plastiklerin sekillendirme yontemleri

13.04.2009 Prof.Dr.Ayegl AKDOAN EKER

Plastiklerin ekillendirilme Yntemleri


Sanayide retilen plastikler ancak iyi bir biimlendirme ile deer kazanrlar. Plastikler trne ve kullanm amalarna gre deiik ekillerde

biimlendirilirler. Bu yntemler u ekilde sralanabilirler.

1. Kalplama1.1. Basn kalplama1.2. Transfer kalplama1.3 Basnl katlandrma yntemi1.4. Dner kalplama1.5. Dner dkm kalplama1.6. Enjeksiyon kalplama1.7. Enjeksiyon ile iirme kalplama1.8. Santrifj dkm kalplama1.9. Dkm kalplama2. Dier biimlendirme yntemleri2.1. Ekstrzyon2.2. iirme ile film ekme 2.3. Kalpsz ekstrzyon2.4. Basnta s ile biimlendirme2.5. Lif sarma2.6. Kpk plastik


Kalplama Yntemleri


Basnl Kalplama Yntem stlabilen ve soutulabilen kalp alt ve st paralar

arasnda polimer toz veya tabletlerin s ve basn altnda belirli bir sre preslenmesinden ibarettir

Basn kalplama ynteminde kalba alnan malzemenin; biimlendirme scakl, basnc ve sresi malzeme cinsine ve biimlendirilecek parann bykl ile konstrksiyonuna gre deiir.

Genelde bu deerler; basn iin 7-80MPa, scaklk iin 135-200C ve polimerizasyon sresi iin 1-20 dakika olarak verilebilir.

Granl veya toz halindeki malzeme presleme ile n ekillendirilerek tablet haline getirilir. nceden stlm kalba konur ve erkek klptarafndan basn uygulanr. Younlama polimerizasyonu ile reine rijit hale gelir. Daha sonra kalp alarak koniklikten yararlanmak sureti ile paralar bazen karc millere gerek olmadan bazen ise karc miller kullanlarak darya alnr.

Her defasnda kalp iyice temizlenerek gereinde yapmay nleyici yalama yaplr.


Basnl Kalplama Yntemleri

Pozitif Kalplama:Kalp iine sadece parayoluturacak kadar malzeme konur ve basn sadece parann oluturulmas iin harcanr.

Yntemde; gerek malzeme gerekse enerji ynnden tasarruf salanr ancak kalba konacak plastik miktarnn ok iyi ayarlanmas gerekir ki para eksik kmasn.



Yar-Pozitif Kalplama: Dii kalbn st yzeyine tama kanal alr ve kalp boluuna gereinden biraz daha fazla malzeme konur ve kalba daha az basn uygulanr.

Fazla plastik tama kanallarndoldurur ve youn paralar elde edilebilir.



Tamal Kalplama: Basit bir kalp ve gereinden fazla malzeme kalp iine konur.

Kalplama srasnda malzeme kalptan taar ve tama yolunu tkayarak plastiin st kalp zerine bask yapmasna salar. Dier bir deyile basnsadece plastik iin deil taan ksm iin de harcanr.

Para kalptan karldktan sonra fazla ksm kesilir.

Kalp maliyeti dk, malzeme kayb fazla ve youn para imalat yaplamayan yntemdir.


Basnl Kalplama rnleri

Ucuz ve basit bir yntem olan basnl kalplama;Elektrik anahtar paralar, radyo televizyon kasalar, ekmece ve kasaya benzeyen paralar, dme ve elektrik paralar gibi kk ve ok boluklu paralarn retimi iin uygundur.Ayrntl , karmak ve ar paralarn retimi iin uygun deildir


Basn Kalplama

. Kalplama cihazlar genelde hidrolik sistemli bazen haval bazen de el ile

altrlabilen ekilde retilmilerdir, deiik glerde olabilirler. Kalp yapmnda ortamn korozif olabilecei de dnlerek direnli

malzemeler seilir. rn.malzeme numaras Nr. 1.2342 olan ve kimyasal bieimine gre C: %0,1 Mn: %0,3 Cr: %5 Mo: % 0,75 V : %0,23 ).

Kalplarn alt ve st paralarnn birbirleriyle ok iyi temas etmesinin salanmas ve , eksantrikliklerin minimum dzeyde tutulabilmesi iin kalp konstrksiyonuna dikkat edilmesi gerekir.

Kalp yzeyleri ok iyi ilenerek parlatlmal ve tercihen sert krom ile kaplanmaldr.

Biimlendirilecek para asndan kalplarda; kaln cidarlardan, keskin kelerden, deiik cidar kalnlklarndan kanlmal, dayankllk vermesi bakmndan da destek (feder) tasarmlar yaplmaldr. Plastik malzeme cinsine ve kalp biimine bal olarak ekme pay hesaplanmaldr.


Basn Kalplama

Kalp tasarmlar malzeme akn en iyi ekilde salayacak ve gerilimleri azaltacak ekilde yaplmaldr. Para retimi srasnda kan gazlar iin de kanallar konulabilir.

kalplarn stlmas; kalp yarlar iine elektrik tellerinin denmesi ve akm geirilmesi yada kanallardan buhar geirilerek yaplr. Termoset malzemeler ekillendirilecekse elektrikli stclarn kullanlmas tercih edilir.

Kalplarda stma ve soutmay salayacak ve seri almaygerekletirecek karc miller ve bazen de apak kesme sistemleri bulunur.

Para maliyetleri bakmndan bir kalbn 30.000 50.000 adet i parasbasabilmesi gerekmektedir.

Basn kalplama ynteminde gerekli miktarda plastik malzeme kalp iboluuna ya dorudan ya da bir tezgahta disk, silindir gibi ekillere getirilerek koyulur. Bu ama iin gelitirilmi helezonlu sistemlerden yararlanlr. Biimlendirme cihazn otomatik olarak besleyecek ll arjlar veya n ekilli preslenmi paralar bylece seri almay salarlar. Ayrca bu arjlar veya n ekilli paralar biimlendirme scaklnn 50C aasna stlarak alma veriminin arttrlmas salanabilir.


Basn KalplamaBasn kalplama ynteminin avantajlar:

Biimlendirilmi parada mekanik zellikler bakmndan blgesel farkllklar yoktur, gerilmeler bulunmaz.

Parada merkez kakl pek grlmez. Hcresel boluklar olumaz. Malzeme akndan kaynaklanan erozyon azl kalp bakm masraflarnn

dk olmasn salar. Kalp konstrksiyonlar her trl cihaza kolayca uyarlanabilir. Malzeme kayplar azdr. Presin son kapama basncna gerek kalmadan boluk alc gce eriir.

Basnl kalplama ynteminim dezavantajlar: lem sresi uzundur. Paraya ait ykseklik toleranslar apaktan dolay kritik hale gelir., nce kesitli paralar abuk hasar grr. apak giderme gtr. Para derinliinin para i ap veya lsnn iki buuk mislinden fazla

olmas halinde blgesel zellik deiimleri grnr. Bunu en aza indirgemek iin 25 mm derinliindeki paralar iin 210 kgf/cm 2 lik nominal deerde bir basncn her ilave 25 mm derinlik iin 50kgf/cm 2 arttrlmas gerekir.


Transfer (letmeli) Kalplama Basnl kalplama yntemine

benzeyen bir yntem olmasna karn kullanlan kalplar farkldr. nkkalplama sresince kalplar devaml kapal kalmaktadr.

Kalplama iin yeterli miktarda reine ayr bir kalba (iletme odasna) konur ve 140-200 0 C a stlarak malzeme eritilir.

letme odas bir yollukla kalp i boluuna balanr.

Erimi plastik 40-90 MPabasnla kalp iine baslr.

Kalp iinde malzemede apraz balar oluuncaya kadar yani malzeme katlancaya kadar bekletilir ve daha sonra para kalptan karlr.


Transfer (letmeli) Kalplama.

Transfer kalplama ynteminin stnlkleri: 1-Plastik sv halde bulunduundan, para iinde gml olarak kalmas iin kalba

taklan paralarn bozulma ihtimali daha azdr.2- nce kesitli ve ayrntl paralar retilebilir.3- Termoset malzemenin kalp iinde sertleme sresi daha ksadr.4- Malzeme iletme odasnda scaklk her tarafta ayn olacak ekilde stma yaplabilir.

Kalba giren plastik malzeme bu blgede de ayrca stlm olur.5- Basnl kalplamaya kyasla daha hzl bir yntemdir.6- Basnl kalplamaya kyasla daha pahal bir yntem olmasna karn malzeme kalb

daha iyi doldurur.7- ok boluklu kalplar iinde uygun bir yntemdir

letme odasndaki plastik kayp malzemedir ve temizlenmesi gerekir. Plastik malzeme kalp iinde daha uzun sre eriyik (sv) halde kald iin kullanlan

kalplar, basnl kalplamada kullanlan kalplardan farkldr. Transfer kalplama yntemi, basnl kalplama yntemi gibi termoset malzemelere

uygulanr.


Transfer (letmeli) Kalplama

Distribtr kapa, iinde gml metal paralar olan filer ve kozmetik ie kapaklar transfer kalplama yntemi ile retilebilir.


Yntem Seimi

Basnl kalplama yada transfer kalplama ynteminin seimi;

Kullanlacak plastiin eidine kyasla daha ok retilecek para ekline bal olarak seilir.


Basnl Katlandrma Yntemi

Yntemde; reine emdirilmi veya reine ile kaplanm malzemeler s ve basnla birletirilir.

Yksek ve alak basnl katlandrma olmak zere iki blmde uygulanr.

Yksek basnla katlandrma ; genellikle fenolik, melamin, silikon ve epoksi gibi termosetlerle emdirilmi kat, bez, nylon gibi malzemelere uygulanr.

Katlama ile elde edilen rnler levha, ubuk veya boru eklinde olabilir.



Katlanacak malzeme nce reine ile doyurulur, kurutulur ve istenen boyutlarda kesilir.

Kesilen levhalar istenilen kalnlk elde edilinceye kadar st ste konur ve 150-180 0 C scaklkta plakalar arasnda 7-10 MPa basnla preslenir.


Alak basnla katlandrma; cam elyafla kuvvetlendirilmi veya kat, bez pamuk yada nylon elyaf ile takviye edilmi termoset ve baztermoplastik reinelerden rnler elde edilir.

Direkt temas ve kartrma olmak zere iki yntem vardr.

Direkt temas ynteminde; kalp iine takviye malzemesi yerletirilir, zerine fra ve pskrtme yntemi ile reine srlr. lem istenen et kalnlna ulancaya kadar devam eder.

Reine oda scaklnda normal basnta veya frn iinde sertletirilir. Para retilir.



