plc İle otomatİk yangin sÖndÜrme sİstemİ · 2014-11-22 · 1.2.5 havalandırma sistemi...

T.C.

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

Mühendislik Fakültesi

Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü

PLC İLE OTOMATİK

YANGIN SÖNDÜRME SİSTEMİ

BİTİRME PROJESİ

228422 Tacit DURMUŞ

228498 Derya KÖKSALDI

210250 Mehmet TAMYÜREK

Danışman

Prof. Dr. Adem Sefa AKPINAR

Mayıs, 2014

TRABZON

i

LİSANS BİTİRME PROJESİ ONAY FORMU

228422 Tacit DURMUŞ, 228498 Derya KÖKSALDI, 210250 Mehmet

TAMYÜREK tarafından Prof. Dr. Adem Sefa AKPINAR yönetiminde

hazırlanan “PLC ile Otomatik Yangın Söndürme Sistemi” başlıklı lisans

bitirme projesi tarafımızdan incelenmiş, kapsamı ve niteliği açısından bir

Lisans Bitirme Projesi olarak kabul edilmiştir.

Danışman : Prof. Dr. A. Sefa AKPINAR

Jüri Üyesi 1 :

Jüri Üyesi 2 :

Bölüm Başkanı : Prof. Dr. İsmail H. ALTAŞ

ii

ÖNSÖZ

Bitirme projesi kapsamında kullanımı gittikçe yaygınlaşan otomatik yangın söndürme

sistemi tasarımı gerçekleştirilmiştir. Bu sistemler yangın anında can ve mal güvenliğinin

bir sigortası olarak görev yapmaktadırlar. Gerçekleştirilen projede sistemin kontrolü PLC

ile sağlanmaktadır.

Bu projenin hayata geçirilmesinde yardımlarını esirgemeyen ve projenin son halini

almasında yol gösterici olan kıymetli hocamız Sayın Prof. Dr. Adem Sefa AKPINAR ‘a

şükranlarımızı sunarız. Projenin tüm aşamalarında desteğini gördüğümüz Arş. Gör. Selçuk

GÜVEN’e ve çalışmalar boyunca desteğini hiç eksik etmeyen arkadaşımız Asutay ŞİRİN’e

teşekkürlerimizi borç biliriz.

Her şeyden önce, eğitimimiz süresince bize her konuda tam destek veren ailemize ve

bize hayatlarıyla örnek olan tüm hocalarımıza saygı ve sevgilerimizi sunarız.

Mayıs, 2014




iii

İÇİNDEKİLER

LİSANS BİTİRME PROJESİ ONAY FORMU ..................................................................... i

ÖNSÖZ .................................................................................................................................. ii

İÇİNDEKİLER ..................................................................................................................... iii

ÖZET ..................................................................................................................................... v

SEMBOLLER VE KISALTMALAR .................................................................................. vi

1.GİRİŞ .................................................................................................................................. 1

1.1 YANGIN SÖNDÜRME SİSTEMLERİ ...................................................................... 1

1.2 KONTROL EDİLEN PARAMETRELER .................................................................. 2

1.2.1 Blok Diyagramı .................................................................................................... 2

1.2.2 Sulama Sistemi ..................................................................................................... 3

1.2.3 Sesli Uyarı Sistemi ............................................................................................... 4

1.2.4 Işıklı Uyarı Sistemi ............................................................................................... 4

1.2.5 Havalandırma Sistemi .......................................................................................... 4

2.TASARIM .......................................................................................................................... 5

2.1 SİSTEMİN MODELLENMESİ .................................................................................. 5

2.2 MALİYET HESABI .................................................................................................... 6

3. PROJEDE KULLANILAN ELEMANLAR ..................................................................... 7

3.1 BAŞLATMA VE DURDURMA BUTONLARI ........................................................ 7

3.2 RÖLE ........................................................................................................................... 8

3.3 BUZZER ...................................................................................................................... 9

3.4 CO SENSÖRÜ .......................................................................................................... 10

3.5 FAN ........................................................................................................................... 11

3.6 SU POMPASI ............................................................................................................ 12

3.7 GÜÇ KAYNAĞI ....................................................................................................... 13

3.8 PLC ............................................................................................................................ 14

3.8.1 PLC Hakkında Bilgi ........................................................................................... 14

3.8.2 Genel Yapı .......................................................................................................... 15

3.8.3 PLC’nin Programlanması ................................................................................... 16

3.8.4 TWDLMDA20DTK PLC ................................................................................... 18

4.PROJEDE GERÇEKLEŞTİRİLEN DEVRELER ........................................................... 20

4.1 DA 12V ve DA 5V DEVRELERİ ............................................................................. 20

iv

4.2 SENSÖR DEVRESİ .................................................................................................. 21

5. DENEYSEL ÇALIŞMALAR ......................................................................................... 24

5.1 SİSTEMİN YAPIM AŞAMALARI .......................................................................... 24

5.2 PLC PROGRAMI VE ÇALIŞMASI ......................................................................... 29

5.2.1 Sistemin Çalışmaya Başlaması ........................................................................... 30

5.2.2 Işıklı Uyarı Sisteminin Çalışması ....................................................................... 30

5.2.3 Sesli Uyarı Sisteminin Çalışması ....................................................................... 31

5.2.4 Sulama Sistemin Çalışması ................................................................................ 32

5.2.5 Havalandırma Sisteminin Çalışması ................................................................... 33

5.3 SİSTEMİN GENEL ÇALIŞMASI ............................................................................ 33

5.4 STANDARTLAR VE KISITLAR ............................................................................ 34

6. İŞ ZAMAN ÇİZELGESİ ................................................................................................. 35

7. SONUÇLAR .................................................................................................................... 36

8.KAYNAKLAR ................................................................................................................. 37

EKLER ................................................................................................................................ 38

EK.1 IEEE Etik Kuralları ................................................................................................ 38

EK.2 Disiplinlerarası Çalışmalar ..................................................................................... 41

EK-3 Standartlar ve Kısıtlar Formu................................................................................. 42

ÖZGEÇMİŞ ......................................................................................................................... 44

v

ÖZET

Yangınlar daima insanoğlunu tehdit eden en büyük afetlerden birisi olmuştur.

Günümüzde teknolojinin ve sanayinin gelişmesiyle yangınların çıkma ihtimali artmış ve

buna paralel olarak yangından koruma sistemleri de gelişmiştir. Bu gelişime bağlı olarak

otomatik yangın söndürme sistemleri daha yaygın hale gelmiştir.

Bu projede PLC kontrollü yangın söndürme sistemi geliştirilecektir. Bu sistemde CO

sensörü yardımıyla yangın algılanacak bunun sonucunda PLC devreye girecektir. PLC’nin

devreye girmesiyle birlikte bulunduğu mekan içinde uyarı amacıyla sesli ve ışıklı alarm

devreye girecektir. Yangını söndürmek amacıyla sulama sistemi devreye girecektir.

Sulama sisteminin durmasıyla havalandırma için fan çalışacaktır.

Sistemde PLC kontrol sisteminin kullanılması güvenilirlik ve geliştirilebilirlik

açısından projenin ön plana çıkmasını sağlamaktadır. Proje de yangın söndürme sisteminin

programladığı PLC elemanına gerekli sensörler bağlanarak güvenlik sistemi , doğalgaz

kaçağına karşı koruma sistemi gibi sistemlerinde programlanması sağlanabilmektedir.

