PO QUESTACH w GMINIE CEKCYN

Przewodnik

1

Bory Tucholskie - początek przygody

xxxxxxxxxxxxx

xxxxxxxxxxxxxxxxxxx

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

W niniejszej publikacji chcielibyśmy zaprezentować Państwu

questy, które powstały na terenie gminy Cekcyn pod

wspólnym tytułem „Bory Tucholskie – początek przygody”.

Postanowiliśmy stworzyć i przedstawić taką formę zwiedzania

Gminy Cekcyn, wierząc, że podążanie nieoznakowanym szlakiem

i kierując się wierszowanymi wskazówkami jest doskonałą

propozycją spędzenia wolnego czasu, doskonałą rodzinną

rozrywką, a szukanie skarbu ma w sobie ten dreszczyk emocji,

który uwielbiają wszyscy, dzieci i dorośli.

W przewodniku znajduje się sześć wypraw, zwanych questami.

Każda z nich ma krótkie wskazówki dojazdu, tematykę oraz

instrukcje dotyczące poszukiwań skarbu.

Życzymy dobrej zabawy!

GDZIE TO JEST?Quest zaczyna się przed Gminnym Ośrodkiem Kultury

w Cekcynie, ul. Szkolna 4

TEMATYKAPodczas wyprawy poznasz historię świętego Rocha, który od

wieków związany jest z terenem gminy Cekcyn.

JAK SZUKAĆ SKARBU?Podczas wędrówki postępuj zgodnie ze wskazówkami

zawartymi w ulotce. Jak już znajdziesz skarb, to przybij pieczęć

na karcie wyprawy i dyskretnie odłóż ją na miejsce. Zabierz ze

sobą coś do pisania.

Czas przejścia: 30 minut

Rodzaj questu: pieszy

Tekst: Julita Boniek, Monika Szczęsna

Przygotowanie i opracowanie: Gertruda Gromowska

Felicyta Król – Pawelska, Monika Szczęsna

Opiekun Questu: Monika Szczęsna, tel. 52 33 47 555

Witaj w Cekcynie przyjacielu drogi,

wieś położona z dala jest od głównej drogi.

Wyprawę zaczynamy z parkingu przed GOK-iem,

zapraszamy na spacer, ruszaj dziarskim krokiem.

1. Wyprawa z Rochem

i Roszkiem

2 3

Postać Rocha dobrze znana w okolicy,

od choróbska broni jak na strażnicy.

Kiedy ludność zatroskana,

o zdrowie przed Rochem prosi na kolanach.

Mieszkańcy kapliczki ustawili w gminie całej,

modły swe zanoszą w liczbie niemałej.

Kwiaty ustawiają pod świętego postacią,

a o jego czynach głoszą w pieśniach braciom.

Dom Kultury za plecami masz,

w lewo skieruj już swą twarz.

Tam gdzie rzeźba wzrok kieruje,

kierunek marszu Tobie wskazuje.

Po drodze mijasz Urząd Gminy, przejdź obok tablicy

informującej o rezerwacie w bliskiej okolicy.

Dojdź do skrzyżowania bacznie,

po przejściu przez zebrę przygoda się zacznie.

Kościół za sobą zostaw kolego,

idź w kierunku przeciwnym do niego.

Podnieś teraz swój wzrok do góry,

troszeczkę niżej, nie aż na chmury.

Przed oczami czerwone budynki widnieją,

a na nich wieżyczki od dawna istnieją.

Liczba ich w haśle wskazuje ci kolego,

na które miejsce literka „N” wskakuje do niego.

Kilka kroków, będzie skrzyżowanie,

idziesz w lewo, nie patrzysz już na nie.

Z górki przyjacielu dalej szybko mkniesz,

tam jest restauracja, może w niej coś zjesz?

5

Obok restauracji rosną znane drzewa,

trujące jagody, jeść ich nie potrzeba.

Może odgadniesz co to za roślina,

nazwa na budynku o tym przypomina.

Szybko myśl i literkę w dobre miejsce już do hasła wpisz.

9

Kiedy widelec z łyżką już miniesz,

kierunek wędrówki w lewo zawiniesz.

Ujrzysz strzechy okazałe,

odwiedzają je tłumy turystów niemałe.

Po prawej plaża. Usiądź, ławek tu niemało.

Zrelaksuj ciało, żeby się dobrze maszerowało.

Po jednej stronie rząd głazów wielkich postawiono,

spisz datę, kiedy kościół w Cekcynie skończono.

Wszystkie cyfry z daty do jednej zsumować

i w to miejsce literę „ L” do hasła wprowadź.

Idąc dalej drożyną patrz na głazy bacznie,

bo ich liczba w haśle potrzebna być zacznie.

Spacerując alejką, miej taką świadomość,

że Roch tu kiedyś chadzał, nie wadząc nikomu.

Modlą się do Rocha nie tylko od święta,

bo on leczył wszystkich, ludzi i zwierzęta.

Przemierzał z psem Roszkiem bezdroża i lasy,

wszędzie byli razem aż po wsze czasy.

___ ___

___ ___ ___ ___

Poszukaj kamienia co rezerwat cisów ma w sobie,

on o patronie swoim szybciutko opowie.

Imię jego wprowadź do rozwiązania swego

i już literek w haśle masz więcej kolego.

8

Gdy choroba zmogła Rocha świętego,

pies chleb mu przynosił, uratował życie jego.

Kiedy Roch odszedł na spoczynek do nieba,

za nim z żalu poszedł jego wierny kolega.

Historia przyjaciół smutny miała przebieg,

bo Roch bez Roszka nie chciał zostać w niebie.

Kiedy Piotr święty zamknął przed psem bramy raju,

Roch nie chciał wejść sam do Edenu gaju.

xxxxxxxxxxxxxxxxxxx

76

A kiedy Roch już świętym został,

sam Bóg po niego apostoła posłał.

Najwyższy zmienił zdanie, polecił otworzyć podwoje,

zapraszając Roszka na raju pokoje.

Na końcu alejki policz podróżniku,

powinno pójść ci szybko, nie było ich bez liku.

Ile mówiących kamieni w alejce wkopano,

taką liczbę zapisz jak w haśle wskazano.

6

W 2012 alejka ta powstała,

z nią amfiteatr i plaża niemała.

Idź prosto, aż strzechy dojrzysz,

a na ścianie drewnianą tablicę, jeśli dobrze spojrzysz.

