plastİk teknolojİsİ - megep.meb.gov.tr · auto cad yazılımı sadece tasarım yapmaya imkan...

T.C.

MLL ETM BAKANLII

PLASTK TEKNOLOJS

CAM UYGULAMALARI 2

Ankara, 2013

i

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak

rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme

materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 1. CAM PROGRAMI LE CNC TORNADA TAKIM YOLU IKARMA ............................ 3

1.1. CAMn Tanm ............................................................................................................ 3 1.2. CAM Programnn Menleri ......................................................................................... 5 1.2. CAM Programnda Basit izimler Yapma ................................................................. 11

1.2.1. CAM Programnda ember izmek ................................................................... 11 1.2.2. CAM Programnda Dz izgi izmek ................................................................ 13 1.2.3. CAM Programnda Kare veya Dikdrtgen izmek ............................................. 16 1.2.3. CAM Programna CAD programlarndan izim Aktarma .................................. 18

1.3. CAM Programnda Tornalama Yapma ve Post Alma ................................................. 24 1.3.1. CAM Programnda Boyuna Tornalama Yapma .................................................. 24 1.3.2. CAM Programnda Aln Tornalama Yapma ........................................................ 31 1.3.3. CAM Programnda Tornada Delik Delme ........................................................... 33

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 36 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 44

RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 46 2. CAM PROGRAMI LE CNC FREZEDE TAKIM YOLU IKARMA ............................ 46

2.1. CAM Programnda Frezeleme Yapma ve Post Alma ................................................. 46 2.1.1. CAM Programnda Yzey Tarama ...................................................................... 46 2.1.2. CAM Programnda Kontur Dolama ................................................................... 49 2.1.3. CAM Programnda Havuz veya Cep (Paket) Boaltma ....................................... 53 2.1.4. CAM Programnda Plot Delik Delme .................................................................. 56 2.1.5. CAM Programnda Delik Delme ......................................................................... 59 2.1.6. CAM Programnda izgi Takip Etme (Yaz Yazma) .......................................... 65 2.1.7. CAM Programnda Seili Yzeyi leme ............................................................ 69 2.1.8. CAM Programnda Kaba Profil leme ............................................................... 71 2.1.9. Zdeki Talalar Fini leme ............................................................................... 74 2.1.10. 3 Boyutlu Fini leme ....................................................................................... 77

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 82 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 91

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 93 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 95 KAYNAKA ......................................................................................................................... 96

NDEKLER

ii

AIKLAMALAR ALAN Plastik Teknolojisi

DAL/MESLEK Plastik Kalp

MODLN ADI Cam Uygulamalar 2

MODLN TANIMI Bilgisayar, CAD-CAM programlar ve CNC ileme

makineleri ile ilgili bilgilerin verildii derstir.

SRE 40/32

N KOUL CAM Uygulamalar 1 modln baarm olmak

YETERLK CAM program kullanarak CNC ile i paras retmek

MODLN AMACI

Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam salandnda cam program

aracl ile CNC makinelerinde kurallara uygun talal

retim yapabileceksiniz.

Amalar 1. CAM program ile CNC tornada takm yolu

karabileceksiniz.

2. CAM program ile CNC frezede takm yolu karabileceksiniz.

ETM RETM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Bilgisayar laboratuvar, CNC Atlyesi

Donanm: CNC simlatr programlar, cam programlar,

CNC torna tezgh, CNC freze tezgh, bu tezghlara uygun

balama ve kesme elemanlar.

LME VE

DEERLENDRME

rencilere modl ile kazandrlan yeterlikler ve derste

yaplan etkinlikler Snf Geme Ynetmeliine gre

llerek deerlendirilir.

AIKLAMALAR

1

GR

Sevgili renci,

Talal retim ilemleri, plastik teknolojisi alannda nemli bir konu olarak karmza

kmaktadr. Plastiin gnlk hayatmzdaki yeri ve kullanm alannn genilii gz nne

alndnda bu nem daha da iyi anlalacaktr. Gnmzde kullandmz birok rnn

hammaddesini plastik oluturmaktadr. Hal byle olunca deiik amalar iin kullanlan

plastik malzemelerin ilenmesi iin rne has kalplara ihtiya vardr. Bu kalplarn

retilebilmesi iin gnmzde manel torna freze gibi makineler kullanlmakla birlikte

bilgisayar kontroll torna ve frezelerde kullanlmaktadr fakat bu CNC tezghlarn tamamen

el ile yazlan programlarla kontrol etmek yeterli olmamaktadr. CNCler CAM programlar

aracl ile daha kolay ve daha verimli ekilde programlanarak kullanlabilmektedir.

CAM Uygulamalar-2 modl, bu yndeki becerileri kazandrmak zere hazrlanm

bir modldr. Bu modlde sizler, kalplar oluturan paralar CAM program kullanarak

yapabilme becerisini kazandrmaktr. Bununla beraber bu ilemleri yapmak iin gerekli olan

programlama bilgilerini edineceksiniz. Bu bilgi ve beceriler, plastik kalplarn ilenmesinde

sizlere yardmc olacaktr.

Bu modlde hedeflenen yeterlikleri edinmeniz durumunda, plastik kalp teknolojisi

alannda daha nitelikli elemanlar olarak yetieceinize inanyor, baarlar diliyoruz.

GR

3

RENME FAALYET-1

CAM program ile CNC torna tezghnda uygun kesicilerle uygun sre iinde

paralarn takm yolunu karacak programlar yapabileceksiniz.

evrenizdeki CAM program kullanarak CNC tornalar programlayan iyerlerini

ziyaret ederek;

Plastik kalp imalatnda cam programlarnn yeri ve nemini aratrnz.

1. CAM PROGRAMI LE CNC TORNADA

TAKIM YOLU IKARMA

1.1. CAMn Tanm

CAMn tanmn yapmadan nce CADn tantmndan bahsetmeliyiz nk CAD

olmadan CAM da olmaz.

CAD adn Computer Aided Design kelimelerinin ba harflerinden almaktadr.

Trkeye evirisi bilgisayar destekli tasarm eklinde olmutur. Yani bilgisayar ile

izdiimiz, tasarladmz her ey CAD anlamna geliyor. Tasarm yapmak iin, bilgisayar

ile kullanc arasnda kpr oluturan yazlmlara da CAD programlar denilmektedir. te

baz programlarn sonundaki CAD eklentisi bunu ifade etmektedir. (rnein Auto CAD ). El

ile yaplan izimlerin veya tasarmlarn ne kadar meakkatli ve uzun zaman alan bir i

olduunu hepimiz biliyoruz. CAD programlar ile bu zorlu i neredeyse ocuk oyuncana

dnyor. Ayn zamanda bir yerde yaplan bir hata tm projenin alt st olmasna neden

olmuyor. Bylece verim olduka artyor.

ekil 1.1: CAD program

RENME FAALYET-1

AMA

ARATIRMA

4

CAM Adn Computer Aided Manufacturing kelimelerinin ba harfinden almaktadr.

Bilgisayar destekli retim (veya imalat) anlamna gelmektedir. Bir defaya mahsus

bilgisayara verilen komutlar ile makine insan gc ve mdahalesi gerektirmeksizin imalat

yapabilir duruma gelmektedir. CAM zellikle seri retim yapan iletmelerde retimi

maksimum derecede hzlandrmaktadr. CAM in gerekleebilmesi iin otomasyon kavram

sz konusu olur. Otomasyon; bir iin insan mdahalesi ile yaplrken bunu CAM sistemine

evirerek mevcut iin bilgisayarlar tarafndan eyleme dklmesi iin kurulan altyapdr.

Teknolojiye ve iletmelere getirdii avantajlarn yannda, insan gc ihtiyacn o denli

azaltmaktadr ki isizlik nedenlerinde st sralarda yer aldn syleyebiliriz.

ekil 1.2: CAM Sistemi

CAD/CAM Bu iki teknoloji bir araya geldiinde muhteem bir tablo kmakta. CAD

ile yaplan tasarmlarn, bilgisayar ortamnda makine kodlarna evrilerek retim

makinelerine (ounlukla CNC makinelerine) direk olarak aktarabildiimiz sistemlerdir.

CAD programlarnda tasarm yaplan rn, CAM programlarnda makine kodlarna

dntrlerek (CNC makineleri iin G kodlarna) retimi salanmakta. Yani sizin

bilgisayarda tasarladnz bir i parasn, makineye sadece i parasnn ktn balayp

bir tua basarak elde edebilirsiniz. CAD CAM sistemi i parasn bilgisayarda grlen ekle

dntrecektir. Bilgisayar destekli imalat makineleri gnmzde o kadar geliti ki i paras

ile ilem bittiinde kalite kontrole bile gerek kalmamakta ve yksek hassasiyette paralar

imal edilebilmekte.

5

Mantk olarak, tasarm 3 boyutlu dzlemde koordinatlar listesine dkerek ve

makinenin anlayabilecei birtakm kod ablonlarn kullanarak makine ile iletiimi salyor.

Makine gerekli operatr ilemlerinden sonra bu koordinatlar bulutunu adm-adm i paras

zerine uyguluyor (ileme, tala kaldrma).