Takviye malzemesi ve reinenin kartrlmas




Yksek basnla katlandrma;takviyeli reine torba ile kaplanr ve torbann zerinden basnverilir (basnltorba yntemi) yada torbann iinden vakum uygulanr (vakumlu torba yntemi).

vakumlu torba yntemi

basnl torba yntemi


Dner (Dndrmeli) Kalplama(Rotational Molding)

Dner kalplama (rotational molding); istenen byklk ve biimlerde, eksiz, ii bo ve salam yapl paralarn yaplmas iin gelitirilmi bir yntemdir.

Bu yntemin asl kuru ve eriyebilir toz halindeki plastiin bir veya daha ok ekseni etrafnda dnen kalp iyzeyinde sv hale dntrlmesi ve soutularak biimlendirilen parann dar alnmasndan ibarettir.

Dner kalplamada daha ok sya dayankl plastikler kullanlsa da son zamanlarda dallanm zincir ve apraz bal polietilen trleriyle baz termoset plastiklerin de biimlendirilmesi yaygnlamtr.

Yntem termoplastik ve termoset malzemelerin ekillendirilmesi iin uygundur.



Istma ve dndrme ekillerine grei iki farkl dner kalplama sistemi vardr. Bunlar rock n roll ve scak haval sistemlerdir. Rock n roll sisteminde, dorudan diardan ( plal alevle ) stma

uygulanr ve bu esnada kalbn 20-25 lik bir ayla ileri- geri titremesi salanr.

Scak haval sistemlerde , kalbn; bir frn iinde iken birbirinr dik iki eksen etrafnda dnmesi salanr.

Rock n rollsistemi , daha ksa stma sreleri ile alr ve daha ekonomiktir. Ancak , bu teknikte , emniyet nedeniyle , kalplarn tek tek ve srayla stlmalar ve kullanmlar yaplrken , scak haval olanda birden ok sayda kalp ayn anda kullanlmaktadr.

Dner kalplamada kullanlan kalplar, genellikle basn olumadndan, haddelenmi elik rnler veya alminyum dkm ile yaplr.

Rock n roll sistemin genellikle basit , scak haval sistem ise kompleks , karmak ekillerin kalplanmasnda kullanlr.



Top, oyuncak, ii bo ve basit rnlerin imalatnda kullanlr.

Yntemde; toz yada sv haldeki plastik malzeme karm belirli miktarda kalp iine konur, kalp kapanr ve birbirine dik iki eksen etrafnda dndrlr.

Merkezka kuvveti etkisi altnda malzeme kalp cidarna yaylr.

Dndrme devam ederken kalp stlr. Kalpta termoplastik malzeme varsa erir, termoset malzeme varsa sertleir.

Dner kalp soutulur ve para iinden kartlr.

Yntemde; PE, PP ve PVC gibi termoplastikler ile epoksi ve polyester gibi termoset malzemeler ekillendirilebilir.

Kalplama sresi dier kalplama yntemlerine kyasla daha fazladr.



lem olduka basittir. Toz veya tablet polimer

ngrlen miktarda kalba konulur.

Kalp nce birbirine dik iki eksen zerinde ayn anda dnerken stlr. Bu esnada polimer gerekli sy alarak ergir ve viskozitesi der.

Kalbn dnmesi sayesinde de kalb iyi bir ekilde doldurur.

Istma istasyonundan sonra kalp komple soutma blmne gelir.

Plastiin zelliklerine gre uygun bir soutma ileminden sonra kalbn ald blme gelir.

lemi tamamlanan para karlr, kalp benzer bir ilem iin gerekli temizlik ve hazrlklar yaplarak tekrar doldurulur.


Dner (Dndrmeli) Kalplama (Rotational Molding)



Yntemin avantajlar: Plastik trne gre kontroll bir soutma ile kalptan kan rn, boyutsal kararlla

sahiptir. Gerilmeler ihtiva etmez. Snrsz rn tasarmlama serbestlii vardr. eitli rnler ve eitli renklerdeki plastikler ayn anda kalplanabilirler. Darbe dayanm ve rijitlik salamak asndan kalplama birka aama halinde

yaplabilir. Artk malzeme en az dzeye indirilmitir. Kalp maliyeti ucuzdur ve normal basnlar

kullanlr. rne konulams gereken eitli metal balantlar kalplama srasnda

uygulanabilmektedir. Kapal simetrik kalplar kullanlarak elde edilen rnlerin kesilmesiyle ak ulu

rnler de elde edilebilmektedir. lem srasnda atk malzeme , apak v.b . olumamaktadr. rn ar gerilim yklemesi altnda katlanmadndan, rnde dah sonra gerilim

atlamas gibi gelimeler olmamaktadr. Et kalnlklar ise , rnein iirme ile kalplamada elde edilenden daha homojen

olmaktadr. Sadece kelerde et kalnl dier ksmlardan daha fazladr ki bunun da bir avantaj olduunu belirtmek gerekir.

Ek dner kalplama ilemi ile(co-orto molding) katmanl rnler de elde edilmektedir.



Yntemin dezavantajlar; Istma ve soutma ilemleri ancak kalp dna uygulanabildiinden ,

bu sreler ok uzun srelerdir. lemde kulanlmas gereken ve toz halinde bulunan hammaddeleri ,

dier ilemlerde kullanabilen granllere kyasla daha pahaldr. rnde sadece d boyut lleri hassasiyetle tutturulabilmektedir. Kullanlabilen polimer says , snrldr. rnein , PE iin erime ak

indeks deeri yksek ; yani molekl arl nispeten kk olanlar dah iyi sonular vermektedir. Yine PE de , dallanm trler tercih edilmektedir.

Paralarda delik vs. gibi baz detaylar , kalplama srasnda yaplamadndan , rn eldesinden sonra mekanik olarak almalargerekmektedir.


Dndrmeli Kalp rnleri

Dner dkm kalplama rnleri gerek eit gerekse miktar olarak her yl git gide artmaktadr. Bulunan yeni malzemeler ve bytlen makine boyutlar ile daha eitli ve byk rnler sanayinin hizmetine verilmektedir. Bu rnlerden bazlar: tarmsal pskrtme aletleri, depo ve tohum tanklar, otomotiv sanayinde gsterge panolar, gemicilikte kullanlan eitli kaplar, kimya fabrikalar iin tekne ve depolar, bro ve i mobilyalar, yazlk masa ve sandalyeler, deniz botlar, kamp aralar, p bidon ve kabinleri, kk yzme havuzlar, reklam panolar, mankenler ve yakt depolardr.


Dner Dkm Kalplama

Yntem, dner kalplama makinalarnda epoksi, poliester gibi svreinelerin veya plastisollerin herhangi bir yola katlatrlmas ve istenilen biim verildikten sonra kalplarn alarak karlmasndan ibarettir.

Dner kalplamada sylenenler dner dkm kalplamada da geerlidir ancak katlatrma ilemi tamamen kullanlan reine zelliklerine gre deiiktir. Keza bu reineler kalba daha sk bir yapma saladklar iin kalp ii yzeylerine ayrc bileimler ince bir tabaka halinde srlr.


Enjeksiyon (timli kalplama )Kalplama

Enjeksiyon (itimli) kalplama, termoplast bir plastiin stlm bir cihaz silindirinin llesinden kapal bir kalba basn uygulanarak enjekte edilmesi ile yaplan bir ilemdir.

Enjeksiyonla Kalplamann Avantajlar:Yksek retim hznda istenen kalitede retim yaplabilmesi,Nisbeten dk iilik maliyeti,Yzeyi dzgn para retimi,Karmak ekilli paralarn tek bir ilemle retiminin mmkn olmas,lemde yksek otomasyon salanmas,

Enjeksiyonla kalplamann Dezavantajlar:Makine maliyetini karlayabilmek iin ok sayda para retiminin gerekmesi,Kaliteli rn iin ilemin yakndan denetlenmesine ihtiya duyulmas,Kalp maliyetlerinin yksek olmas


Injection Molding


Enjeksiyon Kalplama

retim maliyetlerinin azaltlmas ve zel isteklerin karlanmas iin enjeksiyon cihazlar nemli lde gelitirilmilerdir.

15 grdan 23 kga kadar olan paralar biimlendirecek kapasitelerde olanlar yaplm durumdadr.

Ayrca ileri teknikte basn, scaklk ve zaman kontrol eden, ilem zamann ayarlayan , retilen paralarn kalite sapmalarn belirleyen mini bilgisayarl cihazlar da yaplmtr.

Zamandan tasarruf etmek amac ile ok istasyonlu Rotary tip cihazlar da gelitirilmitir.

Bu yntemle enjeksiyon tr tm termoplastlar, baz elastomerler ve makine donanmlarnda deiiklikler yaplmak kayd ile termosetrnler de biimlendirilebilirler.


Enjeksiyon Kalplama

Enjeksiyon kalplamada hidrolik sistem basnc, uygulanan scaklk ve sre nemli lde plastiin trne baldr. Genel baz deerler vermek gerekirse bunlar basn iin 700-2000 kgf/cm2 , scaklk iin 160-250C ve sre iin de 10-30 saniye dolaylarndadr.

Enjeksiyon kalplamada kullanlan cihazlar kk kapasiteli ve basit paralarn kalplanmasnda Piston-Dalg tipi , daha kaliteli ve fazla sayda paralarn kalplanmas iin de helezonlu olmak zere iki ana grupta imal edilebilirler.

Istma elektrikle gerekletirilir. Helezonlu makinelerde helezon hareketi de stc etki yapabilir.

Kalp kapama zellikleri bu makineler iin ok nemlidir. Aksi halde enjeksiyon basncnn fazlal kalptan malzeme kamasna sebep olur. Kalp kapama donanmlar da kk cihazlar iin mekanik, byk makineler iin ise hidrolik veya hidro mekanik olmak zere 3 tipte retilirler.


Piston-Dalg tipi enjeksiyon makinesi

Enjeksiyon Kalplama


Helezonlu karlkl tip enjeksiyon makinesi

n plastikletirici tip enjeksiyon makinesi


Enjeksiyon makineleri


Enjeksiyon Kalplama


Enjeksiyon Kalplama lemi Sras

Kalp, malzeme ve cihaz hazrlklarnn yaplmas bata gelir. Plastik malzeme nemli ise kurutulur ( genelde 60C-70C de 2 saat kurutma iin yeterlidir ). Renklendirme ve dolgu maddeleri katks gerekiyorsa bunlar yaplr.

Kalp souk olmamaldr, orta yumuama scaklndaki plastikler iin kalp scaklnn 50-70C olmas iyi sonu verir.

