. Por, për llogari të tij, mbijnë forma të reja rinore,

disa si kombinim i formave të vjetra, kurse disa si organizata krejtësisht të reja. Sot sektori rinor në Maqedoni është kombinim i shoqatave dhe kjo: organizata rinore, organizata prej fushave të ndryshme që kanë grup qëllimor të rinjtë, shoqata studentësh dhe unione studentësh, rinia e partive politike, shoqata rinore kulturore-artistike. Në Strategjinë Nacionale për të Rinj nuk ekziston përkufizim për përfshirjen e sektorit rinor apo përsëri të shoqatave rinore që krijon një problem të caktuar në veprimtarinë e këtyre organizatave, në shpërndarjen e fondeve për çështje rinore dhe gjatë trajnimit të grupit qëllimor. Në suazat e hulumtimi të vetëm të kapaciteteve të organizatave rinore në Maqedoni i realizuar në suazat e projektit ―Së bashku për të rinjtë‖ është veçuar ekzemplar prej 60 shoqatash, përfshirë këtu edhe rininë e partive politike, i cili e konstaton pikërisht kombinimin e mësipërm të shoqatave.


Në Republikën e Maqedonisë më tepër se 10 vjet i riu interesat dhe nevojat e veta i realizon me vetiniciativë dhe në korrelacion me nivelin e vet të informimit dhe rrjetëzimit në rrethinën më të gjerë. Mungesa e strukturës së organizuar rinore, e njohur dhe e mbështetur prej faktorëve vendas dhe të huaj, ka ndikim negativ mbi pozitën, që nuk është për t’u pasur zili, të të rinjve. Sinjalet e para të qasjes së strukturuar drejt përgatitjes dhe implementimit të Politikës Nacionale Rinore në Maqedoninë e tranzicionit mund të regjistrohen prej vitit 2001. Aktiviteti i parë real, i zbatuar më pas, është ndërmarrë prej institucioneve qeveritare si kujdesie për popullatën e re dhe nevojat e saj, mendime dhe propozime, është studimi i madh, ―Studimi Themelor për Trendet Rinore në Republikën Maqedonisë‖. Ky dokument që është finalizuar dhe botuar në fillim të vitit 2004 është ―lajmërues‖ i Strategjisë Nacionale të Rinisë të ardhshme, përpunimi i të cilës është iniciuar menjëherë pas shpalljes së studimit. Përmbajtja e SNR-së përgatitej nëpërmjet një sërë debatesh të organizuara

në qytete të ndryshme në Maqedoni. Në dhjetor të vitit 2004 SNR-ja i është dorëzuar në mënyrë solemne Qeverisë së Republikës së Maqedonisë për miratim. Miratimi zyrtar i dokumentit është bërë në dhjetor të vitit 2005. Krijimi i Strategjisë Nacionale të Rinisë me participim të të rinjve së bashku me vendosjen e bërthamës fillestare të organizatave rinore nëpërmjet Koalicionit SEGA drejt platformës më të gjerë nacionale, si dhe përpjekja për të parin Parlament Rinor Nacional janë shembuj pozitivë se sektori rinor edhe pse i demotivuar dhe i margjinalizuar, ende është i pranishëm dhe mund të mobilizohet. Në atë drejtim aktivizimi i debatit për vendosje të hartës të sektorit të rinisë, për përcaktim të kritereve për shoqatat rinore dhe intervenimet për përshtatje të legjislativës me nevojat e sektorit rinor, do ta lehtësojnë dhe njëkohësisht mbështesin implementimin e Strategjisë Nacionale të Rinisë. Me këtë do të fillojë një proces i ri më i gjerë i realizimit të programit dhe aktiviteteve që do të kuptojnë trajtim më të drejtpërdrejtë dhe të koordinuar të çështjeve rinore në vend.


4. Baza dhe korniza rregullative e planit

PAN për implementim të SNR-së për vitin 2009 bazohet në prioritetet, qëllimet strategjike dhe strategjitë e paraqitura në SNR. Nga ana tjetër përsëri, SNR-ja është dokumenti më i lartë shtetëror i cili momentalisht ekziston në Republikën e Maqedonisë, kurse ka të bëjë me rregullimin e çështjeve rinore dhe e udhëheq trajtimin e nevojave rinore prej institucioneve. Si edhe gjatë përgatitjes së SNR-së edhe në këtë proces Komisioni dhe grupet e punës përdornin dokumente me të cilat rregullohen çështjet rinore në BE me qëllim që të lehtësohet procesi i harmonizimit të aktivitetet vendase me aktivitetet dhe rregullativën e BE-së. Dokumentet më të rëndësishme janë Libri i Bardhë për të Rinjtë në BE, Karta Evropiane për Pjesëmarrje të të Rinjve në Jetën Lokale dhe Rajonale, Indikatorët e Politikës dhe Drejtimeve Rinore prej programit të BE-së të Rinjtë në Aksion 2007. Aktivitetet në këtë plan në suazat e prioriteteve të mëvetësishme mbështeten në ligje dhe strategji të ndryshme relevante për fushat e dhëna.

5. Plane Aksionare

5.1. Prioritet Arsimi

5.1.1. Informacione mbi gjendjen

Fillimi i mileniumit të ri shënon një kohë të revolucionit dhe evoluimit të njohurisë me çka trasohet rruga e arsimit si kusht i patjetërsueshëm. Ministria e Arsimit dhe Shkencës ( MASh) nëpërmjet sistemit arsimor prodhon kuadro arsimi, njohuritë, aftësitë, talenti, mendimi kritik, aftësitë krijuese, puna kërkimore dhe mësimi i përjetshëm i të cilëve janë të drejtuar përkundrejt tendencave evropiane të arsimit. E ardhmja e Evropës synon shoqëri dhe ekonomi të bazuara në njohuri (knowledge based economy). Këto përpjekje të MASh-së janë përcaktuar në dokumentet kryesore me të cilat rregullohet procesi arsimor në Republikën e Maqedonisë (Strategjia Nacionale për Arsimi dhe Planet Aksionare për Implementim të Strategjive), ndërsa janë operacionalizuar dhe zbatohen nëpërmjet vendosjes së Ligjit për rregullim të Arsimit , si dhe mësimit të përjetshëm dhe arsimit të të rriturve. Ministria e Arsimit dhe Shkencës ia del ta ndjekë hapin e arsimit evropian. Pikërisht në atë drejtim të krijimit të politikave arsimore, janë sjellë: Ligji për Arsim Tetëvjeçar (―Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë‖ nr. 103/08) sipas të cilit arsimi tetëvjeçar është i detyrueshëm dhe zgjat nëntë vjet (neni 4), Ligji për Ndryshime dhe Plotësim të Ligjit për Arsim të Mesëm (―Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë‖ nr. 49/07), sipas të cilit vendoset arsimi i mesëm i detyrueshëm (neni 1) dhe Ligji për Arsim të Lartë (―Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë‖ nr. 35/08). Vendosja e arsimit të mesëm të detyrueshëm dhe zgjerimi i sanksioneve


në qoftë se veprohet në kundërshtim me ligjin kjo do të thotë hyrje e hapur për të gjithë nxënësit në sistemin arsimor. Mandej, është sjellë Ligji për Arsim të të Rriturve (―Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë‖ nr. 7/08) me të cilin u krijua kornizë juridike me të cilën rregullohet arsimi i të rriturve, aktivitetet, institucionet dhe institutet të cilët mund të realizojnë këtë lloj arsimi, llojet dhe format e arsimit të të rriturve. Ekziston Qendra për Arsim Profesional e cila tashmë ka përpunuar programet që kanë lidhje të drejtpërdrejtë me tregun e punës, është formuar Qendra për Arsim të të Rriturve në përputhje me Ligjin për Arsim të të Rriturve (neni 34), kurse, gjithashtu, është formuar Agjencia Nacionale për Programe Mësimore Evropiane dhe Gatishmëri (mobilitet) në të cilën njëra prej institucioneve më të rëndësishme për implementimin e fondeve nga fusha e rinisë dhe arsimit të përjetshëm. Nëpërmjet procesit arsimor krijohen njohuri dhe aftësi. Njohuritë dhe aftësitë gjenerizohen si në anën e shfrytëzuesve të shërbimeve arsimore që janë përfshirë me procesin e arsimit, por, gjithashtu, dhe në anën e atyre që sistemin arsimor e krijojnë dhe e zbatojnë. Por, gjithashtu, gjenerizohen edhe njohuritë dhe aftësitë që nuk janë pjesë e drejtpërdrejtë e procesit arsimor, por janë rezultat e asaj që ndodh në margjinat e tij, në komunikimin e përditshëm jo të strukturuar të atyre që i quajmë nxënës ose studentë, lidhen me kuriozitetin e shkaktuar prej asaj që është thënë apo që nuk është thënë, apo përsëri janë projeksion i mëvetësishëm i imagjinatës, këmbënguljes dhe punës së konsumatorit të shërbimit arsimor. Njohuritë dhe aftësitë në përputhje me moshën, njohuritë e mëparshme dhe përvojat e konsumatorit të shërbimit arsimor, gradohen sipas kompleksitetit dhe përmbajtjes së vet dhe janë të ndryshme sipas shkallës së finalizimit të aspektit të përdorimit të drejtpërdrejtë në tregun e punës. Me fjalë të tjera, parë nga ana konceptuale, blloqe të ndryshme arsimore të dedikuara konsumatorëve të moshave të ndryshme dhe me përvoja të ndryshme kanë përkushtim të ndryshëm. Disa përbëjnë vetëm bazën mbi të cilën do të mbindërtohen njohuritë dhe aftësitë me shkallë më të lartë të finalizimit. Dhe gjithashtu, deri në nivelin kur konsumatori duke pasur në përdorim nivelin e nevojshëm të pjekurisë është i aftë t’i thithë dhe në mënyrë konsekuente t’i përdorë njohuritë që nënkuptojnë finalizim të të gjithë arsimit të deritanishëm dhe të njëjtat t’i eksponojë në tregun e apo t’i vendosë në funksion pune të drejtpërdrejtë. Në kontekstin e asaj çka është thënë deri tani, e pakontestueshme, imperativ, i ditëve të sotme, është njohuria, kurse të rinjtë janë ata të cilët janë trashëgimtarë, vazhdues të veprave dhe gjeneratorë të ndryshimeve me qëllim zbatimin dhe ndjekjen epokave bashkëkohore (teknologjia informatike etj.). 5.1.2 Qëllimet për arsim prioritar Qëllimi i përgjithshëm Zhvillimi social dhe integrimi social i të rinjve përmes arsimit cilësor formal dhe joformal .


Qëllimet specifike Qëllimi specifik 1: Integrimi social i të rinjve përmes procesit arsimor (arsim formal dhe joformal) Në kuadër të këtij qëllimi parashikohen disa lloje të aktiviteteve të cilat përmes qasjeve të ndryshme duhet të sjellin përfshirje masive dhe kyçjen e të rinjve në sistemin arsimor, ndërsa me këtë edhe soacializimin e tyre. Mjetet e propozuara kanë të bëjnë në përkrahjen e të rinjve gjatë proceseve të integrimit të tyre social, iniciativa të drejpërdrejta të të rinjve, por edhe mjete për intervenim të drejpërdrejt ndaj prindërve, arsimtarëve dhe profesorëve si të do ngrihej vetëdija për rëndësinë e arsimit si proces dhe sistem inkluziv. Grupi i parë i aktiviteteve ka të bëjë në nxitjen e aktivizimit dhe vullnetarizimit tek të rinjtë, ndërsa me këtë edhe kyçjen e të rinjve nga mjediset urbane, por para së gjithash nga ato rurale në aktivitetet për socializim si dhe riintegrimin e të rinjve në sistemin arsimor. Më tej planifikohen aktivitete për përkrahjen e të rinjve me nevoja të posaçme përmes përpunimit të strategjisë dhe ndarjen e mjeteve financiare, si dhe përmes formimit të fondeve për përkrahjen e iniciativave dhe programeve rinore. Në grupin e dytë të aktiviteteve planifkohet promovimi i vlerave pozitive dhe arritjeve në sistemin arsimor, organizimin e vizitave reciproke të shkollave, përforcimin e kapaciteteve të të rinjve përmes formave të ndryshme të distribuimit të diturisë, realizimit të debateve dhe seminareve me karakter multietnik si për për të rinjtë ashtu edhe për profesorët dhe prindërit për shkak të ngritjes së vetëdijes dhe promovimit të karakterit multietnik të shoqërisë dhe sjelljes së padhunshme. Këto aktivitete planifikohen për arsimin fillor dhe të mesëm. Grupi i fundit i aktiviteteve në kuadër të qëllimit të parë ka të bëjë me organizimin e vizitave të ligave sportive, për shkak të përforcimit të frymës sportive, por edhe për shkak të socializimit dhe zhvillimit psikofizik të personit. Qëllimi specifik 2: Pjesëmarrja e rritur e të rinjve në krijimin dhe implementimin e procesit arsimor. Pjesëmarrja e të rinjve është potencuar si njëri nga faktorët kyç në ndërtimin e një sistemi arsimor më cilësor dhe më efikas të përshtatur në nevojat e zhvillimit të ardhshëm të karrierës së të rinjve. Pjesëmarrje parashikohet përmes qëndrimeve rinore dhe


nevojave të paraqitura përmes mënyrave formale dhe joformale të shoqërimit të të rinjve si dhe shkollave dhe të fakulteteve, ashtu edhe jashtë tyre. Aktivitetet e parapara në fillim përfshijnë informim të gjerë midis të rinjve për të drejtat dhe obligimet e tyre në pikëpamje të pjesëmarrjes të ndërtimit të procesit dhe procesit arsimor. Informimi i këtillë është dimenzionuar përmes materialeve informative dhe përpunimit të ueb portalit arsimor nacional, por edhe përmes aktiviteteve programore të organizatave rinore. Gjithashtu, me qëllim të participimit të barabartë dhe kontributit përmbajtjesor të të rinjve në organet dhe trupat në shkollat, por edhe në organizatat e nxënësve dhe të studentëve, është paraparë ndërtimi i kapacitetit të të rinjve për mendim kritik, ndërtimin e qëndrimeve dhe qasje rinore. Aktivitetet e këtilla planifikohen në nivel lokal, si do të përforcohej pjesëmarrja e të rinjve në ndërtimin e strategjive arsimore lokale, por edhe atë nacional me qëllim që të mundësohet ndikim më i madh i të rinjve lidhur me çështjet fundamentale. Sipas aktiviteteve të planifikuara, organizatat rinore do të punonin në çështjen e konfirmimit dhe arrtijeve të qasjes së saktë procentuale të të rinjve në organet dhe trupat shkollore, balancim të barabartë gjinor dhe kyçjen e personave me nevoja të posaçme. Pjesa tjetër e aktiviteteve të cilat janë kahëzuar drejt qëllimit specifik kanë të bëjnë në përmirësimin e mënyrës së funksionit të unionit të nxënësve të shkollave të mesme, përforcimin e kapacitetit dhe resurseve materiale të organizatave rinore si do të dilnin në përkrahjen e iniciativave rinore. Qëllimi specifik 3: Promovimi dhe sigurimi i mundësive të barabarta për arsimim të të rinjve me qëllim të nxitjes së zhvillimit të tyre individual. Aktivitetet në kuadër të këtij qëllimi ndërlidhen me iniciativa tjera dhe me plane të përgatitura nga ana e organeve kompetente dhe organizatave qytetare dhe njëherit paraqesin përpjekje fillestare përmes të cilave më tej duhet të hapet sferë më e gjerë për aksion si të subjekteve qeveritare ashtu edhe të atyre joqeveritare. Këtu janë përfshirë përpunimi i strategjive aktive për trajtimin e të rinjve të kanosur social përmes procesit arsimor, përgatitjen e studimeve për skenimin e situatës me konviktet e nxënësve të shkollave të mesme dhe të studentëve, analiza për nevojat e të rinjve me pengesa në zhvillmin e mësimit. Në drejtim të nxitjes së zhvillimit individual të paraparë me stërvitjen e lidershipit me qasje të barabartë gjinore.


5.2 Prioritet Vetëpunisim rinor

5.2.1 Informacion për gjendjen

Sipas kumtesës të Entit Shtetëror për Statistikë për vitin 2007 në Republikën e Maqedonisë shkalla e papunësisë së popullatës të moshës prej 15 deri 24 vjet është 57,7 %, e cila në krahasim me shkallët e papunësisë të moshës prej 25 deri 49 (32,9%) dhe të moshës prej 50 deri 64 (28,5%) është në mënyrë të konsiderueshme më e lartë. Gjithashtu, kjo shkallë është rreth 1,7 herë më e lartë nga shkalla e përgjithshme e papunësisë (34,9%). Arsyet më të mëdha për papunësinë tek të rinjtë janë:

Struktura e keqe kualifikuese (numër i madh i të rinjve janë të pakualifikuar ose gjysmë të kualifikuar).

Mosakordim i nevojave të tregut të punës dhe sistemit të arsimit.

Nevojat e punëdhënësit jashtëzakonisht janë për personat me përvojë pune.

Hovi i fuqishëm i ekonomisë së përhimtë, me çfarë personat janë të punësuar në mënyrë faktike, por edhe më tutje evidentohen si të papunë për shkak të realizimit të të drejtës së mbrojtjes shëndetësore.

Shkalla e punësimit tek të rinjtë është 15,2% dhe është për reth 2,4 herë më e ulët nga shkalla e përgjithshme e punësimit (36,2%). Të rinjtë e papunësuar janë në pozitë të më pavolitshme në tregun e punës për dallim nga grupet tjera më të moshuara. Sipas kësaj, na befason që ka fakte për deinkurajim të të rinjve në formë të mifrimit, përjashtimit social, margjinalizimit dhe strehim drejt aktiviteteve ilegale (madje dhe mosaktivitet gjegjësisht për moskërkim të punës). Sipas evidencës së Agjencisë për punësim në Republikën e Maqedonisë nga numri i përgjithshëm i personave të papunë të evidentuar, të rinjtë të moshës prej 15 deri 27 vjet marrin pjesë me 24% në gjithsej në evidentimin të papunësuar. Sipas përkatësisë gjinore 47% janë gra, ndërsa 53% janë burra. Sipas shkallës së arsimimit, struktura e personave të rinj të papunë është e pavolitshme, sipas së cilës 41,6% janë të pakualifikuar ose gjysëm të kualifikuar dhe me arsim të lartë (diplomë fakulteti) 8,3%. Nga numri i përgjithshëm i rinjve të papunë 68% janë të papunësuar afatgjatë (mbi një vjet), ndërsa 39,6% më shumë se 4 vjet presin punësim. Mbrojtje shëndetësore, të rinjtë deri në 27 vjet mund ta shfrytëzojnë nga prindërit, në rast se rregullisht janë të kyçur në sistemin arsimor. Të rinjtë të tjerë të cilët kanë mbushur mbi 27 vjet, ndërsa ende nuk e kanë mbaruar arsimin e tyre nuk kanë mundësi të marrin mbrojtje shëndetësore. Është i domosdoshëm dislokimi i sigurimit shëndetësor që të mund të fitohet pasqyrë reale e numrit të personave të rinj të papunësuar në Republikën e Maqedonisë.