PLC’nin yapısı buna müsait olduğundan ek bir kontrol elemanına ihtiyaç duymadan

koruma ağı genişletilmiş olur.

vi

SEMBOLLER VE KISALTMALAR

V Volt

A Amper

mA Miliamper

W Watt

°C Santigrat

m Metre

cm Santimetre

PLC Programmable logic controller

CO Carbon monoxide

AA Alternatif akım

DA Doğru akım

IEC International Elektrotechnical Commision

VDE Verband der Elektrotechnik, Elektronik und Informationstechnik e.V.

http://en.wikipedia.org/wiki/Programmable_logic_controller

1.GİRİŞ

1.1 YANGIN SÖNDÜRME SİSTEMLERİ

Pek çok nedene bağlı olarak ortaya çıkan yangınlar başta maddi zarara, insan ve

hayvanların yaralanmasına hatta can kaybına neden olmaktadır. Bu yüzden yangının hızla

ve az kayıpla söndürülmesi insan için oldukça önemlidir.

İnsanoğlu başlangıçta yangından çaresizce kaçmış sonra yangını söndürmenin yollarını

aramıştır. Zamanla toplum ve devlet eliyle bugünkü itfaiyenin temelleri atılmış ve giderek

sistemli bir hale dönüştürülmüştür. İnsanların bir arada yaşaması, sanayileşme, enerji

tüketimi gibi birçok nedene bağlı olarak yangın riski giderek artmıştır. Buna karşın gelişen

teknoloji sayesinde yangın söndürme sistemleri geliştirilmiştir.

Yangın söndürme sistemleri ev, otel, fabrika, depo vb. pek çok yerde yangına karşı

erken uyarı vererek can ve mal güvenliğini sağlayan sistemlerdir. Yangınlar için genel

olarak gazlı söndürme sistemleri, sulu söndürme sistemleri, tozlu söndürme sistemleri,

köpüklü söndürme sistemleri ve yangın kapıları, yangın ve duman perdeleri kullanılır.

Bu yangın sistemleri için ortak çalışma mantığı şöyledir; yangın sensörler vasıtasıyla

algılanır ve sistem aktive olur. Sonra kullanılan yangın söndürücü malzeme depo edildiği

yerden (tüplerden) bir boru sistemi yardımıyla mekan içine aktarılır.

Yangınlar A, B, C, D ve E olmak üzere beşe ayrılır. Çizelge 1.1’de yangın çeşitleri

görülmektedir.

2

Çizelge 1.1. Yangın çeşitleri

Yangın

Çeşitleri

A

B

C

D

E

Türü Katı Sıvı Gaz Metaller Elektrik

Yanıcı

Madde

Odun,

Ahşap,

Kumaş,

Kağıt

Akaryakıt,

Yağ, Boya,

Tiner

Metan,

Propan,

LPG

Magnezyum,

Sodyum,

Alüminyum

Elektrik

Söndürmek

İçin

Kullanılan

Teknik

Soğutma,

Yanmayı

Engelleme

Engelleme,

Boğma,

Soğutma

Engelleme

Soğutma,

Boğma

İlk İş

Elektriğin

Kesilmesi

Kullanılan

Söndürücü

Su, ABC

Tozlu ve

Köpüklü

Söndürücü

ABC ve

BC Tozlu,

Halon

Gazlı, CO2

ve Köpüklü

Söndürücü

ABC ve

BC Tozlu,

CO2 ve

Halon

Gazlı

Söndürücü

Sadece D

Tozlu

Söndürücü

ABC ve B

Tozlı,

Halokarbon

Gazlı

Söndürücü

Bu çalışma da A tipi yangınlar için PLC kontrollü otomatik yangın söndürme sistemi

geliştirilecektir.

1.2 KONTROL EDİLEN PARAMETRELER

1.2.1 Blok Diyagramı

Gerçekleştirilecek sistemin çalışmasını anlatan blog diyagramı Şekil 1.1’de

görülmektedir. Sistemde dört farklı parametre kontrol edilecektir.

3

Şekil 1.1. PLC Kontrollü Otomatik Yangın Söndürme Sistemi Blok Diyagramı

1.2.2 Sulama Sistemi

Çıkabilecek herhangi bir yangın anında yangına müdahalenin en kısa sürede ve en etkili

şekilde yapılması çok önemlidir. Yangın söndürme sistemlerinde duman dedektörleri

sayesinde bu müdahale en kısa zamanda yapılmaktadır. PLC sisteminin girişine bağlanan

CO sensörünün yangın anında aktif hale gelmesiyle sistem çalışmaya başlar ve su pompası

enerjilenir. Pompanın enerjilenmesiyle pompa çalışmaya başlar ve su pompalar. Böylece

sulama başlıklarına kadar uzanan su, yangın bölgesinin üzerine boşaltılır ve yangın

söndürülür.

CO

Sensörü

Aktif

değil.

Aktif

PLC

Sesli

uyarı Havalandırma Sulama

sistemi

Alarm

çalar.

Ledler

yanar.

Işıklı

uyarı

Su pompası

çalışmaya

başlar.

Fan

çalışmaya

başlar.

4

1.2.3 Sesli Uyarı Sistemi

Yangın sistemlerinde sesli uyarı önemli bir ikaz sistemidir. Bu sistem oteller,

havalimanları, okullar, alışveriş merkezleri gibi toplu kullanım alanlarında can ve mal

güvenliğini sağlamak amacıyla kullanılır. Binanın kullanılan bütün bölümlerinde

yaşayanları yangın veya benzeri bir acil durumdan haberdar etmek için sesli ve ışıklı uyarı

cihazları kullanılır. Bu yöntem yangına karşı tepki süresini kısaltarak hızlı müdahale

imkânı sağlar. Ses seviyesi, yangın alarm sinyalinin ortam gürültüsünün üzerinde derhal

duyulmasını sağlamalıdır.

1.2.4 Işıklı Uyarı Sistemi

Yangın algılandıktan sonra, sesli ve ışıklı uyarıcılar ile alarm verilerek binada bulunan

insanların tahliyesi sağlanır. Sesli alarmının duyulamayacağı yerlerde (fon gürültüsünün

yüksek olduğu yerler), binada bulunanların işitme engelli olduğu veya kulak koruyucusu

kullanmalarının beklendiği yerlerde ses sinyallerine ilave olarak ışıklı uyarı elemanları

kullanılmalıdır.

1.2.5 Havalandırma Sistemi

Yangın anında oluşan CO gazı odanın içinde biriktiği müddetçe insan sağlığı açısından

olumsuz durum arz edeceğinden havalandırma sistemi de yangın söndürme sistemi kadar

önemlidir. Yangın söndürme işlemi başladıktan bir süre sonra odanın havalandırmasını

sağlamak üzere fan devreye girer. Böylece odanın içinde biriken karbon monoksit gazı

dışarı çıkartılmış olur.

5

2.TASARIM

2.1 SİSTEMİN MODELLENMESİ

PLC ile Otomatik Yangın Söndürme Sistemi üç ana kısımdan oluşmaktadır. Bunlar

duman sensörünün, fanın, ledlerin ve sulama başlığının bulunduğu ev, yangın anında su

pompalaması gereken ve içerisinde su pompasının bulunduğu depo ve elektriksel

bağlantılarının yer aldığı kontrol panosu olarak söylenebilir. Gerçekleştirilen ev 30x30cm

boyutunda olup tavanının ortası kısmında sulama başlığı yer almaktadır. Duman sensörü de

sulama başlığının yanında yer almaktadır. Kontrol panosu 20x40cm ebatlarında olup

içerisinde PLC, güç kaynağı, röle grubu ve devreleri bulunmaktadır. Kontrol panosunun

kapağında ise başlatma ve durdurma butonları ve buzzer elemanına yer verilmesi

planlanmaktadır. Şekil 2.1’de sistemin bilgisayar ortamında hazırlanan bir modeli

görülmektedir.

Şekil 2.1. Sistemin genel görünümü

6

2.2 MALİYET HESABI

Malzeme seçimi yapılırken seçilecek malzemenin, projeye en uygun olması,

standartlara uygun olması ve minimum maliyette olmasına dikkat edilmiştir.