Granl, plastik besleme hunisinden cihaza verilir. Kontroll bir stma ile eriyen madde istenen scakla gelince istenen hzda ve

basnta kalba enjekte edilir. Erimi plastik cihaz silindirinde fazla tutularak yaklmamal ve kalba souk halde de

enjekte edilmemelidir. n plastikletiricili helezonlu makinelerde besleme hunisinden haznedeki dner

helezon yardm ile stlm blgeye sevk edilen plastik granlleri ergimeye balar. Helezonun dnmesi ile ve srtnmesiyle plastik maddenin erimesi kolaylar. Eriyen madde bir valften geerek asl enjeksiyon blmne gelir. Burada yeterli birikim salannca otomatik olarak valf ergimi plastiin geli yolunu kapayarak kalp yolunu aar ve enjeksiyon salanr.

ift hareketli helezonlu enjeksiyon makinelerinde de helezonun dnmesi ile stma blgesinde eriyen plastik n taraftaki birikme blgesine gelir. Koullar yeterli olduunda kalba enjeksiyon iin bir hidrolik motor ve kavrama yardm ile helezon, bir piston gibi ,ileri doru alr. Bu srada helezon n tarafndaki sonsuz valf kapanarak erimi malzemenin geri kamasn nler. Sktrma sistemleri


Kalp paralar

Enjeksiyon Kalplama


Enjeksiyon Kalplama

Yolluk sistemleri

Yoluk sisteminin seimi byk nem kazanmaktadr. Dengeli malzeme aknn salanabilmesi iin scak yolluk sistemi tercih edilir.

Scak Yolluk Sistemi Avantajlar:Yolluk temizleme ve krma ilemi olmadndan iilikten tasarruf salanr,Dk evrim sresi,Malzemeden tasarruf,Makine kapasitesinden tasarruf,Yksek kaliteli para (gerilmesiz para) retimi,

Scak Yolluk Sistemi Gereksinimleri:Temiz plastik kullanm,Hassas scaklk kontrol,yi kalp tasarm,Hassas boyut lleriyle kalp retimi,


Sktrma sistemleri

Enjeksiyon Kalplama


Enjeksiyon Kalplama Btn enjeksiyon sistemlerinde kalba baslan plastik maddenin

souyarak katlamasndan sonra kalp ama srasnda cihaz llesinden kalp yolluuna doru giden katlam malzeme de otomatik kesme ile ayrlabilir.

Termoset plastiklerin enjeksiyonunda; Helezon haznesi hassas bir ekilde su ceketi ile stlmaktadr. Ayrca lle konstrksiyonu da farkldr. Plastikletirme haznesi iinde pimeden akabilecek bir scaklkta

tutulur. Lleden geerken de pime scaklnn zerine stlr. Buradan hzla piirme scaklndaki kalba basldktan sonra piston

yeniden besleme iin ekilirken lle ksm soutulur. Aksi halde lle tkanarak retim engellenir. Buna jet kalplama da denmektedir.

Yolluk sistemleri


Termoset plastiklerin enjeksiyonunda helezon haznesi

Enjeksiyon Kalplama


Poor design

Good design

Gerilme ylmalarnn nlenebilmesi iin kalp tasarm

Enjeksiyon Kalplamada Dizayn Esaslar


Enjeksiyon Kalplamada Dizayn Esaslar

retilecek paralarn et kalnl 0,6-3 mm. kalnlnda olabilir. Mukavemeti yksek plastiklerle alldnda ve fazla yke maruz kalmyan

paralarda; para kenarlar keli olabilir. Ayrca, aada belirtilen kurallara da uyulmas gerekmektedir.

Kural : Vida ba yzeye batm olmaldrYANLI DORU

Yzeyde kalm dihasara urar

Yzey altnda kalm di ise hasara uramaz

Yark vida balarzorlandnda yalama olacaiin vida ksa sredekullanlmaz hale gelir. Uygun vida balar


Enjeksiyon Kalplama ile elde edilen rnler


Plastik Enjeksiyonla mal Edilen Paralardaki Hatalar ve nlenmesi

Hata Ailesi : Malzeme

1. Yanklar (Burns) Hatann Genel Ad: Lekeler, kahverengi lekeler, siyah lekeler, yanklar, yanm

malzeme, siyah ve kahverengi eritler, bronzlama Aklama: Paraya bakldnda rahatlkla grlebilen renkli lekeler. Hatann Asl Sebebi: Malzeme karm kirletiyor. Para yzeyinde hata olarak kabul

edecek kadar leke grlyor. Malzeme yanm bir malzemeyle birlikte kartrlyorveya prosesin iinde bir yerde scak bir nokta lokal olarak plastii yakyordur .

nlenmesi: Eski vidal, kovanl makinalar parada bu tip hataya sebep olabilirler. nk makinann iinde dikkate alnacak kadar yanm para at varsa, bunlarparada bu tip hatann olmasna sebep olabilir. Bunu engellemenin tek zm vidave kovandaki hataya sebep olan komponenti bulup temizlemektir. Lekeler, prosesiniindeki bir yerde yanmadan dolay oluur. Istc bantlarn ar snmas bu hatayasebep olur. Srekli kontrol yapan s kontrol cihazlarn kontrol etmemiz gerekir. Malzeme deiimi de bu hataya sebep olabilir.Yolluk giriindeki ar hzartmlarndan dolay malzemenin ar snmas ve yanmas gerekleebilir



2 Kabarcklar, Skm Gaz, (Bubbles, Trapped Gas) Hatann Genel Ad: Kabarcklar, skm gaz, farkl kabart

Aklama: Parann d yzeyinde kk kabarcklar gzlenir. Hatann Asl Sebebi: Parann enjekte edilmesi srasnda eriyik

malzemenin iinde ok abuk gaz fazna geebilen maddebulunmas. Bu hatann yerleimi parann yzeyinde ve i yapsndabir yerde olabilir.

nlenmesi: Souk bir depoda veya siloda saklanm olan malzemescak veya lk presleme ortamnda nemin buharlamasna izinverilmeden ilem grrse, buharlaan su kabarcklar malzemeniniersinde kabarcklara sebebiyet verebilirler. Bu sebeple malzemeretime girmeden nce, iyice kurutulmal, veya kuru tutulmal veortam scaklna gelmesi beklenmelidir.



3 . Bozulmu, Kopmu Malzeme (Degraded Material, Weak Parts)

Hatann Genel Ad: Zayf paralar Aklama: Kalplanm parann fiziksel younluu daha nce

yaplm olandan olduka azdr. Hatann Asl Sebebi: Karm, ksa molekler zinciri uzunluundaki

molekllerle piirilmemitir. nlenmesi: Malzemenin ar kurutulmasda bu hataya bir sebeptir.

Malzemeyi kurumas iin ar bir sre brakmak (rnein, en ykseks deerinde birka gn brakmak) bu hataya neden olur. Scakyolluklu kalplarda stclarn ar snmasndan kaynaklanr, soukyolluklu kalplarda ise eritme srasnda malzemeye ok farkl sverilmesinden kaynaklanr. ok fazka s bozulmu parakamasna neden olur. Erime scakln ve makina & kalbnstclarnn kontrol ediniz.



4. Kalitesiz Renk Dalm (nadequate Color Dispersion)

Hatann Genel Ad: Renk eritleri, kt renk dalm Aklama: Renk konsentrasyonu para boyunca iyi dalmamtr.

Parann stnde farkl renk dalmlar gzleniyor. Hatann Asl Sebebi: Eriyik vidadayken renk konsentrasyonu

tamamen homojen ekilde karmam. nlenmesi: Btn eritme ve kartrma olay vidann dnmesiyle

gerekleir. Kartrma olayndaki artm ancak konvensiyonalvidalarn kullanlmas ve kovan scaklklarnn azaltlmas ve arkabasncn arttrlmasyla olur. Bu malzemeye, eridike vidaya dahafazla mekanik hareket verilmesi gerektiini gsterir.



5 . Gm zleri (Silver Streaking)

Hatann Genel Ad: Serpinti olumas, gm izler Aklama: Parann yzeyinde gm gibi parlayan izler grlr. Hatann Asl Sebebi: Malzeme ok fazla snmtr. Kondense olan

gaz kalp yzeyinde skp kalr. nlenmesi: Soutma evriminin ekipmanlarn kontrol etmemiz

gerekir. Ekipmanlar durgun ak ve sabit soutma scakl iinkontrol ediniz. Karmn imalat alanna gelir gelmez kullanlmasdabu hatay gerekletirebilir. malat alannda karm kullanlmadannce en az 8 saat bekletilmelidir. Bylece malzemenin scakl, ortam scaklna yaklaacaktr.



Hata Ailesi: Proses

1 . Katmanlama (Delamination)

Hatann Genel Ad: Laminasyon, katmanlama, deleminasyon Aklama: Para sanki ayr ayr katmanlardan baslm gibi gzkr. Bu

katmanlardan kolayca kopar. Hatann Asl Sebebi: Genelde yava doldurmalarda parada, eriyik souk

katmanlar oluur. nlenmesi: Genel amal renklendiriciler olarak ounlukla Polietilen ve

Polipropilen bazldr. Birok zaman bu renklendiriciler bakire karma uyumsalayamazlar. Fazla kalp spreyide bu hataya sebebiyet olabilir. Malzemekalba girdii anda neredeyse donar. Daha fazla malzeme girdiinde,dierinasl donduysa buda birlemeyen bir katman olarak donar. Enjeksiyonhzn artrmak bu problemi sona erdirecektir.


2. Gaz Yanklar (Dieseling) Hatann Genel Ad: Yanklar, gaz yanklar Aklama: Hava veya gaz kalp iinde skp kalmtr. Gaz

malzemeyi str ve yakar. Genelde kalba da zarar verir. Hatann Asl Sebebi: Scak hava veya gaz malzemeyi ar str ve

yakar nlenmesi: kc yok veya yetersiz konstrkte edilmi veya dzgn

temizlenmemi bir kc sz konusu demektir. Bu hata ayrca ar kapanma kuvvetinden dolayda olabilir. Ar

kuvvetle kapanan kalbn kclar ilevsiz kalabilir. Gaz skarakierde kalr ve kompresyondan dolay ar snrak yanmaya sebepolur. Yanklarn engellenmesi iyi havalandrma yani, kclarntemizlii ve i grmesiyle olur.

Plastik Enjeksiyonla mal EdilenParalardaki Hatalar ve nlenmesi


3 . Salyalama, Tellenme (Drooling) Hatann Genel Ad: Salyalama, tellenme Aklama: Kalp aldnda, tel gibi grnen, ve uzayan plastik

grlr. Kalptan aa doru sarkar. Bu ayrca kaln fakat yavamalzeme akmnn yolluk burcundan yavaa akmasyla olur.