___ ___ ___

___ ___ ___ ___

8 9

Wierni się mocno za niego modlili

i piękny pomnik mu tu postawili.

I litera z miejsca, gdzie się ksiądz urodził,

na sam początek do hasła wchodzi.

1

A kiedy rok śmierci kapłana zsumujesz,

literę „E” w to miejsce do hasła wpisujesz.

Tuż po II wojnie, jak już pokój nastał wszędzie,

mieszkańcy postanowili, że Roch w kościele stać będzie.

Po lewej w prezbiterium do dziś dumnie stoi

i żaden mieszkaniec chorób się nie boi.

Odwróć się na pięcie, wyjdź z terenu kościelnego,

w prawo kieruj swoje kroki, wzdłuż muru ceglanego.

Przejdź na drugą stronę,

gdzie domy czerwone.

Przed pocztową bramą wielka mapa widnieje,

w legendzie zaznaczono, po ilu leśnych szlakach rowerzysta szaleje.

Zapisz liczbę słownie i literkę pierwszą

do hasła wciśnij pod czwórkę koleżko

4

Przeczytaj dokładnie co wystrugał tam ktoś

i literkę z nazwy konkursu do hasła wnoś.

5

Rozejrzyj się dokoła,

a ujrzysz wieżę dużego kościoła.

Kościół zabytkowy w rejestrze wpisany,

po samą wieżę z cegieł murowany.

Nie jest to rondo ani skrzyżowanie,

ruszamy pod górę Panowie i Panie.

Spotkasz się z drogą, to przejezdny szlak,

przejdź na drugaą stronę, uważając wszak.

Kilka kroków w prawo dasz

i wejście do kościoła w murze już masz.

Po prawej, na murze tablica widnieje.

Z niej napis mądry do Ciebie się śmieje.

Jeśli odczytasz co wszyscy omijają,

już kolejne literki do hasła wpadają.

2

Po prawej stronie od wejścia głównego,

znajduje się mogiła księdza na cholerę zmarłego.

Tu leży proboszcz Franciszek, nieboga,

co do świętego Rocha modły swe kierował.

Gdy w 1873 roku zaraza grasowała

i całą ludność tu dziesiątkowała,

duchownego Zaporowicza pierwszego pochowano.

Za sobą miał walkę z epidemią, niestety przegraną.

___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___

___ ___ ___ ___

___ ___ ___ ___ ___ ___

___ ___ ___

10

Nie rozpędzaj się, nie szalej,

tylko uważnie szukaj dalej.

Rozwidlenie drogi i tu kłopot masz?

Idź w lewo do celu przyjacielu nasz.

Do figurki Rocha w końcu doszliśmy,

po całym Cekcynie jej szukaliśmy.

Pierwotnie inna figura w tym miejscu stała,

lecz już wojny nie przetrwała.

Roszek koło Rocha na postumencie wiernie stoi,

żaden z nich groźnych chorób się nie boi.

Święty Piotr wpuścił do nieba pieska,

otworzyła się przed nim brama niebieska.

Wokół wielkie lipy rosną,

policz szybko, zapisz prosto.

11

Te lipy, to pomniki przyrody powiem Ci w sekrecie,

znane są w całym tucholskim powiecie.

Znajdź furtkę w płotku i wejdź tam śmiało,

jeśli byłoby Ci tej przygody mało.

Stań przed Rochem, gdzie kwiaty wszędzie,

przy ziemi szukaj, a skrzynia ze skarbem Tobie przybędzie.

Wpisz się do księgi i zapisz przeżycia,

czy w naszej wiosce coś Cię zachwyca?

Przybij pieczęć na karcie wyprawy

i to już koniec z Rochem zabawy.

Hasło wypowiedz głośno kolego,

to miejsce narodzin bohatera naszego.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

GDZIE TO JEST?Trzebciny są sołectwem w gminie Cekcyn, przy drodze Tuchola

– Tleń. W Trzebcinach należy skręcić w kierunku miejscowości

Zdroje. Quest rozpoczynamy przy budynku Starej Szkoły, która

leży na pograniczu sołectw Ludwichowo i Trzebciny.

TEMATYKAQuest umożliwi poznanie śladów historii miejsca oraz podziwianie

przyrody Borów Tucholskich.

JAK SZUKAĆ SKARBU?Podczas wędrówki postępuj zgodnie ze wskazówkami

zawartymi w ulotce. Jak już znajdziesz skarb, to przybij pieczęć

na karcie wyprawy i dyskretnie odłóż ją na miejsce. Zabierz ze

sobą coś do pisania.

Czas przejazdu rowerem: 45 minut

Czas przejścia: 1,5 h

Zalecamy wędrówki od wczesnej wiosny do późnej jesieni

Tekst: Gertruda Gromowska

Przygotowanie i opracowanie: Gertruda Gromowska

Felicyta Król – Pawelska, Monika Szczęsna

Opiekun Questu: Monika Szczęsna tel. 52 33 47 555

2.Ktokolwiek będziesz

w trzebcińskiej stronie...

11

___ ___ ___ ___ ___

miejsce na pieczątkę

lub skarb

13

Wśród pól i lasów na końcu gminy,

leży malownicza wieś Trzebciny.

To tutaj Panowie i Panie,

zaczynamy nasze questowanie.

Kieruj swe kroki, gdzie Stara Szkoła

już nowoczesnym dachem Cię woła.

To tu rozpocząć jesteśmy radzi

trasę, co do skarbu Cię zaprowadzi.

Jesteś przy szkole, usiądź na trawie,

historią szkoły Cię nieco zabawię.

Czy dajesz wiarę ,wędrujący człowieku,

że powstała ona w XIX wieku?

Pobudował ją Franzlau - Niemiec,

który wówczas zakupił te ziemie.

Z lasów drewno pozyskiwali

to i szkoła powstała z drewnianych bali.

Do drzwi szkoły tyłem stawajcie,

wokoło bacznie się rozglądajcie.

Po prawej stronie znak się ukaże,

co do zabytku drogę Wam wskaże.

Za strzałką w dół jedź lub maszeruj,

od przepustu w górę dróżką się kieruj,

a zobaczysz, gdzie droga rozwidlona,

stary krzyż w górę wznoszący ramiona.

Odpowiedz, co Chrystus na krzyżu robi?