Aşağıda verilen Çizelge 2.1’de kullanılan malzemeler, birim fiyatları ve toplam fiyat

görülmektedir.

Çizelge 2.1. Malzeme listesi ve maliyet hesabı

Malzeme Adı Miktarı Birim Fiyatı

(TL)

Toplam Tutar

(TL)

1 PLC 1 825 825

2 Güç Kaynağı 1 225 225

3 CO Sensör 1 15 15

4 Buzzer 1 30 30

5 Su Pompası 1 50 50

6 Fan 1 5 5

7 Röle 4 7,5 30

8 Röle Ayakları 4 10 40

9 Kontrol Panosu 1 40 40

10 Ev 1 50 50

11 Bağlantı ve Devre

Elemanları

50 50

TOPLAM 1360

7

3. PROJEDE KULLANILAN ELEMANLAR

3.1 BAŞLATMA VE DURDURMA BUTONLARI

Sistemin çalışması için başlatma butonu kullanılmıştır. Şekil 3.1’de başlatma butonu

görülmektedir. Push–pull (Bas–çek) çalışma tipine sahip olan başlatma butonuna

basıldığında sistem bir an için enerjilenir. Butona basmayı kestiğimizde ise sistemin

enerjisi kesilir. Bu yüzden başlatma butonu olan sistemlerde çalışmanın devam etmesi için

mühürleme yapılır.

Şekil 3.1. Başlatma butonu

Sistemi durdurmak için durdurma butonu kullanılmıştır. Kırmızı renkte olan durdurma

butonu Şekil 3.2’de görülmektedir. Normalde kapalı kontak olarak kullanılır. Bas–çek

yapıda olan bu butona basıldığında sistemin enerjisi kesilir. Sistemi tekrar çalıştırmak için

başlatma butonuna basmak gerekir.

Şekil 3.2. Durdurma butonu

8

3.2 RÖLE

Röleler yardımıyla küçük bir akımla büyük güçler kontrol edilebilmektedir. Şekil 3.3’te

rölenin iç yapısından da anlaşılacağı gibi röle devrede elektromagnetik anahtarlar olarak

görev yapmaktadır. Kontaklarında normalde açık ve normalde kapalı kontaklar

bulunmaktadır. Rölelerin bobin uçlarına enerji verildiğinde manyetik alanın etkisiyle

normalde açık uçlar kapanır ve normalde kapalı uçlar açılır. AA ve DA gerilim değerlerine

göre röle çeşitleri bulunmaktadır.

Şekil 3.3. Rölenin iç yapısı

Projede 4 adet röle kullanılmıştır. Şekil 3.4’te projede kullanılan röle gösterilmektedir.

Kullanılan rölelerin panoya montajı röle ayaklarıyla sağlanmıştır. Röle ve röle ayağı Şekil

3.5’te görülmektedir. Kullanılan röleler PLC çıkışına bağlanmıştır ve 24V ile

çalışmaktadır. Rölelerin normalde açık uçları kontrol etmek istediğimiz elemanlara

bağlanmıştır. Birinci rölenin normalde açık kontağı 24V üzerinden ledlere, ikinci rölenin

kontağı 24V üzerinden buzzere, üçüncü rölenin kontağı 12V üzerinden fana bağlanmıştır.

Dördüncü rölenin kontağı ise 220V üzerinden su pompasına bağlanmıştır. Normalde açık

uçlarına bağlanan bu çıkışlar röleler enerjilendiği an çalışmaya başlar.

Şekil 3.4. Projede kullanılan röle

9

Şekil 3.5. Kullanılan röle ve röle ayağı

3.3 BUZZER

Sesli uyarı sisteminde kullanılan buzzer 24V DA gerilim değeriyle çalışmaktadır. Pano

bağlantısı kolay olan buzzer elemanı Şekil 3.6’da gösterilmektedir. Bağlantı şekline göre

sürekli veya kesikli bir şekilde sinyal verebilmektedir. Panoya bağlantısı kolay olan buzzer

elemanı bağlı olduğu rölenin enerjilenme durumuna göre sinyal vermektedir.

Şekil 3.6. Kullanılan buzzer elemanı

10

3.4 CO SENSÖRÜ

Karbon monoksit gaz algılayıcı sensör olarak Şekil 3.7’de de görüldüğü gibi MQ-7

model sensör seçilmiştir. MQ-7 sensör ortamdaki algıladığı CO miktarına göre analog çıkış

vermektedir. Kulanılan sensörün özellkleri aşağıda Çizelge 3.1’de verilmektedir.

Çizelge 3.1. Sensörün özellikleri [1]

Çalışma Sıcaklığı -100 – 50

0 C

Çalışma Voltajı 5V

Çektiği Akım 150mA

Şekil 3.7. CO sensörü

MQ-7 sensörün özelliklerinde de belirtildiği gibi 5V gerilim değeriyle çalışır.

Ortamdaki duman seviyesine göre 0V ile 5V arasında çıkış vermektedir. Sensörün

hassasiyetinin normal seviyeye ulaşması için pinlerine + 5V verdikten sonra belli bir süre

beklemek gerekir. Bu süre zarfı içinde içindeki direnç ısınır ve hassasiyeti artmış olur.

Normal hava koşullarında yapılan ölçümlerde sensör devresi 1,10V-1,40V çıkış

vermektedir. Duman seviyesi arttıkça bu gerilim seviyesi 5V seviyesine yaklaşmaktadır.

PLC sayısal girişleri 0V ve 24V seviyelerini algıladığı için sensör çıkışından elde edilen

gerilim bir karşılaştırıcı devre üzerinden PLC’ye bağlanmıştır. Bu devre “Proje İçin

Kurulan Devreler” kısmında detaylı olarak açıklanmıştır.

MQ-7 sensörün 6 adet bacağı bulunmaktadır. Bu bacaklar gerekli bağlantılar yapılarak

3 bacağa indirilebilmektedir. Sensörün H pinlerine 5V verilerek direncin ısınması sağlanır

11

ve böylece tam olarak doğru ölçüm yapılması sağlanır. A pinlerine 5V uygulayarak

sensörün diğer pinleri üzerinden analog voltaj verilmesi sağlanır. Sensörün hassasiyeti

toprak ile çıkış pini arasına bağlanan direnç değeriyle ayarlanır. Gerçekleştirdiğimiz

projede direnç değeri olarak 10K ohm kullanılmıştır. Gerekli bağlantı şeması Şekil 3.8’de

gösterilmiştir.

Şekil 3.8. Sensörün bağlantı şeması [2]

3.5 FAN

Yangın sonrası havalandırmayı sağlamak için fan kullanılmıştır. Fanın kontrolü röle

üzerinden PLC ile sağlanmaktadır. Şekil 3.9’da projede kullanılan fan görülmektedir.

Fanın Özellikleri aşağıda Çizelge 3.2’de görülmektedir.

Çizelge 3.2. Fanın özellikleri

Çalışma Voltajı DA 12V

Çektiği Akım 140mA

Yarı çapı 4cm

12

Şekil 3.9. Projede kullanılan fan

3.6 SU POMPASI

Sulama sisteminde su tahliyesini sağlamak için Power Head akvaryum su pompası

kullanılmıştır. Projede kullanılan pompanın resmi Şekil 3.10’da görülmektedir. Bir

deponun içine yerleştirilen pompanın kablo uçları röle üzerinden şebekeye bağlanmaktadır.

Rölenin bobin uçları ise PLC ile kontrol edilmektedir. Su pompasının özellikleri aşağıdaki

Çizelge 3.3’te görülmektedir.