Hatann Asl Sebebi: Kovandaki plastiin basnc verimli olarakbertaraf edilmemi.

nlenmesi: Birok ekipman reticisi bunu engellemek iin kalplamamakinasna reverse toper nozln yerletirmilerdir. Bunlarzellikle salyalamay engellemek iin dizayn edilmitir. Scak yollukkanallar alm kalplarda, eer kanallar dzgn almyorsa budasalyalanma ve tel tel olmaya bir sebep olabilir. Tel tel olma belli biryere kadar no drool nozulleriyle kontrol edilebilir. Eriyikdekomprasyonu ounlukla vidann zamana bal olarak geriekilmesiyle ayarlanabilir. Dekomprasyon zamann artrmak tel telolmay azaltacaktr



4. tici ubuu zleri (Ejector Pin Marks) Hatann Genel Ad: tici ubuu izleri, paraya ubuk batmas Aklama: tici ubuklar paraya iz brakr. Hatann Asl Sebebi: ticilerin basnc paraya iz brakmaya elverili nlenmesi: Bu hata parann scakln ve itici ubuklarn

kuvvetlerinin balanse edilmesiyle ortadan kaldrlabilir. Eer iticiubuklarn bal olduu plaka (itici plaka) paraya ok hzl vurupdryorsa yine bu hata ortaya kar. Bununda zm tabiki iticiplakann hzn drmekle olur. Eer kalp parann kalbayapmamas iin eitli modifikasyonlardan gemise, bu seferdepara itici tarafnda kalyorsa o zaman itici ubuklar parada izbrakabilir. Bunu engellemek iin daha byk apl itici ubuklarkullanlrsa birim alana den kuvet azalacandan iz brakmaolaslda aaya ekilmi olur.



5. apak (Flash) Hatann Genel Ad: Fla, ayrlma yzeyi at, apak Aklama: Kalbn ayrld yerde fazla malzeme,

genellikle ayrlma yzeyinde olur. Hatann Asl Sebebi: Malzemenin kalp boluunu

doldurma basnc, kalb kapal durma basncnyenmitir ve fazla malzeme taarak bu yap olumutur.

nlenmesi: Eer dzgn bir ykleme kontrolyaplmazsa, kalp boluu ar malzemeyledoldurulabilir buda bu hatann olumasna sebep olabilir. Vidann her evriminde ayn ilerleme ve gerilmeyiyaparak, ayn hacimdeki malzemeyi, kalbn iine enjekteetmelidir.



6. Ak izgileri (Flow Lines) Hatann Genel Ad: Ak izgileri, kaynama izgileri Aklama: Akan ktle bir izgi ile birbirinden ayrlmtr. Bu rahata

gzlenebilir. Baz durumlarda kozmetik bir hatadr. Dier durumlarda ise iki ktlenin birbirleri arasnda verimsiz bir adhezyon

ba vardr. Hatann asl Sebebi: ki ktle bibirine kaynamam. nlenmesi: Yetersiz havalandrma bu hataya sebep olur. Havalandrma

kclar temiz olmal ve rutin olarak kontrol edilmelidir. Kaynama izgileri; kalp boluundaki eriyik plastiin doru ekilde prerize edilmesiyleelemine edilebilir. Kaynama izgilerinin eleminasyonu iin doldurma hznemlidir. Mmkn olduu kadar hzl dolum, mmkn olduu kadar dahafazla miktarda eriyii kalp baoluuna sokar. Malzemenin eriyikliidoldurma esnasnda ne kadar fazlaysa bu hatayla karlama riski o kadarazdr



7. Yanl ekme, Boyutsal Deiim (Incorrect Shrnkage, Dimensional Variation)

Hatann Genel Ad: Yanl ekme, spek d boyut Aklamas: Kalplanm rn, normal olarak hesaplanm ekmeyi

gerekletirmiyor. Hatann Asl Sebebi: Kalplamadaki ve normal ekmedeki gerilmeler

deimitir. nlenmesi: Genellikle kalp scakln arttrmak,artan ekmeyi

engelliyebilir



8. Matlama (Non-Uniform Finish on Parts) Hatann Genel Ad: Matlama, mat blgeler, parmak izi Aklama: Kalplanm para uniform bir ekilde kalp yzeyini

replike edemez. Hatann Asl Sebebi: Genelde souk slug veya daha souk bir

malzeme parann iine enjekte edilmi ve hata olumutur. nlenmesi: Baz durumlarda malzemenin iinde ar miktarda

kaydrc ve yalayc bulunur ve bunlar kalp yzeyine kadar karak yaylrlar. Eer kalp yzeyi uniform deilse o zaman eriyik scakln drn ve problem karan yzeyin temiz olup olmadn kontrol ediniz.Nozl ve yolluk memesi burcu geii engelleyecek faktrleri ortadan kaldrn. Nozl ve yolluk memesi burcu da birbirini tam olarak karlamaldr. Eer bunun dnda bir durum varsa akta hata olacaktr.



9. Portakal Yzeyi Oluumu (Orange Peel) Hatann Genel Ad: Portakal yzeyi, mikro pitting Aklama: Malzemenin yzeyinde, portakal yzeyindeki gibi girinti ve

kntlar gzlenir. Hatann Asl Sebebi: Parada oluan ilk yzey, yksek miktarda

vizkos bir malzeme tarafndan itilmi ve burumutur. nlenmesi: Souk olan malzemede ayn doldurma hzn elde etmek

iin daha yksek basn uygulamamz gerekir. Malzemenin eriyikscakln kontrol edin. Kstl yollukla birilikte eriyik scaklnyavaca arttrn. Doldurma srasndaki kafada oluan basnkayplarn karlamak iin kalp scakln arttrn. . Hzn, kalbmziin yeterince hzl olup olmadn kontrol edin.



10. Ksa Basklar (Short Shots) Hatann Genel Ad: Ksa basklar, tam

dolduramama,tamamlanmam basklar, NFOS (not filled outs) Aklama: Kalplanm para kalp boluunu tam olarak

dolduramamtr.. Hatann Asl Sebebi: Malzemenin basnc kalb doldurmak iin

yetersiz kalmtr. nlenmesi: Dzgn bir besleme kontrolu yaplmazsa, kalp

boluunun ar doldurulmasndan para eksik kabilir. Vidann her evrim iin ayn dnmeyi, yani, ayn hacimdeki malzemeyi basmasgerekmektedir. Parann dizaynnda ksa baskya sebep olan birfaktrdr. Keskin geilerden ve dar kesitlerden kanlmaldr. Birok zaman kalp presin boyutuna gre ayarlanamaz. Kapamatonaj dikkatle ayarlanmaldr



11. kntler (Sinks) & Boluk (Voids) kntler ve boluklar aslnda ayn problem olmalarna karn

grnmleri farkldr. Hatann Genel Ad: Gkler, kntler Aklama: Parann yzeyi parann iine kmtr Hatann Asl Sebebi: Malzeme yetersiz bir ekilde tlenmitir. Parann d

duvarlar katdr. Ama parann i yapsndaki baz moleklleri birbirindeayrarak boluklar oluturur.

nlenmesi: Gereinden kaln olan kesitler, dar gei veya ani genilemeyesebebiyet veren geiler gntlere sebep olacaktr. tleme basncyetersizse malzemede kntler oluabilir. Plastik souduka kalpboluunun iinde ekilme yapacaktr. Kalp boluunu iyi ve tam doldurmas iin bu ekilmeleri karlamak iin tleme basnc kontroledilmelidir. Yetersiz basn boluklara neden olur. Plastik soudukaekecei iin kalbn eklini tam olarak alabilmesi iin prerize edilmesigerekir. Bu basnta (tleme) ekmeyi kompanse eder. Onun iin parayeterli basnta tlenmelidi



Hata Ailesi: Kalp

1. Vakumla ekil Deitirme (Vacuum Pull) Hatann Genel Ad: Vakum ekmesi, vakumla ekil deitirme Aklama: Boaltma esnasnda, ilk anda oluan vakumla parann

ekli deiir. Hatann Asl Sebebi: tici tarafndaki hava basnc para iin ok

yumuak. nlenmesi: Bu hata soutma evriminin dzgn almayndan,

tkal olmasndan, altrlmamasndan veya k olmayan birekilde (yani kr bi biimde) altrlmasndan kaynaklanr. Bunuengellemek iin soutma evrimini altrmadan nce hereyidzgn olup olmadna bakmak gerekir.Havalandrma kabiliyetiarttrlrsa bu hatann nne geilebilir.



2. Yolluk Giriinde Yzey Bozukluu (Smudges) Hatann Genel Ad: Yolluk giriinde yzey bozukluu Aklama: Yolluun yaknndaki blgede hata grlr. Hatann Asl Sebebi: Yolluk giriinin hemen etrafnda mikro jetting

olumutur. (Jetting ve Kurt izleri hatasnda daha kapsamlincelenecektir.

nlenmesi: Kalp yarlarnn pen yzeyleri polilenmeyletemizlenmelidir. Bu hata ile genelde fiber glas ve mikann kullanlddoldurmalarda, ok abrasif olduklar iin karlalmaktadr. Kalptayaplmas gereken deiiklik, yolluklarn geni fakat derin olmayacakekilde yaplmasdr.



3. Yapan Yolluklar (Sticking Sprues) Hatann Genel Ad: Yapan yolluklar, yolluk yapmas Aklama: evrimde, kalp almas srasnda, yolluk yolluk sisteminden ayrlr, kopar. Hatann Asl Sebebi: Yolluk, yolluk sistemiyle birlikte kalamyor. nlenmesi: Derin olmayan yolluk memeleri veya itici tarafndaki verimsiz yolluk

memesi ekicileri, kalp boluuna yapmaya meyillidirler. Derin bir yolluk memesikonstrksiyonu yapmalyz veya daha efektif bir yolluk memesi ekici koymal, veyaen son olarakta stmal yolluk memesi kullanmalyz.

Eer nozl scakl ok dkse kalp almas srasnda yine kopma olabilir. Bunuengellemek iin nozl scakln artrn, bylece cold slug ve kopmay engellemiolursunuz..

.4 Kalba Yapma (Sticking to The Mold) Hatann Genel Ad: Kalba yapma Aklama: Kalp aldnda, kalp boluundaki emi bitmemitir ve para ekilerek

iticilerin olmad tarafta yapk kalmtr. Hatann Asl Sebebi: ticilerin olduu tarafta kalmamtr veya karlmasnda zorluk

ekilmitir. nlenmesi: tleme basncn kontrol ediniz.



5. arplma (Warpage) Hatann Genel Ad: arplm paralar, dz olmayan para, kvrlma Aklama: Bitmi para istenilen para eklinin dndadr, arplmtr. Hatann Asl Sebebi: Parann i gerilmelerinden dolay para arplr. Buda parann

geometrisine etkir. nlenmesi: Dzgn olmayan yolluk girii dizayn, yolluk girii geometrisi, yksek

gerilme ieren dizaynlar ve yolluk girii lokasyonu hatal veya yetersiz olan kalplardaarplma oluabilir. Soutma zaman arttka paradaki gerilmeler dudurulur.