Politikat dhe strategjitë e Qeverisë së RM-së dhe aktivitetet e planifikuara për punësim dhe zbutjen e papunësisë janë paraqitur në dokumetet strategjike në vijim:

Program për punën e Qeverisë së RM-së 2006-2010

Strategji nacionale për punësim 2006-2010

Plan aksional nacional për punësim 2006-2008

Plan operativ për programe aktive për zhvillim të resurseve njerëzore 2007-2013 (IPA komponenta 4)

Analiza të nevojave nga afëtësia e tregut të punës në Republikën e Maqedonisë viti 2007

Plan aksiona nacional për barazi gjinore 2007 – 2012 Në planin operativ për programe dhe masa aktive për punësim për vitin 2008 janë konfirmuar masa aktive të cilat kanë të bëjnë me personat e rinj deri në 27 vjet:

1. Program për vetëpunësim të 250 personave të rinj. 2. Program për përkrahjen e formalizimit të bizneseve ekzistuese 3. Program për përgatitje për punësim 4. Subvencionim i punësimit (fëmijë pa prindër, prindër vetëushqyes, persona invalidor) 5. Praktikim si përkrahje për punësim të parë të personave të rinj deri në 27 vjet.

Janë të domosdoshme intervenimet për rritjen e motivimit dhe mundësive për personat e rinj të cilët janë pa arsim për përfundimin e arsimit të tyre me ritrajnim ose rikualifikim. Në strategjinë nacionale për punësim 2006 – 2010 sigurohet mundësi që të rinjtë të cilët para se të përfundojnë 6 muaj nga regjistrimi për papunësim për trajnim për rikualifikim. Ekzistojnë programe të cilat i zbaton Agjencia për punësim e Republikës së Maqedonisë në klubet e punës në qendrat për punësim ku sigurohet shfrytëzim i trajnimeve falas për mësimin e gjuhëve të huaja dhe informatikë. Është mundësuar vendosja e biografisë personale (SV) të atyre të rinjve të cilët kërkojnë punë, në ueb faqen e Agjencisë për punësim në Republikën e Maqedonisë www.avrm.gov.mk e cila është e afrueshme deri te punëdhënësit. Gjithashtu ky institucion si aktivitet të rregullt mundëson ndihma falas gjatë përgatitjes së biografisë personale dhe testimit për orientim profesional. Ministria e Punës dhe Politikës Sociale bashkë me Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës e përpunoi Programin operativ shumëvjeçar për zhvillim të resurceve njerëzore 2007 – 2013 për komponentën e Instrumentit për ndihmë paraqasëse, e cila në dhjetor të vitit 2007 u miratua nga Komisioni Evropian. Programi operativ fokuson dhe përpunon katër prioritete: punësim, arsimim dhe trajnim, kyçje sociale dhe ndihmë teknike. Në kuadër të punësit prioritar – “Tërheqje dhe mbajtjen e më shumë njerëzve në tregun e punës” është konfirmuar masa “Ballafaqim me gjendjen e personave të rinj, grave dhe të papunëve afatgjatë në tregun e punës” për të cilën janë alocuar 5 340 000 euro për periudhë trevjeçare nga viti 2007 deri në 2009 (prej të cilëve 85% janë IPA, ndërsa 15% janë

http://www.avrm.gov.mk/


pjesëmarrje nacionale). Për personat e rinj në këtë masë janë paraparë aktivitetet në vijim: përkrahje për punësimin e parë të personave të rinj deri në moshln 27 vjet dhe nxitje për punë praktike të personave të rinj të papunë me arsim të mbaruar të mesëm dhe universitar të cilëve u mungon përvoja e punës me qëllim që të rriten aftësitë e tyre dhe përgatitja për punësim. Programi shumëvjeçar operativ për zhvillim të resurseve 2007 – 2013 do të fillojë të zbatohet pas përfundimit të akreditimit nacional dhe bartjen e proceseve të menaxhimit me ndihmën paraqasëse nga ana e BE-së (sistem i menaxhimit decentralizues) në nivel nacional. Për momentin Sektori për financim qendror dhe kontraktim të marrëveshjeve në Ministrinë e Financave (e cila do të kryejë zbatim të procedurës së tenderit, kryerjen e pagesës dhe monitorimit) dhe Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale si dhe Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës (të cilat do ta kryejnë implementimin teknik) janë në faze të përgatitjes për akreditim. 5.2.2 Qëllimet për prioritetin e vetëpunësimit të rinisë Qëllimi i përgjithshëm Zhvillimi ekonomik përmes mundësive të rritura për punësim dhe vetëpunësim të të rinjve. Qëllimet specifike Qëllimi specifik 1: Konkurrencë më të madhe të të rinjve në tregun e punës përmes politikës së arsimit dhe trajnimit gjithpërfshirës në pajtim me nevojat e tregut të punës. Nxitja e konkurrencës më të madhe të të rinjve në tregun e punës është paraparë me aktivitete të ndryshme në dokumentet e mësipërme qeveritare. Sipas kësaj në kuadër të këtij qëllimi plani aksional, realizuesit angazhohen që personat e rinj nga afër të informohen për aktivitetet e këtilla, të ndërmjetësojnë gjatë identifikimit dhe kyçjes së të rinjve të cilët kanë nevojë të përfshihen me aktivitetet për nxitjen e punësimit, përforcimit të af;tësive të tyre dhe rritjen e konkurrencës në tregun e punës. Gjithashtu në kuadër të këtij qëllimi është paraparë edhe qasje për shkak të sigurimit të përkrahjes financiare të të rinjve të cilët dëshirojnë të kualifikohen ose të rikualifikohen, stimulim të vullnetarizmit, si dhe përforcim të kapaciteteve të konkurrencës të të rinjve.


Qëllimi specifik 2: Zhvillim i inicuar i sipërmarrjes rinore. Aktivitetet lidhur me këtë qëllim fokusohen në nxitjen e sipërmarrjes në nivel nacional. Është paraparë përforcimi i kapaciteteve të të rinjve për sipërmarrje, përkrahja e organizatave rinore të cilat punojnë në problemin e papunësisë rinore, ndërlidhje dhe promovim të iniciativave të cilat japin përkrahje për fillimin e bizneseve të veta. Gjithashtu janë paraparë edhe mënyra për promovimin e të rinjve si dhe aktiviteteve për informim më të madh të të rinjve për mundësitë për vetëpunësim. Qëllim specifik 3: Punësimi I rritur I të rinjve në nivel local conform nevojave të tregut të punës perms përpunimit të planeve aksionale lokale. Në nivel lokal aktivitetet me qëllim të uljes së papunësisë rinore fokusohen në përgatitjen e analizave për ofertën dhe kërkesën e fuqisë së punës dhe përgatitjen e programeve për harmonizimin e aftësive të të rinjve konform kërkesave të tregut në nivel lokal. Qëllim specifik 4: Edukim më i madh, gjendja financiare dhe materiale e përforcuar e grupeve të lënduara të personave të rinj Edhe në kuadër të qëllimit të katërt parashikohen trajnime dhe subvencionim i të rinjve nga grupet e lënduara siç janë fëmijët pa prindër, nënat vetushqyese, personat invalidor, të varurve nga alkooli, tobakomanisë, substancave psikoaktive, shfrytëzuesve të asistencës sociale, ish të dënuar dhe viktima të tregtisë me njerëz që të përforcohet konkurrimi dhe aftësitë e tyre. Gjithashtu janë paraparë edhe aktivitete për përkrahjen e firmave të cilat punësojnë persona të rinj nga grupet e lëndueshme.


5.3 Prioritet cilësia e jetesës 5.3.1 Informacion për gjendjen Në kuadër të prioritetit Cilësi e jetesës, Plani aksional është kahëzuar ndaj kategorive të ndara në vijim:

- Sport dhe aktivitete sportive - Mobilizimi i të rinjve - Kujdesja për familjen

Aktivizimi ekzistues i popullates rinore në sport nuk është i kënaqshëm, interesi i personave të rinj më shumë është i kahëzuar ndaj aktiviteteve tjera. Për shkak të kësaj duhet të tërhiqet personi i ri ndaj aktiviteteve sportive të cilët janë adaptuar në ngjarjet aktuale dhe nevojave të të rinjve. Kjo do të thotë se duhet të futet më tepër kreativitet dhe inovatitet në ndërtimin e objekteve sportive (të vogla dhe të mëdha), si dhe zbavitje të organizuar e cila do ta tërheqë vëmendjen e personave të rinj. Në promovimin e aktiviteteve sportive duhet të kushtohet kujdes posaçërisht në shkollat fillore dhe të mesme, ku do të promovoheshin aktivitete të ndryshme sportive, ndërsa gjithashtu edhe do të informoheshin njerëzit e rinj për të gjitha aktivitetet sportive në nivel lokal dhe më gjerë. Vëmende e posaçme duhet t’u kushtohet atyre personave të rinj të cilët paraqesin interes të posaçëm dhe talent për sportin. Që të ekzistojë kontinuitet në promovimin e sportit duhet të vazhdohet ndërtimi i objekteve sportive – për të gjitha aktivitetet sportive, me çfarë jashtëzakonisht do të ndikonte drejt motivimit dhe dëshirave të të rinjve për sport, posaçërisht tek grate e reja. Gjithashtu duhet të informohen të rinjtë për ato qendra sportive të cilat ofrojnë qasje falas për shfrytëzimin e objektit. Mobilizimi i personave të rinj nga Maqedonia mund të vlerësohet si i dobët, që është pasojë si e mosmotivimit dhe mosinformimit të personave të rinj, ashtu edhe të procedurave ekzistuese në sferën e regjimit të vizave (kur bëhet fjalë për mobilizim nga jashtë) të cilët ende në mënyrë të konsiderueshme e përkufizojnë mobilizimin e të rinjve. Ekzistojnë më shumë programe të Bashkimit Evropian të cilat mundësojnë këmbimin e përvojave, dallimeve kulturore midis të rinjve në Europë, të cilët indirekt ndikojnë ndaj përforcimit të kapaciteteve tek të rinjtë. I vogël është numri i organizatave dhe të rinjve në Maqedoni të cilët i shfrytëzojnë këto mundësi, para së gjithash për shkak të informimit të dobët dhe barrierave të regjimit të vizave. Nevojitet përkrahje më e madhe në nivel lokal para së gjithash, si do të informoheshin njerëzit e rinj për të gjitha aktivitetet në dhe jashtë Maqedonisë. Gjegjësisht duhet rregullisht të informohen shkollat për mundësitë vijuese për njerëzit e rinj të cilët korrespondojnë me interesat e veta, ndërsa njëherit do të kontribuonin për përsosshmërinë e tyre. Rritja e kontakteve dhe aktiviteteve midis të rinjve nga mjedise të ndryshme rajonale dhe etnike, do të kontribuojë ndaj njohjes së dallimeve dhe ngjajshmërive, mirëkuptim më të mire të ndërsjellë dhe pranim, duke i tejkaluar mendimet stereotipike dhe paragjykimet.


Përkrahja e familjes është qelizë themelore e socializimit të personave të rinj dhe mbrojtja e fëmijëve nga çdo trajtim degradues. I vogël është numri i institucioneve të cilat mund t’u përgjigjen nevojave reale të familjeve, ndërsa institucionet ekzistuese nuk kanë kapacitete të mjaftueshme t’u përgjigjen këtyre nevojave. Gjithashtu evident është numri i vogël i informacioneve të cilat janë të afrueshme deri tek të gjithë qytetarët, ndërsa posaçërisht nga mjediset rurale. Nuk ekzistojnë servise të mjaftueshme për përkrahjen e familjeve biologjike të fëmijëve me hendikap as megjithatë serviset për vetë personat me hendikap. Është e nevojshme të ekzistojë llojlloshmëri të serviseve për lloje të ndryshme të hendikapit për mosha të ndryshme dhe të jenë të afrueshme nëpër tërë territorin e RM-së. Me legjislacionin ligjor në Republikën e Maqedonisë, para së gjithash Ligji për mbrojtjen e familjeve, përcaktohet barazi, respektim reciprok edhe ndihmë dhe mbrojtje e interesave të anëtarëve të rinj në familje. Të drejtat dhe obligimet e prindërve në edukimin dhe përkujdesjen për fëmijët gjithashtu janë në korelacion edhe me Ligjin për mundësi të barabarta midis grave dhe burrave i cili e promovon parimin për vendosjen e mundësive të barabarta midis grave dhe burrave në sferën politike, ekonomike, sociale dhe arsimore. Më tej, përmes rregullativës nga kjo sferë dhe programeve qeveritare për nxitjen e zhvillimit të familjes, trajtohen të drejtat dhe obligimet e prindërve edhe të shtetit për planifikimin e familjes, sigurimin e kushteve dhe standardit jetësor që përgjigjet në zhvillimin fizik, mental, emocional, moral dhe social të fëmijëve, si dhe detyrimi i shtetit në krijimin e kushteve për udhëheqjen e politikës humane popullarizuese, dhënien e ndihmës përkatëse materiale prindërve sipas mundësive të shtetit për mbajtjen, ngritjen, përkujdesjen dhe mbrojtjen e fëmijëve dhe organizimin dhe sigurimin e zhvillimit të institucioneve dhe reparteve për mbrojtjen e fëmijëve. 5.3.2 Qëllimet për prioritetin cilësia e jetesës Qëllimi i përgjithshëm Nivel i ngritur i cilësisë së jetesës, standardi dhe vlerat etike të jetës të të rinjve në nivel lokal dhe nacional. Qëllimet specifike Qëllimi specifik 1: Është përmirësuar infrastruktura sportive dhe është mundësuar shfrytëzimi i ruajtjes së drejtë të tyre


Aktivitetet për sport detajisht janë precizuar në programet për punë në sektorin për sport pranë ARS-së, por në kuadër të këtij plani u kushtohet vëmendje aksioneve të përbashkëta dhe strategjive midis shoqatave qyetare, asociacioneve sportive, insitutcioneve qeveritare dhe sektorit të biznesit me qëllim të bashkëpunimit të tyre aktiv dhe sigurimin e kushteve për marrje me sport dhe motivimin e të rinjve në mënyra të ndryshme të praktikojnë aktivitete sportive. Gjithashtu këtu i është kushtuar kujdes dhe përfaqësimit me qëllim të sigurimit të objekteve të mjaftueshme sportive me dedikim përkatës dhe sigurimin e kushteve të volitshme për shfrytëzimin e tyre nga ana e njerëzve të rinj. Qëllimi specifik 2: Është rritur respektimi dhe toleranca midis njerëzve të rinj përmes aktiviteteve për tejkalimin e dallimeve kulturore etnike dhe shqyrtimin e interesave të përbashkëta të njerëzve të rinj, zgjerimi i pikëpamjave të tyre dhe mundësive në dhe jashtë shtetit. Në kuadër të këtij qëllimi aktivitetet parashikojnë zhvillimin e vetëdijes tek njeriu i ri për pranim më të madh të dallimeve dhe praktimit të shoqërimit masiv përmes organizimit të aksioneve të dobishme të përgjithshme publike. Gjithashtu janë planifikuar aksione me qëllim të trajtimit të përsëritur të vështirësive të cilat dalin nga regjimi ekzistues i vizave. Shtesë, aktivitetet e prezantuara me këtë qëllim paraqesin në të vërtetë edhe nxitje për zbatim praktik të dispozitave nga Ligji për vullnetarizim, me çfarë megjithatë indirekt kontribuohet edhe në përforcimin e njeriut të ri si individ në përgjithësi. Qëllimi specifik 3: Përkrahja e rritur institucionale e të rinjve dhe familjeve si qelizë themelore për socializimin e personave të rinj. Në këtë qëllim janë paraparë aktivitete ambicioze për përkrahjen e familjeve e cila është bazuar nga njerëzit e rinj. Parashikohet ndihmë direkte insitucionale, por edhe jashtëinstituciomale të prindërve vetushqyes dhe çifteve të rinj, informim i popullates për dispozitat e Ligjit për mundësi të barabarta të grave dhe burrave dhe Strategjinë nacionale për luftë kundër dhunës familjare. Gjithashtu është planifikuar përkrahje e të rinjve me pengesa në zhvillim dhe hapjen e qendrave këshilldhënëse për ofrimin e shërbimeve sociale të personave.


5.4 Prioritet Shëndetësia dhe parandalimi shëndetësor

5.4.1 Informacion për gjendjen në rajon

Të rinjtë janë e tanishmja dhe ardhmja e një vendi, në shëndetin dhe zhvillimin e të cilëve duhet të investohet me qëllim që të njëjtive t’ju mundësohet të jenë të aftë tërësisht të marrin pjesë në jetën në vend dhe t’u sigurohet mundësi për kontribut maksimal në shoqëri si tërësi gjatë tërë jetës së tyre. Të rinjtë kanë të drejtë në informim, të drejtë të qasjes deri te shërbimet shëndetësore, të drejtë për privatësi, besueshmëri, dinjitet, respekt, trajtim profesional, si dhe të drejtë për mjedis të shëndoshë dhe të sigurt. Të rinjtë kanë të drejtë në pjesëmarrje të plotë në procesin e marrjes së vendimeve me ndikim ndaj jetës së tyre si dhe në marrjen e roleve dhe qëndrimeve të cilat janë në pajtueshmëri me pozicionin e tyre si qytetar të shtetit. Me qëllim që të sillet deri në maksimum pagesa e shërbimeve shëndetësore të cilat u jepen të rinjve, të njejtat duhet të mendohen në pajtim me nevojat e tyre edhe në raste të caktuara dallohen nga ata e të moshuarve. Të njejtat duhet të kahëzohen ndaj sigurimit të informacioneve përkatëse lidhur me avancimin e shëndetësisë dhe parandalimit të sëmundjeve, si dhe kyçjen e përkrahjes psikofizike dhe sociale. Rinia është periudhë e ndryshimeve të mëdha dhe eksperimentim nëpër të cilin kalon çdo person. Shprehitë shëndetësore dhe sjelljet e vendosura dhe të mësuara në këtë periudhë barten gjatë jetës dhe kanë ndikim në moshën më të vjetër. Shprehitë e këtilla përfshijnë ushqim, pirjen e duhanit, pirjes së alkoolit, përdorimit të drogave dhe substancave tjera psikoaktive, gjegjësisht ndaj aktivitetit fizik dhe shprehive seksuale.

5.4.2.Qëllime për prioritet shëndetësor dhe parandalimi

Qëllim i përgjithëshëm Për një gjendje shëndetësore më të mirë në përgjithësi të rinisë nëpër promovime të stileve jetësore të shëndosha dhe parandalimi dhe trajtimeve nga sëmundjet dhe lëndimet.