Çizelge 3.3. Su pompasının özellikleri

Çalışma Gerilimi AA 220-240 V / 50 Hz

Gücü 11W

Maksimum

Yükseklik

1,2m

13

Şekil 3.10. Akvaryum su pompası

3.7 GÜÇ KAYNAĞI

Kullandığımız PLC 24V DA ile çalıştığından şebeke gerilimini bu gerilim seviyesine

düşürmek için Şekil 3.11’de görülen Schneider Electric marka güç kaynağı kullanılmıştır.

Kullanılan güç kaynağının özellikleri Çizelge 3.4’te mevcuttur.

Çizelge 3.4 Güç kaynağının özellikleri

Giriş Gerilimi 100-240V AA

Çıkış Gerilimi 24-28.8V DA

Çıkış Akımı 3A

Güç kaynağının üzerindeki ayar düğmesi değiştirilerek çıkışta 24-28.8V DA

görülmektedir. Sistemde kullandığımız PLC, Buzzer ve Ledler 24V gerilim ile

beslenmektedir. Bu elemanların çektikleri maksimum akım miktarı 3A seviyesinden düşük

olduğundan beslemeleri güç kaynağı üzerinden yapılmıştır.

14

Şekil 3.11. Güç kaynağı

3.8 PLC

3.8.1 PLC Hakkında Bilgi

Programlanabilir Lojik Kontrolör (PLC) endüstriyel otomasyon sistemlerinin kumanda

ve kontrol devrelerini gerçeklemeye uygun yapıda giriş-çıkış birimleri ve iletişim

arabirimleri ile donatılmış, kontrol yapısına uygun bir sistem programı altında çalışan bir

özel sayısal işlemci veya endüstriyel bilgisayar olarak tanımlanabilir. Şekil 3.12’de

sistemde kullanılan PLC modeli görülmektedir [3].

15

Şekil 3.12. Projede kullanılan TWDLMDA20DTK model PLC

3.8.2 Genel Yapı

PLC’ler Şekil 3.13’te de görüldüğü gibi genel olarak giriş, çıkış birimi, işlemci

birimlerinden oluşur. Girişine bağlanan sensör, buton gibi elemanların ürettiği çıkış

işaretleri PLC için giriş işareti olur. Girişten aldığı sinyali hafızasında bulunan program

çerçevesinde değerlendirir ve çıkışa sinyal gönderir. Değerlendirme işlemi PLC’nin

işlemci kısmında gerçekleşir. İşlemci birimi, PLC belleğindeki sistem programına göre

çalışmayı düzenleyen ve kullanıcı programını yürüyen en önemli birimdir. Çıkış elemanı

olarak motor, selenoid vana, lamba gibi elemanlar kontrol edilebilir [3].

16

Şekil 3.13. PLC’nin genel yapısı

3.8.3 PLC’nin Programlanması

PLC belleğindeki programa göre çıkışa enerji verir ve sistemi çalıştırır. PLC’yi

programlayabilmek için programlama dilleri geliştirilmiştir. IEC 61131-3 standartlarına

göre 5 türlü programlama dili tanımlanmıştır. Bunlar; komut, yapısal metin, merdiven

mantığı, fonksiyon blok ve ardışıl fonksiyon gösterimi ile programlama biçimleridir.

Gerçekleştirdiğimiz projede merdiven mantığı ile programlama dili kullanılmıştır. Bu

programlama diline Ladder diyagramı ile programlama da denilmektedir. Normalde açık

ve normalde kapalı kontaklar üzerinden programlama yapılır. Elektriksel kumanda

devrelerine benzediğinden kullanımı kolaydır. Aşağıda ladder diyagramında kullanılan

bazı komutlar gösterilmektedir [3].

3.8.3.1 Normalde Açık Kontak

Normalde açık kontak lojik 0 değerini aldığı zaman enerji akışına izin vererek çıkışı

enerjilendirir. Lojik 1 değerini aldığı zaman ise enerji akışına izin vermez. Başlatma

butonu normalde açık bir kontağa sahiptir. Mühürleme gereken durumlarda çıkış normalde

Giriş Birimi

Giriş Görüntü Belleği

İşlemci

Çıkış Birimi

Çıkış Görüntü Belleği

Bellek

17

açık kontak üzerinden başlatma butonuna bağlanır. Twido Suite programından alınan bir

görüntüyle normalde açık kontak Şekil 3.14’te gösterilmektedir.

Şekil 3.14. Normalde açık kontak

3.8.3.2 Normalde Kapalı Kontak

Normalde kapalı kontak lojik 0 durumunda enerji geçişine izin verir. Lojik 1 olduğu

anda kontağı açılır ve çıkışa enerji verir. Şekil 3.15’te kontağın şekli görülmektedir.

Durdurma butonu normalde kapalı bir yapıya sahiptir.

Şekil 3.15. Normalde kapalı kontak

3.8.3.3 Çıkış (Sanal Röle)

Şekil 3.16’da gösterilen eleman merdiven diyagramının en son elemanıdır. Çıkış

enerjilendiği an PLC’nin o kontağına bağlı bulunan çıkış elemanı enerjilenmiş olur.

Şekil 3.16. Çıkış (Sanal röle)

3.7.3.4 Zamanlayıcılar

Zamanlama işlemlerinde genellikle üç tür zamanlama elemanı kullanılır.

a) Gecikmeli Kapatan Zamanlayıcı ( TON )

b) Kalıcı Gecikmeli Kapatan Zamalayıcı ( TONR )

c) Gecikmeli Açan Zamanlayıcı ( TOFF)

18

Gerçekleştirdiğimiz sistemde şekil 3.17’de de görüldüğü gibi TON zamanlayıcı

kullanılmıştır. Bu tür zamanlayıcıların girişlerine enerji geldiği zaman ayarlanan süre

boyunca lojik 0 üretirler. Ayarlanan süreden sonra lojik 1 üretirler. Kullanılan zamanlayıcı

belirli zaman değerlerinde (1ms, 10ms, 100ms, 1s, 1min) artar. Karşılaştırma (PT: present

time) değeri zamanlayıcının özelliklerinden ayarlanır. Zamanlayıcı içeriği PT değerine eşit

veya büyük olduğunda zamanlayıcı durum işareti 1 olur [3].

Şekil 3.17. TON zamanlayıcı

3.7.4 TWDLMDA20DTK PLC

Gerçekleştirilen sistemde Schneider Electric tarafıdan üretilen Twido

TWDLMDA20DTK model bir PLC kullanılmıştır. PLC’nin elektriksel bağlantı şeması

Şekil 3.18’de gösterilmiştir. Kullanılan PLC’nin genel özellikleri şu şekildedir [4].

24V DA besleme

12 * 24V DA giriş

8 * 24V DA çıkış

Maksimum genişleme 4 modül

Kullanılan PLC hakkındaki detaylı bilgiye kaynak [4] den ulaşılabilir.

19

Şekil 3.18. PLC’nin elektriksel bağlantı şeması [5]

20

4.PROJEDE GERÇEKLEŞTİRİLEN DEVRELER

4.1 DA 12V ve DA 5V DEVRELERİ

Sistemde kullanılan sensör elemanının beslemesi datasheetine bakıldığında 5V DA

olarak görülmektedir. Havalandırma için kullanılan fan ise 12V DA ile çalışmaktadır.

PLC’nin çalışması için gerekli olan 24V DC gerilim kullanılan güç kaynağından

sağlanmaktadır. 24V DA gerilimden 78L12 ve 78L05 entegreleri kullanılarak 12V DA ve

5V DA gerilim elde edilmiştir. Bu devrelerin proteus çizimi Şekil 4.1’de , baskı devresi

çizimi Şekil 4.2’de ve tamamlanmış hali Şekil 4.3’te görülmektedir.

Şekil 4.1. Güç devresinin proteus çizimi

Şekil 4.2. Güç devresinin baskı devresi ve montaj şeması

21

Şekil 4.3. Güç devresinin son hali

Kullandığımız entegreler belli bir akım değerinden sonra ısındığı için 78L12

entegresine soğutucu levha bağlanmıştır. Böylece ısı yüzey alanı geniş levhaya dağıtılarak

soğuma sağlanmıştır.