6. Kurt zleri, Jetting (Worm Tracks, Jetting) Hatann Genel Ad: Kurt, kurt izleri, di macunu izleri, jetting Aklama: Parann zerine kalp koyunca ilk bask srasnda olumu izler grlr.

Birok kii bu hatay di macunu sklmasyla elde edilmi gibi yorumlar. Hatann Asl Sebebi: Yolluk giriindeki malzemenin hz ar yksek olduundan kalp

boluuna girildiinde ak ok hzldr. Bu izler rahatlkla gzlenebilir nlenmesi: Kalplkta, kalb mmkn olduunca abuk doldurmak iyidir ama bu

abukluk dzgn boyutlandrlm bir yolluk girii ile salanmaldr. Malzeme okbyk bir hzla kalp boluunu girdiinde istikrarszca etrafa saa sola fkrr. Bunuengellemek iin akn karsnda bir diren oluturmaldr ki, bu hata engellensin.



Hata Ailesi: Makine

1. Vida Kaymas (Screw Slipping) Hatann Genel Ad: Kayma, vida kaymas, dnme Aklama: Vida dnmesine ramen, bir sonraki bask iin malzemeyi kapamaz, yakalayamaz. Hatann Asl Sebebi: Makine eklenen malzemeyi yakalayamaz. nlenmesi: Bu hata hununin boalmas veya devre d kalmasyla mmkn olabilir. Veya

vakum ykleyiciyi altrmay unutmu olabiliriz. Yani temel olarak sistemin besleyicisisteminde bir aksaklk vardr. Btn eki pman kontrol etmeliyiz

.2. Arka Arkaya Hatal Bask (Shot to Shot nconsistency)

Hatann Genel Ad: Arka arkaya hatal bask, uygunsuz bask Aklama: Makinada herhangi bir deiiklik veya ayarlama yaplamakszn, makina skarta

para basar. Genelde ya eksik yada boyutsal hatal mal baslr. Bu yar otomatik makinalardagrlr.

Hatann Asl Sebebi: Sabit bir doldurma hz elde edilmesinden ve eriyik vizkositesinin olumsuzdeiiminden kaynaklanr.

nlenmesi: Vidann arkasnn dolmasndan dolay sznt yapan check valfler i gremezler. Bu kalbn basncnn deiken olmasna sebep olur. Valfler rutin olarak kontrol edilmelidirler vegerekirse deitirilmelidirler.



1. Enjekte edilen malzeme miktarn / gramaj arttrn2. Eriyik yastklamasn arttrn

Enjekte edilen malzeme miktar/gramaj

1. Kovan ve meme ssn arttrn2. Kalp scakln arttrn3. Enjeksiyon hzn arttrn4. Burgu hzn arttrn

Eriyik ve/veya kalp ok souk

1. Yolluk girilerinde tkanma olup olmadna bakn2. Yolluk girilerini geniletin3. Yolluklar geniletin

Yolluk sistemi

1. Hava atma kanallarnn yeterliliini / tkanmasn kontrol edin2. Hava atma kanallarnn yerlerini kontrol edin 3. Hava atma kanallarn geniletin4. Enjeksiyon hzn ve/veya basncn deitirerek kalbn dolma eklini deitirin5. Hava atma kanallarna destek salamak

Hava atmann yetersiz olmasnedeniyle kalpta hava skmas

Kalb doldurma problemleri / eksik bask

1. Yolluk grii yerini deitirin2. Yolluk giriini geniletin3. Yolluk apn arttrn4. Yolluklara ak kstlayc veya deitirici blgeler anz (r. Yolluk ekici)

Kalp dizayn hatal

1. Kovan ve meme scakln arttrn.2. Eriyik ve/veya kalp scakln arttrn3. Enjeksiyon hzn arttrn4. Burgu hzn ve geri basncn arttrn5. Burgunun uygunluunu kontrol edin

Eriyik ya da kalp ok soukAk izleri

Uygun zmlerOlas NedenlerProblem


1. Kovan ve meme scakln drn 2. Kalp scakln drn3. Burgu hzn drn

Eriyik ve/veya kalp ok scak

1. Enjeksiyon basncn/ hzn drn2. Kapama basncn arttrn3. Enjeksiyon hzn drn

Enjeksiyon basnc/ hz ok yksekapak olumas

1. Kovan ve meme ssn drn2. Kalp scakln drn3. Enjeksiyon hzn drn4. Burgu hzn ve geri basnc drn5. Scaklk yolluklarnn scakln kontrol edin (varsa)

Eriyik ve/veya kalp ok scakKoku veya sararma

1. Hava atma kanallarn geniletin2. Hava atma kanallarnda tkanma olup olmadn kontrol edin3. Hava atma kanallarna destek salamak iin vakumlu sistemler kullann4. Hava atma kanallarnn yerlerini kontrol edin

Kalp dizayn hatal

1. Termokuple ve stc bantlar kontrol edinIstc arzas

1. Kovan ve meme ssn drn2. Kalp scakln drn3. Burgu hzn drn

Eriyik ve/veya kalp ok scak

1. tleme basncn arttrntleme basnc ok dkknt izleri



1. zerine enjeksiyon yaplacak paray stn (dikkat parann yzey scakl 80C 100C aras olmaldr)

Insert enjeksiyonu: zerine enjeksiyon yaplacak para ok souk

1. tleme basncn arttrnBasn ok dk

1. Granlleri kurutun2. Nem atmal burgu kullanyorsanz, nem atmay engelleyen unsunlar kontrol edin3. Hava atma kanallarna emi nitesi ekleyin

Malzeme nemliMalzemenin kalp giriinde birikmesi

1. Konik alarn arttrn2. Kalp ayrc kullann3. Gerekli ise kalba erozyon yaptrn

Kalp dizayn hatal

1. Enjekte edilen malzeme miktarn drn ve kalbn doldurulmas gereken uygun malzeme miktarn belirleyin

Para ok sktrlm / ar tleme

1. Kovan ve meme scakln drn2. Kalp scakln drn3. Soutma sresini arttrn

Para scakl ok yksekKalba yapma

1. Dk akkanlkl PP ya da HDPE geirerek makineyi temizleyin2. Renk konsantresinin PP ya da PE bazl olduuna emin olun, PVC bazl renk konsantresi kullanmayn

Kirlilik Siyah noktacklar / topaklanan paralar

1. Yolluk girilerinin yerini deitirin2. Kalp scakl/soutmann homojen olmasn salayn3. Enjeksiyon hzn ve basncn arttrn

Kalp dengesiz doluyor

1. tleme basncn drn2. Enjeksiyon zaman ile kalp dolma zamann uyumlu hale getirin

Para ok sktrlm / ar tleme

1. Eriyik ve kalp scakln arttrn2. Enjeksiyon hzn drn

Ar ynlenme (oriyantasyon)Parada arplma



GAZ ENJEKSYON YNTEM


GAZ ENJEKSYON YNTEM Gaz Enjeksiyon Teknolojisi (GET) iin ilk patent, 1971 ylnda

Almanyada verilmi olup yntem 80li yllarda yaygnlamtr. Standart donanma sahip bir enjeksiyon makinesinde, daha

dk enjeksiyon basnlar kullanlarak, gaz takviyeli enjeksiyon yntemi ile kalplama yaplabilir.

Gaz takviyeli kalplamada, enjeksiyon esnasnda kalbn iine basnl Azot gaz gnderilir. Bu tekniin kullanld kalplama yntemlerinde, gaz giri noktas ile gaz ak, para et kalnlna ve malzeme akna etki eden en nemli iki faktrdr.

yi yaplm bir tasarm ve uygun yerletirilmi gaz giri noktas, basnl gazn plastii sktrmasn salar, malzemedeki ekmeyi engeller ve etli blgelerde oluacak gklerin azalmasna neden olur.

Ayn zamanda gaz basnc, tamamlama basnc olarak da grev yapar. Genellikle N2 (Azot) ve seyrek olarak da CO2 (Karbondioksit) gaz kullanlr.

Azot gaz; ucuz, kolay elde edilebilir ve inert gaz olduu iin Plastik Endstrisinde kullanlan standart bir gazdr.


GAZ ENJEKSYON YNTEM

Gaz enjeksiyon yntemi (Gaz Enjeksiyon Teknolojisi dier bir deyile GET ) ile kalplamada ilem sras, standart enjeksiyon yntemindeki ilem srasna benzerdir.

- Kalp kapanr ve enjeksiyon makinesi kilitleme kuvvetine ular,

- Ergiyik malzeme kalp boluuna enjeksiyon edilir, - Kalbn iine basnl gaz pskrtlr, - Basnl gaz belli bir sre kalp iinde bekletilir, - Gaz serbest braklr, - Kalp alr ve iticiler paray iter.


GAZ ENJEKSYON YNTEMLER Nozuldan Gaz Enjeksiyonu:

Kalp gzne n doldurma yaptktan sonra, enjeksiyon memesinden kalba doru gaz gnderilir (ekil-1). Malzeme enjeksiyonu ile gaz enjeksiyonu nozuldan yaplmaktadr. Bu yntemde gaz enjeksiyonu nozuldan yapld iin ayn enjeksiyon makinesnda GETne uygun farkl kalplar balanabilir, maliyet ynnden avantajldr.

ekil 1. Memeden Gaz Enjeksiyonu


GAZ ENJEKSYON YNTEMLER

Kalptan Gaz Enjeksiyonu:

Gaz, kalbn ya hareketli grubundan ya da sabit grubundan enjeksiyon edilir (ekil-2). Bu yntemin en nemli avantaj, malzeme enjeksiyonu ile gaz enjeksiyonunun farkl noktalardan yaplmasdr.


GAZ ENJEKSYON YNTEMLER fleme Yntemi: Kalp gz, standart enjeksiyon yntemlerinde olduu gibi %

100 malzeme ile doldurulur. Ergiyik malzeme kalp iinde katlamaya balar, daha sonra kalbn iine gaz enjeksiyon memesinden gaz gnderilir. Gaz basncyla merkezde ergiyikhalde bulunan malzeme, ya makinann enjeksiyon nitesine (enjeksiyon vidasna) doru yada kalp iindeki bir hazneye geri dner (ekil -3). Bylece parada ihtiya duyulan hacim elde edilmi olur.

ekil 3. fleme Yntemi ile Gaz Enjeksiyonu


GETnin KARAKTERSTK ZELLKLER

Avantajlar:

- Tasarmda serbestlik,- Yksek rijitlik,- Parann ekmesinde ok iyi homojenlik,- Gaz basnc veya malzeme birikmesinden kaynaklanan gklerde

azalma,- Daha dk kilitleme kuvvetine sahip enjeksiyon makinas

kullanm,- En u noktay bile rahatlkla doldurabilme,- Malzeme birleme izgilerinde azalma,- Amorf termoplastiklerde daha dk i gerilmeler oluur. zellikle

kaplanacak paralarda nemlidir,- %50 civarnda malzeme kazanc salanr,- Enjeksiyon teknii ile kalplama yntemlerine gre evrim sresi daha

ksadr.