Qëllime specifike Qëllimi specifik 1 : Informim më të mirë, sjellje dhe dituri (njohuri) më të mëdha të rinisë lidhur me shëndetin e tyre mental dhe fizik. Në kuadër të këtij qëllimi janë të planifikuara aktivitete informative dhe edukative të cilat i takojnë shëndetit fizik dhe mental të të rinjve, shëndeti i dhëmbëve, ushqimi me rregull dhe sëmundje infektive tek të rinjtë. Për ta realizuar këtë qëllim konkretisht si metoda do të përdoreshin programet shkollore të cilët i ndjekin nxënësit , fushata promovuese dhe aktivitete tjera për informim më të gjërë të tërë grupit. Qëllim specifik 2: Parandalim më i sigurtë nga HIV/SIDA , të përparimit seksual dhe shëndeti reproduktiv i rinisë. Aktivitetet në këtë sferë përfshijnë punë të gjithanshme me personat e rinj në pikëpamje të edukimit të tyre për parandalim nga HIV/SIDA, aktivitete promovuese, por edhe shërbimeve direkte me qëllim të detektimit të kësaj sëmundjeje tek të rinjtë të cilat vijnë nga grupet e rrezikuara. Propozohet edukim seksual , shëndet reproduktiv i moshtarëve (peer) dhe planifikim e familjes me pjesëmarjen e të dy gjinive , distrubuimin e prezervativëve përmes të rinjve nëpër shkolla, fakultete, në institucione sociale, edukim për llojet e kontracepcisë dhe mënyra e përdorimit të kontracepcisë. Prej aktiviteteve promovuese janë planifikuar aktivitete rinore dhe fushata në media në të cilat do të shpërndahet material edukativ dhe broshura për të rinjtë. Prej shërbimeve propozohet testim në terren të jetë sekret dhe i besueshëm. Qëllimi specifik 3 : Parandalim i përforcuar , trajtim dhe rehahabilitim i sëmundjeve që janë të varur të rinjtë (droga, alkooli, dhe duhani). Aktivitetet në kuadër të këti qëllimi janë të ndarë në tre lloje: parandalim (mbrotje) nga drogat dhe substancave dehëse, parandalim nga duhani dhe alkooli dhe aktivitetet pë rehabilitim dhe risocializim. Grupi parë i aktiviteteve parasheh vendosjen e mjeteve për informime publike si lidhja SOS dhe ueb faqet, por edhe përgatitje të broshurave dhe materialeve të tjera të shtypura informative për ndikim negativ dhe pasojat nga përdorimi i drogave. Këto aktivitete janë paraparë të zhvillohen më tepër nëpër shkolla. Janë planifikuar aktivitete të ngjashme edhe të grupit të dytë, mirëpo këtu lloji i të varurve është fokusuar nga duhani dhe alkooli. Më tutje, janë paraparë aktivitete për identifikim dhe trajtim për të varurit nga droga , si për shembull hapjen e qendrave ditore dhe


furnizim me terapi përkatëse. Për risocializimin e të varurve që janë stabilizuar, planifikohen programe për punësimin e tyre dhe kreditimin e tyre për hapjen e bizniseve personale. Qëllim specifik 4: Parandalim i përforcuar nga lëndimet e të rinjve. Qëllimi i këtij aktiviteti është fokusuar në parandalimet nga lëndimet që mund të shkaktohen nga fatkeqësitë rrugore dhe nga sjellja e rrezikshme në komunikacion, lëndime nga mbatja e armëve dhe përdorimi i tyre, dhe lëndime të marra nga dhuna përmes të rinjve. Aktivitetet e planifikuara do të zbatoen me përhapjen e informacioneve dhe me përdorimin e mediave si mjet. Një pjesë e aktiviteteve të cilat duhet të rregullohen pseërisht janë edhe dhuna tek të mitunit, vendosjet e sistemeve përkatëse për mbikëqyrje dhe shërbimeve të rojës në institucionet arsimore si vende ku të rinjtë kalojnë një pjesë të madhe të kohës.

5.5.Prioritetet Partipacimi i të rinjve

5.5.1 Informim për gjendjen

Pjesëmarja e të rinjve në jetën shoqërore është me rëndësi të madhe për zhvillimn dhe përparimin e të gjitha proceseve demokratike. Duke i ndjekur përvojat evropiane çështja kryesore e cila duhet ta përfshijë politikën rinore në R.M është njohja e të rinjve si resurs të cilin bashkësia do ta shfrytëzojë si potencial pë zhvilim dhe përparim personal. Në R.M kyçja e të rinjve në proceset me të cilat merren vendime të rëndësishme nga sfera të ndryshme të jetës shoqërore për fat të keq është shumë i vogel. Gjithashtu në shtetin tonë numri është i vogel i të dhënave statistikore relevante të cilat do të na jepnin një pasqyrë të saktë për gjendjen momentale për pjesëmarrjen e të rinjve në procesin e krijimit të politikave në të gjithë sferat . Si motive kryesore për pjesëmarje/anëtarësim të të rinjve në organizatat qytetare është realizimi I aktiviteteve të potencialit të tyre dhe të qëndrimeve të tyre jetësore, dëshira për realizimin e njoftimeve të reja dhe zbavitjeve, si dhe plotësimin e kohës së lirë dhe nevojat kryesore për ekzistencë – punësim. Tendenca e përgjithshme tregon se ndikimi i organizatave qytetare ndaj qëndrimeve jetësore është shumë i vogël tek rinia dhe nuk korrespondon me disa nevoja të caktuara të të rinjve me të cilat shteti nuk mundet të gjejë zgjidhje. Me pjesëmarrjen e rinisë në krijimin e politikës do të primësohet qasja në informatat publike dhe do të krijohen portale dhe mekanizme të ndryshëm për publikimin e informatave në kohë të duhur. Kyçja e rinisë në krijimin e politikës është me qëllim që të paraqiten interesat dhe propozimet e të rinjve në proceset e vendosjes dhe krahasimit të politikave dhe masave ku rinia kapacitetin personal dhe resursin do ta vendosë në funkcion për vendime më cilësore për të mirën e popullatës së re.


Sipas studimeve kryesore të trendeve rinore në R.M në pjesën e kyçjes së tyre në partitë politike tregon se ato nuk janë mjaft të kyçur nëpër forumet rinore të partive politike. Edhe pse të rinjtë janë anëtarë në partitë politike, nuk kanë mundësi të ndikojnë mbi politikën e përgjithshme të partisë, do të thotë të rinjtë janë në partitë politike por nuk kanë mundësi të veprojnë. Shkaqet e identifikuara janë: niveli i ulët i besimit, mungesa e vetëiniciativës, mungesë e strategjisë për kuçjen e të rinjve në aktivitetet të cilat kërkojnë përgjegjësi më të madhe, si dhe aktivitetet konkrete të padefinuara dhe rolin e të rinjve që do të realizoet në programin e partive politike. Njëra prej motivimeve kryesore të cilën e shohin të rinjtë për pjesëmarje në këto forma të shoqërimit është mundësia për zgjedhjen e pyetjeve për ekzistencë. Gjithashtu ato mendojnë se anëtarësimi në partitë politike u mundëson realizimin aktiv të potencialeve të tyre dhe qëndrimeve jetësore, shoqërimi me moshatarët dhe realizimet e njohurive të reja. Të rinjtë me nevoja të posaçme nuk janë të përfshirë në veprimet e partive politike. Në përgjithësi të rinjtë me nevoja të posaçme bëjnë pjesë nëpër organizata të cilët punojnë për hendikap, por nuk janë të kycur në organizatat të cilat punojnë për zgjedhjen e çështjeve tjera.

5.5.2.Qëllime për prioritetet dhe partipacimi i të rinjve

Qëllimi i përgjithshëm Eshtë rritur pjesëmarrja aktive e të rinjve në të gjitha segmentet e jetës shoqërore dhe procesin e marrjes së vendimeve në nivel lokale dhe nacional. Qëllimet specifike Qëllimi specifik 1 : Motivim dhe informim më i madh i rinisë që të bëjnë pjesë aktive në të gjithë format të jetës shoqërore. Akltivitetet e parapara rreth këtij qëllim duhet të ndihmojnë për ngritjen e informimit tek të rinjtë dhe të instuticioneve për pjesëmarrjen rinore në proceset e vendosjes dhe krijimit të politikave. Gjithashtu përveç aktiviteteve informative është paraparë edhe përkrahja direkte financiare dhe teknike e shoqatave rinore të cilat punojnë në fushën e pjesëmarjes rinore.


Qëllimi specifik 2: Janë krijuar kushte për pjesëmarrjen e të rinjve në proceset e marrjes së vendimeve në nivel nacional dhe lokal. Në kuadër të qëllimit të dytë do të realizoen aktivitete përmes të cilave do të vendosen mekanizma për participim rinor. Mekanizmat e tilla do të vendoseshin në ligjet aktuale me të cilat rregullohet puna e vetëqeverijes lokale dhe para së gjithash në vetë ligjin për vetëqeverisje lokale në të cilat propozohet ndryshime për shkak të kyçjes së trupave rinore në srukturat e komunave. Ndryshime propozohen edhe në krijimin e listave zgjedhore të partive politike me të cilën do të kyçeshin një numër konsiderueshën në to. Gjithashtu ësht♪ planifikuar të punohet në përforcimin e kapacitetit të shoqatave rinore të punësuar në administratën lokale të cilët do të duhet t’i përkrahin mekanizmat për pjesëmarrjen e të rinjve.

5.6 Prioritet Informim rinor

5.6.1. Informim për gjendjen

Informimi rinor nënkupton qasje të njejtë deri te informatat dhe mundësi për informim të të rinjve si nga mjediset urbane dhe rurale, nga grupet e margjinalizuara, të rinjtë nga komunitetet etnike dhe persona me të meta në zhvillim. Informatat të cilat janë në interes të të rinjve, të cilat do të përmirësonin jetën e tyre të përditshme dhe do të kontribuonin për përmirësimin e gjendjes socio-ekonomike nuk janë pjesë e asnjërës strukturë për informim, as nuk janë të trajtuar me legjislaturë të posaçme ligjore. Kjo gjendje kontribuon për zvogëlimin e aktivitetit të të rinjve në të gjitha sferat e procesit jetësor, gjegjësisht zvogëlimi i veprimit për përsosjen e tyre personale, plotësimin jo të drejtë të kohës së lirë, si dhe pjesëmarrje jo të mjaftueshme në proceset e jetës shoqërore. Në drejtim të përmirësimit të informimit të qytetarëve, dhe të rinjve, në shkurt të vitit 2006 u miratua Ligji për qasje të lirë në informatat me karakter publik. Ky ligj zbaton të drejtën për qasje të lirë në informatat me karakter publik të cilat duhet t’i mbrojnë organet e shtetit dhe të qeverisjes lokale. Gjithashtu ky ligj mundëson opinion dhe transparencë në punën e institucioneve dhe u mundëson personave juridik dhe fizik qasje të lirë deri te informatat me karakter publik. Informimi i dobët i qytetarëve për dobitë e vlefshme nga ky ligj rezulton me zbatimin joefektiv dhe jopraktik të vetë ligjit. Ligji për veprimtarinë e radiodifuzionit që u miratua në nëntor të vitit 2005, ndër të tjera ka për qëllim të siguroj mbrojtje të interesave të shfrytëzuesve, nxitje, përparim dhe mbrojtje të identitetit kulturor, arsimor dhe zhvillim shkencor. Gjithashtu ky ligj rregullon


segmente të caktuara të cilat kanë të bëjnë me mënyrën me të cilën do të paraqitet imazhi i të rinjve në media, dhe pas tre viteve nga zbatimi i tij, ende tërësisht nuk vërehet implementimi i masave të parapara me këtë ligj. Meqenëse të rinjtë janë konzumentët e mediave, është e domosdoshme që të jepet shansë për pjesëmarrje në krijimin e programeve të mediave nacionale dhe lokale. Kjo mënyrë do të ndihmojë që informacionet të jenë të kuptueshme dhe të arritshme për të rinjtë. Është e nevojshme përkrahja nga ana e pushtetit lokal dhe nacional të cilët do ta ndihmojnë funksionimin e mediave (të shtypura dhe elektronike) në të cilën punojnë të rinjtë, ndërsa programet e tyre janë të kushtuara për qëllimin e atij grupi. Në këtë mënyrë do të rritet pjesëmarrja e të rinjve në media, duke krijuar mundësi për shprehjen dhe pjesëmarrjen e tyre në përpunimin e informatave të prezentuara nëpërmjet mediave. Teknologjia informative dhe të komunikimit mundëson ofertë të re për informim dhe mundëson pjesëmarrjen e të rinjve. Ato mundet të përdoren për këmbim në spektrin e gjërë të informatave. Është e qartë nevoja për vendosjen e Qendrës Informative Rinore, në nivel lokal dhe nacional, me të cilën do të sigurohet afërsi në sigurimin e informatave cilësore që do t’i plotësojnë nevojat e të rinjve. Në atë drejtim paraqitet dallueshmëria dhe nevoja për krijimin e mekanizmave të cilat do të sigurojnë informim të pandërprerë të të rinjve, me informatat që janë në interes të tyre, që është elementi kryesor me të cilën do të përmirësohet informimi i të rinjve. 5.6.2 Qëllim për prioritet dhe informim rinor Qëllimi i përgjithshëm Vazhdimisht krijohen mundësi për ngritjen e nivelit për informim të të rinjve dhe përmirësimi i arritjes deri tek informatat. Qëllime specifike Qëllimi specifik 1: Janë vendosur mekanizmat për përmisimin e aritjes deri tek informacionet për të rinjtë në nivel lokal dhe nacional. Aktivitetet në këtë sferë marrin kahje për përmirësim e informimit nëpërmjet krijimit të internet veglave, ueb portalt informativ, hapje të mediave – radio rinor dhe vendosje të Qendrës Informative Rinore në nivel nacional me qëllim që të promovohet mënyra për informimin e të rinjve dhe të shfaqet rregullativa ligjore ekzistuese nga kjo sferë. Gjithashtu janë të parapara dhe aksione për përmirësimin e përmbajtjes së të rinjve në mediat nacionale dhe lokale.


Qëllimi specifik 2: Arritje e njejtë deri tek informacionet e të rinjve në rrethinat rurale, grupet e margjinalizuara e të rinjve dhe të rinjtë nga komunitetet etnike. Në qëllimin e dytë janë të parapara aksionet për kyçjen e të rinjve nga mjediset rurale, grupi i margjinalizuar i të rinjve dhe të rinjtë nga komunitetet etnike për sigurimin e mjeteve për informim të tyre. Është planifikuar vendosje të info pikave në mjediset rurale, përgatitje të informatave të shtypura, informim i të rinjve për mundësitë për marrjen e informatave, përgatitjen e përmbajtjeve për nevojat e të rinjve nga komunitetet etnike. Një pjesë e aktiviteteve për informim ka të bëjë me kyçjen e të rinjve me të meta në zhvillim. Qëllimi specifik 3: Është përmirësuar imazhi i të rinjëve e media. Për realizimin e këtij qëllimi janë të planifikuara aktivitete mediale nëpërmjet të cilëve do të prezentohen vlera pozitive dhe cilërore për të rinjtë. Gjithashtu parashihet edhe stërvitje për gazetarë të cilët do të raportojnë për çështjet e të rinjve.

5.7 Prioriteti Kulturë

5.7.1 Informata për gjendjen në sferën

Sipas situatës vijuese në sferën e kulturës të rinjtë në përgjithësi në mënyrë të pamjaftueshme marrin pjesë në recepcionin dhe realizimin e produkteve kulturore. Ekziston mosinteresim dhe apati ndaj propozimeve kulturore. Është i vogël numri i rasteve në te cilat institucionet inicojnë përfshirjen e të rinijve në dizajnimin e ngjarjeve kulturore me çka do të zmadhohet informimi i tyre, por dhe pjesëmarrja në aktivitetet kulturore. Posaçërisht është e madhe nyja për mundësi për pjesëmarrje në ngjarjet kulturore ndërmjet njerëzve që vijnë nga mjediset më të mëdha të qyteteve dhe vendeve rurale të banuara. Ekzistimi në shumë strategji nuk korrespondon me marrjen e aktiviteteve dhe ngjarjeve në praktikë.


Vazhdimisht shfaqet problemi me komunikim intersektorial, bashkëpunim i cili mund të rezultojë në rritjen e interesit për kulturë dhe prodhimeve kulturore dhe shfrytëzimin optimal të resurseve dhe kapaciteteve. Posaçërisht është dështim që profesionet nga sfera e kulturës janë në nivel më të ulët në rangimin e tregut të punës, prej këtu buron interesi i dobët i të rinjve për orientimin profesional në profesionet kulturore dhe artistike. Strategjia e keqe në menaxhimin e kulturës ka shkaktuar jokompatitivitet konstant me sferat dhe profesionet tjera. Si pengesë e pjesëmarrjes të të rinjëve në jetën kulturore paraqitet edhe informimi i pamjaftueshëm, prej këtu nevoja për sistem të informatave konzistent për informim të ngjarjeve kulturore dhe ngjarjeve nga kultura. Nga rëndësia kruciale për pjesëmarrjen aktive e të rinjve në jetën kulturore është sigurimi i përkrahjes financiare, kulturore dhe sigurimin e përkrahjes në plan afagjatë. Gjithashtu si prioritet i veçantë paraqitet nevoja për zhvillimin e kulturës në nivel lokal dhe përkrahja e shoqatave rinore të cilat punojnë në sferën e kulturës. Përkrahja nuk duhet të jetë vetëm financiare por edhe përpjekje në resurset njerëzore, sigurimin e ambinetit dhe pajisjes teknike. 5.7.2 Qëllime për prioritetin kulturë: Qëllimi i përgjithshëm: Të rinjtë marirn pjesë në mënyrë aktive në jetën kulturore nëpërmjet shprehjes së tyre në potencialin kreativ. Qëllime specifike: Qëllimi specifik 1: Në mënyrë aktive mundësohet përkrahje për projektet kulturore të krijuara nga të rinjtë. Në kuadër të këtij qëllimi [shtë paraparë edhe përkrahja e projekteve kulturore të përgatitura nga të rinjtë. Projektet të cilat do të përkrahen do të bënin për nevojat kulturore ashtu edhe për nevojat subkulturore. Që të mundësohet implementimi i përshtatshëm i projekteve të parapara janë stërvitja për të rinjtë nga sfera e menaxhmentit kulturor. Qëllim specifik 2: Në mënyrë aktive jepet përkrahje për talentët e rinj të cilët krijojnë në sferën e kulturës. Në këtë pjesë janë të kyçura aktivitetet për stimulim dhe promovimin e të rinjve, identifikim dhe përkrahjen për bursa të talentëve të rinj të cilët krijojnë në lëminë e kulturës. Gjithashtu është paraparë të jepet edhe përkrahje financiare të projekteve.