Druga litera Twe hasło ozdobi.

Na które miejsce ją wpisać - pytacie ?

Zsumuj z krzyża cyfry w dacie.

+ + + =

Odgadnięty wyraz dwie literki takie ma,

ilość jego liter drugiej miejsce da.

To teraz, miłe Panie i drodzy Panowie,

historię krzyża w skrócie opowiem.

W starym chrześcijańskim zwyczaju,

było stawianie krzyży na dróg rozstaju.

Ten w 1905 roku przez Tomasza Bonę postawiony,

w pierwszych dniach wojny miał być spalony.

Piotr Połom pod osłoną nocy poszedł w pole,

wykopał krzyż i ukrył w stodole.

14 15

Ukryty przetrwał wojny zawieruchę,

wrócił na pole i daje otuchę,

bo tutaj w maju schodzą się ludzie,

by modlić się po codziennym trudzie.

Jedziemy dalej, jak ramiona krzyża wskazują,

które nas drogą w lasy kierują.

Dom letniskowy punktem odniesienia,

za którym hydrant w lewo zmusza do skręcenia.

Brnąc dalej pokonujesz trasę,

która prowadzi sosnowym lasem.

Możesz tu usłyszeć jak kukułka kuka

i jak dzięcioł pod korą pożywienia szuka.

Spójrz! Tu znowu rośnie jałowców gromada,

gdzie opowiedzieć lokalną legendę wypada.

W dawnych czasach jagody, zioła i grzyby zbierała

kobieta, która magiczną moc miała.

Wskazywała drogę w lesie zagubionym,

pomagała zawsze zwierzętom zranionym.

Gdy kłusowników, niszczycieli spotkała,

mocą swej magii w jałowce zamieniała.

Do dziś nie wiadomo, które natura posadziła,

a w które czarownica ludzi zamieniła.

Nazywała się Borowa Ciotka.

Postępuj tak, by jej nie spotkać.

Delektuj się pięknem, nie niszcz niczego,

bo las bogactwem kraju naszego.

Nie pędź, nie kręć tak mocno pedałami,

bo przegapisz drzewo z rozłożystymi konarami.

Gdy odgadniesz drzewa tego gatunek,

ostatnia litera liczby mnogiej - Twój ratunek.

7

Już zaraz ujrzysz wody jeziora z daleka,

a na plaży dziwne miejsce do odpoczynku czeka.

Kiedy kształt jego szybko odgadniesz,

druga litera w to samo miejsce wpadnie.

Odpoczywając dobrze się rozglądaj,

do trzech tablic z informacją podążaj.

Kobieca postać, na pierwszej tablicy,

znana wszystkim jest w tej okolicy.

Kiedy odgadniesz o kim mowa,

piąta literka w trzecie miejsce się schowa.

3

Przyjrzyj się tablicom, byle dokładnie,

jeszcze kilka liter do hasełka wpadnie.

1716

Dwukrotnie z wojskiem tędy wędrował,

na sposób rzymski drogę wyprostował.

Ostatnia litera jego nazwiska,

aż na dwa miejsca do hasła się wciska.

13 16

Tablica też Ci powie skąd wracał wódz wielki,

z nazwy miejscowości skradniesz znów literki,

że to spod __ __ __ __ __ __ na pewno już wiesz,

pierwszą literę do dwóch kratek zabierz.

1 8

18 19

Potem prosto tak, jak droga prowadzi,

już prawie kres wędrówki – czyście radzi?

Jeszcze tylko stoi krzyż po lewej,

a posesja z kapliczką w ogrodzie po prawej.

Napis na kapliczce piękne motto głosi,

literkę do hasła ukraść aż się prosi.

Gdy z wersu trzeciego, wyrazu pierwszego dziesiątą skradniesz,

to na miejsce piąte sama ona wpadnie.

5

Już prawie u celu - hasło jeszcze nie odkryte,

brakuje w nim jeszcze trzech małych liter.

Jedną Ci podpowiem – pierwsza w alfabecie,

będzie dziesiąta na naszej mecie.

Asfaltowa szosa, na wprost tablica zielona,

którą nazwa miejscowości jest oznaczona.

Szósta litera nazwy miejscowości,

na tym samym miejscu w haśle zagości.

6

Szkoła – na dachu trzy na świat wychodzące,

patrzą prosto w niebo, prosto w słońce.

Czy już wiesz, o czym ta mowa cała?

To trzecia litera w wolne miejsce się schowała.

14

To nie kompas ani busola, lecz drogę wskaże,

na trzeciej malowana jest tylko obrazem,

że to jest __ __ __ __ pewnie odgadłeś już,

pierwszą literę znów dwukrotnie włóż.

11 17

Ruszamy dalej w trasę - za przystanią z powrotem,

jak daleko tą drogą powiem Ci potem.

Z prawej strony coś uwagę Twą przykuje,

ja Ci w tym miejscu zagadkę zaserwuję.

Niby dobry drwal drzewa ścina,

czy już wiesz, jaka to zwierzyna?

Też mi zagadka! To bobry, przecież one tak żerują,

bo i one nasze tereny zamieszkują.

Dalej w lesie na rozstaju w prawo, uważając,

by nie pomylić drogi - jak spłoszony zając.

Potem lekko w lewo szerszą dróżką maszeruj,

by mieć czerwony dach przed sobą się kieruj.

Wzdłuż domków letniskowych jedź potem,

aż ujrzysz nazwany dom za płotem.

Z nazwy budynku drugą od końca weź

i na dziewiąte miejsce do hasła wnieś.

9

Dalej prosto do bramy z drewnianych bali,

potem w lewo ujrzysz stary dom w oddali.

Cyfry numeru przez siebie mnóż,

w miejsce wyniku literkę „i” włóż.

Zebrałeś literki i hasło odgadniesz.

Przy starej szkole skarb pod

ukryty jest ładnie.

Skarb odkryty, zapis dokonany, pieczęć odciśnięta?

Muszę coś przypomnieć – nie wiem, czy pamiętasz.

Gdy quest wykonany, skarb ukryj z powrotem,

by go mogli odkryć Ci, co przyjdą potem!

220

1 2 3 4 5 6 7 8

9 10 11 12 13 14 15 16 17

GDZIE TO JEST?Krzywogoniec położony jest ok. 4 km od Cekcyna. Quest rozpo-

czynamy przy świetlicy wiejskiej w centrum wsi, Krzywogoniec 21

TEMATYKAPodczas wyprawy poznasz historię smolarzy, którzy w Krzywogońcu

zajmowali się produkcją smoły.