GETnin KARAKTERSTK ZELLKLER

Dezavantajlar:- Standart donanma sahip enjeksiyon makinasna ilave masraflar yaplmasgerekir,a) Lisans creti,b) Basnl gaz retecek nite ve kontrol sistemi,c) Gaz enjeksiyon memesi veya kalba yaplacak enjeksiyon nitesi,d) Szntlardan oluacak gaz kayb ve gazn fiziksel zelliklerinin korunmas,

- retim balangcnda fire miktar ok fazladr,- Kalitenin korunmas iin yksek kurulu maliyeti,- Eitimli personel maliyeti (i-d eitim giderleri, konunun uzman teknisyenler kullanm)- Hatal kalplama sonucu oluacak patlamalardan kaynaklanan ciddi i kazalar,- Malzeme seiminde snrlama,- ok gzl kalp kullanmnda zorluk,- Gaz kanallarnda deiiklik yapamama,- Gaz enjeksiyon memesinin arzalanmas,


PARA TASARIMI

Geometrik zellikler:

GET yntemiyle retilen paralar, genellikle iki gruba ayrlr. 1- Dairesel kesitli, para et kalnl fazla olan tasarmlar (arka

rzgarlk, kap kolu, debriyaj pedal vs.) (ekil-4) 2- Ksmi malzeme ylmal veya gaz kanall dz paralar (ev rnleri)

Gaz enjeksiyon yntemi ile retilecek paralar dizayn ederken ana parametreye nem verilmelidir.

1- Gaz kanallarn yerleimi iyi dizayn edilmelidir, 2- Polimer paray dengeli doldurmaldr, 3- Gaz kanallarnn boyutlar uygun seilmelidir.


PARA TASARIMI


Para Et Kalnlna Etki Eden Faktrler:

Gaz kanal ile para d yzeyi arasnda kalan blgenin et kalnlna etki eden 4 faktr vardr.

1- Malzeme (Termoplastiin cinsi), 2- Gaz kanal geometrisi, 3- Malzemenin iindeki dolgu maddeleri (cinsi ve miktar), 4- Gaz debisi


Yolluk Tasarm

Gaz enjeksiyon ynteminde kesiti byk olan yolluklarn kullanm tercih edilse de, ine yolluk ve tnel yolluk da ska kullanlmaktadr.

Genel kural olarak, tavsiye edilen yolluk girii, niform ve en az standart kalplama yntemlerindeki kadar olmaldr. Bylece donma etkisi ve gaz enjeksiyon faznda basn sramasengellenmi olur.

Gazn yaynm kontrol edilemediinden diyafram yolluk ve film yolluk kullanm tavsiye edilmemektedir.

Gazn atmosferik basn seviyesine kadar azalp tahliye olabilmesi iin tm evrim boyunca gaz enjeksiyon memesi ak kalmaldr.

Enjeksiyon memesinin en iyi pozisyonu:- Grnr yzeyde olmamaldr,- Ar mekanik yke maruz kalan blgelere yerletirilmemelidir,- Tercihen et kalnlnn fazla olduu ksmlara konulmaldr.


Yolluk Tasarm Enjeksiyon esnasnda doldurma, ince ksmlardan ok etli ksmlara

doru olursa, trblanstan dolay hem para et kalnl dalmhomojen olmaz hem de para yzeyinde bozukluklar oluur.

Dairesel formlu paralarn kalplanmasnda malzemenin giri noktasile gaz enjeksiyon noktas, parann merkezinden verilmelidir ve gerekmedike gaz, kanallara ayrlmamaldr.

ok gzl kalplarda yerekimi etkisi de gz nnde bulundurulmaldr. Doldurma, ekil 5e uygun olmaldr.


Malzeme Ylmasnn nlenmesi

Ak uzunluundan baka malzeme giri noktasnn pozisyonu da malzeme ylmasnda belirleyici bir etkendir (ekil 6).


Malzeme Ylmasnn nlenmesi

Malzeme ylmas, ar doldurmayla da nlenebilir (ekil 7).


Dnme As

Malzeme ylmasn ve et kalnlndaki azalmay nlemek iin tasarm aamasnda dnme as mmkn olduu kadar byk seilmelidir (ekil 9).

Dz paralarda, gazn ve ergiyik malzemenin aknrahatlatmak iin, ya gaz kanalar oluturulmal ya da para da etli ksmlar tasarlanmaldr.


Gaz Enjeksiyon Yntemi

Standart donanmlara sahip bir enjeksiyon makinasnda Gaz Enjeksiyon Yntemi uygulanabilir.

retilen paralarn yzey kalitesi yksektir.Dolaysyla da para maliyetinde %24 azalma salanr. %50 civarnda malzeme kazanc olur. rnein Gaz enjeksiyon yntemi ile ii boaltlmbir parann evrim sresi 190 sden 120 sye der ve evrim sresinde %20 kazan elde edilir.

Gaz enjeksiyon yntemi ile retilecek paralarn kalplar, konvensiyonel kalplara gre daha basit olduu iin kalp tasarmclarnn ii kolaylar.

yi dizayn edilmi kaliteli bir kalp ile ok kaliteli paralar elde edilebilir. Enjeksiyon kalplama teknii ile retilemeyen paralar bu yntem ile retilebilir.

Gaz takviyeli enjeksiyon yntemi, proses verimliliini ykseltir, daha dk kilitleme kuvvetine gereksinim duyulur ve kalp tasarm basitleir.


Santrifj Dkm Kalplama

Akkan bir monomer, yar polimer veya polimer dispersiyonu ieren bir eksen etrafnda yksek hzla dnen kalp yardm ile ii bosilindirik kalplama rnleri yaplmasnda uygulanan bir yntemdir.

Kalbn dnmesi srasnda polimerik malzemenin uygun yntemle , rnein stlarak sertlemesi salanr.

Dner dkm kalplamay andrsa da bu yntemle sadece ii bosilindirik paralar elde edilir.


Dkm Kalplama

ubuk, boru, levha, tp, film ve zel ekiller retmek iin kullanlan yntemdir.

lem uzun srmesine karn basit model ve aralar kullanld iin ucuzdur.

Dkm yntemi zellikle ssleme, kalp ve dekoratiflerde kullanlr. Model ahap, porselen veya metalden yaplr. ubuk, boru ve zel ekillerin retimi iin iki paral kalp kullanlr. Hem termoset hem de termoplastik malzemeler dkm yntemi ile

ekillenebilirler.


Dkm Kalplama

Birden fazla bileenli, sv veya az akkan reinelerin bir kalba ya da nceden hazrlanm bir yzeye herhangi bir basn uygulanmadan dklmesi ve daha sonra maddenin kendi kendine katlamas ilemidir.

Kalp tesviyesinin sv reineyi karmayacak kadar iyi yaplmas veya contalama, bantla kapatma gibi yardmc ilemler uygulanmas gerekir. Keza kalp ayrc ya veya bileimlerin de mutlaka kullanlmasunutulmamaldr.

Reine ve sertletirici katalizr, varsa hzlandrc maddeler dkme verilmeden nce ok iyi kartrlarak homojenize edilmeli, kartrmadan dolay ok viskoz reine bnyesinde hava kabarcklar ksa sre dinlendirme ile kmyorsa vakum uygulanarak bu salanmaldr.

Kalba dklen reine ve katk maddeleri oda scaklnda genelde 24 saat iinde sertleerek kalptan kacak hale gelir. Ancak daha abuk karlmasistenirse retici firma nerilerine gre frnlama yaplarak kr salanr.

Akrilik, Epoksi, Furan, Poliester, Poliretan ve Silikon reineleri bir ok trleriyle dkmde kullanlan deerli maddelerdir.

Dkm kalplamann scakla ve karmak yapl cihazlara gerek gstermemesine karn seri almaya uygun olmamas en byk dezavantajdr. Bu nedenle de yntem zel retimlerde kullanlr.


Dkm

Ana metal Reaktif katk

Frn

Kalp

Dkm


Sv termoset dkm

Kalpta dkm


Ekstrzyon Yntemi

Plastik bir maddenin s ile akc hale getirilerek belirli bir ekilli kalptan basn ile geirilmesi ve biimlendirilmesi yntemidir.

Bu biimlendirmede ubuk, boru, profil malzeme, levha, film ve herhangi bir baka malzeme zerine kaplama eklinde olabilir.

Ucuz ve srekli bir dkm yntemidir. Ekstrzyonda genelde yksek molekl arlkl termoplastik

malzemeler kullanlr. Yaygn olarak kullanlanlar PVC, PE, PP, PS, PA, termoplastik

poliester ve slfon plastikleridir.


Ekstruderlerin Snflandrlmas 1- Polimerin Erimesi in Gerekli Is Temini

1.1- Polytropik karekterli ekstruder; polimerin erimesi dier bir deyile reinenin yumuamas iin gerekli s i srtnme ssnn yansra kovana (silindire) monte edilen elektirkli stc bantlarn verdii s ile karlanr.

1.2- Adiabatik karekterli ekstruder; sisteme dardan s verilmez. Polimerin erimesi iin gerekli s, sonsuz vidann (helezonun) dnmesi ile karlanr. Ancak bu sistemde vidann dnme says polytropik karekterli ekstruderegre daha fazladr.

retimin balamasndan sonra sabit bir scaklk eldesinin zor olmasnedeniyle yaygn olarak kullanlmazlar.

2- Polimerin Yumuatlmasna Gre2.1- Kuru ekstrzyon; reinenin yumuamas sadeces ve i srtnmelere dayanan sisteme verilen isimdir.2.2- Islak ekstrzyon; yksek scaklklarda alevlenme ve yanma tehlikesi gsteren selloz nitrat gibi reinelerde yumuatma bir zelti yardm ile yaplr.Bu yntemde, daha dk scaklkta stlr veya hi stlmaz.


Ekstruderlerin Snflandrlmas 3- Ekstrderin Vida Says Bakmndan

3.1- Tek vidal ekstrderler; ekstrzyon ilemi daha ok tek vidal makinelerde yaplr.ilem 3 blgede incelenir.