Qëllimi specifik 3: Kulturë e përforcuar e tolerimit ndërmjet të rinjve Me qëllim të përmirsimit të tolerancës kulturore ndërmjet të rinjve nga kultura të ndryshme dhe etnikume është planifikuar të përgatitet program i veçantë për tolerim kulturor i cili do të përfshijë projekte me të cilët do të promovohet përforcimi i shprehive për respektin e kulturës së të tjerëve. Njëkohësisht nëpërmjet këtij programi do të përmirësohet edhe dituria e anëtarëve nga kultura të ndryshme për vlerësimet e ndryshme dhe karakteristika kulturore. Qëllimi specifik 4: Është pëmirësuar jeta kulturore në mjediset rurale. Me aktivitetet e këtij qëllimi bëhen përpjekje për ristartimin e jetës kulturore në mjediset rurale nëpërmjet ofertave të manifestimeve kulturore në numër të madh të komunave rurale. Qëllimi specifik 5: Siguron përfaqësim adekuat të të rinjve në institucione kulturore. Aktivitetet në këtë qëllim janë drejtuar edhe kah të rinjtë, mirëpo edhe kah institucionet kulturore me qëllim idejat dhe pamjet e të rinjve të kyçen në ofertat kulturore. Gjithashtu tërhiqet vëmendja dhe kyçja e qëndrimeve rinore në proceset e krijimit të politikave kulturore në shtet. 5.8 Prioritet Puna rinore lokale 5.8.1 Informacion për gjendjen në lëmi Pjesëmarrja rinore në bashkësitë lokale nuk është në nivel të volitshëm. Në njësitë e caktuara të vetëqeverisjes lokale (NJVL) mund të vërehet interes për përkrahje të aktiviteteve rinore, në raste të caktuara të kapaciteteve të vogla të NJVL janë shkaqe për pafuqishëm të ndihmojnë në ritjen e pjesëmarrjes rinore . Në pjesën më të madhe, NJVL aspak nuk kanë interes për përkrahje të fuqishme të shoqatave rinore dhe grupe joformale. Në kuadër të NJVL nuk ka linja të caktuara buxhetore specifike për të rinjtë dhe aktivititeteve rinore.


Forma më e shpeshtë e përkrahjes dhe bashkëpunimit nga ana e NJVL është përmes sigurimit të hapësirës, gjegjësisht për nevojat e shoqatave qytetare ose OJQ-ve. Percepcioni i autoriteteve lokale për të rinjtë, në mënyrë plotësuese e përkeqëson gjendjen e pjesmarjes rinore. Më shpesh tek të moshuarit ato paraqesin burim të problemeve për zbatimin e ndryshimeve në shoqëri. Përvoja e deritanishme me NJVL minimizon në përkrahje deklarative, me refuzimin e çfarëdo obligimeve të cilat dalin nga ky bashkëpunim ose partneritet. Dobia e vetme të cilën e shohim NJVL është mundësi personale për promovimin dhe përmirësimin e imazhit të NJVL se janë të hapura për bashkëpunim me qytetarët dhe shoqatat qytetare. Transparenca është vetëm paraqitje e rrejshme në angazhimin e NJVL-së të cilat I shfrytëzojnë për krijimin e një pasqyre të gjendjes së përkryer për punën e tyre. Informacionet të cilat i siguron NJVL kanë mungesë të të dhënave për: numrin e organizatave të përfshira dhe numrin e të rinjve të cilët direkt janë të involvuar në ato aktivitete. 5.8.2 Qëllimet për prioritetin punën rinore lokale Qëllimi I pëgjithshëm Pjesëmarja e rritur dhe aktivet e të rinjve në jetën politike, sociale, ekonomike dhe kulturore në bashkësinë lokale. Qëllimet specifike Qëllimi specifik 1: Përmirësimi i jetës asociative e rinisë. Aktivitetet e drejtuara ndaj përmbushjes së këtij qëllimi përfshijnë aksione, mekanizma për informim, edukim dhe programe trajnimi nga sferat e mjedisit jetësor, shëndet i të rinjve dhe pjesëmarrrja e të rinjve për shkak të pasurimit të jetës së tyre asociative. Qëllimi specifik 2: Rritja e pjesëmarrjes aktive të rinisë përmes zhvillimit te strategjive lokale rinore.


Në kuadër të këtij qëllimi planifikohet institucionalizim i punës rinore dhe aktiviteteve rinore në nivel lokal përmes involvimit dhe bashkëpunimit të rinisë dhe shoqatave rinore me komunën. Aktivitetet kyçe në kuadër të këtij qëllimi janë përgatitja e planit aksional për përgatitjen e strategjive lokale rinore dhe përkrahjen për përgatitjen e strategjive. Qëllimi specifik 3: Përmirësimi i gjendjes financiare dhe materiale e shoqatave rinore lokale dhe atyre nacionale të qytetarëve. Aktivitetet e planifikuara në këtë qëllim përfshijnë ndarjen e përkrahjes konkrete, financiare dhe materiale në ndërtimin e kapaciteteve të shoqatave rinore në nivel lokal.


6. Paraqitje tabelare të planeve aksionale sipas prioriteteve

6.1 Tabela – Plan aksional për prioritetin arsim

Qëllime dhe aktivitete Rezultate të pritura Indikatorë Periudhë kohore Përgjegjësi

Qëllimi 1: Integrim social i të rinjve përmes procesit arsimor (arsim formal dhe joformal)

Aktvitet 1.1 Stimulim i praktikës vullnetare të të rinjëve

-Numër i rritur i njerëzve të rinj aktivë të cilët kryejnë pune vullnetare në organizata dhe institucione -Zbatim konsekuent i Ligjit për vullnetarizëm -Punë vullnetare gjatë zbatimit të procesit arsimor -Bashkëpunim dhe përgjegjësi më e madhe me shoqatat e qytetarëve

-Të dhëna krahasuese për % të të rinjve aktivë në moshë prej 16-30 vjeçare të cilët punojnë vullnetarisht

12 muaj Ministria e Punës dhe Politikës Sociale, Shoqata të qytetarëve, Përfaqësues të shoqatave rinore të qytetarëve, shoqata që punojnë në çështjet e grave dhe shoqata të qytetarëve të sipërmarrësisë

Aktivitet 1.2 Hartim i Srategjisë për mbështetje të të rinjëve të talentuar dhe Strategji për persona të rinj me nevoja të veçanta

-Strategji e hartuar për mbështetje të të rinjëve të talentuar -Strategji e hartuar për persona të rinj me nevoja të veçanta

-Strategji e miratuar në seancë të Qeverisë

Deri në dhjetor të vitit 2009

MASH, BZHA, Qendër për arsim dhe trajnim profesionist, Shoqata të qytetarëve, të cilët punojnë me persona me nevoja të veçanta, MPPS


Aktivitet 1.3 Zbatim i fushatës nacionale për promovim të vlerave pozitive dhe arritjet në arsim

-Promovim i vlerave pozitive dhe arritjet në arsim -Vetëdije e ngritur për vlerat pozitive në arsim -Minim dy takime në nivel vjetor me qëllim të bashkëpunimit të rritur mes shkollave dhe fakulteteve

- Numër i medieve lokale dhe nacionale të cilat e transmetojnë fushatën - Numër i transmetimeve -Të dhëna krahasuese për % të përmirësimit të suksesit sipas sjelljes së nxënësve -Numër i takimeve të organizuara mes shkollave dhe fakulteteve

Deri në dhjetor të vitit 2009

MASH, BZHA Universitete shtetërore dhe private, Shkolla fillore dhe të mesme në RM, NJVL, BNJVL, Qendër për arsim dhe trajnim profesional

Aktivitet 1.3.1 Zbatim i aksioneve lokaleme prindër për ngritjen e vetëdijes për përfshirjen e fëmijëve të tyre në procesin arsimor

Prindërit janë proaktivë në lidhje me inkuadrimin e fëmijëve në procesin arsimor

-Numër i aksioneve lokale -Numër i prindërve i përfshirë me aksionet -Të dhëna krahasuese për numrin e fëmijëve, të cilët janë të përfshirë në procesin arsimor

Janar – Dhjetor viti 2009

NJVL, MASH, Komision për marrëdhënie mes bashkësive, Shkolla fillore dhe të mesme, MPPS

Aktivitet 1.4 Organizim i seminareve me karakter multietnik për arsim fillor dhe të mesëm me qëllim të integrimit social të të rinjve në procesin arsimor

-Tolerancë e rritur multientike dhe mirëkuptim mes të rinjve - Numër i zvogëluar i konflikteve multientike për 20% në mjedise me përbërje të përzier etnike

- Numër i mjediseve me konflikte ndëretnike me përbërje të përzier etnike

Viti 2009 MASH, Shoqata të qytetarëve, Byro për zhvillim të arsimit, Qendër për arsim dhe trajnim profesional, Shkolla fillore dhe të mes, NJVL

Aktivitet 1.5 Formim i fondit për përkrahje të vizitave me qëllim të shkëmbimit të përvojave të shkollave dhe fakulteteve nga rajone të ndryshme

-Pajtueshmëri e siguruar MF e RM-së -Vendim i miratuar nga MASH për formim të fondit -Bashkëpunim i përforcuar ndër-rajonal i shkollave dhe fakulteteve

-Vlerë e mjeteve të alocuara në fond -12 bashkëpunime të realizuara

Viti shkollor 2009-2010

MASH, ARS, Ministria e Financave, NJVL, BNJVL


Aktivitet 1.6 Organizim i ligave sportive në nivel nacional në arsim fillor, të mesëm dhe të lartë

-Formim i 4 ligave në sporte të ndryshme

-3% situata konfliktuoze të zvogëluara tek të rinjtë -Interesim i rritur për 5% tek të rinjtë për aktivitete sportive -Integrim i rritur social i të rinjve

-Numër i ligave të formuara në sporte të ndryshme

-% në situata konfliktuoze tek popullata e re -Të dhëna krahasuesepër numrin e të rinjve të interesuar për aktivitete sportive

2009

ARS, MASH, BNJVL, NJVL, Shkolla

Qëllimi 2: Pjesëmarrje e rritur e të rinjve në krijimin dhe zbatimin e procesit arsimor

Aktivitet 2.1 Hartim i materialeve informative përmes të ciëave nxënësit dhe studentët do të njoftohen me të drejtat dhe obligimet e tyre

- 350 000 flaera të shtypura - 350 000 broshura të shtypura -50% e studentëve janë informuar -70% e nxënësve janë informuar

- Numër i flaerave të shtypura - Numër i broshurave të shtypura -% e studentëve që janë informuar -% e nxënësve që janë informuar

Janar-Qershor viti 2009

MASH, Shkolla, Fakultete, UNSM,SNR, Byro për zhvillim të arsimit, NJVL

Aktivitet 2.2 Formim i fondit për mbështeje të punës programore të shoqatave të shkollave të mesme, studentore dhe rinore

-Pajtueshmëri e siguruar MF i RM-së -Vendim i miratuar nga MSH-i për formim të fondit - 40% programe të realizuara të shoqatave të shkollave të mesme, studentore dhe rinore

- Lartësia e mjeteve të siguruara në fondin dhe dedikimi i tyre -% e realizimit të programeve

Mars –Dhjetor viti 2009

MF, MASH

Aktivitete 2.3 Inkuiadrim i nxënësve në organet profesionale të institucioneve arsimore me 30% përfaqësim gjinor

-Akte të hartuara të miratuara me të ciëat sigurojnë inkuadrim të nxënësve në organet profesioniste -30% përfaqësim i nxënësve

-Përmbajtje e akteve të miratuara nl të gjitha institucionet - % e përfaqësimit të nxënësve

Viti 2009 MASH, Shkolla fillore dhe të mesme NJVL, BNJVL


Aktivitet 2.4 Inkuadrim i studentëve në procesin e vendimmarrjeve në të gjitha organet dhe trupat e menaxhimit të institucioneve me 30% dhe përfaqësim adekuat gjinor

-Akte të hartuara dhe të miratuara të ciëat sigurojnë përfshirje të studentëve në të gjitha organet dhe trupat e menaxhimit të institucioneve -30% përfaqësim i studentëve

-Zbatim i akteve të miratuara në të gjitha institucionet -% e përfaqësimit të studentëve

Viti 2009 MASH, Universitete në RM, Shoqata studentore, Unioni nacional studentori Maqedonisë

Aktivitet 2.5 Përforcim i resurseve materiale dhe njerëzore në shoqata e nxënësve dhe studentore

- Rritje e numrit të anëtarëve aktivë në organizatë për 10% - Strukturë e përmirësuar administrative dhe ekzekutive - Standarde hyrëse për menaxhment në organizatat -60% e programeve vjetore janë realizuar

-Numër i anëtarëve aktivë në oirganizatat -Numër i organizatave të ciëat e kanë reformuar strukturën -Numër i organizatave në të cilat funksionon struktura -% e realizimit të programeve vjetore

Viti 2009 Organizata të shkollave të mesme, studentore dhe rinore

Aktivitet 2.6 Përfshirje aktive e të rinjve në krijimin dhe zbatimin në strategjitë komunale për arsim

Të rinjtë marrin pjesë me 15 % në ekipet komunale për zhvillim të arsimit

-%e të rinjve të përfshirë në ekipet komunale për zhvillim të arsimit

Viti 2009 NJVL, BNJVL, BZHA, Qendër për arsim dhe trajnim profesionist

Aktivitet 2.7 Hartim i akteve me qëllim të rregullimit të mënyrës të formimit dhe funksionimit të unionit të shkollave të mesme

-Akte të hartuara të miratuara për rregullimin e mënyrës së formimit de funksionimit të unionit të shkollave të mesme -Procesura të vendosura të brendshme në unionin shkolave të mesme - Strukturë e përmirësuar administrative dhe ekzekutive - Standarde të vendosura për menaxhment

-Përmbjatje e akteve dhe procedurave të miratuara - Numër i anëtarëve aktivë në Union

Janar-Qershor viti 2009

USHM në bashkërendim me komunat dhe MASH-in


Aktivitet 2.8 Formim i fondit për mbështetje financiare për përpunim dhe mirëmbajtje të ueb portalit nacional arsimor

- Pajtueshmëri e siguruar nga MF i RM-së -Vendim i miratuar nga MASH për formim të fondit -Ueb portal i përpunuar dhe rregullisht i azhuruar arsimor

-Lartësi dhe dedikim i shumës së siguruar në fond - Komente të vizitorëve për ueb portalin -Numër i vizitave

Janar – Prill viti 2009

MASH, Ministria e Informatikës

Qëllimi3: Promovim dhe sigurim i mundësive të barabarta për arsim të të rinjveme qëllim të nxitjes së zhvillimit të tyre individual

Aktivitet 3.1 Hartim i Strategjisë për mbështetje të të rinjve të rrezikuar socialë për qëllime arsimore

-Hartim i Strategjisë për mbështetje të të rinjve të rrezikuar socialë

-Miratim i Strategjisë në seancë të Qeverisë

Mars-Gusht viti 2009

MPPS në koordinim me MASH, NJVL, BNJVL, Shoqata rinore të qytetarëve dhe partnerë socialë

Aktivitet 3.2 Hartim i programit për formim të arsimit (fillor dhe i mesëm)

-Program i hartuar për formim rë arsimit

-Program i miratuar në seancë të Qeverisë

Janar-Dhjetor viti 2009

MASH, BRO, Qendra për arsim dhe trajnim profesional, Qendra për arsime të moshuarve, MPPS, APRM, KKVB

Aktivitet 3.3 Hartim i analizësdhe vlerësim i gjendjes ekzistuese në konviktet studentore dhe të shkollave të mesme

-Hartim i studimit fizibiliti për gjendjen në konviktet studentore dhe të shkollave të mesme - Propozim-buxhet i miratuar për investime kapitale për konviktet studentore dhe të shkollave të mesme

- Lartësia e mjeteve të ndara në propozim buxhetin për investime kapitale për konviktet studentore dhe të shkollave të mesme

Mars-Dhjetor viti 2009

MASH, NJVL, Shoqata studentore dhe të shkollave të mesme

Aktivitet 3.4 Organizim i trajnimeve për liderë të rinj me përfaqësim

-Kapacitete të përforcuara tek lideret femra të reja

-Numër i trajnimeve të mbajtura -Numër i vajzave të reja

Viti 2009 Shoqata të qytetarëve


përkatës gjinor të trajnuara

Aktivitet 3.5 Hartim i analizës ppr nevojat dhe mundësitë e të rinjve me pengesa në zhvillim në proceset arsimore

-Analizë e hartuar për nevojat dhe të drejtat e të rinjve me pengesa në zhvillim - Nevoja të vërtetuara të tlë drejtave të rë rinjveme pengesa në zhbvillim -Blerje e pajisjeve speciale për fëmijët me nevoja të veçanta (kompjuter për çdo fëmijë )

-Numër i pajisjeve speciale të blera për fëmijët me nevoja tlë veçanta (kompjuter për çdo fëmijë )

Prill-Dhjetor viti 2009

BZHA,MASH, MPPS Qendra për arsim dhe trajn im profesional, Shoqata të qytetarëve që punojnë me fëmijë me nevoja të veçanta, Shoqata të qytetarëve që punojnë në teknologji qasëse informative për fëmijë me nevoja të veçanta, Ministria e Teklnologjisë Informative

Aktivitet 3.6 Revidim i kritereve për përfshirje të fëmijëve me nevoja të veçanta në mësim të rregullt (Inkluzion)

-Ndryshime dhe plotësime të miratuara dhe të pranuara të ligjit për arsim të mesëm -Zgjerim i ekipit (inkuadrim të defektilogëve në procesin mësimor)

-Përmbajtje e ndryshimeve dhe plotësimeve në ligjin për arsim të mesëm - Numër i defektologëve të identifikuar dhe të inkuadruar në ekip

Prill-Tetor viti 2009 MASH


6.2 Tabelë – Plan aksional për prioritetin vetëpunësim rinor

Qëllime dhe aktivitete Rezultate të pritura Indikatorë Periudhë kohore Përgjegjësi

Qëllimi 1: Konkurrencë më e madhe e të rinjve në tregun e punës përmes politikës të arsimit dhe trajnimit gjithëpërfshirës në pajtime me nevojat e tregut të punës

Aktivitet 1.1 Informim më i madh i personave të rinj për mundësi për trajnime për kualifikime në pajtim me nevojat e tregut të punës përmes bashkëpunimit të AVRM me shkollat, institucionet për trajnim, partnerët socialë dhe shoqatat rinore

-Rritje e numri të personave lë rinj të përfshirë me trajnime për kualifikim dhe prekualifikim -Orientim profesional i të rinjve -Vërtetohen nevojat e personave të rinj

-Numri i shërbimeve të kërkuara nga ana e personave të rinj të papunësuar -Numri i vizitueshmërisë në ngjarje lidhur me punësimin

Viti 2009 AVRM në bashkëpunim me shkollat, institucionet për trajnim, partnerët socialë, shoqatat rinore dhe Qendra për arsim dhe trajnim profesional

Aktivitet 1.2 Organizim i i ngjarjeve me shoqatat rinore për promovimin e shërbimeve, të cilat i siguron APRM

-Interesim më i madh i të rinjve për kërkim aktiv të punës -Shfrytëzim i shërbimeve dhe mundësive që i jep APRM

-Numër i shërbimeve të kërkuara në APRM nga e personave të rinj të papunësuar -Numër i biografive personale të vendosura në ueb faqen e APRM -Vizitueshmëri e ueb faqes së APRM

Në çdo tre muaj Shoqatat rinore nëbashkëpunim me AVRM

Aktivitet 1.3 Sigurim i mbështetjes financiare të të rinjve për shkak të rrumbullaksimit të arsimit të tyre formal dhe joformal

-Shfrytëzim i mjeteve të granteve të hauja të dedikuara për punësime të të rinjve -Fond i formuar për mbështetje finanicare -Mbështetje e siguruar financiare

