planting organic agriculture according to the philosophy of … · 2019-08-30 ·...

116 การท าเกษตรอนทรยตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเพอการพฒนาทยงยน

กรณศกษาปราชญชาวบานจงหวดนครสวรรค

Planting Organic Agriculture According to

The Philosophy of Sufficiency Economy for

Sustainable Development: A Case study of

Folk Gurus in Nakhonsawan Province

Narong Kridkajornkornkul

Abstract

The purposes of this study are to study the model of organic agriculture in accordance with the philosophy of sufficiency economy, and to study the consistence of the organic agriculture according to the philosophy of sufficiency economy with sustainable development. A qualitative research method was utilized. The study results found that folk gurus use the sufficiency economy philosophy as a tool for developing organic farming. They manage knowledge through creation, application and trial. Until the results of their knowledge findings were satisfactory, they disseminate them to others. They organized a network of exchange, sharing and join hand to solving problem together. The Organic Agriculture is consistent with six items of a sustainable

Received November 28, 2018; Accepted January 16, 2019 Master Student, School of Social and Environmental Development, National Institute of

Development Administration.

วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 7 ฉบบท 1 (2562) 117

Burapha Journal of Political Economy Vol. 7 No. 1 (2019)

development goals, namely: no poverty, zero hunger, good health, access to clean water and sanitation, responsible consumption and production, and climate action.

Keywords: Organic Agriculture, Sufficiency Economy Philosophy, Sustainable Develop-ment



การท าเกษตรอนทรยตามปรชญาของ เศรษฐกจพอเพยงเพอการพฒนาทยงยน


ณรงค กฤดขจรกรกล

บทคดยอ

การศกษานมวตถประสงค เพอศกษารปแบบการผลตเกษตรอนทรยตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และเพอศกษาความสอดคลองของการท าเกษตรอนทรยตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบการพฒนาทยงยน โดยใชการวจยเชงคณภาพ ซงผลการศกษาพบวา ปราชญชาวบานมหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนเครองมอในการพฒนาการท าเกษตรอนทรย มการจดการความร ตงแตการสรางประยกตใช และมการลองผดลองถกจนกระทงไดรบผลทนาพอใจจงเผยแพรความร นอกจากนนยงมการเชอมโยงเครอขายการเรยนร เพอแลกเปลยน แบงปน และชวยเหลอเกอกล การท าเกษตรอนทรยสามารถตอบสนองตอเปาหมายการพฒนาทยงยน 6 เปาหมาย ไดแก การลดความยากจน การเขาถงความมนคงทางอาหาร การมสขภาพทด การเขาถงระบบสขาภบาลและน าดมทสะอาด การผลตและการบรโภคอยางยงยน และการลดปญหาโลกรอน

ค าส าคญ : เกษตรอนทรย, ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง, การพฒนาทยงยน

ไดรบบทความ 28 พฤศจกายน พ.ศ. 2561; อนมตใหจดพมพ 16 มกราคม พ.ศ. 2562 นกศกษาปรญญาโท คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร



1. บทน า

การพฒนาของประเทศไทยในชวงศตวรรษทผานมา กอใหเกดความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พบวามาจากปจจยส าคญ 4 ประการ ไดแก ประการทหนง การเรงใชทรพยากรธรรมชาตเปนฐานในการผลตอยางสนเปลอง ขาดประสทธภาพ ขาดการบ ารงรกษาและขาดการฟนฟทรพยากรธรรมชาต ประการทสอง การจดการพนทจากการลงทนภาครฐทไมคมคา โดยการเรงขยายพนทการผลตในภาคการเกษตรอยางไมมประสทธภาพ และการใชพนทของภาคอตสาหกรรมในพนททมการวางโครงสรางพนฐานทางชลประทานเพอการเกษตรไว ประการทสาม การใชเทคโนโลยทางการผลตทไมเหมาะสมและขาดประสทธภาพ กอใหเกดการสนเปลองของปจจยการผลตและของเสยจากการผลตจ านวนมาก ประการสดทาย การขาดความ-เขาใจ และความรบผดชอบตอผลกระทบทเกดขนกบผ บรโภคและสงแวดลอมในกระบวนการผลต โดยผลกระทบดานสขภาพ พบวา ในชวงป พ.ศ. 2546-2555 มผ ปวยไดรบสารพษจากเคมการเกษตร เฉลยปละ 17,340 ราย และมการคาดการณวามเกษตรกรกวาสลานคนมสารพษตกคางในรางกาย ประกอบกบมอตราการน าเขาเคมภณฑทางการเกษตรเพมขนในอตราเฉลยรอยละ 10.97 มลคารวมปละประมาณ 80,000 ลานบาท ในระหวางป พ.ศ. 2551-2555 ในขณะทการน าเขาสารเคมก าจดศตรพช มปรมาณของการน าเขาในปรมาณเพมขนรอยละ 8.04 และมมลคารวมกวา 20,000 ลานบาท (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2560) จากปญหาดงกลาว ไดกอใหเกดกระแสการพฒนาทางเลอก (Alternative Development) ขนหลากหลายแนวทาง ซงการท าเกษตรอนทรยกเปนการพฒนาทางเลอกหนง ทมการด าเนนการในหลายพนท ประกอบกบการทส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มาเปนแนวทางส าคญในการก าหนดกรอบการพฒนาประเทศนบตงแต แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 เปนตนมา รวมถงตอมาใน