Bu sistemin gereklemesi iin CAD/CAM yazlmlarna ihtiya duyulur. Kimi

yazlmlar sadece CAM iken kimileri hem CAD hem de CAM olabiliyor. Yani hem izimi

yapabiliyorsunuz ayn program zerinden izimi makine kodlarna evirip imalat makinesine

program aktarabiliyorsunuz. Bu tr yazlmlara CAD-CAM yazlm denir. (rnein SURF

CAM, CATIA, ) Auto CAD yazlmn rnek vermitik. Auto CAD yazlm sadece

tasarm yapmaya imkan tanr. CAM iin Auto CAD programnn yannda ek yazlmlara da

ihtiya duyulur fakat CAD-CAM alt yaplarnn ikisini de iinde barndran programlar ile

hibir ek yazlma ihtiya duyulmadan retim salanabilir.

1.2. CAM Programnn Menleri

ekil 1.3: CAM program ekran

New: Yeni bir izim sayfas aar.

Open: izilmi olan resmi aar.

6

Save: izilmi resmi kaydeder.

Fit: Ekrandaki resmi tam ekranda gsterir.

Rotate: Ekrandaki resimleri koordinatlar deimeden dndrr.

Zoom In: Seilen blgeyi yaknlatrr.

Zoom Out: Ekrandaki resmi bir kademe uzaklatrr.

Pan: Ekrandaki resmi koordinatlar deimeden tar.

Last View: Resmi bir nceki grnmne getirir.

Next View: Resmi bir sonraki grnmne getirir.

Repaint: izim kalitesini iyiletirir.

Delete: stenilen nesneyi siler.

Transform: Kopyalama ve tama ilemlerini yapar.

Operations Manager: CAMda yaplan ilemleri gsterir.

Set Color: izilecek resmin rengi ayarlanr.

Set View: Resmin grn seilir

ekil 1.4: View mens

Set Construction View: Konstrksiyon grn

7

Set Layer: Katman belirlenir.

ekil 1.5: Layer mens

Set Shade Mode: Resimi glgelendirir.

Set Coordinates: Koordinatlar belirler.

Set Mask On/Off: Maskeleme yapar.

ekil 1.6: Mask mens

8

Set Depth: izim derinlii belirtilir.

ekil 1.7: Depth mens

Set Scale: Ekrandaki resmin grntsn leklendirir.

ekil 1.8: Scale mens

CAM programnn ana mensndeki komut listesi ve bu komutlarn altndaki izim

seenekleri aadaki gibidir.

ekil 1.9: CAM program kayar men

File : Dosyayla ilgili ilemler yaplr. Create : Nesne oluturma ilemleri yaplr. Edit : izilmi resimler zerinde deiiklik yaplr. Display : Ekrandaki resimleri dndrme, zoom yapma gibi ilemler yaplr. NC : Saysal Kontrol (CAM ilemlerini ierir). Analyze : Analiz Options : SurfCAM seeneklerini ierir. Help : SurfCAM yardm mens

9

File (Dosyalama)

Yeni bir sayfa amak, izimi kaydetmek, farkl formatta (DXF, IGES, SAT, DWG,

gibi) kaydetmek ve yazc kts almak gibi ilemlerin yapld mendr.

ekil 1.10: File mens

Create (Nesne olutur)

Create mens altnda geometrik elemanlar izme, yzey oluturma gibi ilemler

yaplr. stenilen geometrik izimler bu men altndaki komutlarla oluturulur.

Create mens altndaki komutlar ekil 3.3de grld gibidir.

ekil 1.11: Create mens

10

Edit: (Dzenleme)

Bu mendeki komutlar oluturulan nesnelerin sonradan dzenlenmesinde kullanlr.

ekil 1.12: Edit mens

Display: Ekranda renk temizle, dndr, byt gibi seeneklerin bulunduu, ekran

fonksiyonlarn ieren mendr.

ekil 1.13: Display mens

NC: Dik ileme, torna ve tel erozyon CAM (Computer Aidet Manufacturing)

blmn ierir.

ekil 1.14: NC mens

11

Analyze (zellik): tasarlanan nesnelerin zellikleri belirlenir.

ekil 1.15: Analyze mens

1.2. CAM Programnda Basit izimler Yapma

CAM program CNC programlamak iin dizayn edildii halde; hemen-hemen her

CAM programnda CAD yani izimde yaplabilmektedir. CAM programnda izim

programlamaya yardmc olmas iin tasarlandndan Auto CAD programna gre izim

kabiliyeti daha az fakat biz bu konumuzda baz basit izimler yapacaz.

1.2.1. CAM Programnda ember izmek

Cam programnda yeni bir dosya atktan sonra create mensnde circle komutu

seilir. Ekranmza bir toolbar belirir. Burada izeceimiz emberin zellii seilir. Yani

noktan geen bir ember mi merkezi ve yarap belli olan bir ember mi veya merkezi ve

ap belli olan bir ember mi vesaire izeceimiz zellie gre sembollerden bir komut

seeriz.

ekil 1.16: Circle komutu

ekil 1.17: Circle zellikleri

12

Genelde merkezi ve ap belli olan ember en ok kullanlr. imdi bununla ilgili bir

rnek yapalm.

rnek1: ap 30 mm olan bir emberin merkezini orijine yerletirerek izelim.

Create mensnden circle komutu verildikten sonra zellii

seilir. Alan pencereye ap ls girilir(30 mm)ve oka baslr.

ekil 1.18: ember ap girme

Alan toolbarstan keyboard seilerek x,y,z koordinatlar sfr olarak ayarlanr ve OK

butonuna baslr. Bylece orijin merkezli, ap 30 mm olan bir ember izmi oluruz.

ekil 1.19: ember merkezi iin zellik seimi

ekil 1.20: ember merkezi girme

ekil 1.21: Cam programnda izilmi ember

13

stersek bir sonraki admda ayn apta birok emberi merkez koordinatlarn girerek

veya fare kullanarak izebiliriz.

ekil 1.22: Ayn apl birok ember

1.2.2. CAM Programnda Dz izgi izmek

CAD programlarnda da olduu gibi dz izgi izme ilemini CAM programnda da

line komutu ile yaplyor.

ekil 1.23: Line komutu

14

Create mensnden line komutu seildikten sonra kan toolbarstan endpoints zellii

seilir. kan toolbarstan fare ile; ister sketh seilerek, istersek keybord seilerek

koordinatlar belirleyip ilemi tamamlarz. ember iziminde olduu gibi dier izgileri

izmek iin yalnz koordinat belirlemek yeterlidir. Bu ilemi bir rnek ile pekitirelim.

ekil 1.24: End points

rnek1: Balangc orijin olan, x ekseni boyunca 50 mm uzunluunda bir doru

izelim.

Create den line komutu verildikten sonra end point zellii seilir. Daha sonra kan

toolbarsdan keyboard seilir. lk noktann koordinat 0,0,0 olarak girilir.

ekil 1.25: lk nokta koordinat

Bu pencerede OK butonuna basldktan sonra kan ikinci pencereye ikinci noktann

koordinat girilir. Bu pencerede de OK butonuna basldktan sonra izgi izilmi olur.

ekil 1.26: kinci nokta koordinat ve izgi

Daha nce bahsettiimiz gibi izme iine kan dier pencerelere koordinatlar girerek

devam edebiliriz. imdi de ikinci bir rnekte bir dik gen izelim.

15

rnek 2: Dik kenarlar orijinde olan, alt dik kenar 30 mm, sol dik kenar 60 mm olan

bir dik gen iziniz.

Bu ilem iin de line komutu verildikten sonra end point zellii seilir kan

toolbarstan keyboard seilir ve orijin (0,0,0) koordinatlar girilir. kinci koordinat olarak X e

30 girilir.


imdi de ikinci dik kenarn koordinatlarn girelim. Bu izginin koordinatlarndan biri

orijin olduuna gre kan pencereye orijin koordinatlar girilir. kinci koordinat olarak ta Y

koordinatna 60 girilir.


Hipotens iin en son girdiimiz koordinat tekrar girilir 0,60,0 ve alt dik kenarn

koordinat girilir. Bylelikle genimiz olumu olur.

16

ekil 1.29: Son koordinat ve gen

1.2.3. CAM Programnda Kare veya Dikdrtgen izmek

Cam programnda kare veya dikdrtgeni yapabilmemiz iin yine line komutunu

kullanyoruz. Dikdrtgen komutu olarak rectangle komutunu veriyoruz.

ekil 1.30: Rectangle komutu

kan pencereden iki ekilde dikdrtgen oluturma seenei karmza kyor. Select

Two Corner Point seeneinde dikdrtgenin sol alt koordinat noktas ile sa st noktasnn

koordinatlar girilerek dikdrtgen oluturulur. Dier seenekte ise dikdrtgenin eni ve boyu

pencereye girilir. Ayrca dikdrtgenin ke rads de ayarlanabilir.

ekil 1.31: Rectangle komutu

17

imdi iki rnekle bu iki seenein farklarn grelim.

rnek 1: Balang noktas orijin olan yatay kenar uzunluu60 mm ve dikey kenar

uzunluu 30 mm olan bir dikdrtgeni Select Two Corner Pointsseenei ile iziniz.