Besleme Blgesi: besleme hunisinden gelen granller alnr ve silindir boyunca sktrma blgesine pompalanr. Ayn anda stma ilemi de balam olur. Besleme blgesinde vida di derinlikleri sabit olup bu blgenin grevi ileriye doru uygun beslemeyi yapmaktr. Burada karlalabilecek sorunlardan birisi; granllerin vidayayaparak vida ile beraber dnerek silindir boyunca ilerlemeyi durdurmaktr.lem esnasnda; vidann soutulmas ve bunun sonucunda vidaya oranla silindirin daha yksek scakla sahip olmas bu problemi nlemektedir.Sktrma Blgesi: vida di derinlikleri besleme blgesine gre daha azdr. Bunun sonucunda azalan malzeme kalnl nedeniyle silindirden transfer edilen s homojen bir ekilde dalmaktadr.Besleme blgesinde granller arasna skm hava ve gazlar, bu blgedekisktrma sonucu dar alnmakta ve younluk art ortaya kmaktadr


Ekstruderlerin SnflandrlmasBaz durumlarda ekstrzyon esnasnda malzemeden gazlarn daha iyi alnabilmesiiin ekstrderlere (bodinz) gaz alma ventili tertip edilmitir. Vida zerinde yaplan konstrksiyonla bu blgede oluan basn drlerek, tatbikedilen vakumla veya gazlarn atmosferle direkt temas ile tamamen giderilebilir.

lme Blgesi: Malzemenin, vidann sabit di derinlikleri nedeniyle homojen bir scaklk ve basndalmna sahip olduu blgedir.lme blgesini terk eden eriyik plastik malzeme, silindir sonunda basnlar eletiren krma

plakasndan getikten sonra delikli bir ayrma perdesinden geer. Ayrc perdenin grevi; malzeme iersindeki yabanc maddeleri elemek ve viday terkedenmalzemenin dn hafzas denilen vida dn ynnde dnn vidadan sonra da devamettirmesini nlemektir.Ayrc perdeden geen malzeme, kalba girer ve kalp aznn kesit alannn eklini alr.3.1- ok vidal ekstrderler; iki veya vidal olabilirler. Ancak en ok kullanlan iki vidal

ekstrderlerdir.Pahaldrlar.PVC gibi sya hassas plastiklerin ekstrzyonunun tek vidal ekstrderle problemli olmas zellikle

srtnmenin de bu problemi arttrc etki yapmas ilemin ok vidal ekstrderlerdegerekletirilmesini zorunlu klmaktadr.ok vidal ekstrderlerde, srtnmenin etkisi azaltlm ve ekstrder iindeki basn farkndan dolaymalzemenin zellikle yksek basnca sahip kalp blgesinden daha dk basnca sahip blgelerevida boyunca geriye akmas nlenmitir.


ki vidal Ekstrder


Sonsuz Vida Uzunluklar Sonsuz vidadaki besleme, sktrma ve lme blgesi uzunluklar; ilenecek

malzemeye bal olarak deimektedir. PA gibi abuk eriyen plastiklerde, basma blgesi ksa olmasna karn PVCde tm

vida boyunca yer alan basma blgesine rastlanr. rn kalitesini arttrmak iin ekstrder vidalarna standart blgeler dnda baka

blgelerde ilave edilebilir.rn lme (kafa) blgesi yerletirilerek eriyik homojenlii arttrlabilir.

Termoplastik malzemeler, mekanik ve termik zelliklerinden dolay birbirlerinden olduka farkldrlar. Bu nedenle, belirli bir kalp-malzeme ikilisi iin en iyi sonu veren belirli bir vida vardr. Ayrca, ayn malzemem ekstrzyon silindiri iinde farklzelliklere sahip ( kat, yumuak, erimi) hallerde bulunmaktadr. Bu zellikleri en iyi ekilde karlamak iin vidann konstrksiyonu deiik yaplmaktadr.

PE iin basma, sktrma ve lme blgeleri ayn uzunlukta olan vida kullanlr. PP, PA, poli asetal gibi yar kristalin plastik malzemelerin ekstrzyonunda ani

sktrma vidalar kullanlr. Burda vidann dn ile malzeme, sktrma blgesinin dna km olur. Bu tip vidada sktrma blgesi ksadr.

PVC gibi deiik srtnme zellii gsteren ve ekstrzyonu zor olan malzemelerin ekstrzyonunda eritme ilemi iin btn vida boyunca uzuanan sktrma blgesi tertip edilmitir.


Sonsuz Vida Uzunluklar

Ekstrzyon makinelerinde;sonsuz vida (vida veya helezon yada silindir ) ap (D), uzunluu (L), hatvesi, helis as ve vidann ekli makinenin alma faktrlerini etkilemektedir.Vidann ap ve uzunluunun etkisi genellikle L/D oran ile ifade edilir.

Vidann boy/ap oran; retim kapasitesine ve ilenecek plastik malzeme eidine gre seilmelidir.

Termoplastikler iin; L/D oran genellikle 20/1-24/1 olan ekstrderlerkullanlr.

Plastiklere katk maddeleri ilave edilirse boyu uzun olan vidalar tercih edilir Vidalar genellikle yuksek mukavemetli dkme elik veya elik bloktan

ilenerek imal edilir. Kk ekstrder vidalar ise nitrasyon eliinden yaplr. Kovanlar, anmaya ve korozyona dayankl elikten imal edilir.


Sonsuz Vida Uzunluklar

Extrzyon vidas : Bu vidann ap D , silindir kovan uzunluu da L olarak alnrsa, bu vidann hatvesi,helis as,ekli makinann almasnetkilemektedir.

Ayrca, (L /D) Oran nn nemi: L/D > 24 olan vidalar ok kaliteli eriyik eldesi salarlar. Katk maddeli plastik karmlarnn ilenebilmesi iin ; L/D > 30 oran tercih

edilir. Kauuklarn ekstrzyonunda ;L/D > 20 Oran yeterlidir. Basma oran =(Besleme di derinlii /tama di derinlii) olarak tanmlanr. Bu oran genellikle ;1 : 2, 4 veya 1 : 3, 2 olmas gerekir. Eer byk apl vidalarda besleme di derinlii ok derin olmaz ve de

uzunluu yeterli olmazsa, dk viskoziteli plastikler iin kta yeterli basn olumaz.

Eer tama kanal ok s olursa, yksek viskoziteli plastiklerde arsnma olur.


Farkl ekstrder vidalar

Vida helis as rn alma hzn etkiler.Optimum deeri 10 30 dir.


Sonsuz Vidalar

Kalplama basncn ykseltmek ve daha iyi karm elde etmek istendii zaman iki veya daha fazla olan vidalar kullanlr.Nem, plastikler de rn kalitesini bozar.Nem almak masrafl ve uzun srdnden zel vida sistemi ile ve alan havalandrma deliinden su buhar eklinde alnr.Plastiin iinde ya,yumuatc konmusa bunlarn kartrlmasstte,stp baslmalar altta yaplp iki kademeli sistemlerde olabilir.rn kalitesini elekler ve yerletirme biimleri de etkiler.Elek delikli bir plakadr ve reinenin kalba girmeden nce reine iindeki basnc eitler.


Ekstrzyon Makineleri

Ekstrzyon kapasitesine ve plastik trne gre eitli makineler yaplmtr. Makine kapasitesi seimi aadaki gibi formle edilebilir.

Q: Ekstrzyon cihaznn kapasitesi, kg/h D: Helezon ap, cm N: Helezon devri, devir/dakika h: Vida derinlii, cm w: zgl arlk olmak zere

Q= 2,3 D2 N h w 0,8 .


Extrzyonda soutma ve kalibrasyon


Ekstrzyon lem Aamalar

Fabrikadan saf olarak piyasaya verilen polimerler kullanm amac ve beklenen zellikler bakmndan baz dolgu maddeleri, hatta bazbaka tr plastiklerle kartrlarak kullanma hazrlanrlar.

Ekstrzyon cihazndan geirilen bu bileenler eritilerek cihaz azna takl bir erit veya tel kalbndan geirilir, kta da uygun boyda kesilerek gerek enjeksiyon gerekse dier biimlendirme cihazlarnda kullanlmak zere granl haline getirilirler.

Hurda plastikler de herhangi bir biimlendirme cihaznda dorudan kullanlamazlar. Bunlar bir tme makinesinden geirildikten sonra %15 orann amamak zere yukarda ifade edildii gibi ekstrzyoncihaznda dier iyi cins plastiklerle ilenerek granl haline getirilir.


Enjeksiyon cihazlarnda olduu gibi granl plastiin koyulduu bir besleme hunisi, zerinde elektrikli stma dzeni bulunan helezon haznesi, hatvesi ve di ykseklii deien bir helezon bazen de birden fazla u ksma bal bir kalp ile kontrol sistemi ve dier yardmc ksmlardan ibarettir.

Devaml almada ykselen scaklk, hazne kanallarnda dolaan su ile giderilir.

Ekstrzyon ileminde helezonun (sonsuz vidann) dnmesi ve gvdenin stlmas ile eriyen plastik maddenin ne doru hareket etmesi ile ileri doru bir basn birikimi oluur. Bu basn besleme hunisi boaznda sfr At iken cihazn k blgesinde en yksek deerde olur.

Plastik erimi halde helezon kanallarndan geerken homojenize olur. Kalptan kan plastik souk hava jeti veya sv banyolarla soutularak deforme olmas nlenir.

Helezonun en nemli zellii boyunun apna orandr (L/D). Yksek scaklklarda allyorsa bu oran yksektir.

Genelde 24/1 olarak alnr. Helezon di st ile hazne arasndaki mesafe ortalama olarak 0,075 mm kadardr. Bu boluk 0,125 mm yi atnda uygun bir ekstrzyonyapmak zere helezon deitirilmelidir.



Ekstrzyon ekil de bir rnei grlen ekstrzyon cihazlar ile yaplmaktadr.


ubuk ekstrzyon kalplar


Boru kalb

Ekstrzyon cihazazna taklan boru kalbndan kan boru vakum altndaki soutma suyundan ak soutma suyu tankna geirilir.Vakumun yararborunun ie doru kn nlemektir


Profil kalplar


Levha ve film kalb

Ekstrzyon cihazna takl kalptan alnmaya balanan levha, yzeyi ok parlak olan ve suyla soutulan genellikle dik durumda merdaneden geirilir. Ayr motorla hareket eden merdaneler levhalarn kalnlklarnhassas olarak ayarlar, yzey durumunu iyiletirir. Hava ile son soutmadan sonra levhalar tekrar yumuak merdaneler ile alnmaya devam edilir, istenilen llerde kesilerek kullanma verilir .

Ekstrzyonla dorudan film ekme


Tel ve kablo kaplanmas iin ki veya daha fazla fakat farklreinelerden tek bir rn elde etme

Co-ekstrzyon prosesi


Polipropilen iirme film prosesi ad verilir.

ekme kalbndan alnan film iinde su dolatrlarak soutulan ok byk bir tambur zerine sarlr. Soutmann yeterli olmaddurumlarda baka tamburlardan da geirilen film gerekirse bask da yaplarak bobinlere sarlr ve ambalajlanr. Bu yntemle 15 mikron kalnlna kadar film ekmek mmkn olabilmektedir


iirme Film Prosesi

iirme ile film ekmede en ok kullanlan plastikler AYPE, PVC, PP, termoplastik poliesterdir.