4.2 SENSÖR DEVRESİ

Kullandığımız duman sensörünün datasheetine bakıldığında besleme geriliminin 5V

DA olduğu görülmektedir. Yapılan ölçümler sonucu sensör ortamda duman olmadığı

zaman 1-1,5V arasında gerilim değeri vermektedir. Duman algıladığı zaman ise bu gerilim

seviyesi 4-5V seviyelerine çıkmaktadır. PLC’nin sayısal girişleri gereği 0V veya 24V

gerilim seviyelerine göre çalışmaktadır. Bu yüzden kullanılan sensör için bir karşılaştırma

devresi yapılmıştır. Sensör çıkışı 2V gerilim değeri arttığında yangın algılama sistemi

başlaması için 741 entegresi kullanılmıştır. Entegre çıkışı bir transistör yardımıyla röleyi

sürmektedir. Rölenin kontaklarına 24V DC bağlandığından PLC gelen sinyali

algılayabilmektedir. Sensör devresi için proteus çizimi Şekil 4.4’te, baskı devresi çizimi

Şekil 4.5’te ve gerçekleştirilmiş hali Şekil 4.6’da görülmektedir.

22

Şekil 4.4. Sensör devresinin proteus çizimi

Şekil 4.5. Sensör devresinin baskı devresi ve montaj şeması

23

Şekil 4.6. Sensör devresinin tamamlanmış hali

24

5. DENEYSEL ÇALIŞMALAR

5.1 SİSTEMİN YAPIM AŞAMALARI

Projenin tasarım aşaması başarılı bir şekilde tamamlandıktan sonra bir sonraki adım

olan gerçekleştime aşamasına geçilmiştir. İlk aşama olarak sistemin elektriksel

bağlantılarının içinde bulunduğu pano temin edilmiştir. Panonun içine PLC, güç kaynağı,

röle grubu, sensör devresi, 12V DA ve 5V DA devresi, başlatma-durdurma butonları ve ses

elemanı olarak kullanılan buzzer yerleştirilmesi planlanmaktadır. İlk önce başlatma ve

durdurma butonlarının yerleştirilmesi için panonun kapağının alt tarafına iki tane delik

açılmıştır. Buzzer elemanı için kapağın üst tarafına delik açılmıştır. Panonun yan tarafına

kabloların çıkması için delikler açılarak kurulacak ev ve su deposu ile bağlantı

sağlanmıştır. PLC, güç kaynağı, devreler ve röle grupları ise panonun içindeki raylara

monte edilmiştir. Panonun dış görünümü Şekil 5.1’de, iç görünü 5.2’de görülmektedir.

Şekil 5.1. Panonun dış görünümü

25

Şekil 5.2. Panonun iç görünümü

İkinci aşama olarak gerekli olan devrelerin kurulmasına geçilmiştir. Fan devresi için

gerekli olan 12V DA ve sensör devresi için gerekli olan 5V DA çıkışı verebilen devreler

proteus üzerinde baskı devresi gerçekleştirildikten sonra karta basılmıştır. Karta basılmış

hali Şekil 5.3’te görülmektedir. Bu devrelerin besleme gerilimi olarak 24V DA güç

kaynağı kullanılmıştır. 24V güç kaynağından alınan gerilim değeri 78L12 ve 78L05

gerilim regülatörleri kullanılarak 12V ve 5V elde edilmiştir. Gerilim regülatörleri

kullanılırken üzerlerinden geçecek akımlar dikkate alınmıştır.

Güç devresi kurulurken bazı sorunlarla da karşılaşılmıştır. Kullanılan 78L12 ve 78L05

entegreleri üzerlerinden akım geçtikçe ısınma eğilimi göstermiştir. Bunu giderebilmek için

78L12 gerilim regülatörüne soğutucu bağlanmıştır.

26

Şekil 5.3. DA 12V ve 5V devresi

Sistemde ikinci devre olarak sensör devresi gerçekleştirilmiştir. Kullanılan duman

sensörünün çıkış gerilimi 0-5V arasında değişmektdir. PLC’nin sayısal girişleri 0 ile 24V

gerilim seviyelerini algıladığından sensör çıkışı direk PLC girişine bağlanamamaktadır.

Sensör devresi için 741 karşılaştııcı entegre kullanılmıştır ve şekli Şekil 5.4’te

görülmektedir. Entegre çıkışı bir transistör üzerinden röleyi sürmektedir. Rölenin normalde

açık uçları 24V üzerinden PLC girişine bağlanmıştır.

Şekil 5.4. Sensör devresi

Sensör devresi ve güç devresi tamamlandıktan sonra bu iki devre birleştirilerek

çalışmasına bakılmıştır. Şekil 5.5’te görülen kırmızı kablo sensöre giden 5V besleme

gerilimidir. Sarı kablo ise sensör çıkışını göstermektedir. Sensör çıkışı karşılaştırıcının bir

ucuna bağlanmıştır.

27

Şekil 5.5. Devrelerin test edilmesi

Sistemde kullanılacak tüm devreler gerçekleştirildikten sonra panonun elektriksel

bağlantılarına geçilmiştir. İlk önce başlatma butonunun bağlantısı yapılmıştır. Başlatma

butonunun bir ayağına 24V uygulanmıştır ve diğer bağlantı noktasından PLC’nin I0.1

girişine gidilmiştir. Başlatma butonu push-pull (Bas-Çek) ve normalde açık bir yapıya

sahip olduğundan sistemin sürekli çalışması için mühürleme yapmak gerekir. Gerekli

mühürleme işlemi PLC programı içerisinde yapılmıştır.

Kullanılan durdurma butonu normalde kapalı bir yapıya sahiptir ve push-pull (Bas-Çek)

bir özelliktedir. Butonun bir ayağına 24V gerilim uygulanmıştır ve PLC’nin I0.0 girişine

bağlanmıştır. Normalde kapalı yapıda olan durdurma butonuna basıldığında sistem

çalışmasını durdurur.

Gerçekleştirilen sistemde ışıklı uyarı için ledler kullanılmıştır. PLC’nin Q0.1 çıkışı R1

rölesinin bobin uçlarına bağlanmıştır. Ledler, rölenin normalde açık kontağına bağlanan

24V üzerinden beslenmiştir.

Sesli uyarı için buzzer elemanı kullanılmıştır. Buzzer 24V ile beslenmektedir ve

panonun kapağının üst tarafına konumlandırılmıştır. PLC’nin Q0.2 çıkışı R2 rölesinin

28

bobin uçlarına bağlanarak buzzer elemanı kontrol edilebilmektedir. 24V rölenin normalde

açık kontağı üzerinden buzzer elemanını beslemektedir.

Yangın anında yangın mahaline suyu boşaltmayı sağlamak için su pompası

kullanılmaktadır. PLC’nin Q0.3 çıkışı R3 rölesinin bobin uçlarına bağlanmıştır. 220V AA

şebeke gerilimi ile çalışan pompa rölenin normlade açık kontağı üzerinden beslenmektedir.

Havalandırma için fan elemanı kullanılmıştır. Fan R4 rölesi üzerinden kontrol

edilebilmektedir. Rölenin bobin uçları PLC’nin Q0.4 çıkışı bağlanmıştır. 12V rölenin

normalde açık kontağı üzerinden fanı beslemektedir.

Şekil 5.6 ‘da panonun elektriksel bağlatılarının tamamlanmış hali görülebilmektedir.