การจดท ายทธศาสตรชาต 20 ป กใหความส าคญตอการก าหนดทศทางการพฒนาประเทศทมหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนฐาน เพอน าไปสการพฒนาทยงยน และมความสอดคลองกบเปาหมายการพฒนาทยงยน (Sustainable Development Goals: SDGs) ทประเทศไทยไดเขารวมลงนามรบรองวาระการพฒนาทยงยน รวมกบอก 193 ประเทศ เมอป พ.ศ.2558 (กระทรวงการตางประเทศ, 2561: 10-11) การศกษาครงนตองการคนหารปแบบของการท าเกษตรอนทรยตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โดยศกษาในจงหวดนครสวรรค ซงเปนจงหวดทเปนตลาดกลางการคาขาวทส าคญของภาคกลาง ประกอบกบมปราชญชาวบานทสามารถพงพาตนเองไดโดยการประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการท าการเกษตร รวมถงสามารถเปนแบบอยางใน การพฒนาตนเองในระดบฐานราก โดยคาดวาจะกอใหเกดประโยชนตอการเสรมสรางองคความรส าหรบเปนแบบอยางของการท าเกษตรอนทรยทสามารถน าไปประยกตใชในเขตพนทอน ๆ ไดตอไปในอนาคต

การวจยครงนมวตถประสงค 2 ประการ คอ ประการทหนง เพอศกษารปแบบการผลตเกษตรอนทรยตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของปราชญชาวบาน และประการทสอง เพอศกษาความสอดคลองของการท าเกษตรอนทรยตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบการพฒนาทยงยน

2. แนวคดและทฤษฎทเกยวของ

การศกษาครงน ไดทบทวนแนวคดทเกยวของ จ านวน 4 แนวคด ดงจะไดน าเสนอพอสงเขปตอไปน

2.1 แนวคดเกยวกบเกษตรอนทรย เปนแนวคดการท ากจกรรมทางการ-เกษตรทมความหวงกงวลตอผลกระทบทางสงแวดลอม สขภาพ และระบบนเวศ มงเนนการใชสารอนทรย การสรางความหลากหลายทางชวภาพ และใชภมปญญาทองถนทเหมาะสมกบพนท โดยหลกเลยงการใชสารเคม ป ยเคม ยาปราบศตรพช และยาฆา -



แมลง ทงน ยงเปนสวนส าคญตอการพฒนาระบบความมนคงและปลอดภยทางอาหารทสอดคลองกบกระบวนการผลตและการตลาดในระดบทองถน (Azadi & et al., 2011) นอกจากนน สหพนธเกษตรอนทรยนานาชาต ก าหนดหลกการส าคญของเกษตรอนทรยไว 4 มต คอ มตดานสขภาพ มตดานนเวศวทยา มตดานความเปนธรรม และมตดานการดแลเอาใจใส (สรยะ ชนะชย, 2553: 159-161) ทงน ประเทศไทยระหวางป พ.ศ. 2538-2542 ไดเกดการขบเคลอนส าคญตอการท าการเกษตรอนทรย เชน มการจดตงส านกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย ชมรมเกษตรธรรมชาตแหงประเทศไทย การสงเสรมการสงออกผลตภณฑเกษตรอนทรยของกระทรวงพาณชย สงผลใหในป พ.ศ. 2545 ประเทศไทยมผลผลตเกษตรอนทรยเพมขน ( ขาว ผกผลไม และสมนไพร) รวม 71,533.41 ตน มลคารวม 2,909.08 ลานบาท (สรพงค เบญจศร, 2553: 85-86)

2.2 แนวคดเกยวกบหลกการทรงงาน พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหา-ภมพลอดลยเดช ทรงปฏบตพระราชกรณยกจและทรงมพระราชด ารในวาระตาง ๆ อนทรงคณประโยชนและเปนแบบอยางตอพสกนกรชาวไทยหลายวาระตอเนองมาเปนระยะเวลายาวนาน ซงตอมาส านกงานคณะกรรมการคณะกรรมการพเศษเพอการ-ประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร (2559: 7-60) ไดรวบรวมหลกการทรงงาน ออกมา 23 ขอ ซงสามารถน าไปสการประยกตใชใหเกดประโยชนทงตอตนเองและสงคมโดยรวมได ทงน หลกการทรงงานเปนแนวทางส าคญในการพฒนาคน นอกจากใหเกดทกษะจากการปฏบตอยางรอบคอบ ระมดระวง มความคดสรางสรรคแลว ยงสงเสรมเรองคณธรรม ในการตระหนกและรวมสรางประโยชนตอสวนรวมดวย

2.3 ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ซงเปนหนงในหลกการทรงงานทส าคญทพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ทรงพระราชทานแดพสกนกรชาวไทยนบแตป พ.ศ. 2517 และเมอประเทศไทยประสบปญหาฟองสบทางเศรษฐกจแตกในป พ.ศ. 2540 ทรงพระราชทานแนวทางในการแกไขปญหาใหกบคณะรฐมนตร ขาราชการ และพสกนกรดวยปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ประกอบดวย 3 หวง 2 เงอนไข คอ ความพอประมาณ ความมเหตผล การมภมคมกน และเงอนไขดานความร