JAK SZUKAĆ SKARBU?Podczas wędrówki postępuj zgodnie z poleceniami. Zbieraj cyfry,

które są szyfrem otwierającym skarb, natomiast zebrane litery

wskażą rozwiązanie zagadki.

Jak już znajdziesz skarb, przybij pieczęć na karcie wyprawy

i dyskretnie odłóż ją na miejsce. Zabierz ze sobą coś do pisania.

Czas przejścia: 45 minut

Rodzaj questu: pieszy

Tekst: Gertruda Gromowska, Monika Szczęsna, Julita Boniek

Przygotowanie i opracowanie: Gertruda Gromowska,

Felicyta Król – Pawelska, Monika Szczęsna,

Opiekun questu: Monika Szczęsna, tel. 52 33 47 555

Niedaleko od Cekcyna,

to taka w Borach Tucholskich gmina.

Krzywogoniec sobie leży.

W jego historię niech każdy uwierzy.

3.O krzywogońskich

smolarzach...

21miejsce na pieczątkę

lub skarb

Tam też kamień tajemnicę ma schowaną,

a na nim o piecach smolnych datę wzmiankowano.

Zapisz daty na ulotce, potrzebne Ci będą,

dzisiaj jeszcze wykorzystasz je na pewno.

A B C

Tam gdzie rzeźba przy świetlicy kieruje swój wzrok,

zrób w tą samą stronę swój następny krok.

Na rozstaju dróg obierz prawy kierunek,

tam znajdziesz dla siebie następny meldunek.

Po lewej zagroda z pompą co wodę daje,

a na budynku grzyb numer podaje.

Niech Cię ta liczba interesuje,

z niej druga cyfra do szyfru pasuje.

☼

1

W XVII wieku o Krzywogońcu już wspominano,

pewnie wtedy go tak nazwano.

Szeroka i krzywa droga do niego prowadzi,

że do nas trafiłeś, my jesteśmy radzi.

Za bardzo dawnych czasów,

przywędrowali osadnicy do tych lasów

i u jeziora czystej wody,

budowali swoje zagrody.

Smolarze tu mieszkali w dawnych czasach

i drzewa oprawiali w dziewiczych wówczas lasach.

Drewno w smołę przetwarzali

i do miasta sprzedawali.

Wyprawę zacznij przy domostwie na parkingu.

Wiedz, że tu się zaczyna Twoja przygoda questingu.

Świetlicę wiejską każdy tu zobaczy,

co była kiedyś miejscem edukacji.

Gdzie dzieci czytać kiedyś uczono,

rzeźbę smolarza ładnie ustawiono.

By uczcić tych, co w puszczy pracowali

i Krzywogońcowi początek dali.

2322

- ___ ___ ___ ___ ___

24 25

Gospodyni chleb tu borowiacki piecze,

uwierzcie na słowo, najsmaczniejszy w świecie!

Podtrzymuje tradycje dawnych smolarzy

i zakwas na chleb tylko od święta warzy.

Bo wiedzieć trzeba o tym, że w dawnych czasach,

chłopi w Krzywogońcu chleba nie mieli na zapas.

Kapustę, groch i kasze na co dzień jadali,

po tym zawsze dobrze się miewali.

Smolarze tu mieszkali w swoich maleńkich chatkach,

drewno oprawiali i sosen korzenie wykopywali.

Biedę klepali wielką, po lasach się chowali,

wszędzie mieli daleko, lecz pracy się nie bali.

Trudy znosili dzielnie, skąd pochodzili nie wiem,

lecz pisarz tak donosi, że smolarz mógł być zbiegiem,

który w borach sosnowych odnalazł swój azyl.

Lepszego, przed wymiarem prawa nikt by sobie nie wymarzył.

Idź dalej, po lewej stronie znak z „kapeluszem” stoi,

informuje o grzybowej tego miejsca doli.

Niech Cię nie zwiedzie widok jego lica,

bo odwrócona tyłem jest do Ciebie tablica.

Żeby nadzieja w Tobie nie zgasła,

tu jest druga litera do Twojego hasła

2

Dalej droga asfaltowa Twój kierunek wyznaczy,

aż na płocie tabliczkę z numerem

zobaczysz. A B C

Pójdziesz tam w lewo, aż do następnego zadania

i o smolarzach wysłuchasz nowego opowiadania.

Kto jeszcze kilkadziesiąt kroków zrobi,

spojrzy w prawo i ujrzy OSP progi.

W księgach stoi, że pokłady czarnej mazi tu odnaleziono,

co potwierdziło, że beczki smoły ratajkami tu wożono.

* ratajka – dawny zaprzęg z wołami

Na górze strażnicy, jedynej w tej stronie,

napis uderzający jest w Twoje skronie.

Dobrze się przypatrz nasz drogi kolego

i literkę z wyrazu trzeciego daj do hasła swego.

1

Teraz cofnij się do asfaltowej drogi

i lekko w lewo niech poniosą Cię nogi.

Miniesz świetlicę, gdzie przed chwilą byłeś

i pierwsze zadanie zgrabnie wyliczyłeś.

Za sklepem zagroda stoi,

w grzybowy numer się stroi.

Wpisz drugą cyfrę z budynku tego,

w kratkę do szyfru Ci potrzebnego.

2

Cały czas pilnuj asfaltu wędrowcze mój drogi,

jak będziesz uważny nie pomylisz drogi.

Jeszcze kawałek, po lewej będzie agroturystyka,

do niej każdy turysta szybciutko pomyka.

Tu wytrzeszczaj swe oczęta,

żeby nazwę zapamiętać.

W haśle już za chwilę zapisane

imię podane, wcześniej z mitologii znane.

5

___ ___ ___ ___ ___ ___

___ ___ ___ ___ ___

___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___

Od smolników pan zgarniał daninę,

aż dwa floreny za piec kosztowały chłopinę.

Gburem nazywano pana, nie przez wzgląd na minę jego.

To miano było kmiecia bogatego, lecz bardzo skąpego.

Prosto patrz, na końcu ścieżki,

dwugłowa postać patrzy z ogrodu Agnieszki.