Ekstrzyon cihaz azna takl bir kalptan ok ince cidarl bir boru eklinde erimi plastik malzeme karken kalp ortasndan boru ekseni dorultusunda ayrca hava flendir.

Balon halinde yukar karken bir soutma halkasndan da geirilen rn klavuz merdane ya da levhalarn ynlendirilmesi ile yavaa kapanr ve souyunca da iki eperli film halinde bobine sarlarak ambalajlanr.


Plastik torbalar iin iirme film prosesi


iirme ile film (boru) ekme


Tabaka ve dz film prosesi


Dz tabaka kaplama prosesi


Lamine filmlerin co-ekstrzyonu


Fiber, filament ekstrzyonu


Ekstrzyonda Haddeleme le ekillendirme(Kalpsz Ekstrzyon)

Gnlk yaamda grlen duvar katlar, gsteri ekranlar, eitli ambalaj malzemeleri, reklam panolar, kredi kartlar kalpsz ekstrzyon ynteminin tipik rnekleridir.

Esnek ve rijit PVC bileimleri ile ABS, PE, PC gibi polimerler bu yntemde kullanlan balca malzemelerdir.

Kalpsz ekstrzyon sreci, kartrcl bir eritme cihazndan alnan termoplastikhamurunun gittike sklaan merdane iftleri arasndan geirilmesi ve sabit gergili bir sarma mekanizmas ile elde edilen ince levha filmin sarlmasndan ibarettir..

Kullanlan merdane aplar 70-80 cm, merdane boyu 213-254 cm olup merdaneler aras basn cm bana 200-900 kg arasndadr. Merdaneler dkme demirden, iksmlarnda scakln kontrol altnda tutulabilmesi iin akkan dolaacak ekilde kanallar alarak yaplmtr.

PVC iin merdane yzey scakl 160-230 C arasnda tutulur. Merdane hzlar ve g esnek PVC iin 100-110 m/dak. ve 750 HPdir.

Kalpsz ekstrzyon ile 0,05-1,3 mm kalnlk aralnda 200 cm eninde film ve levha yapmak mmkndr.

0.05 mm kalnln altndaki filmlerin retimi de mmkn olmakla beraber cidar deiimi tolerans dna kar.



Ekstrzyonla haddeleme prosesinin avantajlar; Isl bozunma olaslnn az olmas ( ve bu nedenle PVC gibi termal

hassasiyet gsteren malzemelerde tercih edilmeleri ), alma hzlarnn yksek olmas , iken ;

Bu prosesi kullanmann dezavantajlar; Haddelerin zel sistemler olmas ve uzun sreli kullanmlar iin

dnlmesi gerei, alma scaklna ulamada uzun sreler bekleme gerekmesi ve bu

nedenle bu sistemin iletmeye bir kez alndktan sonra kesintisiz olarak uzun sreli kullanmlarda ekonomik olmasdr.


YANLI DORU

Kural : Profil kaln olmamal. Cidarlar mmkn: olduu kadar ince olmal.Kaln profillerin olgunlama v e soumalar ok zaman alr ve profil ok eker (bzlr) ve uygun dayankllkta olmaz

Kural : Komplike (basit olmayan) paralarda cidar kalnlklar mmkn olduu kadar uygun olmaldr

EKSTRZYONDA DZAYN ESASLARI


EKSTRZYONDA DZAYN ESASLARI

Kablo ve tellerin kaplanmalar : Kural : Kaplama mmkn olduu kadar salam olmal.

Kaplama ok ince ise : atlama ilerler ve tel iyi korunmaz. Kaplama kifayetli ise : atlama olmaz, tel iyi korunur


Ekstrzyon Hatalar


Ekstrzyonla lemde Kafa imesi Sorunu

Ekstrzyon ileminde uygulanan yksek basnlar nedeni ile ok ynl gerilmeleri iinde saklayan polimer karm , ekstrder kafasna girerken ve zellikle knda bu gerilmeleri aka dik ynde gerilmelere dntrr.

Kalptan karken zorlanan eriyik kalb terk eder etmez zorlama sonucu oluan gerilimler, kafa imesi veya k kabarmasna yol aar.

Kafa imesi , srtnme katsays kafann ve kafa k aznn yapld malzemeye gre yksek olan polimerlerde , srtnmeden dolay da oluabilir.Srtnme deerindeki farkllklar nedeni ile kalp k aznda polimerin d yzeye yakn olan ksmnn ak yavalarken ktlenin ana ksm daha rahat akar. Sonuta ekstrde edilen malzeme ier tomurcuklanma olur, atlar ,

Poliretan gibi , kafa metal malzemesine kar kk srtnme katsayl sistemlerde, bu ime, hemen hemen yok denecek kadar azdr.

Dier baz hallerde ise , kafa imesi ok ciddi boyutlarda olabilir ve hatta ime , kafa k az boyutlarnn %100 kadar olabilir.

Kafa imesi hatas; ergimi polimerin ierdii kaydrcorannn doru belirlenmesi , kafa k az uzunluunun ve kafaya giri asnn deitirilmesi veya kafa k aznn zel malzemelerle kaplanmas ile azaltlabilir.

Kullanlcak polastiin molekl arl ve zellikle molekl arl dalm ile kafa ime miktarlar arasnda yakn iliki varsa da , bu konuda yeterli bilimsel veri bulunmamaktadr.


Farkl kafa(kalp) ekillerine gre kafa imesi Viskozite-ekstrzyon hz-kafa imesi ilikisi


Eriyik Krlmas veya Eriyik Kararszl Hata; kafa kndan gelen rn yzeyinin

ve kesir boyutlarnn kullanlmayacak derecede dzensiz olmasdr.

Genellikle yksek srnme hzlarnda grlr ve baz plastik formlasyonlar ve kafa ekillerine has bir olaydr.

Ergiyik krlmas , ayrca ; ekstrzyon scakl , kaydrc miktar, kafa kaznn uzunluu ( tleme pay ) ve kafa giri as ile kafa knn yzey kalitesi gibi eitli faktrlere de baldr.

Elastiklii ok yksek olan polimerlerin ,ilenmesinde, kk srnme hzlarnda da ektrderden dzgn olmayan rn alnabilir.

Eriyik krlmas; scakln biraz ykseltilmesi ile giderilebilse bile bu kez de sl bozunma riski ortaya kabilir.


Kafa imesi-eriyik krlmas ilikisi


1. ekicinin hz kontroln kontrol edinekicinin hz dalgalanmas

1. Malzeme k hzn drn.2. Besleme blgesi ya da lme blgesi uzun burgu kullann3. Arka basnc arttrmak iin dar aralkl filtre kullann4. Burgudaki anmay kontrol edin.5. Kalp ve eriyik scakl kontrol edin.6. Kalp alann drn

Malzemede dalgalanmaAk ynndeki boyutsal llerde sorun

1. Kalp dizaynn kontrol edin ya da ekici hzndrn

Uygun olmayan burgu kallanyor

1. Kalpta konik sonras dz alan azaltn2. srtnmeyi azaltacak ekilde akan malzemenin hzn ve kalp konik asn drn3. Kalp boyunu ksaltn4. Kalb parlatn5. Kalptaki anmalar kontrol edin

Kalp dizayn hatal

1. kalp dizaynn kontrol edin ya da ekici hzndrn

Gerdirme oran ok yksek

1. Kalp llerini kontrol edin.Kalp merkezlenmemi

1. Malzemenin n kurutmasn doru yapnNem

1. Burgu hzn arttrn (yksek sktrma oranl veya kartrcl burgu kullann)2. Daha dar aralkl filtre kullann

Malzemenin erimesi homojen deil/ tamamlanmam

1. Ekstrderin slarn arttrn2. Kalp scakln arttrn3. Istc/termokuplenin kalibrasyonu kontrol edin

Eriyik ya da kalp scakldk

Przl yzey



1. Filtreyi temizleyin ya da deitirinFiltrede tkanma

1. Ekstrder ssn arttrn2. Kalp ssn arttrn

Eriyik ok soukYksek basn / ekstriderlerden az malzeme k

1. Eriyik scakln drn2. Soutmay arttrn (hava ile temas sresini ve soutma havuzunun scaklklarn drn)3. Kapasiteyi drn

Profil deiken / yetersiz soutma nedeniyle formunu kaybediyor

1. Kalb deitirinKalp anmRadyal llerde deikenlik

1. Kalb temizleyin ve parlatnKalpta birikme

1. Eriyik ssn arttrnEriyik ss ok dk

1. Malzemeyi iyice kurutun, kurutucunun dzenli almasn kontrol edin.Nem oran yksek

1. Kalp stc nitesini kontrol edin, ss deerini sabitleyinKalp ss ok yksek, ok dk ya da deiken

Profil zerindeki ak ynnde kalp izleri

1. Sktrma orann/basnc artrarak malzemenin kenarlar tam doldurmasngaranti altna aln.

Kalptan malzeme ak dengesiz

1. Malzeme akkanln, burgu hzn arttrarak ya da kovan ssn arttrn.Eriyik akkanl ok dk

1. Kalp scakln arttrn2. Istclarda ve termokalplarda hata olup olmadn kontrol edin.

Kalp scakl ok dkProfil boyunca kenarlarda yrtrla

1. Kovan scaklklarn drn2. Kalp scaklklarn drn3. Istc / termokapl doru almasn sontrol edin4. Srtnmeyi drn (burgu hzn drn, geri basnc azaltmak iin geniaralkl filtre kullann)5. Sktrma oran dk burgu kullann6. Malzeme ak yolunun merkezlenmesini kontrol edin

Ar yksek eriyik scakl / bozunmaKoku veya sararma

1. dk akkanlkl PP ya da HDPE geirerek makineyi temizleyin2. Renk konsantresinin uyumluluunu kontlor edin3. Kir ve yabanc parack bulamasn kontrol edin.

KirlilikSiyah noktacklar / yabanc paralar

1. Burgu hzn drn, besleme ksmndaki kovan scaklklarn drn, boaz soutma suyunu arttrn.

Besleme blgesinde hava kalyor

1. Daha yksek hat ve derinlii olan burgu kullann / sktrma orann drnAr srtnme / sktrma

1. Kovan slarn drn.2. Soutma artlarn ayarlayn (havada kalma sresi, su scakl)

Eriyik scakl ok yksek/ soutma homojen deil

1. Malzemeyi uygun olan sre uygun olan scaklkta kurutun malzeme aln haznesinin boaznda youma olup olmadn kontrol edin

Malzemede nem ok yksekProfil i ksmnda boluklar ve gzenekler



Ekstrzyon rnleri

plastiklerin sekillendirme yontemleri

Documents