และคณธรรม โดยมลกษณะส าคญ 4 ประการ ไดแก 1) เปนปรชญาทเกยวของกบการด ารงชวต และแนวทางในการด าเนนวถชวตทสอดคลองกบสงคมไทย หรอสงคมชาวพทธ 2) เปนปรชญาททนสมยสามารถน ามาประยกตใชไดทงปจจบนและอนาคตแมในยคโลกาภวตนทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว 3) เปนปรชญาเชงระบบทมองสงคมในลกษณะพลวต และ 4) เปนปรชญาทมกระบวนทศนของการเชอมโยงระหวางกน ทงดานเทคโนโลย วฒนธรรม (ปรยานช ธรรมปยา, 2558: 46-48) ทงน สามารถจ าแนกระดบในกระบวนการพฒนาตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ออกเปน 5 ระดบ คอ 1) ขนใชชวตบนพนฐานคณธรรม 2) ขนการสรางและถายทอดความร 3) ขนการมทศนคตทชาญฉลาด 4) การประยกตใชองคความรสการปฏบต 5) การเขาสการพฒนาทยงยน (Bergsteiner & Dharmapiya, 2016: 48-52)

กลาวโดยสรป ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เปนแนวทางการด าเนนชวตบนพนฐานทางสายกลาง ทมความสอดคลองกบวถชวตของสงคมไทย โดยมเปาหมายในการสรางความสมดลของชวต ทงดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอมและวฒนธรรม ทมความพรอมรบตอการเปลยนแปลง โดยเปนการเชอมโยงกนระหวางองคประกอบทส าคญ ไดแก ความพอประมาณ ความมเหตผล และการมภมคมกน และอยบนเงอนไข คอ ความร และคณธรรม (ทศนา แขมมณ, 2558: 51-92) ทไมเปนการเบยดเบยนตนเอง ผอน และสามารถกอประโยชนตอสวนรวม สามารถแบงล าดบขนของการพฒนาออกเปน 3 ระดบ ไดแก ขนพนฐานในระดบครวเรอนทสามารถน าไปสการพออยพอกนและพงตนเองได ขนการรวมกลม ทเปนการเสรมศกยภาพและยกระดบความเปนอยรวมกนจากการรวมกลม ขนการเชอมโยงเครอขาย เปนการสานความรวมมอทงภายในองคกร และภายนอกองคกรเพอการพฒนาในดานตาง ๆ ทงทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม (Wibulswasdi, Dharmapiya & Pootrakool, 2016: 27-28)

2.4 แนวคดการพฒนาทยงยน มจดเรมตนมาจากขอเสนอของกรรมาธการโลกวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (World Commission on Environment and Development) ทเสนอตอทประชมสหประชาชาตในป พ.ศ. 2530 (ค.ศ.1987) หรอท



รจกกนอยางกวางขวางในชอ “อนาคตของเรา” (Our Common Future) ไดมการนยามแนวคด “การพฒนาทยงยน” วาเปน “การพฒนาทสนองตอบความตองการของคนรนปจจบน โดยไมลดทอนความสามารถของคนรนตอมาทจะตอบสนองความตองการของพวกเขา” (กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556: 11-12) ตอมาในการประชมสดยอดวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (UNCED) ทนครรโอเดอจาเนโร ซงนานาประเทศเกดความตระหนกถงผลกระทบทางลบจากการพฒนาทผานมา และเกดการรบรองแผนปฏบตการส าหรบทศวรรษ 1991-1999 หรอ Agenda 21 ทนบเปนจดเรมตนของการประชมอกหลายครงทเกยวของกบความหวงกงวลตอกระแสการ -พฒนาทไมยงยน จวบจนในป พ.ศ. 2545 ค าวา การพฒนาทยงยนไดถกหยบยกขนมาในการประชมสดยอดวาดวยการพฒนาทยงยน (World Summit on Sustainable Development) เมองโจฮนเนสเบรก ระหวางวนท 26 สงหาคม ถง 4 กนยายน พ.ศ. 2545 โดยไทยเปนประเทศหนงทไดเขารวมในคณะกรรมาธการโลกวาดวยการพฒนาทยงยน สงผลใหตอมาประเทศไทยมการตงคณะกรรมการระดบชาตเพอการพฒนาทยงยน เพอตดตามการด าเนนการดงกลาว (สรชย หวนแกว และคณะ, 2545: 140-144)

ปจจบนกระแสการพฒนาทยงยน ไดถกก าหนดเปนวาระการพฒนาหลงป ค.ศ. 2015 จากเอกสารวาดวย “ปฏรปโลกของเรา: วาระแหงป ค.ศ. 2030” เพอการ-พฒนาทยงยน ภายใตการประชมสหประชาชาตสมยสามญ ครงท 70 เมอวนท 25 กนยายน พ.ศ. 2558 ณ นครนวยอรก ประกอบดวยเปาหมายทเกยวของกบปจจยความส าเรจทน าไปสการพฒนาทยงยนใน 17 เปาหมาย ไดแก 1) การลดความยากจน 2) ความมนคงทางอาหาร 3) การมสขภาพทด 4) คณภาพทางการศกษา 5) ความเทา-เทยมทางเพศ 6) ระบบสขาภบาลและน าดมทสะอาด 7) พลงงานทยงยน 8) การเตบโตทางเศรษฐกจ 9) การสงเสรมอตสาหกรรมและนวตกรรมทยงยน 10) การลดความ-เหลอมล า 11) การพฒนาเมองอยางยงยน 12) การผลตและการบรโภคอยางยงยน 13) การลดภาวะโลกรอน 14) การใชประโยชนทางทะเลอยางยงยน 15) การใชทรพยากรบน