Niech najpierw liczba na tabliczce Cię zainteresuje,

bo druga z tam widniejących do szyfru pasuje.

☼

4

Ruszaj w prawo wędrowcze drogi,

pójdź prosto krętą ścieżką aż rozbolą Cię nogi.

Po prawej miń szałas ukryty wśród chojaków,

był on kiedyś kryjówką smolarzy, nie lada chojraków.

Prosto przez gałęzie już z daleka

widać boisko, na sportowców czeka.

Przy granicy jego „ podwójne” drzewo stoi,

na nim smolarz siedzi, nikogo się nie boi.

I swoją prawicą wskazuje kierunek wędrówki.

Przypatrz się dobrze, to cenne wskazówki.

Kawałek dalej po stronie prawej,

jest samochodowy parking na zielonej trawie.

Nie każdy może tutaj stawać, o czym mówi znak.

Kto go nie przestrzega, auto powieszone ma na hak.

Na znaku napis zobaczysz

i trzecią literkę w okienku zaznaczysz,

która do hasła wskoczy

i swoją informacją wszystkich zaskoczy.

3

27

Tu sosny wspaniałe, bujne, rosochate,

jezioro z czystą wodą w ryby jest bogate.

Krocz śmiało bracie, aż jezioro się pojawi,

tam amfiteatr słynny, każdy się w nim dobrze bawi.

Rozejrzyj się dookoła,

tam stoi „pieców” gromadka wesoła.

Policz je zaraz dokładnie

i do szyfru pod to samo miejsce cyferka wnet wpadnie.

☼

3

Gdy staniesz naprzeciw grilla środkowego,

na belce co dach dźwiga dzielnie,

zobaczysz figurę chłopa starego co patrzy w trzy strony.

Ty szukaj skarbu w kierunku, gdzie miecz na piersi smolarz ma

złożony.

226

___ ___ ___ ___ ___ ___

28

Spójrz na wiatę, w szczególności na jej prawy róg,

tam pniak w kącie, gdy przekroczysz sceny próg.

Kłódeczka z szyfrem nie stanie na przeszkodzie,

gdyż zebrałeś wszystkie cyfry dzisiaj po drodze.

Wstaw je w kratki przez cyfry wskazane,

a otrzymasz zaraz szyfru rozwiązanie.

Otwórz przyjacielu skarb znaleziony,

czyż nie jesteś dumą przepełniony?

☼ ☼ ☼ ☼

Skrzynia szyfrem już otwarta,

a w niej jest litera czwarta,

co do hasła dziarsko bieży,

rozwiązanie Ci namierzy.

4

Gdy zebrane podczas drogi litery,

ustawisz w haśle bez kozery,

odkryją zagadki odpowiedź poszukiwaną,

pierwszą nazwę Krzywogońca, dawno zapomnianą.

☼ ☼ ☼ ☼ ☼

Wpisz się w księgę na pamiątkę,

przystaw na ulotce pieczątkę.

Schowaj wszystko, tak jak było,

by inny turysta też się bawił miło!

GDZIE TO JEST?Rezerwat Cisów Staropolskich znajduje się w Wierzchlesie.

Do rezerwatu najłatwiej dotrzeć drogą nr 240 relacji

Tuchola – Świecie. Pomiędzy miejscowościami Bysław

i Rykowisko, niedaleko przejazdu kolejowego, znajduje się

drogowskaz „ Rezerwat Cisów Staropolskich im. Leona

Wyczółkowskiego”, który zaprowadzi na parking przy rezerwacie,

skąd zaczynamy wyprawę.

TEMATYKAWyprawa zapozna Cię z jednym z najstarszych rezerwatów

w Polsce.

JAK SZUKAĆ SKARBU?Podczas wyprawy szukaj liter, które pomogą Ci dotrzeć do

skarbu. Gdy już go znajdziesz, odbij pieczęć w miejscu na skarb,

następnie odłóż na miejsce i daj szansę innym odkrywcom na

jego odnalezienie. Zabierz ze sobą ołówek.

Czas przejścia: 50 minut

Rodzaj questu: pieszy

Dostępny od 15 kwietnia do 15 października każdego roku

Tekst: Julita Boniek

Przygotowanie i opracowanie: Anna Kamecka

Magdalena Pawłowska, Katarzyna Miks

Opiekun questu: Magdalena Pawłowska, tel. 52 33 47 576

4.Przygoda z cisami

29

1

1 2 3 4 5

2 3 4

miejsce na pieczątkę

lub skarb

W Polsce czternaście cisowych rezerwatów mamy,

a my właśnie do naszego Ciebie zapraszamy.

Wiele historycznych zdarzeń cisowy las pamięta,

zachęcamy do ich poznania, chłopcy i dziewczęta.

Gdy z samochodu odważnie wysiadłeś,

smaczne śniadanie pewnie już zjadłeś.

Czeka Cię dziś wielka przygoda,

bo piękna jest tutaj przyroda.

Stań tyłem do krętej szosy,

wiatr zapewne potarga Ci włosy.

Spójrz w prawo, spójrz w lewo,

idź na podwójne, brzozowe drzewo.

Ile jest kamieni, przy ogniska podstawie,

tyle pod górę zrób kroków po zielonej trawie.

Od znaku „Do rezerwatu” idź bacznie,

a zaraz przygoda z cisami się zacznie.

Idź w prawo, aż natkniesz się na dęby małe,

nie są one ogromne, ani okazałe.

Ku pamięci polskich bohaterów je tu zasadzono,

i miejsce dawnej historii tutaj utworzono.

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

30

Jak historię tego miejsca już dobrze znasz,

do tabliczek przy dębach szybko gnasz.

Dąb ☼ A ___ ___ ___ C ___

1

– taki napis tu widnieje, ☼

upamiętnia bohaterów dawne dzieje.

Zawróć w stronę przejścia kolejowego,

lecz nie zatrzymuj się tu kolego.

Krocz przed siebie podróżniku,

gdzie szczebelków jest bez liku.

Tylko idź blisko przy płotku,

bo wylądujesz zaraz w błotku.

Bagna te swoją historię mają,

cały rezerwat one otaczają.

I na prawo i na lewo,

widzisz przed oczami drzewo.

Kolorowe znaki na sobie drzewa mają,

że idziesz dobrą drogą Cię utwierdzają.

Gdy zobaczysz brzozę z hubą,

już nie musisz iść zbyt długo.