Create sekmesinde Line seilir sonrasnda rectangle yazan ksm seilir. kan

pencerede OK tklanr. Sonrasnda birinci nokta olarak orijin koordinatlar girilir. (0,0,0) Bu

pencerede ok butonu tklandktan sonra ikinci noktann koordinatlar girilir. (60,30,0)

Dikdrtgen oluturulmu olur.

ekil 1.32: Dikdrtgen izimi

rnek 2: Balang noktas orijin olan yatay kenar uzunluu60 mm. ve dikey kenar

uzunluu 30 mm olan bir dikdrtgeni One Corner Length-Width seenei ile kelerinde 5

mm radsler olacak ekilde iziniz.

Create sekmesinde Line seilir sonrasnda rectangle yazan ksm seilir. kan

penceredeOne Corner Length-Widthseili iken dikdrtgen koordinatlar ve rads ls

girilir ve OK butonuna baslr.

ekil 1.33: Radysl dikdrtgen lleri

kan toolbarstan keyboard seildikten sonra dikdrtgeni konumlayacamz

koordinat girilir. (0,0,0) Bylece dikdrtgen izilmi olur.

18

ekil 1.34: Radysl dikdrtgen konum koordinatlar ve izimi

1.2.3. CAM Programna CAD programlarndan izim Aktarma

CAM program Auto CAD bata olmak zere birok programdan izim alabilecek

ekilde tasarlanmtr. Bu zelliinden faydalanarak alacamz kat model bizim

kullandmz programn dnda baka bir CAD programyla tasarlanm ise bu tasarm

kendi programmzda kullanabiliriz. Bu ilemi yapabilmemiz iin CAM programnda file

mensnden open sekmesi seilir. kan pencereden dosya tr olarak all files seilir ve

amak istediimiz dosya klasr bilgisayarn kaytl blmnden bulunarak buradaki dosya

seilir.

ekil 1.35: Cam programnn aabildii dosya uzantlar

19

ekil 1.36: Auto CAD programnda izilen bir resim

Bu ilemin uygulamasn yukarda grlen izimi farkl bir CAD programnda izelim

ve kaydedelim. Daha sonra kullandmz CAM programndan dosya tr all filesseili iken

biraz nce kaydettiimiz dosyay ayoruz. kan pencereyi Cancel butonuna basarak

geiyoruz.

ekil 1.37: Cam programnda stok oluturma penceresi

20

Tekrar karmza kan pencerenin hayr butonuna basarak CAD programndaki ekli

btn l ve geometrik zellikleri ile beraber cam programna aktarm oluyoruz.

ekil 1.38: 2D veya 3D sorgu penceresi

Eer aktardmz tasarm boyutlu ise program nc boyut koordinatlar ile ilgili

soru penceresini amadan ilemi tamamlar.

ekil 1.39: Cam programna aktarlan 2d resim

ekil 1.40: Cam programna aktarlan 3d resim

21

CAM programna tasarm aktardmzda dikkat edeceimiz husus, dier CAD

programn orijin noktas ile kullandmz programn orijin noktalar ayn grn

dzleminde olmayabilir. Bu durum tasarmn ilem yaplacak yzeyinin konumunda

deiiklie neden olur. Bu durumu paray evirmemiz gerekir. Genelde tasarm orijini i

paras referans noktas (G54) olarak atanr.

ekil 1.41: leme konumunda olmayan para

evirme ilemini yapabilmemiz iin paray orijine tamamz gereklidir. Bu ilemi

yapmak iin CAM programnda edit mensnden transform komutu seilir. kan

toolbarstan move komutu iaretlenir. Tekrar kan toolbarstan location komutu iaretlenir.

ekil 1.42: Location komutu

kan toolbarstan seilir. (Ekrandaki grnenin tmn seer)

tklanr ve orijine getireceimiz objenin merkezi seilir.

ekil 1.43: Merkeze getirilecek ember

22

ember seilmi konumda iken toolbarstaki keyboard tklanarak kan pencereye

orijin koordinatlar girilir.

ekil 1.44: ember seilmi konumda iken orijin koordinatlar

Para orijine tanm olur.

ekil 1.45: para orijine tanm durumda

Daha sonra CView tklanarak kan pencereden left side view ift tklanarak evirme

ekseni belirlenir.

ekil 1.46: evirme ekseni belirleme

23

Daha sonra edit mensnden transform komutu seilir ve move komutu tklanr.

kan toolbarsdan rotate komutu seililir. kan toolbarsdan visible komutu seilir. kan

pencereden evirme derecesi -90 girilir. Keyboard dan orijin koordinatlar girilerek OK

butonuna baslr. Sonra CVewden Top View ift tklanarak koordinat dzeltilir.

ekil 1.47: Para uygun ekilde evrilmi fakat orijin aada

Yukarda eklimizde de grld gibi para uygun yne dndrlm fakat

koordinatlar parann altnda kalm durumda. Paramz bir tama operasyonuyla aa

indirmeliyiz. Bunun iin srasyla edit-transform-move-location-visible-center komutlarn

setikten sonra para zerindeki ember seilir.

ekil 1.48: Para zerinden emberin seilmesi

Sonra toolbarstan keyboard tklanr ve orijin koordinatlar 0,0,0 girilir ve paramz

ileme koordinatlarna uygun olarak yerletirilmi olur.

24

ekil 1.49: Para ileme koordinatna yerlemi

1.3. CAM Programnda Tornalama Yapma ve Post Alma

CAM programnda tornalama ilemi yapabilmemiz iin para profilinin yarm

simetrik ksmn ya CAM programnda oluturmalyz yada bir CAD programnda

oluturarak CAM programnda bu dosyay amalyz.

1.3.1. CAM Programnda Boyuna Tornalama Yapma

CAM programnda tornalama ileminde en ok kullanlan yntem boyuna tornalama

ilemidir. Bu ilemde dz boyuna tornalama ilemi yapabildiimiz gibi eitli profiller de

oluturabiliriz.

ekil 1.50: 42 mm aptan 20 mmlik boyu ap 30a ilenmi para

Yukarda resmi verilen i parasnn; ilenmemi ktk ap 42 mmdir. 20 mmlik

boyunu ap 30 mm ye indirmek iin gerekli ilemleri birlikte yapalm. Bir CAD

programnda paramzn n merkez ksm orijine gelecek ekilde izim yaparz. Bu

izimdeki kalemin talal hareket edecei ksmlar ayr olarak izeriz. Aadaki ekilde

25

kaln izgi ile gsterilen blgeler ve iki nokta kalacak ekilde dier izgiler silinir ve ayr

olarak kayt edilir.

ekil 1.51: lenecek para ve kesinin izleyecei yol

ekil 1.52: Kesinin izleyecei yol, yaklama noktas ve geri ekilme noktas

Yukardaki zellikleri ieren dosya CAM programnda aldktan sonra CAM

programnn NC mensnden lahte komutunun altndaki turn sekmesi seilir.

26

ekil 1.53: Boyuna tornalama komutu

kan toolbarstan chain (zincir) komutu seilir.

ekil 1.54: Zincir seme komutu

Kesicinin izleyecei yol farenin sol tuu ile iki kere tklanr. Zincir seilmi olur

(Zincir seildiinde izgi sar renge dnr).

ekil 1.55: Zincir seilmi

Sonra done komutu seilir ve alan pencereden nce kesici takm geometrisi seilir.

Takm malzemesi ve i parasnn malzemesi seilir.

27

ekil 1.56: Boyuna tornalama penceresi

Select Tool butonu tklandnda uygun u seilir. Ayrca kesicinin malzemesi Tool

Material butonundan kesici malzemesi seilir. leyeceimiz malzeme Select Material

butonundan seildikten sonra program uygun devir ve ilerlemeyi verir fakat biz istediimiz

kesme hzna ayarladmzda (SS:70) otomatik olarak spindle speed (ayna devri) deiir.

Feed chip load (az bana den yanal ilerleme tala) deeri girildiinde feed rate(yanal

ilerleme) otomatik olarak deiir. Plunge Chip Load (dikey ilerleme, dalma) deeri

girildiinde (budeer genel olarak yanal ilerleme deerinin yars olarak alnr) Plunge Rate

(dikey ilerleme) deeri otomatik olarak deiir. Takm numaras Tool Number ksmna

girilir. Offset numaralar takm numarasnn ayn girilir. Work Offset 54 olarak girilir.

Bylece tool information penceresindeki ayarlamalar yaplm olur. Sonra buradan Cut

Control butonu tklanarak dier sayfaya geilir. (ekil 1.57.) Buradan

deeri kaba tornalamadaki tala miktarn belirtir.

finish talan belirtir. Bu talalar uygunsa tamam butonu tklanr.

Farenin sol tuu ile nce geri ekilme noktas sonra yaklama noktas seilir kan

pencereden accept butonuna baslr ve paramz kaba ve finish ilemesi birlikte olacak

ekilde ilenmi olur.