บกอยางยงยน 16) การสงเสรมสนตภาพและกระบวนการยตธรรม 17) การเปนหนสวนการพฒนาทยงยนรวมกน (United Nation, 2015)

3. วธด าเนนการวจย

การศกษาเปนการวจยเชงคณภาพ ซงใชการวเคราะหขอมลและน าเสนอขอมลแบบพรรณนา โดยการศกษาประกอบดวย 1) การศกษาเอกสารชนตน ซงเปนงานวจยและแนวคดทเกยวของจ านวนมา 2) การศกษารายกรณ โดยเนนศกษาปราชญชาวบานทท าเกษตรอนทรย จ านวน 5 กรณศกษา 3) การสมภาษณเชงลกกบผใหขอมลส าคญ ไดแก ปราชญชาวบานทท าเกษตรอนทรยตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และเครอขายองคกรชมชนในพนทจงหวดนครสวรรค

4. สรปผลการศกษารายกรณ

การศกษารายกรณเกยวกบปราชญชาวบานทท าเกษตรอนทรยตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง จ านวน 5 ราย มขอมลพนฐานเกยวกบการประกอบการของแตละราย ดงจะไดน าเสนอพอสงเขป ดงน

4.1 กรณศกษานายสพจน โคมณ ดงเดมมการประกอบอาชพท านาบนทนาของครอบครว ซงเปนการท าการเกษตรแบบอาศยน าฝน และใชสารเคมในการ -เพาะปลก แตดวยความหวงในการสรางรายได จงไดขอเชาทนาผอนเพมเตมจ านวนมาก แตเนองจากสภาพพนทอ าเภอชมแสงในขณะนน มความไมแนนอนของธรรมชาต บางปมปญหาภยแลง บางปประสบปญหาอทกภย สงผลใหผลผลตไมไดผลเทาทควรและเกดความเสยหาย กอเกดหนสนจ านวนมาก หลงจากนนไดมการปรบแนวทางการ-ท าการเกษตรเปนเกษตรอนทรย โดยใชหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนฐานในการด าเนนงาน รวมถงการตอนกงฝรงขาย และท าการเกษตรผสมผสานอยางจรงจง



สงผลใหสามารถช าระหนทงหมดไดเพยงไมกป ตอมามกลมนกเรยน เกษตรกร และประชาชนทวไป ขอเขามาศกษากระบวนการท าการเกษตรตามตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเพมมากขน มการพฒนาฐานการเรยนรตาง ๆ ภายในพนททเปนทอยอาศยและแปลงเกษตรเพมขนเรอย ๆ จนกระทงตดสนใจตงเปนศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยง โดยใชทนตนเองทงหมดในการด าเนนงาน

4.2 กรณศกษานายเสรมศกด เหมพจตร อดตขาราชการครผหนหนาเขาสการผลตภาคการเกษตร ภายหลงการลาออกจากการรบราชการครทโรงเรยนวดหนอง-เตา ต าบลหนองเตา อ าเภอเกาเลยว จดเรมตนในภาคเกษตรเปน การประกอบธรกจบรการรดเมลดขาวใหกบชาวนา ท าใหมฟางขาวในพนทเ ปนจ านวนมาก เดมมการ-จดการโดยการเผา ซงตอมาไดรบค าแนะน าใหใชสารยอยสลายอนทรยสาร เมอทดลองใชปรากฏวาสามารถยอยสลายกองฟางไดอยางนาพอใจ ทงยงไดป ยอนทรยทมคณภาพมาใชได ประกอบกบในป พ.ศ. 2540 เกดความสนใจปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ไดมโอกาสในการศกษาดงาน เขารวมกลมเครอขายเกษตรกร เขารบการอบรมในหลกสตรตาง ๆ ท าใหไดรบความร เทคนค และภมปญญาเพมขน ตอมาไดท าการเกษตรผสมผสานในทดนตนเอง จ านวน 7 ไร ไดมการลองผดลองถกในพนทแปลงนาจนท าใหก าหนดแนวทางการจดการเกษตร โดยใชชอ “บญญต 7 ประการ” ประกอบดวย 1) การจดการน าอยางเพยงพอ 2) เมลดพนธทมคณภาพ 3) บ ารงดน 4) การใชเทคโนโลยใหมผสมเกา (เขาถงงาย ไมซบซอน) 5) การแปรรป (ทงแปรรปผลตภณฑ และการขายเมลดพนธซงมราคาสงกวา) 6) การท าการตลาด (สรางผซอ เรมจากการผลตทมคณภาพ สนคามคณภาพ) และ 7) ความสามคค (เนนการรวมกลมเกษตรกร ชวยเหลอเกอกลกน) ซงนบเปนการจดการเกษตรทไดมาจากประสบการณท างาน และองคความรส าคญทสงสมมา

4.3 กรณศกษานายมานพ เกตศรเนยม เกดและเตบโตในครอบครวชาวนาทมการท านาแบบธรรมชาต ไมใสป ยเคม ยาฆาแมลง และเปนการท านาแบบพงพาน าฝน ในอดตการท านาประสบปญหาตาง ๆ มากมาย ทงการการระบาดของเพลย