-Numër i pjesëmarrësve në arsimin formaë dhe joformal -Numër i personave të cilët kanë fituar njohuri dhe shkathtësi shtesë

Janar-Shkurt viti 2009

Ministria e Arsimit dhe Shkencës, MPPS, AVRM në bashkëpunim em Qendrën për arsim dhe trajnim


Aktivitet 1.4 Trajnime për përgatitje të propozim –projekteve për aplikantët potencialë për skemat e granteve për përfshirjen e të rinjve në tregun e punës në kuadër të fiondeve IPA

-Shktathtësi të përmirësuara të pjesëmarrësve për përgatitje të projekteve në kuadër të programeve IPA

-Numër i propozim-projekteve të përgatitura -Numër i propozim-projekteve të suksesshme

Viti 2009 MPPS në koordinim me SEP

Aktivitet 1.5 Trajnime për menaxhim me projekte (menaxhment projektues) për organizatat joprofitabile, aktivitetet e të cilave janë të orientuara drejt mbështetjes së integrimit të njerëzve të rinj në tregun e punës

-Shkathtësi të përmirësuar të pjesëmarrësve për menaxhim të projekteve

-Numër i organizatave joprofitabile të përfshira në trajnime

Viti 2009 Qendra trajnimi , shoqata të qytetarëve, MPPS dhe APRM

Aktivitet 1.6 Stimulim i praktikimit i të rinjve të papunësuar me arsim dhe mesëm dhe universitar, pa përvojë pune

-Fitim i përvojës së punës dhe mundësi për punësim -Njohuri dhe shkathtësi të rritura tek të rinjt -Kontakte të realizuara të drejtpërdrejta me punëdhënësit

-Numër i praktikantëve të inkuadruar -Numër i të punësuarve përmes praktikës vullnetare

Viti 2009 MPPS, shoqata të qytetarëve, Ministria e Arsimit dhe Shkencës

Qëllimi 2: Zhvillim i indikuari sipërmarrësisë rinore

Aktivitet 2.1 Fushatë për nxitje të vetëdijes tek të rinjtë për sipërmarrësi

-Promovim i shembujve pozitivë -Ngritje e vetëdijes tek të rinjtë për zgjidhje të pavarur të problemit me papunësimin -Përfshirje e asociaciatave rinore në zbatimin e fushatës

-Numër i subjekteve të regjistruara afariste nga të rinj -Numër i inkuadrimit në asociacioniet rinore

Viti 2009 Agjencia për të rinj dhe sport, Ministria e Arsimit dhe Shkencës, Shkolla


Aktivitet 2.2 Organizim i trajnimeve për sipërmarrësi

-Persona të rinj të trajnuar për hartim të biznes planit -Persona të rinj të trajnuar për fillim dhe zhvillim të biznesit personal -Interes i rritur i të rinjve për trajnim

-Numër i personave të cilët i kanë viziuar trajnimet -Numër i personave të cilët kanë filluar biznes personal

Viti 2009 Agjencia për të rinj dhe sport, APPRM dhe provajderë të tjerë publikë dhe privatë, Ministria e Arsimit dhe Shkencës, Shkolla

Aktivitet 2.3 Sigurim i i grantiti fillestar për mbështetje për fillimin e biznesit personal dhe formalizimin e veprimtarisë tashmë të filluar

-Rritje e punësimit -Rritje e numrit të sipërmarrësve -Zvoglim i ekonomisë së përhimtë

-Numër i veprimtarive joformale të cilat kanë kaluar në formale -Numri i punëdhënësve të rinj të regjistruar

Janar-Mars viti 2009 MPPS dhe APRM

Aktivitet 2.4 Nxitje e mobilitetittë personave të rinj për punësim në nivel lolal

-Rritje e mobilitetit të të rinjve në pikëpamje të ndryshimit vullnetar të punës (vendit të punës) në nivel loka dhe nacional -Mundësi të rritura për punësim të të rinjve në vendin e prejardhjes (mobilitet nga vendi i punësimit Shkup – drejt vendit të punësimit të rin në Republikën e Maqedonisë) -Numër i rritur i të rijnjve me përparim vertikal nl kuadër të personit juridik që i punëson

-Numër i personave të rinj që janë kthyer në vendlindjen e tyre në bazë të punësimit -Numër i personave të rinj të cilët kanë realizuar ndryshim vertikal në vendin e punës (avancim)

Viti 2009 Njësite të vetëqeverisjes lokale, shoqata të qytetarëve për të rinj, Agjencia për të rinj dhe sport

Aktivitet 2.5 Organizim i panaireve lokale për punësim të personave të rinj

-Kontakte të drejtpërdrejta të realizuara mes punëdhënësve dhe të papunëve -Rritje e komunikimit dhe vetëbesimit të të papunësuarve -Informim i ndërsjellë për ofertën dhe kërkesën

-Numër i panaireve lokale të organizuara -Numër i intervistave të bëra me të pupunët

Viti 2009

Njësite të vetëqeverisjes lokale, AVRM, Agjencia për të rinj dhe sport


Aktivitet 2.6 Sigurim i mbështetjeve financiare për aktivitete të vazhdueshme të shoqatave të qytetarëve dhe asociacione të orientura drejt zgjidhjes së problemit të papunësimit të personave të rinj

-Rritje e punësimit -Rritje e numri t të programeve për nxitje të punësimit, të zbatuara nga shoqata dhe asociacione qytetare -Siguri më e madhe për fillim të bizneseve personale -Krijim të vendeve të reja të punës

-Numër i të punësuarve të rinj -Numër i ngjarjeve të organizuara -Numër i programeve të filluara

Janar-Shkurt viti 2009

Agjencia për të rinj dhe sport

Qëllimi 3: Punësim i rritur i personave të rinj në nivel lokal konform nevojave të tregut të punës përmes hartimit të planeve lokale aksionale

Aktivitet 3.1 Hartim i bazës së të dhënave për ofertën dhe kërkesën e tregut të punës për të rinjt në niveë lokal

-Vërtetim i gjendjes faktike për nevojën e tregut të punës -Bazë e hartuar për ofertë dhe kërkesë

- Të dhëna pr nevojat e njohurive dhe mjeshtërive - Të dhëna për ofertën mjeshtërive dhe kualifikimeve -Numër i ofertave dhe kërkesave në përfshira në bazë

Viti 2009 APRM– qendra për punësime, BNJVL, Njësite të vetëqeverisjes lokale

Aktivitet 3.2 Vërtretim i masave aktive për përmirësimin e shktathtësive konform nevojave në nivel lokal

-Rritje e konkurrencës së të rinjve në tregun e punës -Rritje e produktivitetit të punës

-Numër i personave të papunësuar të cilët kanë fituar shktathtësi plotësuese në pajtim me nevojat e tregut të punës -Numër i punësimeve -Përhapje e veprimtarisë e ndërmarrjes dhe e sipërmarrësit

Janar-mars viti 2009 APRM-Qendra për punësim, Njësite të vetëqeverisjes lokale


Qëllimi 4: Edikim më i madh, gjendje e përforcuar materiale dhe financiare e grupeve të ndjeshme të persojave të rinj

Aktivitet 4.1 Përpunim i programeve për trajnim

-Janë përgatitur programe për trajnime të cilat funksionojnë dhe sipas të cilave trajnonen të rinjtë nga grupet e ndjeshme

-Numër i personave të trajnuar

Viti 2009 MPPS, APRM

Aktivitet 4.2 Përpunim i programeve për subvencionim

- Janë përgatitur programe për subvencionim, të cilat përdoren nga firmat -Numër më i madh i personave të punësuar nga grupet e ndjeshme

-Të dhëna krahasuese për numrin e personave të punësuar nga grupet e ndjeshme

Viti 2009 MPPS, APRM

Aktivitet 4.3 Orientim profesional dhe kualifikim për personat me nevoja të veçanta

-Numër i rritur i personave të rinj të trajnuar me nevoja të veçanta

-Numër i personave të trajnuar

Viti 2009 MPPS. APRM


6.3 Tabelë– Plan aksional për prioritetin Cilësi e jetesës

QËLLIME DHE AKTIVITETE REZULTATE TË PRITURA INDIKATORË PERIUDHË KOHORE

PËRGJEGJËSI

Qëllimi 1: Është përmirësuar infrastrukturra sportive dhe është mundësuar mirëmbajtja dhe shfrytëzimi i saj i rregullt

Aktivitet 1.1 Nërtim i më shumë llojeve të objekteve sportive (salla, pishina, terrene tenisi, bouling, terrene golfi, shklëmbinj për ngjitje etj)

-Janë ndërtuar 10 objekte të reja sportive - Janë formuar 10 klube të reja sportive -3 objekte sportive të përshtatshme për sportet e paafirmuara -10% vizitueshmëri e rritur në objektet sportive

-Numër i objekteve të reja sportive -Numër i klubeve të reja sportive -Numër i objekteve sportive të përshtatshme për sportet e paafirmuara -% e vizitueshmërisë në objektet sportive

Viti 2009 Asgjencia për të rinj dhe sport, Sektori sport

Aktivitet 1.2 Informim i të rinjëve dhe promovim i të gjitha llojeve të aktiviteteve asportive

30% të rinj të informuar -52 emisioneve sportive (1 herë në javë) -100 transmetime të klipeve në media nacionale (3 muaj) -100.000 flaera përmes shtypit ditor (1 javë) -200 prezantime (vjetore)

-% e të rinjve të informimuar -Numër i emisoneve sportive -Numër i transmetimeve të tv klipit në media nacionale (3 muaj) -Numër i flaerave të distribuarapërmes shtypit ditor (1 javë) - Numër i prezantimeve të mbajtura (vjetore)

Viti 2009 Ministria e Arsimit dhe Shkencës, Agjencia për të rinj dhe sport, Shoqata rinore

Aktivitet 1.3 Mundësi të volitshme për shfrytëlzim të objekteve

- Për 20% shfrytëzim më i madh i objekteve sportive

-% e shfrytëzimit Viti 2009 Qeveria e RM-së, NJVL, Ndërmarrje publike


sportive (çmim i unifikuar minimal për shfrytëzim të objekteve sportive)

për ekonomizim me objektet sportive

Aktivitet 1.4 Mbështetje e njerëzve të rinjtë cilët tregojnë talent të veçantë në sport të caktuar

-Rezultatet më të mëdha të të rinjve të talentuar në sport

- Numër i personave të rinj të cilët kanë fonde për mbështetje të talenteve të tyre sportive

Viti 2009 Agjencia për të rinj dhe sport

Aktivitet 1.5 Nxitje e sektorit privat për mbështetjenë sport (të popullarizuar dhe më pak të popullarizuar)

-Ndihmë financiare nga sektori privat - 10% mbështetje më të madhe financiare për shoqatat sportive -Lehtësime të reja tatimore për sektorin privat

-% e mbështetjes financiare e shoqatave sportive -Ndryshime dhe plotësime të Ligjit për donacione dhe sponsorizime

Viti 2009 Ministria e Financave

Qëllimi 2: Është rritur respektimi dhe toleranca mes të rinjve përmes aktiviteteve për tejkalimin e dallimeve kulturore dhe etnike dhe pikëvështrim të intereasve të përbashklëta tинтереси на младите луѓе, проширување на нивните погледи и можности во и надвор од земјата

Aktivitet 2.1 Konferencë për lehtësimin e regjimti të vizave

-Lehtësim i procedurave për regjimin vizave pr të rinjtë -Konferencë e organizuar për mobilitet të të rinjve -Deklaratë e miratuar, e dërguar deri te organizatat ndërkombëtare Усвоена декларација dhe ambasadat -Pjesëmarrje e përfaqësuesve nga Bashkimi Evropia

-Numër i marrëveshjeve të nënshkruara - Numër i pjesëmarrësve në konferencë -Numër i pjesëmarrëve - përfaqësues nga BE-ja

Mars – Qershor viti 2009

Shoqata rinore, Agjencia për të rinj dhe sport, Agjenci nacionale për programe dhe mobilitet arsimor evropian


Aktivitet 2.2 Organizim i manifestimeve me karakter multikulturor dhe artistik për afrimin e të rinjve me prejardhje të ndryshme etnike duke përfshirë edhe barazinë gjinore

-12 Shfaqje teatrore në 12 qytete më të mëdha -4 koncerte -Работилница во 5 градови - 5 projekte të përbashkëta të iniciuara -Bashkëpunim i rritur mes të rinjve me prejardhje të ndryshme etnike

-Numër i shfaqjeve teatrore në qytetet më të mëdha -Numër i koncerteve -Numër i seminareve -Numër i projekteve të përbashkëta të iniciuara

Viti 2009 Ministria e Kulturës, shoqata rinore

Aktivitet 2.3 Organizim i aksioneve me interes publik (dita e drurit)

-Pyllëzim i vendeve të djegura -Pyllëzim i hapësirave të qyteteve - 2.000.000 pemë të mbjellura -100.000 fidane

-Numër i pemëve të mbjellura -Numër i fidaneve

Janar-mars viti 2009 Qeveria e Republikës së Maqedonisë, NP „Pyjet e Maqedonisë― – Shkup, NJVL, Shoqata ekologjike

Aktivitet 2.4 Organizim i aksioneve me interes publik – dita e ekologjisë (Pastrim i hapësirave të qyteteve dhe mbjellje e fidaneve të zbukuruara në nivel lokal në shkolla kopshte, parqe)

-10.000 të rinj të inkuadruar në pastrimin e hapësirave të qyteteve -400.000 fidane të zbukuruara të mbjellura

-Numër i të rinjve të përfshirë në në pastrimin e hapësirave të qyteteve - Numër i fidaneve të zbukuruara të mbjellura

Maris viti 2009 Shoqata rinore, shoqata ekologjike, Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Ekonomisë së Ujërave

Aktivitet 2.5 Promovim i punës vullnetare si mundësi për përkryerje të njerëzve të rinj

-30% e njerëzve të rinj janë të informuar dhe të gatshëm të punojnë vullnetarisht -200 seminare të organizuara

-% e njerëzve të rinj të cilët janë të informuar dhe të gatshëm të punojnë vullnetarisht -Numër i seminareve të organizuara

Viti 2009 Shoqata rinore


Qëllimi 3: Rritje e mbështetjes institucionale e të rinjve dhe familjeve si qelizë kryesore për socializmin e njerëzve të rinj

Aktivitet 3.1 Formim i ekipeve profesionale mobile në shkollat për ndihmë insitutcionale dhe këshillim të të rinjve

-Mbështetje e vazhdueshme për të rinjtë në shkollat -10 qendra të hapura -Bashkëpunim me qendrat e hapura në komunat -Bashkëpunim me organizatat rinore -Bashkëpunim i rritur me familjet

-% e vizitueshmërisë së qendrave të hapura nga njerëz të rinj - Numër i qendrave të hapura

Viti 2009 Ministria e Arsimit, Njësite të vetëqeverisjes lokale

Aktivitet 3.2 Hapje e qendrave për persona të cilët janë ekspozuar në çfarëdo lloji me theks të veçantë në dhunë familjare

Mbështetje e vazhdueshme për të rinjtë -10 qendra të hapura në komunat -Qendra të hapura në komunat dhe SOS linjat

-% e vizitueshmërisë së qendrave nga njerëzit e rinj - Numër i qendrave të hapura në nivel lokal

Viti 2009 Ministria e Punës dhe Politikës Sociale, Njësite të vetëqeverisjes lokale, Shoqata rinore, Ministria e Punëve të Brendshme

Aktivitet 3.3 Hapje e qendrave për ndihmë dhe mbështetje të prindërve që kujdesen vet për fëmijën

-10 qendra në nivel nacional - Njohje më të mëdha tek prindërit që kujdesen vet për fëmijën për mirëmbajtje të familjes - Vetëbesim i përforcuar tek prindërit

-10 qendra në nivel nacional - Numër i edukimeve të mbajtura - Numër i përdoruesve të qendrave

Viti 2009 Ministria e Punës dhe Politikës Sociale, Njësite të vetëqeverisjes lokale

Aktivitet 3.4 Mbështetje e fëmijëve pa prindër dhe kujdesi ndaj tyre

- 2 shtëpi ekzistuese komplet të rindërtuara dhe të modernizuara - Ndihmë e siguruar gjatë procesit arsimor

-Numër i shtëpive komplet të rindërtuara dhe të modernizuara - Të dhëna krahasuese

Viti 2009 Ministria e Punës dhe Politikës Sociale


-Mbështetje më e madhe e fëmijëve pas braktisjes së shtëpisë

për numër të bursave të ndara - Numër i edukimeve të fëmijëve

Aktivitet 3.5 Hapje e qendrave për mbështetje të të rinjve me pengesa në zhvillim

- 2 qendra të hapura - Realizim i filluar i programeve për socializim

- Numër i qendrave të hapura - Lloje të aktiviteteve për risocializim dhe frekuentimi i tyre

Viti 2009 Ministria e Punës dhe Politikës Sociale, Njësite të vetëqeverisjes lokale, Shoqata rinore

Aktivitet 3.6 Fushatë për barazi mes gruas dhe burrit në familje

-Konferencë e organizuar me prani të 100 pjesëmarrësve nga institucionet relevante dhe njerëz të rinj -Realizim i filluar i programeve për respektim të ndërsjellë dhe për edukim të fëmijëve - 4 seminare të realizuara për luftë kundër dhunës në familje me nga 30 pjesëmarrës

-Numër dhe strukturë e pjesëmarrësve në konferencë - Lloje të aktiviteteve për respektim reciprok dhe për edukim të fëmijëve - Numër in seminareve të organizuara - Numër i pjesëmarrësve në seminare

Viti 2009 Shoqata rinore, Ministria e Punës dhe Politikës Sociale, Njësite të vetëqeverisjes lokale

Aktivitet 3.7 Aktivizim i shërbimeve për këshillim familjar në qendrat për punë sociale

-4 herë gjatë vitit në këshillim të të rinjve në shkollat -Sjellje e zvogëluar devijante tek të rinjt - Numër më i vogël i konflikteve në familjet

-Numër i këshillimeve të realizuara në shkollat - Të dhëna krahasuese për % të sjelljeve devijante tek të rinjt - Të dhëna krahasuese për numrin e familjeve në konflikte

Viti 2009 MASH, MPPS, Shoqata të grave, Shoqata rinore të qytetarëve, МРB


6.4 Tabelë– Plan aksional për prioritetin Shëndet dhe parandalim

QËLLIME DHE AKTIVITETE REZULTATE TË PRITURA INDIKATORË PERIUDHË KOHORE

PËRGJEGJËSI

Qëllimi 1: Infrmim më i mirë, sjellje dhe njohuri më të mëdha të të rinjve lidhur me shëndetin fizik dhe mental të tyre

Aktivitet 1.1 Avancim dhe zbatim përkatës të programit shkollor në pjesën e arsimit fizik

-Gatishmëri të përmirësuar psikofizike tek të rinjtë - Program i avancuar dhe i zbatuar për arsim fizik

-50 % nga rinia shkollore e kanë kaluar testin 12 minutësh të terrenit

Viti 2009 Ministria e Arsimit, Shkolla në bashkëpunim me Ministrinë e Shëndetësisë