Jeśli kroków z dwieście dasz,

furtkę wejściową przed sobą masz.

Brama strzechą jest pokryta,

śmiało wszystkich gości wita.

Jak regulamin już dobrze znasz,

to do drewnianej tablicy gnasz.

Przejdź przez furtkę z dziarską miną,

uważaj by nie dostać w głowę sprężyną.

Wokół widzisz powalone konary,

nie ruszaj ich, bo zaatakują Cię komary.

31

33

Strzałka wskaże zwiedzania kierunek,

gdzie iglastych drzew występuje gatunek.

Od pierwszego kamienia przejdź 15 kroków,

tam „młody” ze „starym” stoi z boku.

Kolorowe kamienie wskażą Ci dziś drogę,

nie stawaj na nie, bo złamiesz nogę.

Podążaj za nimi po rezerwacie,

a nie zabłądzisz tu wytrwały bracie.

Słyszysz? Ptaki pięknie śpiewają!

One wielki wpływ na rozwój drzew mają.

Na słodką osnówkę ziarenka się łaszą,

nią drozdy, kosy, pliszki swój głód ugaszą.

Gdy ptak cisa owoc przetrawi,

wnet nowe drzewko tam się pojawi.

Zwierzęta w sobie taką moc mają,

że dzięki niej ziarenka swój rozwój przyśpieszają.

Już od dawnych czasów ludzie gadali,

że owoc cisa nawet konia powali.

Drewno, kora i nasiona wszystkich trują,

bo groźne toksyny w nich występują.

Podążaj do krzyży na górce w podskokach,

a ujrzysz mogiłę nadleśniczego Bocka,

który tu ze swoją spoczywa matką.

Opiekował się dawniej cisów gromadką.

Kolejne zadanie przed Tobą czeka,

zrób je szybko nie udawaj Greka.

Na lewym krzyżu jest imię jego,

szósta litera wpada do hasła twego.

3

32

34 35

„Chrobry” to właściwie osobnik żeński,

chociaż jego imię wskazuje na męski.

205 centymetrów ma ten cis wspaniały,

lecz jego przyrost roczny jest bardzo mały.

Pozostaw w spokoju to drzewo,

wróć na ścieżkę i idź w lewo.

Ścieżką dalej cisowym lasem,

w dół do przodu ścigając się z czasem.

Teraz po lewej pomost widokowy,

wejdź a czeka Cię widok odjazdowy.

Jak dojdziesz do samego końca,

to poczujesz kilka promieni słońca.

Zadanie przed Tobą tu teraz czeka,

sprawdź jaka litera do hasła ucieka.

2

Kształt pomostu jest do litery podobny,

jeśli się przyjrzysz – będziesz niezawodny.

Dla pewności stań przy tabliczce na początku,

szukaj na niej podobnego zielonego „wątku”.

Wracaj na ścieżkę i w lewo się kieruj,

do bramy za kamieniami maszeruj.

Przez bramę wychodź z rezerwatu śmiało,

za nią coś wspaniałego będzie czekało.

Tablica drewniana swą mądrością głosi

i w szóstym wierszu nazwisko malarza nosi. ☼

4

Jako piąta od końca litera ta stoi,

która do hasła wskoczyć się nie boi.

Twoje zadanie już wykonane,

ułóż wszystkie litery zebrane.

Teraz dalej w prawo ruszaj,

ciszy lasu nie zagłuszaj.

Niech twa ręka niczego nie dotyka,

dzięki temu przyroda nie zanika.

Za dawnych czasów tu była strzelnica

i kule latały jak błyskawica.

Łuki też były z drewna robione.

Teraz jest to surowo wzbronione.

Drewno cisa, elastyczne, barwne i trwałe,

do wielu wyrobów było wspaniałe.

Gdy drewniany kielich weźmiesz do ręki,

wiedz, że snycerz* miał z nim dużo udręki.

*bardzo stara dziedzina sztuki zdobniczej

– sztuka rzeźbienia w drewnie

Gdy po lewej stronie ujrzysz wodę,

masz już w połowie przebytą przygodę.

Jezioro Mukrz w rezerwat wpisane,

wieloma gatunkami ryb jest obdarowane.

Jezioro to nie jest wszystkim znane,

lecz ma 41,5 hektara i to jest zbadane.

Wioska, którą po drugiej stronie widzisz,

tej samej nazwy się nie powstydzi.

Niedaleko „furtki” do pięknego jeziora,

jest drzewo wygięte przypominające potwora.

Takich drzew cudacznych jest tutaj wiele,

czasami to chłopiec albo dziewczę aniele.

Dalej za kamieniami niech idzie Twój cień,

kierunek zwiedzania w prawo zaraz zmień.

Tam gdzie powalone leży drzewo,

spójrz w prawo, a w dole ujrzysz „Chrobrego”.

W gąszczu tych drzew cichutko stoi,

i zupełnie nikogo się nie boi.

Jest to cis piękny i stary,

słońce zasłaniają jego konary.

miejsce na pieczątkę

lub skarb

TEMATYKAWyprawa zapozna Cię z historią i ciekawostkami związanymi

z Wielkim Jeziorem Cekcyńskim, które jest największym jeziorem

w gminie Cekcyn.

JAK SZUKAĆ SKARBU?Wypożyczamy sprzęt wodny z wypożyczalni przy kąpielisku

w Cekcynie, na ulicy Cisowej, każdy według uznania. Pamiętaj,

o obowiązkowym założeniu kapoka! Zabierz ze sobą długopis.

Podczas wyprawy szukaj liczb, które pomogą Ci dotrzeć do

skarbu. Gdy już go znajdziesz odbij go w miejscu na skarb, na

pamiątkę przejścia wyprawy, następnie odłóż na miejsce i daj

szansę innym odkrywcom na jego odnalezienie. Quest zaczyna

się na jeziorze.

Czas przepłynięcia: 1 h

Rodzaj Questu: wodny

Obowiązuje od 1 lipca do 31 sierpnia każdego roku

Tekst: Julita Boniek

Przygotowanie i opracowanie: Anna Kamecka

Magdalena Pawłowska, Katarzyna Miks

Opiekun questu: Magdalena Pawłowska

- Gminny Ośrodek Kultury w Cekcynie, tel. 52 33 47 576

W malowniczej Gminie Cekcyn Cię witamy,

I do przepłynięcia pięknego jeziora zapraszamy.