กระโดดสน าตาล การเกดอทกภยในพนท ท าใหขาดทนเปนจ านวนมาก เกดหนสน จงเลกท านาชวคราว ไปรบจางท างานเกษตรทประเทศอสราเอล ซงในครงนน ไดรบความรการท าการเกษตร และสามารถสรางรายไดพอสมควร เมอเดนทางกลบประเทศไทยในป 2548 กไดมโอกาสกลบมาท าการเกษตร และไดเขารบการอบรมและเรยนรจากเครอขายโรงเรยนชาวนา ทงการจดการเมลดพนธ การท าป ยอนทรย และค าแนะน าจากมลนธขาวขวญ จนน ามาสแนวคดการท าเกษตรแบบผสมผสาน โดยน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงท เนนทางสายกลางมาด าเนนงาน จนเกดเปนรปแบบการท าการเกษตรของตนเองทสามารถน ามาประยกตใชในพนทไดอยางเหมาะสม นอกจากนนยงเปนผพฒนาพนธ ขาวขาวเกยไชยทเหมาะสมกบการเพาะปลกในพนท ในป พ.ศ. 2554 ซงประเทศไทยประสบกบปญหาอทกภย ซงอ าเภอชมแสงกไดรบผลกระทบอยางหนก ปญหาหลกทพบ คอ การขาดแคลนเมลดพนธภายหลงจากน าลด นายมานพไดรวมกบผน าในชมชนน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการแกไขวกฤตโดยการรวมกลมผน าชมชนและชาวบาน ตงกลมอนรกษเมลดพนธและตงศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงตามรอยพอ ต าบลเกยไชยขน เพอเปนศนยกลางในการเรยนรการท าเกษตรอนทรยตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงขน

4.4 กรณศกษานายประพศ โพธสะอาด ในอดตมการท าเกษตรเคมแตดวยปญหาดานสขภาพทเปนผลจากการสะสมของสารเคมในรางกายจากการท าเกษตรเคมมาเปนระยะเวลานาน ในทสดเขาจงไดเปลยนมาท าเกษตรอนทรยโดยไดมการเรยนรและเขารวมกลมเครอขายทางการเกษตร เครอขายหมอดนอาสา โดยไดมโอกาสเรยนรหลกการปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เกษตรผสมผสาน และการใชสารอนทรยในการ-ท าการเกษตร จนไดรบการยอมรบใหเปนปราชญชาวบานในต าบลเกาเลยว ทงน ดวยความสนใจการเรยนรเกษตรอนทรยท าใหมการพฒนาสตรป ยอนทรยจากวสดเหลอใชทางการเกษตร และอน ๆ ท าใหสามารถลดตนทนในการผลต โดยเฉพาะผกชฝรงทนายประพศมความเชยวชาญในการปลก และบ ารงรกษา โดยเนนการใชสารอนทรยฟนฟดนและบ าบดน า นอกจากสตรในการเตมธาตอาหารในดนแลว ยงมองคความรในการท า



น าสมควนไมในการจดการแมลงศตรพช โดยมกรรมวธในการเผาถาน ซงเปนไมตามหวไรปลายนา จนไดน าสมควนไมจากการกลน โดยนอกจากจะไดสารก าจดศตรพชทปลอดภยแลว ยงไดถานหงตมไวใชงานดวย

4.5 กรณศกษานางนพพร ครทธมงคล เดมทนางนพพรท านาในพนท 9 ไรซงไดรบมรดกจากครอบครว โดยเปนการท านาทมการใชป ยเคม และยาปราบศตรพชเหมอนชาวนาทวไป ท าใหประสบปญหาตนทนในการผลตสง ประกอบกบประสบภยธรรมชาต และแมลงศตรพช ไมสามารถท านาได จงเปลยนไปท าสวนสม กไดผลผลตไมคมคา ท าใหเกดหนสนจ านวนมากกวา 500,000 บาท ตอมาไดเปลยนเปนการปลกกลวย กยงคงไมไดรายไดตามทคาดหวงไว ท าใหขาดทนอกหลายครง จนกระทงไดปรบเปลยนการผลตครงส าคญ คอ การเปลยนแปลงแนวคดโดยน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการพงตนเอง โดยการปลกผกอนทรย ซงเปนการใชทรพยากรทมอยและใชแรงงานในครวเรอน อยางคอยเปนคอยไป ไมตองลงทนมาก ท าใหสามารถพลกฟนและแกไขปญหาหนสนได เนองจากสามารถเกบผลผลตบรโภคในครวเรอน และจ าหนายท าใหไดเงนทกวน ประกอบการเรยนรการท าเกษตรผสมผสาน และตวอยางรปธรรม จากชองทางตาง ๆ ทงการศกษาดงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร รายการทว ขอมลจากอนเตอรเนต ตลอดจนเรยนรผานกลมตาง ๆ ทงเครอขายเกษตรกร เครอขายอาสาสมครสาธารณสข ท าใหเกดการน ามาลองผดลองถกดวยตนเอง จนสามารถขยายผลจากการปฏบตจรง โดยมจดเดนอยทการจดการตนทนและวางแผนการผลตอยางรอบคอบอยางเปนระบบ

5. วเคราะหรปแบบการท าเกษตรของปราชญชาวบาน

จากผลการศกษาปราชญชาวบานทท าเกษตรอนทรย ทง 5 กรณศกษาขางตน สามารถสงเคราะหขอมลเพอคนหารปแบบการท าเกษตรอนทร ย ทแสดงถงความ-สอดคลองกบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงดงตอไปน



5.1 การท าเกษตรทใหความส าคญกบภมสงคม โดยปราชญชาวบานจะมการศกษาพนท การออกแบบระบบการจดการแปลงเกษตร และพจารณาปจจยการผลตท เหมาะสมกบบรบทพนท รวมถงการจดการทรพยากร ดน และน าเพอใหเกดประสทธภาพและประโยชนสงสด สงผลตอการขยายผลรปแบบการจดการทางการเกษตรทเหมาะสมในพนทใกลเคยง ทงน การเขาใจภมสงคม ยงเปนการใชพนทเปนตวตงในการพฒนา ท าใหเกษตรกรสามารถควบคมปจจยการผลตและบรหารความ-เสยงในการผลต โรคพช และแมลงศตรพชไดอยางเหมาะสม เปนการสรางภมคมกน ซงเปนปจจยหนงทส าคญในปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง อนจะน าไปสการสรางความ-เขมแขงระดบครวเรอน และระบบการผลตฐานรากทจะน าไปสการพงพาตนเอง และสามารถกาวเขาสระดบของการสรางความเขมแขงระดบกลม/ชมชนในระดบตอไป

5.2 การจดการองคความรและการทดลองในแปลงเกษตร โดยการใช ภมปญญาทองถนทสอดคลองกบการท าเกษตรในพนท มการตอยอดและทดลององค-ความรทไดรบในแปลงเกษตรของตนเอง แบบลองผดลองถกจนกระทงไดองคความร วธการทเหมาะสมและมประสทธภาพ จงน ามาขยายผลและถายทอดองคความร รวมถงการน าภมปญญาทองถน และเทคโนโลยสมยใหมมาประยกตใชอยางเหมาะสม ทไมเปนการสรางภาระในการบ ารงรกษา สอดคลองกบเงอนไขในปรชญา ทไมใชเพยงการมขอมลและองคความรเทานน แตหมายรวมถงความระมดระวง การสรางความ-รอบรและรอบคอบตอการเกดผลกระทบตาง ๆ ทงตอตนเอง สงแวดลอมและสงคม (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2550)

5.3 การใหความส าคญตอการเชอมโยงเครอขายการเรยนร โดยการ-พฒนาและเชอมโยงใหเกดเครอขายการเรยนร ทงทเปนเครอขายเกษตรกร ผสนใจ และเครอขายผบรโภค ซงเปนการเชอมโยงในแนวราบเพอใหเกดสงคมแหงการแบงปน แลกเปลยนและชวยเหลอเกอกล ซงนอกจากจะเปนการสงเสรมการยกระดบองคความรจากกระบวนการแลกเปลยนเรยนรแลว ยงเปนรปแบบการท าเกษตรทใหความส าคญตอการสรางทนทางสงคม อนเปนพนฐานทจะน าไปสการพฒนาใหเกดการรวมกลม



และเชอมโยงเครอขายตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในระดบของการพฒนาวสาหกจชมชน ทจะสงเสรมในเชงการจ าหนายและการตลาดของผลตภณฑเกษตรอนทรยของกลมเกษตรกร โดยสอดคลองกบแนวทางการประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการพฒนาคณภาพคนใหสามารถพงพาตนเองได เกดการเชอมโยงเครอขายการเรยนรของเกษตรกร ตลอดจนสรางเสรมศกยภาพของกลม/เครอขายในระดบตาง ๆ ใหมความเขมแขงจนสามารถยกระดบคณภาพชวตตอไป (จราย อศรางกร ณ อยธยา และปรยานช พบลสราวธ, 2556: 5-19)

6. ความสอดคลองของการท าเกษตรอนทรยกบเปาหมายการพฒนาทยงยน

จากการศกษาครงน แสดงใหเหนถงความสอดคลองของการท าเกษตรอนทรย ทนอมน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง กบ 17 เปาหมายการพฒนาทยงยนทมการ-ขบเคลอนของประเทศไทยในดานตาง ๆ (กระทรวงการตางประเทศ, 2561) จ านวน 6 เปาหมายทมความเกยวของโดยตรงตอเกษตรกร กระบวนการผลตและผบรโภค ดงน

6.1 การขจดความยากจน โดยการท าเกษตรอนทรยทมการนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใชในระดบครวเรอนดวยการสรางการพงพาตนเองทมงเนนทางสายกลางในการด ารงชวต ตลอดจนการประยกตใชภมปญญาและเทคโนโลยมาใชอยางเหมาะสมในกระบวนการผลต ทไมเพยงแตจะสามารถยกระดบครอบครว ไปสการทไมตองกอหนสนและสามารถพงพาตนเองไดแลว ยงสามารถน าความรทมอยมาถายทอดชวยเหลอเกอกลผอน และเชอมโยงกลมเกษตรกรในชมชนสการยกระดบเปนวสาหกจชมชนเพอการแกไขปญหาความยากจน ซงปจจบนรฐบาลไดก าหนดมาตรการตาง ๆ เพอรองรบโดยการพฒนาและสงเสรมหมบานเศรษฐกจพอเพยง เพอเพมรายไดลดคาใชจายใหกบชมชน