Aktivitet 1.2 Fushatë promovuese për ushqim të rregullt për mbrojtje nga sëmundje të ndërlidhura me ushqimin tek të rinjtë

- Numër i zvogëluar i të rinjve me anemi dhe me indikatorë antropometrik për peshë të prishur trupore (të rritur.të zvogëluar) - % e rritur e të rinjve të cilët kanë kanë një racion gjatë ndjekjes së mësimit - % e rritur e të rinjve të cilët praktikojnë racion shkollor - % e rritur e të rinjve të cilët kanë miratuar shprehi të shëndosha në ushqim dhe praktikojnë aktivitet të rregullt

- Numër i të rinjve me anemi dhe me indikatorë antopometrik për peshë trupore të,prioshur (të zvogëluar dhe të rritur) - Numër i të rinjve me peshë të madhe trupore -Numër i të rinjve të cilët konsumojnë ushqim të shpejtë dhe pije të ftohta -Numri i të rinjve me probleme në ushqim (anoreksi dhe bulimi)

Viti 2009 MSH, ERMSH, Shkolla, Enti për mbrojtje shëndetësore i nënave dhe fëmijëve

Aktivitet 1.3 Promovim për shfrytëzim të shërbimeve për parandalim të kariesit dental në PZZ përmes fushatave informative

-Numër i rritur i të rinjve të cilët vizitojnë institucione stomatologjike për kontrollim të rregullt dhe parandalim - Numër i zvogëluar i intervenimeve stomatologjike

-Numër i intervenimeve stomatologjike

Viti 2009 MSH sektori stomatologji, ERMSH, 10 Ente për mbrojtje shëndetësore


Aktivitet 1.4 Promovim për pranim të vaksinave për hepatit b,a dhe hpv

-Numër i rritur i ti rinjve të informuar për qasjen e vaksinës dhe dobinë e saj - Të rinjtë shfrytëzijnë pap teste falas dhe vaksina falas për hepatit a, b dhe hpv

-Përqindje e të rinjve të cilët kanë pranuar vaksina të jashtëzakonshme

Viti 2009 MSH ERMSH, Enti për Mbrojtje Shtendetësore të Nënave dhe Fmijëve

Aktivitet 1.5 Njohje e hershme i problemeve mentale tek të rinjtë (depresion dhe suicidalitet)

- Numër i rritur i të rinjve të cilët kanë kërkuar ndihmë me kohë

-Numër i rasteve të denoncuara

Viti 2009 MSH, Enti për shëndet mental, Klinika për psikiatri– reparti për adoleshentë psikiatri adoleshente

Qëllimi 2: Parandalim i përforcuar nga HIV/SIDA, shëndet i avancuar seksual dhe reproduktiv i të rinjve

Aktivitet 2.1 Trajnim për trajnerë për moshatarë (pier) edukim për shëndet seksual dhe reproduktiv dhe planifikim i familjes në të cilat do të jenë detyrimisht të përfshirë dy gjinitë

-Numër më i madh i edukatorëve moshatarë të trajnuar - 300 pier edukatorë të trajnuar gjatë viti - Rrjeto nacional i pier edukatorëve është zgjeruar

- Numër i pier edukatorëve të trajnuar

Viti 2009 SHQ, ERMSH, 10 Ente për mbrojtje shëndetësore

Aktivitet 2.2 Trajnim i (pier) edukatorëve moshatarë për shëndet seksual dhev reproduktiv, përfshirë HIV/SIDA/SPI

-Rritje e numrit të trajnuesve për pier edukim - 60 trajnues për pier edukim gjatë vitit sipas parimit të përfaqësimit rajonal - Vetëqëndrueshmëri i rrjetit të pier edukatorëve

- Numër i trajnuesve burra dhe ferma sipas parimit të përfaqësimit rajonal

Viti 2009 SHQ, ERMSH, 10 Ente për mbrojtje shëndetësore, Njësite të vetëqeverisjes lokale

Aktivitet 2.3 Zbatim i pier (moshatarë) aktivitete edukative, e cila

- 12.300 të rinj të përfshirë me aktivitete edukative - Rritje e numrit të të rinjve të

- Numër i të rinjve të përfshirë me aktivitete edukative



përfshin edhe distribuim tlë prezervativëve për të rinj në sistemin arsimor, të rinj në institucione sociale dehe jashtësociale

përfshirë në aktivitetet edukative, në institucionet arsimore, por edhe në jashtë institucioneve sociale

- Krahasim i nivelit të informimit të të rinjve

Aktivitet 2.4 Përpunim dhe distribuim të broshurave edukative

- Përpunim i 5 llojeve të broshurave gjatë vitit - Qasje e rritur e materialeve edukative - 61.500 broshura të shpërndara

- Numër i materialeve të përpunuara - Lloj dhe përmbajtje i materialeve të përpunuara


Aktivitet 2.5 Shpërndarje e perezervativëve falas

-Qaje e rritur e prezervativëve mes njerëzve të rinj - Distribuim i përfaqësuar i prezervativëve - Shpërndarje e 500.000 prezervativëve falas të rinjve gjatë vitit

- Numër i prezervativëve të shpërndarë


Aktivitet 2.6 Sigurim i shërbimeve për këshillim dhe testim vullnetar dhe të besueshëm, (SSHKTV) në qendrat e stacionuara

-Rritje e numri të të rinjve të këshilluar dhe të testuar - 1100 të rinj të përfshirë në qendrat e stacionuara për SSHKTV

- Numër i njerëzve të rinj të përfshirë në në qendrat e stacionuara për SSHKTV

Viti 2009 13 Qendra për SSHKTV (Klinikë për sëmundje infektive, ERMSH, Bit Pazar dhe 10 ЗЗЗ)

Aktivitet 2.7 Sigurim i shërbimeve në këshillim dhe testim në terren tl besueshëm (SSHKTV)

-Rritje e numri të personave të rinj të këshilluar dhe të testuar - 500 të rinj të përfshirë me SSHKTV të terrenit gjatë vitit

-Numër i të rinjve të përfshirë me SSHKTV të terrenit gjatë vitit

Viti 2009 SHQ, Ministrria e Shëndetësisë, ERMSH

Aktivitet 2.8 Ngritje e shkallës së informimit të të rinjve përparandalim nga HIV/SIDA/SPI përmes fushatës mediale

-Infirmim më i madh për parandalimin nga HIV/SIDA/SPI ndërmjet të rinjve - Një fushatë mediale e zbatuar gjatë vitit

- Numër i aktiviteteve promovuese - Numër i të rinjve që kanë marrë pjesë në aktiviteve

Viti 2009 Ministria e Shëndetësisë , ERMSH, Enti për nëna dhe fëmijë, Ministria e Arsimit, Byroja për zhvillim të arsimit, Ministria e Punlës dhe Politikës


Sociale, UNICEF, UNAIDS, UNFPA, SHQ

Aktivitet 2.9 Organizim i ngjarjeve masive rinore për promovim të parandalimit të hiv/sida/spi

-informim më i lartë për parandalimin e hiv/sidsa/spi mes të rinjve -pesë ngjarje të zbatuara rinore gjatë vitit 2009

-numër i ngjarjeve të realizuara masive rinore gjatë vitit - numër i të rinjve që kanë marrë pjesë në aktivitete

viti 2009 Ministria e Shëndetësisë , Ermsh, Enti për Nëna dhe Fëmijë, Ministria e Arsimit, Byroja për Zhvillim të Arsimit, Ministria e Punlës dhe Politikës Sociale, UNICEF, UNAIDS, UNFPA, SHQ

Aktivitet 2.10 Ngritje e shkallës së vetëdijes nga nevija e kontrollimeve të rregullta gjinekologjike/urologjike dhe shfrytëzim i mjeteve kontraceptive

-Informim më i lartë tek të rinjtë për përfitimet nga vizita e rregullt në gjinekolog/urolog dhe përdorim i kontraceptivëve - Një fushatë e zbatuar gjatë viti -Seminare të realizuara edukative në shkolla

-Numër i ngjarjeve të organizuara - Numër i të rinjve të cilët kanë marrë pjesë në aktivitete - Numër i broshurave të shpërndara

Viti 2009 Ministria e Shëndetësisë , ERMSH, Enti për nëna dhe fëmijë, Ministria e Arsimit, Byroja për zhvillim të arsimit, Ministria e Punlës dhe Politikës Sociale, UNICEF, UNAIDS, UNFPA, SHQ, 10 Ente për mbrojtje shëndetësore


Qëllimi 3: Parandalim i përforcuar, trajtim dhe rehabilitim të sëmundjeve të varësisë tek të rinjt (drogë, alkool dhe duhan)

Aktivitet 3.1 SOS linjë nacionale për drogë dhe substanca psikoaktive (24 orë pune me dalje nëm punë në terren)

- Informim më i lartë tek të rinjtë - Sigurim i mbështetjes përkatëse dhe ndihmës mjekësore -Informim më i madh për ekzistimin e SOS linjës - 1000 paraqitje gjatë vitit - 200 intervenime në terren

-Numër i paraqitjeve gjatë vitit - Numër i intervenimeve në terren

Viti 2009 MSH, SHQ

Aktivitet 3.2 Përpunim i internet faqes për droga përmes së cilës do të realizohet marrëdhënia me pubokun (Public Relation)

-Internet faqe e vendosur dhe aktive -20 000 vizita në nivel vjetor

-Numër i vizitave të ueb faqes - Komente për përmbajtjen e ueb faqes

Viti 2009 MSH, SHQ

Aktivitet 3.3 Përpunim i materialeve informative të dedikuara për rritje të vetëdijes dhe informimit të popullatës së përgjithshme (broshura, afishe,, postera)

-Qasje më e madhe të materialeve informative deri te popullata e re -50 000 broshura për drogë -25 000 broshura për alkool -25 000 broshura për duhan -200 000 afishe -10 000 postere

- Numër i broshurave të shpërndara - Lloj i broshurave të shpërndara - Lloj i materialeve të shpërndara


Aktivitet 3.4 Zbatim i Fushatës në shkollat të orientuara drejt popullatës së re për parandalim nga varshmëria nga duhani

-TV dhe Radio spote të përpunuara dhe të transmetuara -Mysafirë nëpër media -Ligjërata të realizuara në orë klasash në shkollat fillore dhe të mesme -Takime të mbajtura të prindërve

-Numër i transmetimeve të spoteve -Numër i paraqitjeve si mysafir -Numër i orëve të mbajtura -Numër i takimeve të mbajtura

Viti 2009 MSH, SHQ,ERMSH, 10 Ente pë rmbrojtje shëndetësore,Ministria e Arsimit, Byroja për zhvillim të arsimit


- Paraqitje në media -Takime të realizuara të shërbimeve profesioniste me prindërit, takimet e priondëve dhe vizitat në terren (këshilla prindërore)

Aktivitet 3.5 Edukim për ngritje të vetëdijes për rreziqet nga pirja dhe nga ekspozimi në tym duhani tek të rinjt

-Më shumë të rinj të informuar dhe të edukuar për pasojat e dëmshme nga duhani

-Numër i ngjarjeve të mbajtura edukative

Viti 2009 MSH, SHQ, ERMSH, 10 Ente për mbrojtje shëndetësore

Aktivitet 3.6 Fushatë mediale e orientuar drejt popullatës së re për parandalimin nga varësia nga alkooli

-TV dhe radio spote të përpunuara dhe të transmetuara -Prezantime në media

-Numër i transmetimeve të spoteve -Numër i prezantimeve

Viti 2009 MSH, Shoqata të qytetarëve, ERMSH, 10 Ente për mbrojtje shëndetësore

Aktivitet 3.7 Edukim për ngritje të vetëdijes për rreziqet nga alkooli tek të rinjt

-Më shumë persona të rinj të informuar dje të edukuar për pasojat e dëmshme nga alkooli

-Numri i i ngjarjeve të mbajtura edukative

Viti 2009 MSH , SHQ, ERMSH, 10 Ente për mbrojtje shëndetësore

Aktivitet 3.8 -Hapje e qendrave të reja për trajtim të të varurve nga droga (ММТ, Drug free)

-Trajtim me kohë dhe i përmirësuar -Qasje e rritur në institucione

-Numër i qendrave të reja të hapura

Viti 2009 MSH, SHQ, NJVË

Aktivitet 3.9 Mundësim i më shumëë llojeve të trajtimit të terapi susticione

-Trajtim efektiv i përshtatur në nevojat individuale

-Numër i programeve të reja të vendosura me terapi substitucione

Viti 2009 MSH, SHQ, Byro për ilaçe

Aktiivtet 3.10 Vendosje në listë pozitive të optantëve antagonistë

-Çmim i zvogëluar -Qasje më e madhe

-Një antagonist opijant i vendosur në listë

Viti 2009 MSH, Fond për shëndetësi, byro për ilaçe

Aktivitet 3.11 Hapje e qendrave ditore për parandalim, trajtim dhe rehabilitim, si dhe për detoksim nga alkooli dhe droga

- Trajtim me kohë dhe i përmirësuar -Qasje e rritur në institucione

-Numër i qendrave të reja të hapura

Viti 2009 MSH, NJVL, SHQ, MPPS


Aktivitet 3.12 Vërtetim i terapive farmakologjike për ndërprerje me abuzimin e alkoolit

-Trajtim efektiv i përshtatur në nevoja individuale

-Numër i programeve të reja të vendosura me terapi substitucione

Viti 2009 MSH, SHQ

Aktivitet 3.13 Trajnim dhe arsimim i të rinjve të stabilizuar të varur nga droga dge PAS të rjera

-Më shumë të varur të riintegruar të stabilizuar

-Numër i të rinjve të varur të trajnuar

Viti 2009 Ministruia e Arsimit dhe Shkencës, MSH, SHQ, NJVL, Qendra për arsim të të moshuarve, Qendtra për arsim profesional

Aktivitet 3.14 Kreditim i punësimit të të rinjve të varur të stabilizuiar të trajnuar

- Më shumë të varur të risocializuar tlë stabilizuar -Më shumë destigmacion

-Numër i ri ti të rinjve të punësuar me varshmëri të stabilizuar

Viti 2009 Ministria e Ekonomisë, Ministria e Punës dhe Politikësm Sociale, Oda ekonomike, subjekte ekonomike, APP RM-së

Qëllimi 4: Parandalim i përforcuar nga lëndimet tek të rinjtë

Aktivitet 4.1 Fushatë për avancim të njohurive dhe sjelljet e të rinjve në qarkullim

-Respektim konsekuent i ligjit për siguri në qarkullim -Numër i zvogëluar i lëndimeve tek të rinjt pjesëmarrës në komunikacion

-Numër i aksidenteve që i kanë për të rinjt

Viti 2009 MASH, MPB, ERMSH, HSQ dhe Kryqi i Kuq

Aktivitet 4.2 Fushatë për MOS përdorim të armës së ftohtë apo zjarri tek të rinjt

-Respektim konsekuent i ligjit për armë - Numër i zvogëluar i konflikteve mes të rinjve, në të cilat është përdorur arma

- Numër i konflikteve mes të rinjve, në të cilat është përdorur arma

Viti 2009 MPB

Aktivitet 4.3 Fushatë për respektim të masave për siguri në

-Respektim i ndërsjellë i ligjit për siguri në qarkullim - Lëndime të zvogëluara të të

- % e lëndimeve të personave të rinj, pjesëmarrës direkt apo

Viti 2009 MPB, ERMSH, 10 Ente për mbrojtje shëndetësore


komunikacion rinjve pjesëmarrës direkt apo indirekt në komunikacion

indirekt në komunikacion

Aktivitet 4.4 Vendosje e masave për organizim profesional të shërbimeve rojtare në shkolla, internate,konvikte studentësh dhe fëmijësh

-Respektim konsekuent i ligjit për armë -Proces i përmirësuar dhe transparent për vendosje të shërbimeve rojtare profesionalisht të organizuar në shkolla -Numër i zvogëluar i konflikteve në hapsirta shkollore

- Numër i konflikteve në hapësirat shkollore

Viti 2009 NJVL, MPB, Ministria e Ekonomisë

Aktivitet 4.5 Fushatë për ndalesë të shitjes së alkoolit të të miturve

-Më shumë të rinj të përfshirë dhe të informuar për moskonsumim të alkoolit - Numër i zvogëluar i të rinjëve të cilët kanë bërë kundërvajtje dhe vepra penale nën ndikimin e alkoolit

-Numër i të rinjve të cilët kanë vepra penale dhe kundrvajkëse nën ndikimin e alkoolit

Viti 2009 MSH , SHQ, NJVL, ERMSH, 10 Ente për mbrojtje shëndetësore

Aktivitet 4.6 Fushatë për parandalimin e dhunës interpersonale tek të rinjt – bullying

-Rritje e vetëdijes për problemin e dhunës interpersonale tek të rinjt -Sjellje e zvogëluar e dhunshme tek të rinjt

-Numër i zvogëluar i viktimave të bullying -Numër I vogëkl I shkaktarëve të bullying -Morbiditet dhe mortalitet i zvogëluar nga vdekja e dhunshme (bullying) tek të rinjt

Viti 2009 ERMSH, Ministria e Shëndetësisë, 10 rajonale ЗЗЗ


6.5 Tabela – Plani aksional për prioritetin Participimi i të rinjve

Qëllime dhe aktivitete Rezultate të pritura Indikatorë Periudha kohore Përgjegjësi

Qëllimi 1: Informim më i madh dhe motivimi i të rinjve që në mënyrë aktive të marrin pjesë në të gjitha nivelet dhe në të gjitha format e jetës shoqërore

Aktiviteti 1.1 Fushatë për promovimin e nevojës nga pjesëmarrja e rinisë me theks të veçantë të femrës së re në procesin e marrrjes së vendimeve

- Janë shtypur 350 000 flaerë -Janë shtypur 350 000 broshra -50% e të rinjve janë të informuar-Janë organizuar 30 ngjarje lokale dhe rajonale -Është rritur ndërgjegjia e të rinjve në të gjitha nivelet në jetën shoqërore -Prezantimi i shembujve të suksesshëm

-Numri i flaerëve të shtypur -Numri i broshurave të shtypura -%e të rinjve të cilët janë të informuar -Numri i ngjarjeve të organizuara lokale dhe rajonale

Viti 2009 Qeveria e RM-së

Aktiviteti 1.2 Përkrahje financiare e shoqatave kombëtare dhe lokale për administrimin e tyre dhe punën e programuar

-Janë vendosur 15 programe të zhvilluara funksionale të shoqatave rinore -Është rritur përqindja e anëtarësimit të së rinjve

-Numri i programeve të zhvilluara -Të dhëna krahasuese për % e anëtarrësimit të së riinjve në shoqatat rinore

Janar 2009 në mënyrë të vazhdueshme deri në vitin 2015

Qeveria e RM-së , Ministria e Financave (2% nga lojërat e fatit)

Aktiviteti 1.3 Hapja e zyrave për përkrahjen dhe promovomin e pjesëmarrjes rinore dhe vullnetarizmit

-Janë hapur 15 zyra - Janë promovuar vlerat e pjesëmarrjes rinore dhe punës vullnetare

-Numri i zyrave të hapura -Vizitueshmëria e zyrave - Numri i të rinjve që janë paraqitur si vullnetarë në vitin 2009

Viti 2009 NJPL, ARS, Qeveria e RM-së


Qëllimi 2: Janë krijuar kushte për pjesëmarrjen e të rinjve në proceset e miratimit të vednimeve në shkallë kombëtare dhe lokale

Aktiviteti 2.1 Ndryshime dhe plotësime të ligjit për PL

-Është siguruar pjesëmarrje e të rinjve në procesin e miratimit të vendimeve që kanë të bëjnë me të rinjtë, përmes ndryshimeve të ligjit të PL - 15 nëpunës të punësuar shtetërorë, të angazhuar për çështjet rinore në komunat -Janë mbajtur 3 debate publike për propozim ndryshimet e ligjit. -Pjesëmarrje e të paktën 2 përfaqësuesve të organizatave rinore në grupet e punës me propozim ndryshimet e ligjit

-Janë miratuar edhe plotësimi i ligjjit të PL - Numri i nëpunësve shtetërorë të punësuar në komunat, të angazhuar për çështje rinore - Numri i debateve publike -Numri i përfaqësuesve nga shoqatat rinore në grupet e punës

Janar-Dhjetor Viti 2009

ARS, Ministria e NJPL, BNJPL

Aktiviteti 2.2 Ndryshimi dhe plotësimi në kodin zgjedhor për 20% përfaqësim të të rinjve në Listat zgjedhore

-Është siguruar pjesëmarrja prej 20 % e të rinjve në Parlament dhe në këshillat e PL-së - Janë organizuar debate publike me partitë politike - Strukturat e formuara si Këshilli rinor ose Parlament rinor përmes të cilave do të kenë pjesëmarrje aktive në zgjidhjen e problemeve dhe çështjet që kanë të bëjnë me propozimet dhe politikat e qeverisë

-% e përfaqësimit të listave për zgjedhjet parlamentare dhe në këshillat e Vetëadministrimit Lokale.