Zrelaksować się tutaj przyjechałeś,

Po takim jeziorze jeszcze nie pływałeś.

5. Po jeziorku, hej, hej...

37

Stojąc plecami do drewnianej tablicy,

bacznie rozglądaj się po okolicy.

Zrób kilka kroków przed siebie,

zaraz nagroda trafi do Ciebie.

Teraz w pobliżu szukaj pewnego „domu”,

w którym zwierzę z hasła nie wadzi nikomu.

Gdy skarb i pieczęć już masz,

odłóż je, a innym też szczęście dasz.

Teraz dziękujemy za przebytą drogę,

mamy nadzieje że polubiłeś naszą przyrodę.

Na inne wyprawy w pobliżu zapraszamy

inne opowieści na nich przedstawiamy.

36

1 2 3 4

39

Skoro mapę już zdobyłeś,

To sprzęt wodny też wypożyczyłeś.

Wsiadaj śmiało do niego,

I wypływaj ostrożnie w kapoku Kolego.

Słońce Cię w nosek praży,

Kiedy płyniesz plecami odwrócony do plaży.

Trzymaj się od lewej strony z daleka,

Bo po prawej stronie cyferka na Ciebie czeka .

Przyglądaj się pomostom bacznie,

Bo tam przygoda się zaraz zacznie.

Biała tabliczka numerek wskazuje,

I do hasła się szybko ją wpisuje.

1

Jezioro Wielkie Cekcyńskie – tak się nazywa,

I bardzo dużo gatunków ryb w nim pływa.

Okoń, płotka, leszcz, sandacz tu występują,

Szczupak i pojedyncze okazy tołpygi sobie też grasują.

Jedna z nich węgorz się zwie,

I tylko mięsem żywi się.

Dawniej ludzie legendy opowiadali,

Że łeb krowy do wody na przynętę wrzucali.

Na kolejnym pomoście cyferka czeka,

Ona do hasła wskakuje z daleka.

Podziej ją sobie teraz przez dwa,

A ona instrukcje do hasła Ci da.

2

___ : 2 =

41

W 1945r. na jeziorze były zmiany,

Przez Rosję na mapy most został wpisany.

W najwęższym miejscu go zbudowano,

Z Kruszki na Hutę ludzi przez niego przeprowadzano.

Droga z kamieni do dziś pozostała,

I wielki głaz w wodzie głęboko schowała.

Fakty prawdziwe wpadają do ucha,

Że głaz ten jest wielkości auta „malucha”.

Wnet po prawej stronie ujrzysz murek kamienny,

Kierunek Twej drogi nadal jest niezmienny.

Niedługo czeka na Ciebie piękna zatoczka,

A tam cyferka wpadnie Ci do oczka.

Biała tabliczka numerek pokazuje,

I najgłębsze miejsce jeziora Tobie opisuje.

Miejsce w którym jesteś, dziś już jest nieznane,

A przez wędkarzy kiedyś „Tabułką” nazywane.

Okrąż ją i na drugą stronę jeziora przepływaj,

Rozglądaj się wśród drzew

i kolejną wskazówkę zdobywaj.

Teraz kieruj się w stronę cekcyńskiej plaży,

Tam spędzenie wakacji każdemu się marzy.

Gdy już wszystkie cyferki pozbierałeś,

Z pewnością dzielenia jeszcze nie zapomniałeś.

Pod wzgląd głębokość jeziora teraz wziąć musisz,

Do dzielenia przez ostatnią znalezioną cyferkę teraz się skusisz.

3

Wynik dzielenia ostatnią cyferkę w haśle wskazuje,

A całość o powierzchni jeziora nas informuje.

Teraz blisko brzegu podążaj ku plaży,

Szukaj znaku słońca na drzewie, które Cię dziś praży.

___ :

___ =

Niebieski sznurek wyciągnij teraz z wody,

To już prawie koniec Twej wodnej przygody.

Otwórz pojemnik, który zobaczyłeś,

Uważaj! Ostrożnie! Wnet coś utopiłeś.

Gdy skarbem się już „poczęstowałeś”,

Chrapkę na drugą część obrazka dostałeś.

Więc teraz płyń szybko nasz drogi kolego,

I oddaj sprzęt do wypożyczalni sprzętu wodnego.

Galerię produktów lokalnych znajdź w pobliżu jeziora,

Jest tam osoba do pomocy skora.

Żeby nie było tak łatwo i jasno,

Do wydania skarbu potrzebne jest hasło.

xxxxxxxxxxxxxxxxxxx

4342

Liczbę trzycyfrową, wyszeptaj osobie,

Niech nikt inny o haśle się tym nie dowie.

Jeśli cyfrę dobrą podasz,

To pieczęć do kolekcji dodasz.

Teraz gdy już hasło podałeś,

Drugą część skarbu otrzymałeś.

Już dwie pieczątki na kartce widnieją,

A Twoje oczy z radości się śmieją.

1 2 3

hektary

Skarb Skarb

GDZIE TO JEST?Nowy Sumin jest jednym z sołectw gminy. W miejscowości

Cekcyn dojeżdżamy do przejazdu kolejowego, za którym skręcamy

w lewo. Przejeżdżamy do końca miejscowości Stary Sumin, aż

do miejsca gdzie znajduję się kamień zaznaczający 18 południk.

Tam zaczynamy.

TEMATYKAWyprawa zapozna Cię z bogatą kulturą borowiacką, która jest

znakiem charakterystycznym dla regionu Borów Tucholskich.

JAK SZUKAĆ SKARBU?Podczas wyprawy szukaj liczb, które pomogą Ci dotrzeć do

skarbu. Gdy już go znajdziesz odbij go w miejscu na skarb na

pamiątkę przejścia wyprawy, następnie odłóż na miejsce i daj

szansę innym odkrywcom na jego odnalezienie.

Rodzaj Questu: rowerowy/pieszy

Czas przejazdu: 35 minut

Czas przejścia: ok. 1 godzina

Obowiązuje od 1 maja do 30 września

Tekst: Julita Boniek

Przygotowanie i opracowanie: Anna Kamecka

Magdalena Pawłowska, Katarzyna Miks

Opiekun questu: Magdalena Pawłowska

- Gminny Ośrodek Kultury w Cekcynie, tel. 52 33 47 576

6. Nowy Sumin po borowiacku

43242

I to koniec tej podróży!