6.2 การสงเสรมความมนคงทางอาหาร จากการก าหนดเปาหมายเพอใหเกดการบรรลความมนคงทางอาหาร และเกษตรกรรมยงยน ทมงเนนการสรางความ-หลากหลายทางชวภาพ ดงนนการท าเกษตรอนทรยทมลกษณะเปนการท าเกษตรผสม-ผสาน จงเปนสวนส าคญในการลดความเสยงทงดานราคาผลผลตตกต า และความ -เสยหายจากการระบาดของโรคพชและแมลงศตรพช ทงน รฐบาลไดก าหนดนโยบายการเพมพนทการท าเกษตรกรรมยงยนเพอใหเกดระบบการผลตอาหารทยงยนในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 โดยการก าหนดเปาหมายปละ 500,000 ไร ในปพ.ศ.2564 (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2560: 84) และการศกษาพบวา หากมการสงเสรมกระบวนการจดการความร สงเสรมเครอขายเกษตรอนทรย และศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยง รวมทงการเผยแพรองคความร/ขอเทจจรงสการปฏบตควบคไปกบการสงเสรมดวยมาตรการจากภาครฐ จะเปนการสรางเสรมใหเกดความมนคงทางอาหารตงแตระดบครวเรอนของเกษตรกร

6.3 การมสขภาพทด เปนหนงในหลกการของเกษตรอนทรยทใหความส าคญในมตเชงสขภาพ โดยการปฏเสธสารเคมและสารก าจดศตรพชทเปนอนตรายทกชนดในกระบวนการผลต อนจะสงผลใหไมเกดสารพษสะสมทงผผลตและผบรโภค ลดปญหาดานสขภาพและมอาหารทปลอดภย สอดคลองกบธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต ฉบบท 2 พ.ศ. 2559 ทก าหนดใหสถานการณดานการเกษตร ทงดานความมนคงทางอาหาร อาหารปลอดภยและความเสยงจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เปนสถานการณทมแนวโนมสงผลกระทบตอสขภาพ (ส านกงานคณะกรรม-การสขภาพแหงชาต, 2560: 13-14) นอกจากน ยงเปนการเกษตรทหวงกงวลผลกระทบตอธรรมชาตและระบบนเวศทไมกอใหเกดการปนเปอนของสารพษทเปนอนตราย

6.4 การจดการน าอยางยงยน ทมงเนนทการสรางหลกประกนใหมน าใช ซงการท าเกษตรอนทรยตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงนน เกษตรกรจะใหความส าคญตอการจดการทรพยากรน าทเพยงพอตอการอปโภค บรโภค และน าใชทางการเกษตร ดงจะเหนไดจากเกษตรทฤษฎใหมทมการจดการพนทกกเกบน าอยางนอย รอยละ 30



หรอตามบรบทของพนท ทงนการบรหารจดการน าอยางเปนระบบยงมสวนส าคญใน การลดผลกระทบจากปญหาอทกภย และปญหาภยแลง ทเปนปญหาส าคญในการท าเกษตรของเกษตรกรไทย

6.5 การบรโภคและการผลตอยางมความรบผดชอบ เปนเปาหมายทมความสอดคลองกบการท าเกษตรอนทรย เนองจากเปนการผลตท เปนมตรตอสงแวดลอม จากการใหความส าคญในกระบวนการผลตทใหความส าคญตอการจดการ-ปจจยการผลตและของเสยทางการเกษตรอยางมประสทธภาพ รวมถงการลดผลกระทบจากการทงของเสยสสาธารณะนอยทสด เชน การหลกเลยงการเผาตอ ซง และฟางขาว การท าป ยหมกจากวสดและพชผลการเกษตร ประกอบกบในดานการบรโภค มการ-เชอมโยงกนระหวางเครอขายเกษตรกรกบเครอขายผบรโภคโดยตรง เพอสรางชองทางการตลาด การเขาถงอาหารปลอดภย และราคาทเปนธรรม

6.6 ปฏบตการลดภาวะโลกรอน จากสภาพปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ซงสงผลกระทบโดยตรงตอปรมาณผลผลตทางการเกษตรทลดลง เปนปญหาส าคญตอความมนคงทางอาหารและการเสยหายทางพนธกรรมของพช (Collette & et al., 2015: 1-2) ทงนการสงเสรมการท าเกษตรอนทรย มสวนส าคญในการลดภาวะโลกรอน ดวยกระบวนการผลตทมการกอมลพษและกาซเรอนกระจกในระดบต า ทงยงมการจดการวสดเหลอใชทางการเกษตรอยางมประสทธภาพในการผลตป ยอนทรยดวยการหมกแทนการเผาวสดเหลอใชทางการเกษตร และการปฏเสธการใชสารเคมทางการเกษตรทเปนการกอมลพษ

7. สรปและขอเสนอแนะ

การน าแนวคดเกษตรอนทรย ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง รวมถงหลกการทรงงาน มาปรบใชเปนแนวทางในการด ารงชวตและกระบวนการผลตของเกษตรกรจากการศกษาครงน นอกจากการสงผลถงการท าการเกษตรทเกดประสทธภาพ ท าให



เกษตรกรสามารถพงพาตนเอง และเกดการยกระดบคณภาพชวตตนเอง ครวเรอนและชมชนแลว แนวคดดงกลาวยงสรางสงคมแหงการชวยเหลอเกอกลและการสรางประโยชนรวม อนเนองจากแนวคดทมงเนนการลดผลกระทบทางลบตอสวนรวม และการสรางประโยชนจากการสรางความมสวนรวมในรปแบบเครอขายการเรยนรเปนส าคญ ซงเปนสวนหนงทส าคญตอการบรรลเปาหมายการพฒนาทยงยนทเกยวของกบกระบวนการผลต การตลาด และการบรโภค ตงแตการขจดความยากจน การจดการทรพยากร การสรางสขภาวะ และเปนสวนหนงในปฏบตลดภาวะโลกรอน