Şekil 5.6. Panonun tamamlanmış hali

29

5.2 PLC PROGRAMI VE ÇALIŞMASI

Sistemin kontrolü Schneider marka bir PLC ile sağlanmaktadır. PLC nin programı

Twido Suit programı üzerinden merdiven diyagramı yöntemiyle yazılmıştır. Bu program

IEC 61131-3 standartlarına uyumludur. Merdiven diyagramının detaylı açıklaması aşağıda

verilmiştir.

Merdiven diyagramını başlamadan önce kullanacağımız giriş, çıkış ve zamanlayıcı

elemanları programa tanıtılır. Şekil 5.7’de giriş, Şekil 5.8’de çıkış ve Şekil 5.9’da

zamanlayıcı elemanlarının tanıtılması gösterilmiştir.

Şekil 5.7. Giriş elemanlarının tanıtılması

Şekil 5.8. Çıkış elemanlarının tanıtılması

Şekil 5.9. Zamanlayıcıların tanıtılması

30

5.2.1 Sistemin Çalışmaya Başlaması

Şekil 5.10’da görüldüğü gibi sistemin çalışması için iki şart gereklidir. Bunlardan

birincisi I0.0 yani başlatma butonuna basmak, ikincisi ise I0.2 girişine bağlanan sensör

girişinin aktif olmasıdır. Başlatma butonuna basıldığında sistem bir anlık enerjilenir ve

çalışmaya başlar.. Aynı şekilde kullanılan sensör de aktifleştiğinde sistem çalışmaya

başlar. Sistem çalışmaya başladıktan sonra çalışmasına devam etmesi için mühürleme

yapılması gerekmektedir. Başlatma ve sensör kontaklarına paralel bağlanan ve çıkış ile

bağlantılı olan Q0.0 kontağı mühürleme görevi görmektedir. Sistemin çalışması için

gerekli olan şartlar ortadan kalksa bile sistem mühürleme basamağı ile çalışmasına devam

eder. I0.1 girişine bağlanan durdurma butonu sistemi durdurmak üzere kullanılmaktadır.

Normalde kapalı olan bu butona basıldığında sistem çıkışı sıfır olur ve çalışması durur.

Şekil 5.10. Sistemin çalışma basamağı

5.2.2 Işıklı Uyarı Sisteminin Çalışması

Işıklı uyarı sistemi olarak ledler kullanılmaktadır. Uyarı sistemlerinde dikkat çekmesi

için ledlerin yanıp sönmesi gerekmektedir. Burda ledlerin belirli zaman aralıklarıyla yanıp

sönmesi amaçlanmaktadır.

PLC’nin çalışma basamağı aktif olduğunda Q0.0 çıkışı aktif olur ve sistem çalışmaya

başlar. Şekil 5.11’de görüldüğü gibi diyagramda iki tane TON sayıcı kullanılmaktadır. Bu

TON sayıcılar birbirine bağlanmıştır. Kontak yani Q0.0 çıkışı aktif olduğında TM1 kontağı

kapalı olduğundan TM0 isimli TON sayıcı saymaya başlar. Sayıcının çalışma mantığına

göre sayıcı enerjilendikten belli bir süre sonra çıkış vermeye başlar. TM0 sayıcı çıkışı

ikinci sayıcının girişine bağlanmıştır. Yani TM0 çıkışı ‘1’ olduğunda ikinci sayıcı TM1

saymaya başlar. TM1 de TON sayıcı olarak seçilmiş ve açma süresi 1 saniye olarak

ayarlanmıştır. TM1’in çıkışı ters kontak olarak TM0 sayıcısına bağlandığından TM1 çıkışı

1 olduğunda TM0 çıkışı 0 olur. TM0 çıkışı 0 olunca TM1 tekrar 0 olur. Böylece TM0

31

sayıcısı tekrar saymaya başlar. Burda TM1 sayıcısı bir reset elemanı olarak görev

yapmaktadır. Böylece kesintisiz bir şekilde 1 v 0 yani kare dalga üreten bir çıkış elde

edilmiş olur. Q0.1 çıkışını TM0 sayıcısına bağladığımızdan ledler 1 saniye yanar 1 saniye

söner şekilde uyarı vermektedir.

Şekil 5.11. Işıklı uyarı sisteminin çalışma basamağı

5.2.3 Sesli Uyarı Sisteminin Çalışması

Sesli uyarı sistemlerinde acil durum algılandığında sistem durdurulana kadar sesli uyarı

devam etmektedir. Burda timer kullanılmasının amacı belli bir süreden sonra ses elemanı

olan buzzerin enerjisinin kesilmesini sağlamaktır. Bunun nedeni buzzerin çok ses

çıkardığından dolayı segileme aşamasında gürültüyü engellemeye yöneliktir. Şekil 5.12’ye

bakıldığında burda Q0.0 kontağı enerilendiğinde TM3 saymaya başlar. Q0.2 çıkışı TM3

çıkışının tersine bağlandığından sistem çalışmaya başladığında Q0.2 çıkışı aktif olur ve

buzzer sesli uyarıya başlar. TM3 çıkışı 5 saniye sonra 1 verir ve buzzerin enerjisi kesilir.

32

Şekil 5.12. Sesli uyarı sisteminin çalışma basamağı

5.2.4 Sulama Sistemin Çalışması

Yangın söndürme sistemlerinde kullanılan duman sensörü ortamda sigara içilmesi gibi

her türlü dumanı algıladığından sistemin sulamaya başlamadan önce 3 saniye kadar

beklemesi amaçlanmıştır. Bu süre zarfı içinde gerek sesli gerek ışıklı uyarı sistemleri aktif

olduğundan kullanıcı yanlış bir alarm durumunda durdurma butonuna basarak sistemi

kapatabilmektedir. Burda TM4 kullanılmasının amacı bu yüzdendir. TM5 sayıcısı ile

sulamanın kaç saniye süreceği ayarlanmaktadır. Q0.0 kontağı aktif olduğunda TM4

saymaya başlar. Bu esanada sulama olmaz. TM4 aktif olduğunda sulama başlar. Aynı

zamanda TM5 de saymaya başlar. TM5 saymayı bitirdiği an sulama devre dışı kalır.

Aşağıda şekil 5.13’te sistemin program basamağı gösterilmiştir.

Şekil 5.13. Sulama sisteminin çalışmaya başlama basamağı

33

5.2.5 Havalandırma Sisteminin Çalışması

Sulama sisteminin çalışması bittiği zaman fan sistemi devreye girer. Kontak aktif

olduğunda sistem TM5’ten dolayı çalışmaz. Sulama sistemi çalıştıktan sonra Q0.4 çıkışına

bağlanan fan devreye girer ve havalandırma sistemi çalışmaya başlar. Sistemin program

basamağı Şekil 5.14’te görülmektedir. Bundan sonra sistemi durdurmak için durdurma

butonuna basılır.

Şekil 5.14. Havalandırma sisteminin çalışma basamağı

5.3 SİSTEMİN GENEL ÇALIŞMASI

Sistem başlatma butonuna basılmasıyla veya duman sensörünün dumanı algılamasıyla

başlar. Sistemin sürekli çalışmasını sağlamak için mühürleme yapılmıştır. Bu mühürleme

PLC programlama içerisinde gerçekleşmiştir. Duman sensörü dumanı algıladığı zaman

ışıklı uyarı için kullanılan ledler yanıp söner. Ledlerin yanıp sönmesi program içindeki iki

tane TON sayıcı ile sağlanmıştır. Sistem çalışmaya başladığında buzzer elemanı çalışmaya

başlar ve sesli uyarı verir. Yangın mahaline su boşaltma işlemi 3 saniye gecikmeli olarak

ayarlanmıştır. Bu süre zarfı içinde yanlış yangın alarm durumlarında durdurma butonuna

basılarak sistem durdurulabilmektedir. Su boşaltma işlemi bittikten sonra yani yangın

söndürüldükten sonra fan devreye girer ve havalandırmayı sağlar. Aşağıda Şekil 5.15‘te

sistemin yaklaşık tamamlanmış hali görülmektedir.