28

ekil 1.57: Turn control penceresi

ekil 1.58: Boyuna tornalama takm yolu (kaba ve fini)

29

Parann ileme simlasyonunu izgisel halde grmek istiyorsak backplot tuuna

baslr. Daha sonra OK ile gsterilmi tua baslarak simlasyon altrlr. Bu toolbarstan

simlasyon hz ayarlanabilir, ilem durdurulup tekrar altrlabilir.

ekil 1.59: Boyuna tornalama izgisel simlasyon

Parann kat simlasyonunu grebilmek iin ilem iin stok oluturmak gerekir. Stok

oluturma ilemini yapmak iin NC Operasyon Manager butonuna baslr ve aadaki

pencere alr. Bu pencerede setup one zerine gelerek mousenin sa tuuna baslarak edit

setup information komutu verilerek alan pencereden stock penceresi seilir.

ekil 1.60: NC operations manager

30

Cylinder tipi seilerek X ekseni seilip para boyu 50 mm x-50, x0 olarak belirlenir.

Para ap diameter ksmna girilir. Add butonu tklanarak stok eklenir ve tamam tklanr.

ekil 1.61: NC section information

ekil 1.62: Kat simlasyonu

31

Kat simlasyonu da izlendikten sonra eer bir sorun yoksa sra post almaya gelir. Bu

ilem iin yukardaki ekilde uzun okla gsterilen buton tklanr. Aadaki ekilde

gsterilen penceredeki zellikler seilerek post baslr ve G kodlarnn bulunduu bir dosya

alr.

ekil 1.63: Post karma

ekil 1.64: CAM programnda karlm G kodlar

Bu dosya ya bir bellee kayt ederek CNC ye tanr veya kablolu bir sistem ile CNC

tezghna aktarlr. Tezghta kalem paraya sfrlandktan sonra program arlr ve para

ilenir.

1.3.2. CAM Programnda Aln Tornalama Yapma

Cam programnda en ok kullanlan dier bir tornalama yntemi de aln tornalama

yntemidir. Bu ilem CNClerde genelde parann dndan merkeze doru ileme yaplarak

olur. Bu ilemi tanmak iin bir nceki konumuzda boyuna tornalayarak ilediimiz paray

bu konumuzda aln tornalama ile ileyeceiz.

32

izim ayn ekilde bir CAD programnda izilerek cam programndan alr. NC-

Lathe-Face komutlar verilir. Daha sonra ekrandaki tornalama yaplacak izim farenin sol

tuu ile iki kere tklayarak seilir. Ekranda seilen izginin sar renge dnt grlr.

ekil 1.65: CAM programnda aln tornalama komutu

Sonra done butonuna baslr. Karmza tool information penceresi alr. Boyuna

tornalamada yaptmz ayarlar deimeden karmza ktn grrz. Bu pencerede takm

deitirilmemise hibir ayar deimediini grrz fakat istee bal olarak biz para

apna gre ayna devrini veya ilerlemeleri deitirebiliriz. Eer select tool butonuna baslp

ayr bir kesici seilirse ekrandaki birok deer deiir o zaman bilhassa takm numaras ve

offset numaralar dzeltilir.

ekil 1.66: CAM programnda tool information penceresi

33

Face control penceresinde bildiiniz gibi kaba ve ince ileme yntemlerini

seebiliyoruz ve kaba ve ince tala miktarlarn belirleyebiliyoruz. Eer istersek stock to

leave ksmndan hem X ynnde hem de Z ynnde pay brakarak ileme yapabiliyoruz. Bu

ayarlamalarmz yaptktan sonra tamam butonuna basarz.

ekil 1.67: CAM programnda face control penceresi

kan onaylama penceresinden accept ile onayladktan sonra parann ilenmesi

tamamlanm olur. Daha sonraki ilemler boyuna tornalamadaki gibi post alma ve tezgha

aktarma ilemleri ile para ilenebilir.

ekil 1.68: CAM programnda ilemin onaylanmas

1.3.3. CAM Programnda Tornada Delik Delme

Cam programnda tornada matkapla veya udiril ile delik delme ilemi yaplabilir. Bu

ilemi yapabilmemiz iin CAM programnda iki nokta oluturmalyz. Bu noktalar CAM

programnda oluturabildiimiz gibi bir CAD programnda da oluturup cam programna

aktarabiliriz.

34

Bu ilemi dolu bir paraya 50 mm delik delerek birlikte ileyerek grelim.

ekil 1.69: CAM programnda tornada delik delme

Yukardaki ekilde grlen orijine bir nokta oluturulduktan sonra matkabn paraya

yaklama mesafesini belirleyen ikinci bir nokta oluturulur. Daha sonra sras ile NC-Lathe-

Drill seilir.

ekil 1.70: CAM programnda tornada delik delme komutu

Daha sonra farenin sol tuu ile orijin noktas (delik balama noktas) tklanr ve alan

pencereden takm seilerek gerekli deiiklikler yaplr. Buradaki ayarlar ap 10 mm lik

matkap iin ayarlanmtr. Parann sertliine gre veya matkabn malzemesine gre devir ve

kesme hz ayarlar deitirilebilir. Tool information ksmndaki ayarlar tamamlandktan

sonra Aadaki ekildeki lathe drill control penceresinden peck seilerek gagalamal

delme zellii verilir. Hole depth zelliinden delik delme derinlii girilir. Peck increment

den her gagalamadaki tala kaldrma miktar 2-3 mm kadar girilir. Bu pencerede tamam

tklandktan sonra yaklama noktas seilir kan pencereden accept tklandktan sonra delik

35

delme ilemi tamamlanm olur. Simlasyon kontrol yapldktan post alnr ve tezgha

aktarlr.

ekil 1.71: CAM programnda tornada delik delme kesici penceresi

ekil 1.72: CAM programnda tornada delik delme kontrol penceresi

36

UYGULAMA FAALYET

Yukarda resmi ve lleri verilen i parasn, aadaki resim ve llere gre 2mm

kaba talala 0,5 mm finish tala ile CAM programnda ileyiniz.

UYGULAMA FAALYET-1

37

lem

Basamaklar

neriler

Verilen resmin izimini yapnz.

alma ortamnz hazrlaynz. izeceiniz resmin n hazrln bir karalama kdna yapnz. Bir CAD program anz ve istenilen izimi orijinden balayarak

iziniz.

Yaptnz izimi bir klasre kayt ediniz.

38

Kesicinin yolunu karnz.

Yaptnz izimin zerinden kesicinin izleyecei yol kalacak ekilde dier izgileri ve lleri silin.

Kesicinin geri ekilme noktas ile yaklama noktasn belirleyin.

Bu ilemleri yaptktan sonra dosyann ismini deitirerek kayt edin.

39

Dosyay cam programna

aktarnz.

Kesici yolu izilmi ve takm geri ekilme noktas ile yaklama noktas izilmi olan dosya cam programnda alr.

Cam programnda

tornalama

komutunu

veriniz.

Kayar men toolbarsndan nc-lathe-turn komutlar verilir. kan toolbarsdan zincir seilir.

Kesici takm ve tezgh ayarlarn

yapnz.

Zincir seilip done tuuna basldktan sonra kan pencereden kesici ve tezgha ait ayarlar yaplr.

Kullanacamz kesici ucu ve malzemesi seilir. leyeceimiz malzeme seilir. Takm numaras girilir. Workoffset girilir. Tezgh devri ve ilerlemeler girilir.

40

leme ayarlarn giriniz.

Raugh Depth Of Cut dan kaba tala miktar girilir. Finish Depth Of Cut dan fini tala miktar girilir. Rough and/or finish cut seeneinden ileme cinsini seebiliriz

yani istersek yalnz kaba veya yalnz finish ilemi yapabildiimiz

gibi ikisini birden both seenei ile seebiliriz.

Operation seeneinden ileme ynn deitirebiliriz. Stock to leave seeneinden X veya Z ekseninde payl ileme

yapabiliriz.

41

Geri ekilme ve yaklama

noktalarn

seiniz.

Bir nceki maddede ilem yaplan pencerede tamam butonuna basldktan sonra sra ile nce geri ekilme noktas ve daha sonra

yaklama noktas seilir.

42

kan pencereden accept butonu tklanr ve parann takm yolu karlm olur.

stersek ilemeyi backplot komutundan izgisel olarak simle edebilir.

Kat simlasyonu iin ise komutu verilerek izlenir.

lemeye ait G kodlarn

kartnz

Operatons manager komutu verilerek CNC zelliine gre G kodlar karlr.

G kodlar dosyas istenilen isimde kayt edilir. Dosya uzantsnn ncc olmasna dikkat edilir.

43

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi

deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Bir CAD programnda resmin izimini yaptnz m?

2. Kesici yolunu kardnz m?

3. Dosyay CAM programna aktardnz m?

4. CAM programnda tornalama komutu verdiniz mi?

5. Kesici takm ve tezgh ayarlarn yaptnz m?

6. leme ayarlar yaptnz m?