นอกจากนน การท าเกษตรอนทรยตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ยงสามารถสงผลกระทบในมตของการสรางประโยชนในดานตาง ๆ ดงน 1) ประโยชนในระดบครวเรอน โดยท าใหเกษตรกรสามารถด ารงชพและพงพาตนเองไดจากการท าการเกษตรขนาดเลก และใชพนทไมมากในกระบวนการผลต นอกจากนน ยงเปนการ -ผลตทใชตนทนต าจากการจดการปจจยการผลตทสามารถผลตไดเองเปนสวนใหญ ท าใหไมเกดการกอหนสน และมรายไดจากผลผลตทมหลากหลาย 2) ประโยชนตอชมชนและสงคม โดยการสรางความเขมแขงของชมชนและสงคม จากการสงเสรมการพฒนาภมปญญาทองถน การสรางสงคมแหงการแบงปน การพฒนาดวยเงอนไขคณธรรม และการสรางทนทางสงคม ทเปนสวนส าคญในกระบวนการพฒนาบนพนฐานปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง (Mongsawad, 2010: 130-131) และ 3) กอใหเกดเครอขายแหงการเรยนรและการขยายผลในวงกวาง จากการเรยนรทเกดจากการลองผดลองถกจนน าไปสองคความรทปฏบตไดจรง และการถายทอดองคความรทงในกลมเกษตรกร ชมชนทองถน และประชาชนทวไป กอใหเกดการสรางความรอบรจากการปฏบตจรง การพฒนาตอยอดองคความร และการพฒนาในพนทตาง ๆ ตอไป อยางไรกตาม การ-สรางความเขมแขงตามแนวทางดงกลาวมความจ าเปนตองไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ และภาคเครอขายในภาคสวนตาง ๆ ของสงคมบนพนฐานการเขาใจ เขาถง และพฒนาเพอใหเกษตรกรและเครอขายสามารถน าความรความสามารถมาใชไดอยางเตมความสามารถภายใตศกยภาพทม



รายการอางอง เอกสารภาษาไทย

กระทรวงการตางประเทศ. (2561). สรปผลการทบทวนการด าเนนการตามวาระการพฒนาทยงยน ค.ศ. 2030 ระดบชาตโดยสมครใจของประเทศไทยป 2560. วนทคนขอมล 15 มถนายน 2561, เขาถงไดจาก http://www.manpattanalibr ary.com/admin/pdf/1017/pdffile.pdf.

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. (2556). ความรเบองตนเกยวกบการพฒนาทยงยน. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตง.

จราย อศรางกร ณ อยธยา และปรยานช พบลสราวธ. (2556). ตามรอยพอ ชวตพอ-เพยงสการพฒนาทยงยน. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตง.

ทศนา แขมมณ. (2558). ถอดรหสปรชญาเศรษฐกจพอเพยงสการสอนกระบวนการคด. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปรยานช ธรรมปยา. (2558). วกฤตเศรษฐกจ 2540 กบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตง.

สรพงค เบญจศร. (2553). “เกษตรอนทรยในประเทศไทย.” วารสารมหาวทยาลยทก-ษณ, 13 (1): 78-88.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2550). ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

________. (2560). แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทสบสอง พ.ศ.2560-2564. วนทคนขอมล 15 มถนายน 2561, เขาถงไดจาก http://www.nesdb. go.th/ewt_dl_link.php?nid=6422.



สรชย หวนแกว และคณะ. (2545). การพฒนาทยงยนในกระแสโลกาภวฒนกบทศทางประเทศไทย. กรงเทพฯ: ศนยศกษาการพฒนาสงคม คณะรฐศาสตร จฬาลง-กรณมหาวทยาลย.

สรยะ ชนะชย. (2553). การพฒนารปแบบการท าเกษตรอนทรยครวเรอนชนบทลมแมน าโขงบนฐานเศรษฐกจพอเพยงและการเกษตรยงยน. วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต , สาขายทธศาสตรการพฒนาภมภาค , บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยราชภฏสรนทร.

เอกสารภาษาตางประเทศ

Azadi, H. & et al. (2011). “Organic Agriculture and Sustainable Food Produc-tion System: Main Potentials.” Agriculture, Ecosystems & Environ-ment, 144 (1): 92-94

Bergsteiner, H. & Dharmapiya, P. (2016). “The Sufficiency Economy Philoso-phy Process.” In Avery, G. C. & Bergsteiner, H. (eds.). Sufficiency Thinking: Thailand’s gift to an unsustainable world. (pp. 32-52). Sydney: Allen & Unwin.

Collette, L. & et al. (2015). Coping with climate change-the roles of genetic resources for food and agriculture. Rome: Food and Agriculture Organization of The United Nations.

Mongsawad, P. (2010). “The Philosophy of The Sufficiency Economy: A Contri-bution to the Theory of Development.” Asia-Pacific Development Jour-nal, 17 (1): 130-131.



Wibulswasdi, C. & Dharmapiya, P. & Pootrakool, K. (2016). Sufficiency Econo-my Philosophy and Development. Bangkok: Foundation of Virtuous Youth.

planting organic agriculture according to the philosophy of … · 2019-08-30 ·...

Documents