34

Şekil 5.15 Sistemin yaklaşık tamamlanmış hali

5.4 STANDARTLAR VE KISITLAR

PLC İle Otomatik Yangın Söndürme Sistemi gerçekleştirilirken kullanılan tüm

malzemelerin standartlara uygun olmasına dikkat edilmiştir.

Her türlü yangın söndürme sistemlerinin, ilgili yönetmeliklere ve standartlara uygun

olarak tasarlanması, tesis edilmesi ve işletilmesi mecburidir. Yağmurlama sistemi

tasarımının TS EN 12845’e göre yapılması gerekir. Yağmurlama başlıklarının

yerleştirilmesi, kullanım alanının tehlike sınıfı ve yağmurlama başlığının koruma alanı

dikkate alınarak yapılır. Düşük tehlike ve orta tehlike kullanım alanlarında, bir adet

standart yağmurlama başlığı en çok 21 m² alanı koruyacak şekilde yerleştirilebilir.

Kullanılan PLC, güç kaynağı, butonlar, su pompası CE belgesine sahiptir. Projede

kullanılan PLC IEC 61131-3 PLC programlama standartlarına uygun olarak üretilmiştir.

Röleler ise VDE standartlarına uyumludur.

35

6. İŞ ZAMAN ÇİZELGESİ

Gerçekleştirdiğimiz bitirme projesi aşağıda Tablo 5.1’ de verilen iş planı çerçevesinde

oluşturulmuştur.

Tablo 5.1 Çalışma takvimi

Proje Adımları OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN

Malzemelerin

Temini

Devrelerin

Yapımı

Pano

Montajı

Elektriksel

Bağlantılarının

Yapılması

PLC

Programının

Yazılması

Sistemin Test

Edilmesi

Test

Sonuçlarının

Yorumlanması

Tüm Sistemin

Bağlantılarının

Yapılması

Bitirme

Kitapçığının

Yazılması

Projenin

Teslimi ve

Sunumu

36

7. SONUÇLAR

Bitirme projesi kapsamında kullanımı gittikçe yaygınlaşan otomatik yangın söndürme

sistemi tasarımı gerçekleştirilmiştir. Bu sistemler yangın anında can ve mal güvenliğinin

bir sigortası olarak görev yapmaktadırlar. Gerçekleştirilen projede sistemin kontrolü PLC

ile sağlanmaktadır. Acil durum butonu gibi görev yapan başlatma butonuna basılmasıyla

veya ortamdaki duman seviyesi yükseldiğinde kullanılan sensörün çıkış üretmesiyle sistem

çalışmaya başlar. Durdurma butonuna basılmasıyla da sistem çalışmasını durdurur.

İlk olarak gerekli malzemeleri temin ederken malzemelerin kullanım yerine göre en

uygun olmasına dikkat edilmiştir. Bu etapta kullanılan malzemeler hakkında bilgi

edinilmiş ve teoride öğrenilen elemanların pratikte görülmesi sağlanmıştır. Kontrol panosu

yapımında elemanların panoya monte edilmesi, elektriksel bağlantılarının yapılması gibi

konularda deneyim sahibi olunmuştur. Proje gerçekleştirilirken kullanılan çıkış

elemanlarının çektikleri akım değerleri hesaba katılarak devreler oluşturulmuştur.

Kullanılan PLC’nin çıkışı röle grubuna bağlanmış, rölelerin normalde açık kontakları

üzerinden yükler sürülmüştür. Böylece yüksek akım çekilmesi durumunda PLC’nin zarar

görmesi engellenmiş oldu.

Sistemin kontrolünü sağlayan PLC’nin diğer giriş ve çıkış bağlantıları kullanılarak

kontrol alanı genişletilebilmektedir. Girişine bağlanacak farklı sensörler ile yangın

söndürme sistemine ek olarak güvenlik halkası genişletilebilir. Örneğin; girişe doğalgaz

sensörünün bağlanmasıyla çıkışta alarm sisteminin kurulması veya doğalgaz vanasının

kapatılması sağlanabilir.

Sistem tamamlandığında tasarım aşamasında gerçekleştirilen projenin başarıya ulaştığı

görülmüştür.

37

8.KAYNAKLAR

[1]. “MQ-7 Data Sheet”, Hwsensor

[2]. B. Hernando (2011) The Wiring website [Online] Available:

wiring.org.co/learning/basics/airqualitymq135

[3]. S. Kurtulan, PLC ile Endüstriyel Otomasyon, İstanbul, Türkiye, Birsen

Yayınevi, 2010

[4]. “TWD LMDA 20DTK Product Data Sheet”, Schneider Electric

[5]. “Programmable Controller Twido Catalog”, Schneider Electric, 05 January

38

EKLER

EK-1 IEEE Etik Kuralları

IEEE Etik Kuralları

IEEE Code of Ethics

IEEE üyeleri olarak bizler bütün dünya üzerinde teknolojilerimizin hayat standartlarını

etkilemesindeki önemin farkındayız. Mesleğimize karşı şahsi sorumluluğumuzu kabul

ederek, hizmet ettiğimiz toplumlara ve üyelerine en yüksek etik ve mesleki davranışta

bulunmayı söz verdiğimizi ve aşağıdaki etik kuralları kabul ettiğimizi ifade ederiz.

1. Kamu güvenliği, sağlığı ve refahı ile uyumlu kararlar vermenin sorumluluğunu

kabul etmek ve kamu veya çevreyi tehdit edebilecek faktörleri derhal açıklamak;

2. Mümkün olabilecek çıkar çatışması, ister gerçekten var olması isterse sadece algı

olması, durumlarından kaçınmak. Çıkar çatışması olması durumunda, etkilenen

taraflara durumu bildirmek;

3. Mevcut verilere dayalı tahminlerde ve fikir beyan etmelerde gerçekçi ve dürüst

olmak;

4. Her türlü rüşveti reddetmek;

5. Mütenasip uygulamalarını ve muhtemel sonuçlarını gözeterek teknoloji anlayışını

geliştirmek;

6. Teknik yeterliliklerimizi sürdürmek ve geliştirmek, yeterli eğitim veya tecrübe

olması veya işin zorluk sınırları ifade edilmesi durumunda ancak başkaları için

teknolojik sorumlulukları üstlenmek;

7. Teknik bir çalışma hakkında yansız bir eleştiri için uğraşmak, eleştiriyi kabul

etmek ve eleştiriyi yapmak; hatları kabul etmek ve düzeltmek; diğer katkı

sunanların emeklerini ifade etmek;

8. Bütün kişilere adilane davranmak; ırk, din, cinsiyet, yaş, milliyet, cinsi tercih,

cinsiyet kimliği, veya cinsiyet ifadesi üzerinden ayırımcılık yapma durumuna

girişmemek;

9. Yanlış veya kötü amaçlı eylemler sonucu kimsenin yaralanması, mülklerinin zarar

görmesi, itibarlarının veya istihdamlarının zedelenmesi durumlarının oluşmasından

kaçınmak;

10. Meslektaşlara ve yardımcı personele mesleki gelişimlerinde yardımcı olmak ve

onları desteklemek.

39

We, the members of the IEEE, in recognition of the importance of our technologies in

affecting the quality of life throughout the world, and in accepting a personal

obligation to our profession, its members and the communities we serve, do hereby

commit ourselves to the highest ethical and Professional conduct and agree:

1. to accept responsibility in making engineering decisions consistent with the safety,

health and welfare of the public, and to disclose promptly factors that might

endanger the public or the environment;

2. to avoid real or perceived conflicts of interest whenever possible, and to disclose

them to affected parties when they do exist;

3. to be honest and realistic in stating claims or estimates based on available data;

4. to reject bribery in all its forms;

5. to improve the understanding of technology, its appropriate application, and

potential consequences;

6. to maintain and improve our technical competence and to undertake technological

tasks for others only if qualified by training or experience, or after full disclosure

of pertinent limitations;

7. to seek, accept, and offer honest criticism of technical work, to acknowledge and

correct errors, and to credit properly the contributions of others;

8. to treat fairly all persons regardless of such factors as race, religion, gender,

disability, age, or national origin;

9. to avoid injuring others, their property, reputation, or employment by false or

mlicious action;

10. to assist colleagues and co‐workers in their professional development and to

support them in following this code of ethics.