7. Geri ekilme ve yaklama noktalar belirlediniz mi?

8. Simlasyon yaptnz m?

9. Post kardnz m? (G kodlar)

10. CNC ye aktardnz m?

11. Paray ileyebildiniz mi?

12. Sreyi iyi kullandnz m (5-16 saat)

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz

Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

44

LME VE DEERLENDRME Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Aadakilerden hangisi CAMn almdr? A) Bilgi ilem sistemi B) Compitr aidet manufactoring C) Compitr aidet desing D) Compiter nmeric control

2. Aadakilerden hangisi file mens komutlarndan deildir? A) New B) Open C) Save D) Create

3. CAM programnda dz izgi izmek iin hangi komut verilmelidir? A) Circle B) Line C) Fillet D) Chamfer

4. CAM programnda dikdrtgen izmek iin hangi komut kullanlr? A) Line-Rectangle B) Circle-Rectangle C) Fillet-Rectangle D) Four line

5. CAM programna Autocad dosyasn hangi dosya uzants ile arrz? A) prt B) sat C) dwg D) ncc

6. CAM programnda visible ne anlama gelir? A) Ekranda grnenin tmn sememize yarar B) Tezgh sfrn belirtir. C) Koordinat merkezini belirtir. D) Tezgh merkezini belirtir.

7. CAM programnda turn komutu ne ifade eder? A) Delik delme B) Boyuna tornalama C) Vida ama D) Aln tornalama

LME VE DEERLENDRME

45

8. CAM programnda drill komutu ne ifade eder? A) Delik delme B) Boyuna tornalama C) Aln tornalama D) Vida ama

9. Stock oluturma penceresinde diameter ne ifade eder? A) Bara boyunu ifade eder. B) Para apn ifade eder. C) Para alann ifade eder. D) Para evresini ifade eder.

10. Face control penceresinde both ne ifade eder? A) Kaba ileme B) Fini ileme C) Kaba ve finish ileme D) Vida ama

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.

Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

46

DE

RENME FAALYET-2

Cam program ile CNC freze tezghnda uygun kesicilerle uygun sre iinde

paralarn takm yolunu karacak programlar yapabileceksiniz.

evrenizdeki cam program kullanarak CNC frezeleri programlayan iyerlerini ziyaret

ederek;

Plastik kalp imalatnda cam programlar ile CNC frezeleri kullanmann yeri ve

nemini aratrnz.

2. CAM PROGRAMI LE CNC FREZEDE

TAKIM YOLU IKARMA

2.1. CAM Programnda Frezeleme Yapma ve Post Alma

CAM programnda frezeleme ilemi yapabilmemiz iin paray veya ilenecek

ksmlarn zelliklerini ya cam programnda oluturmalyz ya da bir cad programnda

oluturarak cam programnda bu dosyay amalyz.

2.1.1. CAM Programnda Yzey Tarama

Kalp yapmnda ilk ilem plakalarn yzeylerinin ilenmesidir. Bu ilem frezelerde bir

tarama kafas ile manel olarak yaplr. Biz bu konumuzda CNC ileme merkezinde bu

ilemi yapabilmemiz iin CAM programnda hangi ilemler yaplacan beraber greceiz.

ekil 2.1: CAM programna aktarlan para sfr noktasnda

AMA

ARATIRMA

RENME FAALYET-2

47

Bu ilem iin lleri 150x100x50 olan bir plakay orijin en st noktaya gelecek

ekilde bir CAD programnda izeriz. Daha sonra CAM programnda bu dosya alr. Bu

ilem doru olarak yapldnda izdiimiz para CAM programnda ilemeye uygun olarak

alr.

leyeceimiz paray uygun ekilde atktan sonra NC-2 Akxis-Face Mill komutlar

verilir. Daha sonra fare ile ileyeceimiz yzeyin evresi iki kere tklayarak seilir.

ekil 2.2: CAM programnda face mill komutu

Ardndan tool information penceresi alr.

ekil 2.3: CAM programnda ileme yzeyi seimi

48

Alan pencereden takm seimi, malzeme seimi, kesme hz ayar ve ilerleme

ayarlar yaplr. Tool information penceresindeki ayarlamalar bittikten sonra cut control

penceresine geilerek ileme metodu adm ayarlar yaplr. ile

ileme adm 12,8mm olarak ayarl gelir. Toplam alnacak tala miktar

9,3 mm olarak girilmi, her kademede kaba tala miktar 1 mm ve

finish tala miktar 0,3mm olarak ayarlamtr.

ekil 2.4: CAM programnda face milling cut control penceresi

Bu penceredeki ayarlama ilemleri bittikten sonra tamam tklanr ve para ileme

program hazrlanm olur. Parann simlasyonu yapldktan sonra eer bir deiiklik

yaplmas gerekiyorsa Nc Operations Managerpenceresinden yaptmz ilemin zerine

gelerek farenin sa tuu ile tklanr ve buradan Regenere Toolpath With Orginal

Geometry sekmesi seilerek tekrar ayarlamalarn yapld pencereye gelinir, deiiklikler

yaplr ve tamam tklanr.

49

ekil 2.5: CAM programnda ilemede deiiklik yapma

ekil 2.6: CAM programnda dzlem yzey ileme

Btn ayarlarmzn uygun olduu grldnde ilemenin postu alnarak CNC

tezghna aktarlr ve program arlarak para ilenir.

2.1.2. CAM Programnda Kontur Dolama

Kalp yapmnda plakalarn yzeylerinin ilenmesinden sonraki ilem dikdrtgenin

evresini dolaarak hem lye getirmek hem de referans yzeylerini oluturmaktr. Biz bu

konumuzda CNC ileme merkezinde bu ilemi yapabilmemiz iin cam programnda hangi

ilemler yaplacan beraber greceiz.

50

ekil 2.7: CAM programnda referans yzeyleri oluturulacak para

Bu ilem iin bir nceki konumuzda yzeyi ilenen paramzn 150x100 llerine

gelecek ekilde ileyebilmek iin uygun apta bir parmak freze kullanlmaldr. lemimize

yine NC mensnden srasyla NC-2Axis-Contur seilerek balanr.

ekil 2.8: CAM programnda contur komutu

Kontur dolalacak kenar farenin sol tuu ile iki kere tklanarak zincir seilir kan

toolbarstandone tuu tklanrsonra ilk i olarak kan pencereden kesici takm seilir.

ekil 2.9: CAM programnda parmak frezenin seilmesi

51

Takm seimi yapldktan sonra tool information penceresinde tool diameter bilgisi

olarak 18 mm apnda bir kesici olduu grlr.


Bu kesicinin malzemesi tool material ksmndan girilir ve bununla ilgili kesme hz ve

ilerleme deerleri deiir fakat biz yine istediimiz deiiklii yapabiliriz. Yukardaki

ekilde ap 18 mm bir karbr freze iin uygun kesme hz, devir ve ilerlemeler verilmitir.

Bu pencerede iimiz bittiinde cut control penceresine geilir.

ekil 2.11: CAM programnda cut control penceresi

52

Bu pencerede bu ilemimiz iin iki deiiklik yapmamz yeterlidir. Biri amount to

remove (toplam ileme yapacamz mesafe), dieride rough spacing (her pasoda

vereceimiz tala miktardr). Bylece 30 mm lik ilemeyi 2er mm tala kaldrarak 15

kerede tamamlar. Bu pencerede de tamam tuuna basldktan sonra setiimiz zincirin d

tklanr ve bylece parann d ksm ilenmi olur. Eer konturun dna tklanrsa ayn

ilem konturun iine yaplr.

ekil 2.12: CAM programnda contur ileminde takm yolu

Eer aa doru ilerken belirli bir ada lleri byterek inmemiz gerekiyorsa cut

control penceresinden taper angle ksmna istenilen a girilir. Taper angle 10 girildiinde

aadaki ekilde grld gibi aaya ilerleme al olarak gerekleir.

ekil 2.13: CAM programnda al contur ileme

Eer kaldrlacak tala miktar fazla ise ve kesici ak bir dnte bu tala

kaldramayacaksa o zaman yanal tala miktar girilerek 2 veya daha fazla turda para lye

getirilir.

53

ekil 2.14: CAM programnda fazla tala olduunda contur ileme

Bu yaplan ilemler yalnz dikdrtgen paralara deil herhangi bir profile de

uygulanabilir. Dikkat edilmesi gereken ilenilen profilde takmn giremeyecei bir i rads

olmamasdr. Aada deiik bir profildeki ileme grlmektedir. Contur komutu

verildikten sonra zincir olarak evre kenar ile delik kenar beraber seilmitir. Ayarlar

yapldktan sonra konturun dna tklanmtr ve ekilde grlen ileme gerekletirilmitir.

ekil 2.15: CAM programnda deiik profilde contur ileme

Bu ilemler tamamlandktan sonra post alnp CNC ye aktarlr ve parann ilemesine

geilir. Grld gibi yalnz contur komutu ile birok ilemleri CAM programnda

yapabiliriz.