Janar –Korrik Viti 2009

ARS, Ministria e Drejtësisë, BNJPL, MPL, Shoqata e qytetarëve


Aktiviteti 2.3 Përforcimi i kapaciteteve të organizatave për pjesëmarrjen e kapaciteteve të organizatave rinore për pjesëmarrjen rinore, përfaqësimi i barabartë i femrave dhe burrave në vendimmarrje

-50 shoqata rinore -Janë përfshirë 100 anëtarë nga shoqatat rinore -Janë organizuar 5 seminarë -Janë organizuar 10 trajnime -100 kopmjutera -100 tavolina pune -100 karrige -100 printera -100 aparate multi-funskionale

-Numri i shoqatve rinore të përfshira me përkrahjen -Numri i anëtarëve nga shoqatat rinore - Numri i seminareve të organizuara Numri i trajnimeve të organizuara -Numri i pajisjes teknike të siguruar dhe të mobiljeve për zyra të sistemuara sipas llojit

Viti 2009 Qeveria e RM-së, ARS, Shoqatat rinore të qytetarëve, shoqata të cilat punojnë në çështje femërore

Aktiviteti 2.4 Ndërtimi i kapaciteteve të administratës lokale dhe kombëtare për politikën rinore

-30 PL janë inkuadruar në procesin e ndërtimit të kapaciteteve -30 administruesit publikë nga institucionet shtetërorë të trajnuar për politikën rinore -Janë organizuar 20 trajnime

-Numri i komunave të inkuadruara në PL -Numri i administruesve nga insitucionet publike -Numri i trajnimeve të organizuara

Viti 2009 Qeveria e RM-së. ARS, NJPL, BNJPL

Aktivteti 2.5 Formimi i komsionit për të rinj pranë Kuvendit të RM-së

-Është formuar komsioni për të rinj në Kuvendin e RM-së me pjesëmarrjen e përfaqësuesve të rinj dhe kjo 4 anëtarë të ARS-së , të komisionit kombëtar për përgatitjen e PL për implementimin e SKR-së, komsioni SEGA dhe agjencia për programe evropiane dhe arsimore dhe mobilitet

Numri i anëtarëve të inkuadruar sipas trupave që i përfaqësojnë

Mars-Dhjetor Viti 2009

ARS, Parlament


6.6.Tabela – Plani aksional për prioritetin Informimi rinor

Qëllime dhe aktivitete Rezultate të pritura Indikatorë Periudha kohore

Përgjegjësi

Qëllimi 1: Janë vendosur mekanizma për përmirësimin e qasjes për informacione për të rinjtë në nivel lokal dhe në atë kombëtar

Aktiviteti 1.1 Krijimi i WEB portalit për informimin rinor (Shembull www.mladinskiinformativencentar.org.mk)

- Krijimi i web portalit (Sigurohet domen dhe hosting për internet) - Ekipi i formuar për përkrahjn e portalit (1 web master, 1 redaktor për përmbajtjen, 2 përkthyes) - Është vendosur rrjet prej 15 personash për kontakte lokale informative me interes të të rinjve - 200 vizitorë në ditë të web portalit - Promovohet web portali - Vendosen linqe me 20 organizata rinore , me Ministritë pranë Qeverisë së RM-së dhe me institucionet e tjera qeveritare - 150 000 fletushka në gazetat ditore - Reklaimim me 150 posterë dhe bilborde, katër herë në vit

- Numri i personave lokalë për kontakt informativ (të angazhuar në QIM) -Numri i vizitorëve në ditë në web portal - Nurmi i linqeve të vendosur me Ministritë pranë Qeverisë së RM-së dhe me institucionet e tjera qeveritare dhe me organizatat rinore - Numri i fletushkave në gazetat ditore -Numri i bilbordeve dhe posterëve dhe frekuaneca e reklamimit

Viti 2009 Qeveria e RM-së, shoqata rinore

Aktiviteti 1.2 Formimi dhe përkrahja e Qendrës Kombëtare Rinore (QKR)

-Formi i 15 QKR në komuna të ndryshme të RM-së -Ekip i formuar prej 3 anëtarësh për funksionimin e 3 anëtarëve për funskionimin në çdo QKR. -Informacione të siguruara me

-Nimri i QKR në komuna të ndryshme të RM-së -Numri i anëtarve në çdo QKR -Numri i vizitave në

Viti 2009 Qeveria e RM-së, ARS, Vetëadministrimi lokal, shoqatat rinore

http://www.mladinskiinformativencentar.org.mk/


përfshirjen e komponentit gjinor për -Vende të lira pune; -Insticione arsimore, rekreative dhe kulturore: -Realizimin e të drejtave sociale; -Mobilitet; -Trajnim; -Rikualifikim dhe udhëtime; -Çmime sportive; -Vullnetarizim.

QKR - Lloji i informacioneve që kërkohen

Aktiviteti 1.3 Promovimi i ligjeve të cilat ndikojnë mbi përmirësimin e informimit rinor duke përfshirë edhe barazinë gjinore

- Janë mbajtur 50 tribuna në shkallë lokale -Distribuimi i 150 000 fletushkave -Janë përgatitur 50 000 broshura me stil të kuptueshëm për të rinjtë -youth friendly (Rezultatet e mësipërme janë për promovimin e : *Ligjit për afrim të lirë për informacionet e karakterit publik *Ligjit për mundësi të barabarta *Ligj për vullnetarizim) -Rrritja e informimit të të rinjve

-Numri i tribunave të mbajtura në shkallë lokale -Numri i flaerëve të distribuar -Numri i broshurave të përgatitura për promovimin e ligjit për hyrje të lirë te informacionet (stil të kuptueshëm për të rinjtë- -youth friendly)

Viti 2009 Ministria e Drejtësisë, BNJPL. NJPL dhe shoqatat rinore Komsioni për mbrojtjen e hyrjes të lirë te infrmacionet me karkater publik

Aktiviteti 1.4 Përkrahja e mediave kombëtare dhe lokale për përmirësimin e kuantitetit dhe kualitetit të përmbajtjeve për të rinjtë

-Emisione javore rinore në 2 televizione kombëtare dhe në 10 televizione lokale - Emisione javore rinore në 2 Radio kombëtare dhe në 10 Radio lokale -Informator rinor mujor i përpunuar, në përbërje të gazetave ekzistuese ditore -10 % e të rinjve të RM-së i ndjekin programet rinore

- Numri i emisioneve javore rinore në 2 televizionet kombëtare dhe në 10 televizionet lokale - Numri i emisioneve javore rinore në 2 Radio kombëtare dhe në 10 Radio lokle -Numri i Informatorit rinor mujor të

Viti 2009 Këshilli i Radiodifuzionit Qeveria e RM-së, ARS


përpunuar, në përbërje të gazetave ekzistuese ditore -% e të rinjve të RM-së i ndjekin programet rinore

Aktiviteti 1.5 Përgatitje për hapjen e radios rinore (opsion, internet radio.)

- Hapësira të siguruara -Ekip i formuar i radios rinore -Dokumentacion teknik i siguruar -Sigurohet pajisje teknike

-Numri i anëtarëve të ekipit - Karakteristikat e mjedisit të siguruar - Lloji i pajisjes së siguruar teknike

Mars-Dhjetor viti 2009

Qeveria e RM, ARS, Organizatat rinore

Qëllimi 2: Qasje të barabartë për informacionet e të rinjve nga mjediset rurale, grupe të rinjsh të margjinalizuara dhe të rinj nga bashkësitë etnike

Aktiviteti 2.1 Takime informative me të rinj për mundësi për qasje të infoirmacioneve

-Janë mbajtur 168 takime me të rinj nga mjediset rurale nga 2 në çdo komunë -Janë mbajtur 84 takime me të rinj të bashkësive etnike -Janë mbajtur 84 takime me të rinj me pengesa në zhvillim

-Numri i takimeve me të rinj nga mjediset rurale të çdo komune -Numri i takimeve me të rinj me nevoja të posaçme

Viti 2009 Shoqata rinore , Ministria e Punës dhe Politikës Sociale NJPL, Qeveria e RM-së Këshilli i Radiodifuzionit

Aktiviteti 2.2 Rritja e programeve për të rinj me pengesa në zhvillim

-Programe të realizuara për të rinj me pengesa në zhvillim të paktën një herë në javë në Televizionin e Maqedonisë - Radio programe të realizuara për të rinj me pengesa në zhvillim të paktën një herë në javë në Radion e Maqedonisë

-Numri i emisioneve në Televizionin e Maqedonisë - Numri i emisioneve në Radion e Maqedonisë - Frekuenca e TV-emisioneve dhe emisioneve të radios

Viti 2009


Aktiviteti 2.3 Rritja e përmbajtjeve të pranishme në mediat për komunitete etnike

-Realizimi i programeve rinore në televizionet kombëtare, për të rinjtë e bashkësive etnike të paktën dy herë në muaj -Programe të realizuara rinore në radio për të rinjtë nga komunitetet etnike të paktën dy herë në muaj —Programe të realizuara rinore në mediat e shtypit për të rinj nga kominitetet etnike të paktën dy herë në muaj.

- Numri i programeve rinore gjatë muajit në TVM2 - Numri i radio programeve në muaj në RM programin e kombësive -Numri i përmbajtjeve rinore në muaj në një nga gazetat në gjuhët e kombësive.

Viti 2009 Qeveria e RM-së, Këshilli i Radiodifuzionit

Aktiviteti 2.4 Përgatitja dhe distribuimni i kopjeve falas nga ―Infirmatori rinor‖ për të rinjtë nga mjediset rurale

-Në muaj janë përgatitur dhe distribuar 10 000 informatorë rinorë për të rinj nga mjediset rurale -10% është rritur informimi te të rinjtë e mjediseve rurale

-Numri i kopjeve të distribuara në muaj -Të dhëna krahasuese për % të të rinjve të informuar nga mjediset rurale

Viti 2009 ARS. Shoqata rinore e qytetarëve

Aktiviteti 2.5 Hapja e Info pikave në mjediset rurale (qasje falas dhe trajnim për përdorimin e internetit)

-Janë hapur edhe 15 pika funksionale info me nga 3 komjutera personalë të vendosur në bashkësitë vendore ose shkollat -Rritja e nivelit të informimit të së rinjve nga mjediset rurale

-Numri i info pikave të pajisura përkatësisht -% i të rinjve nga zonat e përfshira rurale Janë informuar përmes info pikave.

Maj-Dhjetor Viti 2009

Qeveria e RM-së. ARS, NJPL, shoqatat rinore

Qëllimi 3 Është përmirësuar imazhi i të rinjve në mediat

Aktiviteti 3.1 Fushatë për përmirësimin e imazhit të së rinjve në mediat (tv, radio, marrje pjesë si të fruar, bilborde, bilborde ndriçuese dhe /city lights)

-Ndryshime pozitive të mendimit publik lidhur me tejkalimin e stereotipeve dhe paragjykimeve -180 transmetime TV klipe në 3 televizione kombëtare -180 transmetime radio klipe në 3 televizione kombëtare -30 pjesëmarrje si të ftuar në

- Numri i transmetimeve të TV klipeve në televizionet kombëtare -Numri i transmetimit të radio klipeve në radiacion kombëtar Numri i marrjes pjesë

Mars-Prill Viti 2009

Qeveria e RM, ARS, Organizatat rinore


televizione kombëtare -30 pjesëmarrje si të ftuar në Radio kombëtare(dy muaj) -100 bilborde -200 bilborde ndriçues -5% pjesëmarrje më të madhe të të rinjve në media

si të ftuar në televizione kombëtare - Numri i marrjes pjesë si të ftuar në radio (dy muaj) -Numri i bilbordeve -Numri i bilbordeve ndriçues për % të pjesëmarrjes së të rinjve në mediat.

Aktiviteti 3.2 Përgatitja e TV emsioneve me prezantimin e ngjarjeve të sukseshme për të rijntë duhe e ruajtur barazinë gjinore.

-Janë përgatitur dhe realizuar 12 TV emisione për të rinj (një herë në muaj) në televizionet kombëtare -Janë përgatitur dhe realizuar filma (ngjarje të suksesshme) të shfaqur në televizionet kombëtare

-Numri i TV emisioneve në televizionin kombëtar -Numri i filmave dokumentarë që do të jenë të shfaqur në televizionin kombëtar

Viti 2009 Qeveria e RM-së,Këshilli i Radiodifuzionit, organizata rinore

Aktivitet 3.3 Trajnim i gazetarëve

-Sensibilizimi i lidhur me paraqitjen e imazhit të së rinjve në media. - 6 trajnime për gazetarë në nivel rajonal

- Numri i trajnimeve për gazetarë në shkallë rajonale - Numri i pjesëmarrësve në trajnime

Janar-mars Viti 2009

Qeveria e RM-së, organizata rinore


6.7 Tabela –Plan aksional për prioritetin Kulturë

Qëllime dhe aktivitete Rezultate të pritura Indikatorë Periudha kohore

Përgjegjësi

Qëllimi 1: Në mënyrë aktive sigurohet përkrahja për projekte nga fusha e kulturës të krijuara nga të rinjtë

Aktiviteti1.1 Projekte rinore kulturore nga fusha e veprimtarisë dramaturgjike, ajo e pikturës dhe muzikës dhe botimeve, duke ruajtur barazinë gjinore.

-Projekte të realizura kulturore rinore nga fusha e veprimtarisë dramaturgjike. - Projekte të realizura kulturore rinore nga fusha e veprimtarisë së pikturës - Projekte të realizura kulturore rinore nga fusha e veprimtarisë muzikoro-skenike - 20 shfaqje drame - 15 ekspozita pikture - 20 aktivitete muzikoro-skenike - 10 libra të autorëve të rinj

- Numri i shfaqjeve të dramës - Numri i ekspozitave të pikturës - Numri i aktiviteteve muzikoro-skenike -Numri i librave të autorëve të rinj

Viti 2009 Ministria e Kulturës, organizatat rinore, fondacione, ARS , Sekretariati i përgjithshëm i Qeverisë së RM-së, Sektori për bashkëpunim me OJQ

Aktiviteti 1.2 Projekte rinore subkulturore dhe projekte të cilat përkrahin media të reja dhe shprehje eskperimentale estetike.

-Projekte rinore të realizuara të mediave të reja - Projekte rinore të realizuara të shprehjes eskperimentale estetike. -10 projekte rinore të mediave të reja dhe shprehjes eskperimentale estetike.

- Numri i projekteve rinore të mediave të reja dhe shprehjes eksperimentale estetike



Aktiviteti 1.3 PR Përkrahje e projekteve kulturore rinore

-Mbulimi medial i projekteve rinore kulturore -Opinin është njohur me projektet kulturore rinore -30% e opinionit është e njohur me projektet kulturore rinore.

-Prania në 30% të mediave -% nga opinioni ësht i njohur me projktet rinore kulturore


Aktiviteti 1.4 Trajnim nga fusha e menaxhmentit kulturor për krijuesit e projekteve rinore

-10 trajnime të realizura nga fusha e menaxhimit kulturore -Janë përmirësuar dijet nga fusha e menaxhimit kulturor.

-Numri i trajnimeve të realizuara nga fusha e menaxhimit kulturor


Qëllimi 2: Në mënyrë aktive jepet përkrahje e talenteve të reja të cilët krijojnë në fushën e kulturës

Aktiviteti 2.1 Dhënia e bursës talenteve nga fusha e kulturës dhe artit

-10 talente të reja nga fusha e kulturës dhe artit kanë fituar bursë

- Numri i bursave të dhëna

Viti 2009 Ministria e Kulturës

Aktiviteti 2.2 Përkrahje financiare e performansave debituese premierë

-10 performansa debituese premierë të realizuara

-Numri i erformansave debituese premierë

Viti 2009 Min e Kulturës, fondacione


Qëllimi 3: Përforcimi i kulturës së tolerancës midis të rinjve

Aktiviteti 3.1 Përpunimi i programit për përforcimin e kulturës së tolerancës

-Është përgatitur program cilësor dhe i realizueshëm për përforcimin e kulturës dhe tolerancës

- Numri i takimeve të realizuara - Lloji i përmbajtjeve dhe aktiviteteve në program

Viti 2009 Ministria e Kulturës, shoqata të qytetarëve, ekspertë

Aktiviteti 3.2 Përkrahje e projekteve që promovojnë kulturën e tolerancës

- 5 projekte të realizuara të cilat promovjnë kulturën e tolerancës

-Numri i projekteve të realizuara

Viti 2009 Ministria e Kulturës, shoqata të qytetarëve, fondacione

Qëllimi 4: Është përmirësuar jeta në mjediset rurale

Aktiviteti 4.1 Përkrahja e projekteve rinore të destinuar për dhe nga të rinjtë e mjediseve rurale

-Është përkrahur të paktën nga një projekt rinor i destinuar për dhe nga të rinjtë e mjediseve rurale

-Numri i projekteve të realizuara në çdo komunë rurale ku nuk funksionon institucioni kulturor.