Approved by the IEEE Board of Directors

August 1990

ieee‐ies.org/resources/media/about/history/ieee_codeofethics.pdf

IEEE Code of Ethics

40

Etik kuralları ile ilgili faydalı web adresleri

IEEE Code of Ethics

http://www.ieee.org/about/corporate/governance/p7‐8.html

NSPE Code of Ethics for Engineers

http://www.nspe.org/resources/ethics/code‐ethics

American Society of Civil Engineers, UC Berkeley Chapter

http://courses.cs.vt.edu/professionalism/WorldCodes/ASCE.html

Engineering Ethics BY DENISE NGUYEN

http://sites.tufts.edu/eeseniordesignhandbook/2013/engineering‐ethics‐2/

Code of Ethics of Professional Engineers Ontario

http://www.engineering.uottawa.ca/en/regulations

Bir kitap:

What Every Engineer Should Know about Ethics

Yazar: Kenneth K. Humphreys

CRC Press

EMO – Elektrik Mühendisleri Odası

Etik Kütüphanesi

http://www.emo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=50871&tipi=46&sube=0#.U1Qfy

VV_tjs

Mühendisler İçin Etik Kuralları

Code of Ethics for Engineers

http://www.ieee.org/about/corporate/governance/p7‐8.html

http://www.nspe.org/resources/ethics/code‐ethics

http://courses.cs.vt.edu/professionalism/WorldCodes/ASCE.html

http://sites.tufts.edu/eeseniordesignhandbook/2013/engineering‐ethics‐2/

http://www.engineering.uottawa.ca/en/regulations

41

EK-2 Disiplinlerarası Çalışma

Sistemin kontrol panosu Karadeniz Elektromarket şirketinden satın alınmıştır. Model

olarak oluşturulan evin malzemeleri Son Çizgi Tabelacılık’dan alınmıştır. Sistem için

gerekli malzemeler ENELKO şirketinden temin edilmiştir. Projede kullanılan devrelerin

gerçeklenmesi, panoya montajı, panonun elektriksel bağlantılarının yapılması ve sistemin

denenmesi gibi aşamalar ENELKO şirketinin çalışma alanında yapılmıştır. Proje için

gerekli olan tüm makine çalışma alanında mevcut olduğu için çalışmalar esnasında zorluk

çekilmemiştir. Çalışmamıza olanak verdikleri için ve tüm proje boyunca yardımlarını

esirgemedikleri için Asutay ŞİRİN’e ve babası Ziya ŞİRİN’e teşekkür ederiz.

42

EK-3 Standartlar ve Kısıtlar Formu

1. Projenizin tasarım boyutu nedir? Açıklayınız.

Projede PLC ile Otomatik Yangın Söndürme Sistemi gerçekleştirilmiştir. Sistem için

gerekli olan ev 30x30cm boyutundadır. Dizayn edilen kontrol panosu ise 20x40cm

boyutundadır.

2. Projenizde bir mühendislik problemini kendiniz formüle edip, çözdünüz mü?

Gerçekleştirilen sensör devresinde sensörün duman algıladığında karşılaştırıcının

çıkışının transistörü tetiklemediği görülmüştür. Kullanılan direnç elemanlarının

değerlerine bakıldığında transistörün tetikleme bacağına yüksek direnç koyulması

gerektiği anlaşılmıştır. Gerekli direnç değerleri ayarlandığında sistemin çalıştığı

görülmüştür.

Projede kullanılan PLC merdiven diyagramı programı tarafımızdan oluşturulmuştur.

3. Önceki derslerde edindiğiniz hangi bilgi ve becerileri kullandınız?

Programlanabilir Mantık Denetleyiciler dersinde öğrendiğimiz PLC hakkında

bilgiler ve PLC’nin programlanması, Süreç Denetimi dersinde öğrendiğimiz sensörler

ve uygulama alanları gibi konular proje esnasında bizlere kolaylık sağlamıştır.

4. Kullandığınız veya dikkate aldığınız mühendislik standartları nelerdir?

Proje gerçekleştirilirken kullanılan tüm malzemelerin optimal maliyette yüksek

verimlilikte olmasına, kalite belgelerine sahip olmalarına dikkat edilmiştir.

5. Kullandığınız veya dikkate aldığınız gerçekçi kısıtlar nelerdir?

a) Ekonomi

Sistem elemaları seçilirken projeye en uygun ve maliyeti bakımından yüksek

olmayanları tercih edilmiştir.

b) Çevre sorunları:

Gerçekleştirilen sistemde çevreye zarar verecek hiçbir malzeme ve yöntem

kullanılmamıştır.

43

c) Sürdürülebilirlik:

Sistemin kontrolü PLC eleman tarafından sağlandığından PLC’nin girişine

farklı sensörler bağlanarak çıkışta farklı elemanlar kontrol edilebilir. Böylece

kontrol alan genişletilmiş olur.

d) Üretilebilirlik:

Gerçekleştirilen yangın söndürme sistemi kullanımı gün geçtikçe yaygınlaşan

bir sistemdir.

e) Etik:

Projenin tasarım ve gerçekleştirilme aşamalarında mühendislik etiği ilkeleri

göz önüne alınmıştır.

f) Sağlık:

Projede hiçbir şekilde canlı sağlığına yönelik olumsuz bir etki söz konusu

değildir. Aksine sistemdeki amaç canlı sağlığını korumaktır.

g) Güvenlik:

Sistemi temel amacı yangın esnasında güvenliği sağlamaktır.

h) Sosyal ve politik sorunlar:

Gerçekleştirilen sistemde sosyal ve politik herhangi bir sorun

bulunmamaktadır.

Projenin Adı PLC İle Otomatik Yangın Söndürme Sistemi

Projedeki Öğrencilerin

Adları




Tarih ve İmzalar 23.05.2014

44

ÖZGEÇMİŞ

Tacit DURMUŞ

6 Şubat 1991 tarihinde Trabzon’da doğdu.İlk, ortaokul ve lise öğrenimini Trabzon’da

tamamladı. 2009 yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik-

Elektronik Mühendisliği Bölümü'nde Lisans Programı’na başladı. Yabancı dil olarak

İngilizce bilmektedir.

Derya KÖKSALDI

4 Eylül 1991 Gebze/Kocaeli doğdu.. İlköğrenimimi Gebze Fatih İlköğretim Okulu’nda,

liseyi ise Gebze Ziya Gökalp Lisesi’nde tamamladı. Halen Karadeniz Teknik Üniversitesi

Elektrik-Elektronik Mühendisliği bölümünde eğitimime devam etmektedir. Elektrodeniz

ve Bartek şirketlerinde stajyerlik deneyimi bulunmaktadır.

Mehmet TAMYÜREK

18 Nisan 1991’de Artvin’in Yusufeli ilçesinde doğdu. İlköğretimini Dereiçi Köyü

İlköğretim Okulu’nda tamamladı. Liseyi Bakırköy Gürlek Nakipoğlu Lisesi’nde okuduktan

sonra halen okumakta olduğu Karadeniz Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik

Mühendisliği bölümünü kazandı.

plc İle otomatİk yangin sÖndÜrme sİstemİ · 2014-11-22 · 1.2.5 havalandırma sistemi...

Documents