2.1.3. CAM Programnda Havuz veya Cep (Paket) Boaltma

Plakamzn geni yzeyini ileyip referans yzeylerini de lsnde iledikten sonra

bir maa yerletirmek veya scak yokluk manifold yeri boaltmak veya baka bir maksatla

dikdrtgen eklinde bir boaltma yapmamz gerekir. Bu ileme biz havuz veya cep boaltma

diyoruz.

54

Paramz bir CAD programnda izdikten veya CAD/CAM de ilenilecek konturu

izdikten sonra pocket sekmesi seilir. Daha sonra boaltma yaplacak kontur(zincir) seilir

done tuuna baslr.

ekil 2.16: CAM programnda cep boaltma komutu


kan pencerede takm zelliklerini (takm eidi ve ap, kesme hz, devri,

ilerlemesi) gireriz. Daha sonra cut control penceresi alr.

55


Bu penceremizde ileme metodu olarak clamp seilmi yani

kesicinin dn yn ile ilerleme yn ayn ynl kesme yaplyor. Bu kesme yntemi daha

ok kaba ilemede kullanlr. Fini ilemlerinde ise genelde

conventional yani zt ynl kesme kullanlr.

Kesme modu olarak spiral kullanlm istee bal olarak zigzag da seilebilir. leme

modu zigzag seildii takdirde cut control penceresi onaylandktan sonra ileme ynn

belirtmemiz gereklidir.


Contur ileminde olduu gibi taper angle zelliinden a deeri girildiinde cep

boaltmay aa doru al olarak gerekletirir.

56

Bu cep boaltma ilemimizde Z deki derinlik 30 mm olarak girilmitir. Kaba tala

olarak 2mm finish tala olarak 0,5mm yanal tala miktar ise 5,6 mm olarak girilmitir.

Btn ayarlamalar bittikten sonra tamam tklanr ve onay penceresindeki accept

tklandktan sonra cep boaltmann takm yolu karlm olur. Bu takm yolundan post alrak

G kodlar retilir. Daha sonra tezgha aktarlarak para ilenir.

2.1.4. CAM Programnda Plot Delik Delme

Bir nceki konumuzda CAM programnda cep boaltma ilemini renmitik.

Bilindii gibi cep boaltma ilemi dolu bir para zerinde gerekletiriliyor. Freze aks Z

deki her kademede dolu paraya diklemesine dalmas gerekiyor. Bu dalma ilemini daha

kolay gerekletirebilmek iin freze aksnn para zerinde dalma yapt eksene freze

aks apnda veya daha byk bir delik delinmelidir.

ekil 2.20: CAM programnda plot delik delinmesi

Cep boaltma yapabilmek iin parmak freze her dalta bu plot delikten dalp ilemeye

balamaldr. te bu ilemi CAD/CAM programnda Plot Hole delik delme ilemi ile ok

kolay ekilde otomatik olarak yapabiliyoruz.

ekil 2.21: CAM programnda plot delikten balanan boaltma ilemi

57

leme dier komutlardaki gibi NC-2Axis-Pilot Hole komutlar sra ile verilerek

balanr.

ekil 2.22: CAM programnda plot hole komutu

Plot Hole komutu seildikten sonra karmza kan pencereden plot delik ilemi

uygulanacak ilem seilir.

ekil 2.23: CAM programnda plot delii delinecek ilemin seilmesi

58


NC operation onaylandktan sonra karmza tool information penceresi alr. Bu

pencereden ilk nce delik deleceimiz aptaki matkap seilir. Takm numaralar, devir ve

ilerleme bilgileri girildikten sonra Plot DrillControl mensne geilir.


59

Bu pencerede ileme tipi olarak gagalamal delme metodu seilir.

Daha sonra tamam tklanr ve para ilenmi olur. Daha sonra post ilemi yapldktan sonra

makineye aktarlr.

ekil 2.26: CAM programnda plot delii delinmi havuz boaltma

2.1.5. CAM Programnda Delik Delme

Kalplk ve tesviyecilik ilemlerinde en ok yaplan ilemlerden biride delik delme

ilemidir. Cad cam programnda delik delme ilemini en kolay ekilde yapabilmemiz iin

gerekli tm kolaylklar yaplmtr. CAD/CAM programnda delik delme ilemi

yapabilmemiz iin delik delinecek koordinatlara emberler izilmi olmaldr. Bu ilemi ya

bir cad programnda izip aktarabiliriz ya da CAD/CAM programnda pratik olarak

izebiliriz.

Biz bu konumuzda daha nce st yzeyini ve referans yzeylerini ilediimiz ayrca

maa yeri iin cep boaltma yaptmz paramzn kolon mili deliklerini birlikte delerek bu

konumuzu renelim.

ekil 2.27: CAM programnda kolon mili delikleri ilenecek para

60

izimi CAD/CAM programna aktardktan veya emberleri izdikten sonra delik

delme ilemine balamak iin ilk i olarak delik delme komutunu seiyoruz.

ekil 2.28: CAM programnda delik delme komutu

ekil 2.29: CAM programnda deliklerin seilmesi

Komut verildikten sonra kan toolbarsdan eer izimimiz izgisel ise visible komutu

seildii zaman program otomatik olarak tm delikleri seer fakat aktardmz izim bir kat

model ise bizim tek tek single komutu ile farenin sol tuu ile istenilen emberleri sememiz

gerekir. nk kat modelde deliklerin ayn ekseninde hem st yzeyde hem de alt yzeyde

61

bir delik iin iki ember bulunur. Visible komutu verildiinde drt delik iin sekiz ember

seilmi olur. Seilen emberler sar renge dnr. Daha sonra done tuuna baslr ve

karmza penceresi kar.

CAD/CAM programmzda bir hole prosessing penceresinde birden ok matkapla

delik delme ilemi yaplabilir. Bu zellikten faydalanarak delikleri ilk nce punta matkab ile

merkezleri belirledikten sonra nce kk bir matkapla daha sonra da istediimiz matkapla

kademeli olarak delebiliriz.

Bu pencerede yapmamz gereken ilk i takm semek olacaktr. Bu ii bildiiniz gibi

select tool butonuna basarak ilk kesici takmmz seeriz. Biz bu ilemimizde ilk takm

olarak punta matkab seiyoruz. Daha sonra ayn pencereden takm numaralarn ve work

offset numarasn ayrca kesme hz ve ilerleme deerlerini giriyoruz. Daha sonra cycle

control penceresine geip kontrolmz yapyoruz.

ekil 2.30: CAM programnda tool information penceresi 1 no.lu takmn zellikleri

62

ekil 2.31: CAM programnda tool information penceresi 1 no.lu takmn cycle control

penceresi

kinci takm seebilmemiz iin yukardaki pencereden insert before (ste satr

ekle) add after(alta satr ekle) komutlar ile alta satr ekleriz. Yine bu satrda da takm

seip zelliklerini gireriz.

ekil 2.32: CAM programnda tool information penceresi 2. takm zellikleri

63

Fakat burada dikkat etmemiz gereken bir konu birinci takmda cycle control

penceresini kontrol edip gemitik. nk birinci takmmz punta matkab olduundan

program delme derinliini otomatik olarak veriyor bu nedenle bizim derinlik deeri

girmemize gerek kalmyor. kinci takmzda ise setiimiz normal bir matkap olduundan

tool information penceresinden takm numarasn ve matkap apna gre devir ve

ilerlemeleri girdikten sonra ikinci takm iin cycle control penceresine geilir.

ekil 2.33: CAM programnda tool information penceresi 2. takm cycle control penceresi

Cycle control penceresinde cyle type (delme tipi) peck (gagalamal delme) seilmi

delme iini 3er mm ara ile yapacak bu paramz boydan boya delik olduundan deph to

shoulder seilip para kalnl girilmitir.

ekil 2.34: delme boyu eidi tip ve shoulder

64

nc takmmzda ayn ilemleri tekrar edip delik apnda matkap seiyoruz.

ekil 2.35: CAM programnda tool information penceresi 3. takm zellikleri

ekil 2.36: CAM programnda tool information penceresi 3. takm cycle control penceresi

Btn bu ilemleri yaptktan sonra OK tuuna baslr ve takm yolu karlm olur.

65

ekil 2.37: CAM programnda delik delme ileminin takm yolu

Ayn pencereden raybalama, baralama ile delik bytme veya klavuz ekme ilemleri

yine ayn mantkla yaplabilir.

2.1.6. CAM Programnda izgi Takip Etme (Yaz Yazma)

CAD/CAM programnda izilen izgilerin zerinden kesici takm takip ettirerek baz

formlar oluturmamz gerektiinde 3D contur komutunu kullanmamz gerekir. Bu ilem ille

de yaz olmas gerekmez bir kanal veya form olabilir.

ekil 2.38: Cam programnda yaz yazma komutu

66

imdi bu konumuzda bundan nceki konularda ilediimiz paramzn st yzeyine

100x50 llerinde kenarna 5 mm rads oluturulmu bir dikdrtgen iine ismimizi

yazalm. CAD/CAM programnda dikdrtgen izmeyi daha nceki konularmzda ilemitik.