Viti 2009 Ministria e Kulturës, fondacione, shoqata të qytetarëve

Aktiviteti 4.2 Pasurimi i ofertës kulturore për mjediset rurale

- Mbajta e manifestimit kulturor të paktën një herë në dy muaj

-Numri i manifestimeve të mbajtura kulturore

Viti 2009 Ministria e Kulturës BNJPL, Ministria e Vetëadministrimit Lokal, SHQ

Qëllimi 5: Është siguruar përfaqësim adekuat i të rinjve në institucionet kulturore

Aktiviteti 5.1 Inkuadrimi i të rinjve në trupat e institucioneve kulturore duke përfshirë edhe barazinë gjinore

-Të rinjët në mënyrë reprezentative janë inkuadruar në procesin e krijimit të politikës kulturore

-Numri i institucioneve me të rinj të inkuadruar në këshillat mbikëqyrës

Viti 2009 Ministria e Kulturës, BNJPL, Ministria e Pushtetit Lokal.


6.8 Tabela Plan aksional për prioritetin e Punës rinore lokale

Qëllime dhe aktivitete Rezultate të pritura Indikatorë Periudha kohore Përgjegjësi

Qëllimi 1: Është përmirësuar jeta asociative e të rinjve

Aktiviteti 1.1 Organizimi i programeve edukative për promovimin e stileve të shëndosha të jetesësë dhe përfaqësim i barabartë gjinor

-Janë realizuar programe edukative në nivel lokal Është rritur informimi për një stil të shëndoshë jetese (Janë përfshirë 25000 pjesëmarrës)

-Numri i programeve të realizuara edukative -Numri i pjesëmarrësve të përfshirë në shkallë kombëtare

Viti 2009 Njësitë e vetëadministrimit lokal, Ministria e Arsimit dhe Shkencës, ARS, Shoqatat rinore

Aktiviteti 1.2 Hapja e qendrave rinore informative në bashkësitë lokale.

-Janë hapur 10 qendra informative rinore -Është rritur informimi për 10% për aktivitetet që kanë të bëjnë me to.

-Numri i qendrave të hapura informative rinore -Të dhëna të krahasuara për % të pjesëmarrjes së të rinjve në aktivitete.

Viti 2009 Vetëadministrata Lokale, Shoqatat rinore, ARS

Aktiviteti 1.3 Trajnim-Programe për rritjen e pjesëmarrjes rinore

-Janë organizuar 15 trajnim-programe për punën e rinisë lokale në 30 komuna -Janë ndërmarrë 2 iniciativa për pjesëmarrjen e të rinjve në bashkësitë lokale

-Numri i trajnimeve në shkallë lokale në 30 komuna -Numri i pjesëmarrësve pas trajnimit -Numri i iniciativave

Viti 2009 Shoqatat rinore, ARS, Sekretariati i përgjithshëm i Qeverisë së RM-së, Sektori për bashkëpunim me OJQ-të


Aktiviteti 1.4 Aksione për mbrojtjen e mjedisit të jetesës

-4 aksione të realizuara -250 pjesëmarrës të rinj nga aksioni -Mjedise më të pastërta jetese

-Numri i aksioneve në shkallë lokale në 30 komuna -Numri i pjesëmarrësve të rinj në aksion

Viti 2009 Shoqata rinore, Ministria e Mjedisit të Jetesësë, ARS, Njësitëe Pushtetit Lokal

Qëllimi 2: Është rritur pjesëmarrja aktive e të rinjve përmes zhvillimit të strategjive lokale rinore

Aktiviteti 2.1 Përpunimi i planit aksional për zhvillimin e strategjive lokale rinore

-Formimi i grupit punues nga 12 persona për përpunim -Janë mbajtur 8 takime pune -Është përgatitur plan aksional.

-Numri i anëtarëve të inkuadruar në grup -Numri i seminareve -Plan aksional i miratuar

Јanar-Maj Viti 2009

Qeveria e RM-së, ARS. Shoqata rinore

Aktiviteti 2.2 Formimi i trupave të veçantë koordinativë për bashkëpunim me shoqatat rinore

- Janë formuar 15 trupa koordinativë -Janë disejnuar dhe implementuar 25 projekte rinore

-Numri i trupave koordinative të formuar -Numri i projekteve të reja rinore

Maj –Dhjetor Viti 2009

Njësitë e Pushtetit Lokal Shoqata rinore ARS

Aktviteti 2.3 Përgatitja e një ciceroni për bashkëpunim të strategjive lokale rinore.

-Ciceron i përpunuar për përkrahjen e strategjive rinore -10% e iniciativave të ndërmarra për përpunimin e strategjive lokale rinore.

-Numri i ciceronëve të distribuar -Numri i iniciativave të ndërmarra

Janar-Mars Viti 2009

ARS, Shoqata rinore

Aktvitet 2.4 Trajnim i ELS dhe shoqatat rinore për përgatitjen e strategjive rinore lokale.

-Rritet kapaciteti i ELS për krijimin e politikave të reja -Ngrihet ndërgjegjia e poltikës rinore -Rritet bashkëpunimi midis shoqatave rinore dhe ELS

-Numri i nëpunësve shtetrorë të trajnuar nga ELS -Numri i të rinjve të trajnuar nga shoqatat rinore

Viti 2009 Agjencia e rinisë dhe sportit, BNJPL. Koalicioni SEGA, Shoqata e qytetarëve


Aktiviteti 2.5 Krijimi dhe përkrahja për përgatitjen e strategjive lokale rinore

- 10% të komunave filluan me përpunimin e LMS-së - Është siguruar përkrahje financiare nga ana e Qeverisë

- Numri i strategjive të përgatitura - Numri i strategjive të miratuara

Viti 2009 ARS, NJPL, , Ministria e VL, BNJPL, Qeveria e RM-së

Qëllimi 3: Është përmirësuar gjendja materiale dhe finaciare e shoqatave të qytetarëve

Aktiviteti 3.1 Përkrahja financiare për shoqatat rinore

-Janë ndarë 30 grante në 30 komuna

-Numri i granteve të ndara Viti 2009 Ministria e Financave, Njësia e Vetëadministrimit Lokal, ARS. Qeveria e Republikës së Maqedonisë

Aktivteti 3.2 Përkrahje materiale për shoqatat rinore

- Janë ndarë 10 mjedise afariste në 10 komuna -Është siguruar pjise për 10 mjedise afariste (20 kompjutera personale, pajisje përkatëse për zyra, 10 printera, si dhe internet falas)

-Numri i mjediseve të ndara afariste - Numri dhe lloji i pajisjes së siguruar për 10 mjedise afariste

Viti 2009 Njësitë e Pushtetit Lokal, LAM, Qeveria e Republikës së Maqedonisë

Aktiviteti 3.3 Organizimi i trening-programeve për nevojat e shoqatave rinore për organizatat të cilat veprojnë në shkallë lokale.

-15 organizata përdoruse të trajnim-programeve - 12 – 18 pjesëmarrës nga çdo organizatë

-Numri i organizatave si përdorues -Numri i pjesëmarrësve nga çdo organizatë

Viti 2009 Sekretariati i përgjithshëm i RM-së, sektori për bashkëpunim me OJQ-të, ARS, Shoqata qytetare


Aktiviteti 3.4 Përkrahje e organizatave kombëtare rinore

-40% realizimi i planeve dhe programeve vjetore - Janë ndarë 5 mjedise afariste -Është siguruar pajisje për 5 mjedise afariste (10 kompjutera personale, pajisje përkatëse për zyra, 5 printera, si dhe internet falas)

-% e realizimit të planeve dhe programeve -5 mjedise afariste -Pajisje për 5 mjedise afariste (10 komjutera personale, pajisje përkatëse për zyra, 5 printera, si dhe internet falas)

Viti 2009 Qeveria e RM-së, ARS, Njësitë e Pushtetit Lokal


7. Pjesëmarrësit në procesin e Përgatitjes të Planit aksional për implementimin e strategjisë kombëtare për të rinj

7.1 Anëtarët e Komisionit Kombëtar për përgatitjen e Planit aksional për implementimin e Strategjisë Kombëtarre për të rinj

NUMRI

EMRI DHE MBRIEMRI

INSTITUCIONI/ORGANIZATA

1. Svetlana Pineva Lazarovska Ministria e Arsimit dhe Shkencës

2. Maxhide Beqiraj Ministria e Kulturës

3. Julijana Georgievska Ministria e Drejtësisë

4. Lirie Elezi Ministria e Pushtetit Lokal

5. Dejan Panovski Ministria e Mjedisit të Jetesës dhe Planifikimit Hapësiror

6. Liljana Bojaxhievska Ministria e Financave

7. Snezhana Mançeva Agjencia kombëtare për programet arsimore evropiane dhe mobilitet

8. Sejdi Xhemaili Ministria e Punës dhe Politikës Sociale

9. Lupço Mickovski Komuna Sopishte, BNJPL

10. Sasho Stefanovski Ministria e Shëndetësisë

11. Snezhana Stefanovska Agjencia e Rinisë dhe Sportit

12. Darko Stefanovski Ministria e Punëve të Brendshme

13. Riste Shurbevski Lidhja e studentëve të Universitetit Shën Cirili dhe Metodij - Shkup

14. Katerina Georgievska Aleanca rinore e femrave IVKA Maqedoni

15. Ivan Shterjovski UMSA Maqedoni

16. Hristijan Jankullovski HOPS – Opsione për jetë të shëndetshme-Shkup

17. Daniela Kërstevska Këshilli Rinor –Prilep

18. Vladimir Ristevski Pradigma e Re –Manastir

19. Aleksandar Kirkovski UMKA –Maqedoni

20. Nikolla Stankoski Qendra vullnetare – Shkup


7.2 Pjesëmarrës në Grupin e punës për prioritet Arsimin

NUMRI

EMRI DHE MBRIEMRI


1. Riste Shurbevski Lidhja e studentëve të Universiteti Shën Cirili dhe Metodij Shkup

2. Aleksandar Makarijoski Lidhja e studentëve të Universitetit Shën Cirili dhe Metodij Shkup

3. Dushan Bekiriq Lidhja e nxënësve të shkollave të mesme të Maqedonisë

4. Sebihan Demirevski Romaverzitas

5. Tanja Nelkovska Forumi rinor OKO-Strugë

6. Ivica CekovskI Y-PEER

7. Aleksandar Bogatinov Organizata e grave të Komunës Sveti Nikole

8. Valentina Paunkovska Z.ZH Koha e artë -Vinicë

9. Viki Simova Z.ZH Koha e artë -Vinicë

10. Konstantin Hristov Ministria e Arsimit dhe Shkencës

11. Vllado Talevski

Lidhja e studentëve të Universitetit Shën Klimenti i Ohrit – Manastir

12. Cvetanka Malçeska SH.F Llazo Angjelov – Shkup

13. Zoran Ilieski Koalicioni i orgaanizatave rinore SEGA


7.3 Pjesëmarrës në grupin e punës për prioritetin Vetëpunësim rinor

NUMRI

EMRI DHE MBRIEMRI


1. Aneta Vllahova Ministria e Punës dhe Politikës Socciale

2. Sejdi Xhemaili Ministria e Punës dhe Politikës Sociale

3. Bojana Ilievska Ministria e Financave

4. Nada Koçovska Agjencia për punësim e Republikës së Maqedonisë

5. Vesna Davidovska KSS

6. Sanja Babushkovska Konfederata e punëdhënësve në Republikën e Maqedonisë

7. Radojka Helman Denkovska Lidhja e Sindikatave të Maqedonisë

8. Ivan Shtejrovski UMSA Maqedoni

9. Nenad Rashoviq Lidhja e Sindikatave të Maqedonisë

10. Aleksandar Andonoviq Lidhja e Sindikatave të Maqedonisë

11. Zoran Ilieski Koalicioni i organizatave rinore SEGA


7.4 Pjesëmarrës në grupin e punës për prioritetin Cilësia e Jetesës

NUMRI

EMRI DHE MBRIEMRI


1. Elena Xhartovska Qendra për arsim joformal ―TREKËNDËSHI‖ –Shkup

2. Konstantin Koteski Forumi rinor OKO – Strugë

3. Magdalena Taslevska Qendra vullnetare –Shkup

4. Zlatko Shurdovski Forumi rinor OKO-Strugë

5. Katerina Georgievska Asociacioni femëror IVKA Maqedoni

6. Vladimir Sodiq Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Ekonomisë së Ujërave

7. Dejan Gaxhovski Ministria e Mjedisit të Jetesës dhe planifikimit hapësiror

8. Dimçe Markovski Qendra vullnetare –Shkup

9. Simona Ainovska UMSA-Maqedoni

10 Snezhana Stefanovska Agjencia e Rinisë dhe Sportit



7.5 Pjesëmarrës në grupin e punës Shëndetësi dhe parandalim

NUMRI

EMRI DHE MBRIEMRI


1. Daniel Kallajxhieski SHQ HERA –Shkup

2. Darko Sokolov Kryqi i Kuq i Republikës së Maqedonisë

3. Lazar Bundev SHQ Mirëbesimi ―Doverba‖ - Shkup

4. Millorad Jeremiq Qendra për shëndet mendor

5. Sanja Dimovska Ministria e Shëndetësisë

6. Sandra Kuzmanovska UNAIDS

7. Hristijan Jankullovski HOPS – Opsione për jetë të shëndetshme

8. Danica Dukas Organizata e grave e Komunës Sveti Nikole



7.6 Pjesëmarrës të grupit punues për prioritetin Participimi i të rinjve

NUMRI

EMRI DHE MBRIEMRI


1. Verica Sekovska OJQ Dielli i romëve-Gradsko

2. Daniela Kërsteska Këshilli Rinor –Prilep

3. Јulijana Vitanova Instituti për demokraci, solidaritet dhe shoqëri civile

4. Katerina Koneska Ambasada e parë e fëmijëve në botë – Megjashi

5. Arsova Emilia PPC - Shtip

6. Lupço Mickovski Komuna Sopishte, BNJPL

7. lena Koçoska Polio Plus – Shkup

8. Janevska Sanja MOST – Shkup

9. Dejan Atanasov Qendër për aksion psikosocial dhe krize-Shkup

10. Snezhana Mançeva Agjencia kombëtare për programe arsimore evropiane dhe mobilitet

11. Dushan Tomshiq Ministria e Punës dhe Politikës Sociale

12. Esma Adiloviq Sekretariati i përgjithshëm i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë

13. Elizabeta Kërstevska Komuna Sopishte



7.7 Pjersëmarrës në grupin e punës për prioritetin Informimi rinor

NUMRI

EMRI DHE MBRIEMRI


1. Erol Ademov Shoqatat për shoqëri multuetnike dhe të drejtat e njeriut

2. Lençe Jankieva Qendra rinore aksion dhe dallim

3. Valentin Gjyrovski Agjencia për komunikim elektronik

4. Vladimir Ristevski SHQ Paradigma e Re -Manastir

5.

Dejan Kërstanov Sekretariati i përgjithshëm i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë

6. Igor Haxhievski SHQ LINK-Manastir

7. Branko Peshevski Qendra vullnetare – Shkup

8. Jelena Stamenoviq Radioja e Maqedonisë – Radio Shkupi

9. Seniha Zejnilloviq Lidhja e organizatave të grave të Maqedonisë



7.8 Pjesëmarrës në grupin e punës për prioritetin Kulturë

NUMRI

EMRI DHE MBRIEMRI


1. Aleskandar Kirkovski UMSA-Maqedoni

2. Maja Gjorgjevsska Instituti për zhvillimin e komuniteteve – Tetovë

3. Irena Trajkovska SSFLF –Shkup

4. Maxhide Beqiraj Ministria e Kulturës

5. Andrea Tevdovski UMSA-Maqedoni

6. Ilija Masalkovski Aurora

7. Lubica Stefanovska Ministria e Kulturës

8. Dragana Mitroviq Klubi rinor – Shtip

9. Zoran Ilieski Koalicioni për organizata rinore SEGA


7.9 Pjesëmarrës në grupin punues për prioritetin Puna rinore lokale

NUMRI

EMRI DHE MBRIEMRI


1. Lupço Velkovski Koalicioni i organizatave rinore SEGA

2. Arkin Jahiji Ministria e Punës dhe Politikës Sociale

3. Damjan Spasovski LMO - Life

4. Vishniq Fikret LMO - Life

5. Liljana Lazarevska Lidhja e studentëve të Universitetit Shën Cirili dhe Metodij –Shkup

6. Aleksandar Bogojevski Qendra Vullnetare –Shkup

7. Stankoski Nikolla Qendra Vullnetare –Shkup

8. Dimçe Markovski Qendra Vullnetare –Shkup



8. Literatura e përdorur

Dokumenta të përgatitur nga Qeveria e Republikës së Maqedonisë dhe ministrive kompetente:

Strategjia kombëtare për të rinj të Republikës së Maqedonisë

Strategjia kombëtare për arsim të Republikës së Maqedonisë dhe Plani aksional për implementim të strategjisë

Strategjia për uljen e numrit të ts papunësuarve 2006-2010

Program për punën e Qeverisë të R.M. 2006-2010

Strategjia kombëtare për punësim 2006-2010

Plani aksional për punësim 2006-2010

Plani operativ për programet aktive masa për punësim 2008

Programi operativ disamujor për resurset njerëzore 2007-2013 (IPA kom Analiza e nevojave nga aftësitë e tregut të punës në Republikën e Maqedonisë viti 2007)

Plani aksional për barazi gjinore 2007-2012

Programi për vetëpunësim i 250 personave të rinj

Programi për përkrahjen e formalizimit të bizneseve ekzistuese

Program për përgatitjen për punësim

Strategji për shëndetin e të rinjve

Strategjia për kontrollimin e duhanit, alkoolit, shëndetit mendor, HIV/SIDA dhunës familjare etij.

Strategjia kombëtare për parandalimin e dhunës familjare dhe plan aksional për implementimin e saj


Dokumenta të përgatitur nga institucionet e BE-së:

White Paper on Youth nga viti 2001

European Chapter for Participation of Young People in the Local and Regional Life

European Youth Pact 2005

European Policies Concerning Youth: Addressing the Concerns of Young People in Europe – Implementing the European Youth Pact and Promoting Active Citizenship

Communication Promoting Young People’s Full Participation in Education, Employment and Society adopted by the Commission in September 2007

Council Resolution of 25 November 2003 on Common Objectives for Participation by and Information for Young People


Издавач: Агенција за млади и спорт на Република Македонија Дизајн на корица: Дарко Вренцоски Преведувач на албански јазик: Марсида Петрофска-Трајко, Гордана Шемко, Дрита Зенку Преведувач од англиски јазик: Крсте Панџак Година на издавање: 2009 CIP –Каталогизација на публикација Национална и универзитетска библиотека „ Св. Климент Охридски ― , Скопје 316.346.32-053.6(497.7) АКЦИОНЕН план за имплементација на Национална стратегија за млади на Република Македонија = Action planfor implementation of the National youth strategy of the Republic of Macedonia = Plani aksionar për implementim të strategjisë Nacionale për të rinjtë në Republikën e Maqedonisë / ( преведувачи на албански јазик Марсида Петрофска-Трајко, Гордана Шемко, Дрита Зенку, превод од англиски јазик Крсте Панџак) .- Скопје: Агенција за млади и спорт на Република Македонија, 2009.- 252 стр. , 25 см Текст напоредно на мак. , англ. и алб. jазик ISBN 978-9989-2893-2-3 а) Млади – Национална стратегија - Македонија COBBIS.MK - ID 77617418