Z nami nigdy się nie dłuży!

Choć niechętnie Cię żegnamy,

To ponownie zapraszamy!

W Nowym Suminie Ciebie witamy,

Historie borowiacką dziś przedstawiamy,

Po tej pięknej wsi Cię oprowadzimy,

Wsiądź teraz na rower tak my to widzimy.

Przygoda zaczyna się przy południku,

Przysiądź tam na chwile podróżniku.

stopień na mapie wskazuje,

I tej cyferki w haśle brakuje.

Pojedź w kierunku wsi aż zielony znak się wyłoni,

Na nim nazwę miejscowości ujrzysz jak na dłoni.

Ile literek się na niej mieści,

Tyle tablic drewnianych z borowiackim motywem szukaj we wsi.

Każda grupa etnograficzna, swój haft posiada,

Borowiacki z kwiatków i listków się składa.

Haft jest ten wszystkim dobrze tu znany,

Podczas zakładania stroju ludowego jest prezentowany.

Wioska w której jesteś nazwę „borowiacka” nosi,

Każdego na smakołyki tutaj zaprosi.

Potrawy wam dzisiaj ciekawe przedstawimy,

My je na stołach codziennie widzimy.

Na pierwsze czarnina na stoły podana,

Z gęsiej krwi jest ugotowana.

Każdy z niesmakiem do niej podchodzi,

Lecz się oblizuje gdy od stołu odchodzi.

Śliwką suszoną jest okraszona,

Gotuje ją w domu każda dobra żona.

Smaczne kluseczki w niej też pływają,

Dobrego smaku zupie tej dodają.

45

Rozglądaj się w lewo lub w prawo,

A zapoznasz się dokładniej z tą potrawą.

Ile śliwek jest w przepisie,

Weź do hasła przyda Ci się.

Na drugie danie kaczka wydana,

Cząbrem posypana i jabłkiem nadziana.

Najczęściej do niej jest ćwikła podana,

Oraz bulwa koperkiem posypana.

A teraz nasz drogi kolego,

Szukaj domku drewnianego.

Po prawej stronie się on znajduje,

A tabliczka na płocie gwarę naszą opisuje.

Wczytaj się w nią dokładnie,

I literki w tytule policz ładnie.

Sumę ich wpisz do swojego hasła,

Wnet kryjówka będzie jasna.

Cały słowniczek języka tego,

Możesz zakupić w Galerii w Cekcynie nasz drogi kolego.

Również w cekcyńskim GOK-u,

Szukaj go tam 365 dni w roku.244

Teraz na rower znów wsiadaj śmiało,

I aż do świetlicy z górki Ci się szybko będzie jechało.

Tam ciekawostek znów nowych się dowiesz.

Być może komuś to potem z chęcią opowiesz.

Koło okna świetlicy wiejskiej przystań bacznie,

Prezentacja stroju borowiackiego się tutaj zacznie.

Szukaj tam lalek odświętnie ubranych,

Na tabliczkach drewnianych namalowanych.

Chcesz wiedzieć skąd haft borowiacki pochodzi?

Od sióstr norbertanek on się wywodzi.

Złoty i brązowy – to kolory haftu tego,

Drugiego takiego nie znajdziesz kolego.

Tańce borowiackie też tutaj mamy,

Na każdym festynie je przedstawiamy.

Odszukaj więc teraz z opisem tańca tablicy,

Podpowiem, że jest również w pobliżu świetlicy.

xxxxxxxxxxxxxxxxxxx

4746

„Walcerek tucholski” tak jeden się nazywa,

„Polka borowiacka” i „Mietlarz” do tańca też wzywa.

Z prostych kroków się każdy z nich składa,

Tańczyć go mogła nawet cała „gromada”.

A teraz przejdź od świetlicy,

Na drugą stronę ulicy.

Ruszaj przez szosę śmiało,

tylko uważaj żeby Cie nic nie przejechało.

Spójrz przed siebie - ta chatka drewniana,

Była w stylu borowiackim pobudowana.

W każdej izbie borowiackiej, kufry malowane były,

I do przechowywania pościeli i odzieży służyły.

W kuchni duże kredensy też stały,

Do nich gospodynie żywność chowały.

By się zagłębić w tą „tajemnice”,

Przeczytaj już ostatnią z ciekawostkami tablice.

5

O Borowiakach już przeczytałeś,

Całą historię o nich poznałeś.

Teraz czeka na Ciebie ostatnie zadanie,

Wszystkich cyferek poprawne zsumowanie.

O swoim wyniku nie mów nikomu,

Poznałeś bowiem numer domu.

W pobliżu którego skarb jest ukryty,

A „schowek” wzorem borowiackim jest pokryty.

Przy betonowym płocie się rozglądaj,

Ptakom w ogrodzenie nie zaglądaj

Tam ten skarb na Ciebie czeka

Wiedz że jest niezbyt widoczny z daleka

Wielkie życzenie w sercu skrywamy,

Że przez innych turystów skarb będzie odnajdywany.

Mamy nadzieję, że było ciekawie

I że spotkamy się przy kolejnej zabawie.

+ + =

48

miejsce na pieczątkę

lub skarb

+ - 21

Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach osi IV LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 Europejskiego Funduszu Rolnego

na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie.

www.turystyka.cekcyn.pl

Urząd Gminy Cekcynul. Szkolna 2, 89-511 Cekcyn

tel. 52 33 47 550, 52 33 47 555fax 52 33 47 580

www.cekcyn.ple-mail: gmina@cekcyn.pl

Informacja TurystycznaGminny Ośrodek Kultury

tel. 52 33 47 576

VEGA Studio Adv. Tomasz Müller82-500 Kwidzyn

ul. Grudziądzka 22/3Awww.grupavega.pl

e-mail: biuro@grupavega pl

Tekst:Julita Boniek

Zdjęcia:Archiwum Urzędu Gminy Cekcyn

Opracowanie graficzne i przygotowanie do druku:Agnieszka Zdaniewicz

Marketing:Adam Talarczyk

Koordynator wydania:Monika Szczęsna, Joanna Müller

Wszelkie prawa zastrzeżone All rights reservedPrinted in Poland – Kwidzyn 2015Przedruk i powielanie w jakiejkolwiek formie jest zabronione

ISBN 978-83-8056-005-5