Yaz yazmak iin CAD/CAM programnda text/dimension komutunu veriyoruz. Sonra

kan pencereden yazmz yazarz. Yaz bykln text height den ayarlarz.

ekil 2.39: CAM programnda imput text penceresi

A vermek istersek angle ksmndan verebiliriz. Daha sonra OK tuuna baslarak

farenin sol tuu ile istenilen yere yaz yaptrlr. Bu ilemler yapldktan sonra hemen NC

ilemlerine geilmez. Yaznn NC ilemeleri olarak seilebilmesi iin patlatlmas gerekir.

Bu ilem iin edit tool barsndan text/dim komutu verilir. Ve kan toolbarstan

patlatma komutu verilir. Tekrar kan toolbarstan visible (tm grneni se) tklanarak

yaznn NC ilemi iin seilebilir hale getirmi oluruz.

ekil 2.40: CAM programnda text/dimkomutu ve explode komutu

67

Bu ilemleri yaptktan sonra NC-2Axis-Contour 3D komutu verilir.

ekil 2.41: CAM programnda 3d contur komutu

kan toolbarsdan komutu verilir. kan toolbarsdan komutu

seilir ayn toolbarsdan done komutu seilir. Daha sonra kan toolbarsdan tekrar done

komutu seilir ve ardndan tool information penceresi alr.

ekil 2.42: CAM programnda yaznn seilmesi

68


Tool information penceresinden gerekli ayarlamalar yapldktan sonra cut control

penceresine geilir. Burada stock to leave ye eksi l vererek yaz derinliini

ayarlayabiliriz. Bu ksma eksi tala derinlii girmemiz yaz Z sfrda yazld zaman

geerlidir. Eer yaz Z -0,5 de yazld ise ozaman stock to leave sfr olmaldr.

ekil 2.44: CAM programnda contur 3d de cut control penceresi

69

Bu ilemler sra ile tamamlandktan sonra takm yolu karlm olur. Simlasyon

ilemleri yapldktan sonra bir hata yoksa post alnr.

ekil 2.45: CAM programnda contur 3d de cut control penceresi

2.1.7. CAM Programnda Seili Yzeyi leme

CAD/CAM programnda eer tek bir yzey ileyerek para retebilmek mmknse

cut komutu kullanlr. Komut satrndan NC-3Axis-Cut komutlar sras ile seilir ve

ilenecek yzey seilir.

ekil 2.46: CAM programnda cut komutu

Yzey sar renge dnp hemen ardndan tool information penceresi alr.

70

ekil 2.47: CAM programnda tool nformation penceresi


71

Tool information penceresindeki ayarlamalar bittikten sonra step size den tala

aral seildikten sonra tamam butonu tklanr ve yzeyin takm yolu karlm olur. Yalnz

bu ilenen yzeylerin etrafnda bulunan dier yzeylere zarar vermeyecek ekilde

yaplmaldr.

2.1.8. CAM Programnda Kaba Profil leme

Baz boyutlu profilleri ktkten karmamz gerektiinde kaba boaltmalar daha

byk bir kesici ile kaba ileme yaparak boaltmalyz. Bu ilem iin CAD/CAM

programnda Z raugh komutu ile yapyoruz. Bu ilemi yaparken finish ileme iin pay

brakmamz gereklidir. CAD/CAM programnda buna stoa pay brakma denilir. Bu pay

daha sonraki ilemelerde kalemin giremedii talalarla beraber alnarak finishte temiz bir

yzey elde edebiliriz.

CAD/CAM programnda bu ileme balayabilmemiz iin NC, 3Axis, Z Rough

komutlar sras ile seilmelidir.

ekil 2.49: CAM programndaz rough komutu

Z Rough komutu seildikten sonra kan toolbarsdan visible komutu seilir. Ardndan

Material nformation penceresi kar buradan da material tipi olarak top profile seilir.

Material ykseklii olarak bizim ilemek istediimiz ykseklik girilir.

ekil 2.50: CAM programnda malzemenin tanmlanmas ve ileme mesafesinin belirlenmesi

72

Bu pencerede OK butonuna basldktan sonra zincir seilmesi gerekir. Farenin sol tuu

ile iki kere tklayarak zincir seilir. Seildiinde izgi sar renge dnr ve ardndan tool

information penceresi alr.

ekil 2.51: CAM programnda kaba ileme iin zincir seilmesi


73

Tool information penceresinde gerekli ayarlamalar yapldktan sonra cut control

penceresine geilir. Bu pencerede finish iin ileme pay 0,15 mm braklmtr.

En fazla ileme derinlii 15 mm olarak belirlenmitir.

Z deki paso miktar 0,5 mm olarak girilmitir.


Btn bu ilemler yapldktan sonra tamam butonuna baslr ve parann kaba

ilemesinin takm yolu karlm olur. Ayn zamanda kan onay penceresinden ilemi

accept ile onaylarz. lemi simle ederek ilemede bir hata olup olamadn kontrol ederiz.

Daha sonra post ilemine geebiliriz.

ekil 2.54: CAM programnda kaba ileme takm yolu

74

ekil 2.55: CAM programnda kaba ileme

2.1.9. Zdeki Talalar Fini leme

boyutlu profilleri ktkten Z raugh komutu ile kardktan sonra kaba olarak

ilediimiz freze aksnn giremediimiz yerlerde kalan talalar Z finish komutu ile Z

eksenindeki talalar alabiliriz. Z finish komutu dz olan ksmlarda ilem yapmadndan

zaman kaybetmeden bir nceki takmn giremedii talalar albiliriz. Z finish komutu bir

finish komutu olduu iin kesinlikle ktk halindeki paraya uygulanmamaldr. Yoksa

tezgh bindirir aky krarz. Z finish komutunu vermek iin NC, 3Axis, Z Finish

komutlar sra ile seilmelidir. Komut verildikten sonra kan toolbarstan visible komutu

seilir ve karmza tool information penceresi alr. Daha nceki kaba ilemede ap 10

mm parmak freze aks kullanmtk imdi ise ap 4 mm parmak freze aks kullanacaz.

ekil 2.56: CAM programnda z finish komutu tool information penceresi

75

ap 4 mm karbr kesici iin gerekli devir ve ilerlemeleri verdikten sonra dier

pencere olan Cut Control penceresine geilir. Burada ileme derinlii

den girilir. Z deki tala derinlii girilir.

ekil 2.57: CAM programnda z finish komutu cut control penceresi

Bu ilem son fini ilemi olmad iin son fini ilemine tala pay brakmak iin

girilir.

ekil 2.58: CAM programnda ileme blgesi seme(snr belirleme) penceresi

lem yapmamz gereken blge (zincir) seilebilmesi iin seili

olmaldr. Bu ilemler tamamlandktan sonra tamam butonuna baslr. Karmza ileme

snrlarn belirleyeceimiz pencere kar. Bu pencereden add boundaries butonuna baslr

76

ve farenin sol tuu iki kere tklayarak zicir seilir. Zincir seildinde krmz renge dnr.

Toolbarstaki done butonuna baslr bir nceki menye geri dnlr.

ekil 2.59: CAM programnda ileme blgesi seme(snr belirleme) penceresi

Buradan done butonuna baslr. lemin takm yolu karlm olur. kan onay

penceresinden accept butonuna baslarak ilem tamamlanr. Bundan sonra post karma

ilemine geilebilir.

ekil 2.60: CAM programnda ileme blgesi seme (snr belirleme) penceresi

77

Bylelikle takm dz olan yzeyleri ilememitir. Yalnz Zdeki talalar almtr.

ekil 2.61: CAM programnda Z finish ile parann ilenmesi

2.1.10. 3 Boyutlu Fini leme

CAD/CAM programnda parann ktkten kaba olarak boaltma ilemleri yapldktan

sonra son finish ilemi yaplmaldr. Finish ilemini tam ve eksiksiz olarak yapabilmemiz

iin ileyeceimiz parann zerindeki tm girinti ve kntlarn formlarn net ekilde

verebilecek bir kesici seilmelidir. Daha gzel bir yzey elde edebilmemiz iin kesme

metodu bu komutumuzda otomatik olarak zt ynl kesme metodu (conventional)

seilmitir.

Biz bu konumuzda da bir nceki konumuzda kaba olarak ilediimiz parann

zerinde uygulama yaparak bu komutu ileyeceiz. leme NC, 3 Axis, 3D Offset komutlar

verilerek balanr. kan toolbarstan visible komutu verilir. Ardndan karmza kan tool

information penceresinden ilk nce takm seilir.

78

ekil 2.62: CAM programnda 3d offset komutu tool information penceresi

Bu ilemimizde takmmz ap 3 kre ulu parmak frezedir. Fini ileme takmmz

setikten sonra ayn pencereden bu takma ait kesme hz ve ilerleme deerleri girilir ve cut

control penceresine geilir.

ekil 2.63: CAM programnda ap 3 kre ulu parmak freze

79

ekil 2.64: CAM programnda 3d offset komutu cut control penceresi

Bu pencerede stepover 0,1000 mm verilmi yani ilemedeki adm miktar 0,1 mm dir.

Stock to leave 0 verilmi yani parann tam llerinde ileme yaplacaktr. Stock to leave +

l olarak verilebildii gibi l olarak verilip gerek lden kk para retme imkn

da sunulmu oluyor. Use boundaries ikonu seili olmaldr. Bylelikle ileme blgesi

snrlarn belirlemi oluyoruz. Cut control penceresindeki deiiklikleri yaptktan sonra

tamam butonu tklanr ve karmza add containment penceresi kar buradan add

boundaries butonu tklanr.

ekil 2.65: Cam programnda add boundaries penceresi

80

Daha sonra farenin sol tuu ile iki kere tklayarak zincir seildikten sonra done tuuna

baslr.

ekil 2.66: CAM programnda ileme blgesi seilmesi

Tekrar kan add boundaries penceresinden bu defa done butonuna baslr.

ekil 2.67: CAM programnda ileme blgesi seim onay

81

3 D Offset ileme takm yolu karlm olur.

ekil 2.68: CAM programnda 3 boyutlu ileme takm yolu

Eer bu takm yolunda ileme hatas grmyorsak accept tuuna basarak ilemi

onaylyoruz.

ekil 2.69: CAM programnda 3 boyutlu ileme takm yolu onay penceresi

Simlasyon kontrollerini yapp eer bir hata grmyorsak post alma ilemi yaparak

paray ileyebiliriz.

ekil 2.70: CAM programnda 3 boyutlu ileme simlasyonu

82

UYGULAMA FAALYET

Yukarda resmi verilen parann yzeyini ap 32 mm tarama ile taraynz. Deliklerini

sra ile punta matkab, ap 8 mm ve ap 15 mm matkap kullanarak deliniz. Delikleri sra ile

ap 12 mm parmak freze ile dairesel interpolasyon ile lye getiriniz. ki delik arasndaki

havuz boatmay ap 12 mm parmak freze ile kaba olarak, ap 6 mm ile finish ilemesini

yapnz. Para eninden ve boyundan 2er mm byk olan plakadan parann evresinden

interpolasyon yaparak parann d snr llerini ileyiniz.

UYGULAMA FAALYET-2

83

lem Basamaklar neriler

Resimdeki paray bir cad

programnda

iziniz.

Verilen resmi bircad programnda byk delik orjine gelecek ekilde iziniz.

Bu izimi CAD/CAM programnda anz. CAD/CAM programnda 134,5x62x21 llerinde stock

oluturunuz.

Yzey tarama ilemini yapnz.

NC-2 Axis-Face Mill komutlarn veriniz. Stock iin oluturulan zincir seilir.

ap 32 mm tarama takm seilir. Takm zellikleri girilir. Kesme zellikleri girilir. 1mm kaba tala, 0,2 mm ince tala

verilir.

84

Penceredeki deerler girilir ve tamam butonuna baslr.

Delik delme programn

yapnz.

NC-2 Axis-drill komutunu veriniz. Mouse nin sol tuu ile delikleri seiniz. kan toolbarstan sra ile takmlar seilir.

Gerekli deerler girilir.

85

Delikleri parmak freze ile llerine

getiriniz.

NC-2 Axis-contour komutunu veriniz. ap 20 mm delik seilir. ap 12 mm parmak freze seilir. Kesme deerleri girilir.

Tamam butonuna baslr. ap 20 deliin ii seilir. kinci delik iin NC-2 Axis-contour komutunu veriniz. Ayn takm ile ileneceinden takm ayarlar aynen kalr

deitirilmez.

kinci delikte tala fazla olduundan kesme ayarlar deitirilir (yanal kesme 4,5 mm iki kerede verilir).

86

Tamam butonuna baslr. ap 30 deliin ii tklanr.

ki delik arasndaki havuz

boaltma yapnz.

Kaba ileme iin NC-2 Axis-pocket komutunu veriniz. Havuz evresi seilir. ap 12 mm parmak freze seilir. Kesme deerleri girilir. On sides stunundan stock to leave ye 0,1 yazlr (X ve Y de 0,1

mm tala braklr Z te braklmaz).

Tamam butonuna baslr.

87

Farenin sol tuu ile havuzun ii seilir. Fini ileme iin tekrar NC-2 Axis-contour komutu verilir. Havuz evresi seilir. ap 6 mm freze seilir. Kesme deerleri girilir.

Plot delik iin NC-2 Axis-Plot hole komutu verilir. kan pencereden havuz ileme operasyonu seilir.

kan pencerede takm olarak ap 15 matkap seilir. Takm no.su 3 seilir. Tamam butonuna baslr. Onay penceresi kabul edilir.

88

Bylece delikleri deldiimiz matkap ile havuz boaltmann plot delii delinmi olur.

Para evresini ileyiniz.

NC-2 Axis-contour komutunu veriniz. Para evresi seilir. ap 12 mm parmak freze seilir. Kesme deerleri girilir.

Tamam butonuna baslr. Farenin sol tuu ile para evresinin d tklanr.

evre ilemenin de takm yolu karlm olur.

89

Post karma ilemini yapnz.

NC operations manager komutu verilir. Setup one seilir. Fanuc seilir. Post butonuna baslr.

G kodlar karlm olur.

90

KONTROL LSTES



deerlendiriniz.


1. Paray CAD programnda izdiniz mi?

2. izimi CAM programna aktardnz m?

3. Para yzeyini ilediniz mi?

4. Delik deldiniz mi?

5. Delikleri interpolasyonla ilediniz mi?

6. Para evresini interpolasyonla ilediniz mi?

7. Para stnde kaba ilediniz mi?

8. Para stnde finish ileme yaptnz m?

9. lemin tmne post aldnz m?

10. G kodlarn tezgha aktardnz m?

11. Paray ilediniz mi?

12. Tezgh durdurdunuz mu?

13. Paray kardnz m?

14. Teknolojik kurallara uygun bir alma gerekletirdiniz mi?

15. Sreyi iyi kullandnz m? (10 saat)

DEERLENDRME



Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

91

LME VE DEERLENDRME Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1- CAM programnda yzey tarama komutu aadakilerden hangisidir? A) drill B) chain C) face mill D) stock to leave

2- CAM programnda zincir manasna gelen ileme alann sememize yarayan komut aadakilerden hangisidir?

A) drill B) chain C) face mill D) stock to leave

3- CAM programnda finite ilemek zere pay brakmaya ne ad verilir? A) drill B) chain C) face mill D) stock to leave

4- CAM programnda objeleri (yaz veya l) patlatmak iin kullanlan komuta ne ad verilir?

A) explode B) chain C) face mill D) stock to leave

5- CAM programnda paralara yaz yazmak iin kullanlan komut aadakilerden hangisidir?

A) single B) contour 3D C) plot hole D) conventional

6- CAM programnda tek tek nesneler semek iin hangi komut kullanlr? A) single B) visible C) plot hole D) conventional

LME VE DEERLENDRME

92

7- CAM programnda frezede zt ynl kesme komutu aadakilerden hangisidir? A) single B) visible C) plot hole D) conventional

8- CAM programnda paket boaltma ileminde dolu ksma frezenin rahat dalabilmesi iin n delik delme komutuna ne ad verilir?

A) single B) visible C) plot hole D) conventional

9- CAM programnda delik delerken gagalama yaptran komut aadakilerden hangisidir?

A) drill B) peck C) line D) circle

10- Aadakilerden hangisi cam programnda fini komutlarndan deildir? A) Cut B) Z finish C) 3 D Offset D) Z Rough

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.

Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

93

MODL DEERLENDRME

Yukarda lleri verilen paray CAD/CAM programnda; CNC Torna ve CNC

Frezede ileyebilmek iin gerekli takm yollarn ve ileme programn karnz.

MODL DEERLENDRME

94



deerlendiriniz.


1. Paray CAD programnda izdiniz mi?

2. izimi CAM programna aktardnz m?

3. CNC torna iin takm yollar ve ileme programn kardnz m?

4. CNC tornaya program aktardnz m?

5. Tornaya kt balayp ilediniz mi?

6. CNC freze iin takm yollar ve ileme programn kardnz m?

7. CNC frezeye program aktardnz m?

8. Frezeye tornada ilediiniz paray baladnz m?

9. Kullanlacak takmlar seip takm sfrlamas yaptnz m?

10. paras referans noktasn belirlediniz mi?

11. parasn ilediniz mi?

12. Tezgh durdurdunuz mu?

13. Paray kardnz m?

14. Teknolojik kurallara uygun bir alma gerekletirdiniz mi?

15. Sreyi iyi kullandnz m? (20 saat)

DEERLENDRME



Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

95

CEVAP ANAHTARLARI RENME FAALYET 1N CEVAP ANAHTARI

1 C

2 D

3 B

4 A

5 C

6 A

7 B

8 A

9 B

10 A

RENME FAALYET 2NN CEVAP ANAHTARI

1 C

2 B

3 D

4 A

5 B

6 A

7 D

8 C

9 B

10 D

CEVAP ANAHTARLARI

96

KAYNAKA CADCAM Notlar, eng.harran.edu.tr

KAYNAKA

plastİk teknolojİsİ - megep.meb.gov.tr · auto cad yazılımı sadece tasarım yapmaya imkan...

Documents