podatki - opolityce.ceo.org.pl...poproś uczniów i uczennice, aby w parach w ławkach zastanowili...

Program finansowany ze środków Ambasady Stanów Zjednoczonych

Program „Edukacja o polityce” prowadzony jest z zachowaniem neutralności politycznej i światopoglądowej.

PodatkiSCENARIUSZE ZAJĘĆ

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

2

Podatki. Jakie argumenty przemawiają za wyższymi, a jakie za niższymi podatkami? Jaką rolę państwo powinno odgrywać w gospodarce?

KRÓTKI OPIS SCENARIUSZY:

Zestaw składa się z trzech zajęć lekcyjnych. Zajęcia mają na celu:

1. Lekcja ma wprowadzić uczniów i uczennice do tematyki podatków: dostarczyć im najpotrzebniejszą wiedzę na temat rodzajów podatków oraz sposobu ich wydatko-wania przez rząd.

➜ Uczennice i uczniowie szkół ponadpodstawowych:

1a. Podczas lekcji uczniowie i uczennice mają okazję zapoznać się z argumentacją śro-dowisk eksperckich, politycznych i opiniotwórczych odnośnie kwestii podwyższa-nia lub obniżania podatków.

2. Lekcja jest poświęcona dyskusji między uczennicami i uczniami na temat tego, czy państwo powinno pobierać wyższe czy niższe podatki. Podczas dyskusji uczeń/uczennica wykorzystuje zdobyte podczas poprzednich zajęć informacje na temat podatków, wyraża własne zdanie na ten temat i uzasadnia je, jest otwarty/otwarta na odmienne poglądy i szuka kompromisowego stanowiska.

3. Lekcja dotyczy zaangażowania uczennic i uczniów w lokalny projekt młodzieżowy mający na celu podniesienie świadomości społeczności lokalnej na temat tego, jak wydatkowane są podatki w ich gminie. Uczeń/uczennica uczy się współpracy z in-nymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich oraz korzysta z procedur i możliwości, jakie stwarzają obywatelom instytucje życia publicznego.

Scenariusze zajęć podzielone są na moduły. Nauczyciele mogą dowolnie wykorzy-stywać proponowane moduły i modyfikować je, dostosowując je do poziomu wiedzy i umiejętności uczennic i uczniów. Czas trwania ćwiczeń przewidziany w scenariuszu zakłada dynamiczną pracę podczas lekcji. Być może uczniowie i uczennice będą potrzebować jednak znacznie więcej czasu na wykonanie poszczególnych ćwiczeń. W tej sytuacji nauczyciel/nauczycielka może rozłożyć ćwiczenia na większą liczbę jednostek lekcyjnych lub zrezygnować z niektórych modułów.

Temat trzech zajęć:

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

3

Podstawa programowa:

NOWA PODSTAWA PROGRAMOWA – II ETAP EDUKACYJNY

➜ Wiedza o społeczeństwie

• Cele kształcenia – wymagania ogólne: I. 3), 6); II. 1), 2); IV. 1), 3)• Treści nauczania – wymagania szczegółowe: VI. 1)

➜ Język polski

• Cele kształcenia – wymagania ogólne: III. 2, 4., 6); IV 1., 2)

STARA PODSTAWA PROGRAMOWA – III ETAP EDUKACYJNY


• Cele kształcenia – wymagania ogólne: I, II, III, IV• Treści nauczania – wymagania szczegółowe: 28. 2), 3)

➜ Język polski

• Cele kształcenia – wymagania ogólne: I, III

STARA PODSTAWA PROGRAMOWA – IV ETAP EDUKACYJNY


• Cele kształcenia – wymagania ogólne: I, II, III• Treści nauczania – wymagania szczegółowe: 28. 4)

➜ Język polski

• Cele kształcenia – wymagania ogólne: I, III

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

4

Lekcja 1Temat: Wprowadzenie do tematu podatków. Jakie argumenty

przemawiają za wyższymi, a jakie za niższymi podatkami? Jaką rolę państwo powinno odgrywać w gospodarce?

PROPONOWANE CELE W JĘZYKU NAUCZYCIELA/NAUCZYCIELKI:

Uczniowie i uczennice:

• poznają kluczowe informacje na temat podatków i ich rodzajów, dochodów i wydatków państwa polskiego;

• poznają stanowiska różnych środowisk na temat wysokości podatków.

PROPONOWANE CELE W JĘZYKU UCZNIA/UCZENNICY:

• dowiem się, czym są podatki, z czego składa się budżet państwa polskiego i na co wydatkowane są pieniądze publiczne;

➜ uczniowie i uczennice szkół ponadpodstawowych:

• dowiem się, jak eksperci i politycy argumentują podniesienie lub obniżenie wysokości podatków w Polsce;

➜ uczniowie i uczennice szkół podstawowych:

• dowiem się, jakie argumenty przemawiają za podniesieniem, a jakie za obniże-niem wysokości podatków w Polsce;

➜ uczniowie i uczennice wszystkich rodzajów szkół:

• zastanowię się nad własnym stanowiskiem w kwestii wysokości podatków w Polsce.

SZCZEGÓŁOWY PRZEBIEG ZAJĘĆ:

1. Wprowadź uczennice i uczniów w temat lekcji i przedstaw jej cele (np. prezentując je na tablicy multimedialnej). Poproś uczniów i uczennice, aby w parach przez krót-ką chwilę porozmawiali o tym, jak zrozumieli cele zajęć.

(3 min)

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

5

MODUŁ 1 WPROWADZENIE DO TEMATYKI PODATKÓW(5 min)

1. Zapytaj uczennice i uczniów, czy wiedzą, czym są podatki. Zapisuj na tablicy ich odpowiedzi i skojarzenia podawane dobrowolnie. Możesz naprowadzać uczniów i uczennice: Co jest doliczane do ceny każdego produktu w sklepie? Z czego utrzy-mywane są szkoły czy szpitale? Co to jest PIT przygotowywany przez rodziców raz do roku?

2. Na podstawie odpowiedzi i skojarzeń uczennic i uczniów wspólnie ułóżcie definicję podatków. Zgodnie z wykładnią Ministerstwa Finansów:

Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz państwa.

Podatki stanowią główne źródło dochodów państwa oraz umożliwiają finansowanie jego działalności. Mówiąc najogólniej, dzięki podatkom państwo np. opłaca szkoły, szpitale, bu-dowę dróg czy wspiera najuboższych. Każdy, kto znajduje się w sytuacji objętej podatkiem, ma obowiązek go zapłacić.

Źródło: www.finanse.mf.gov.pl/abc-podatkow/informacje-podstawowe

MODUŁ 2 RODZAJE PODATKÓW (7 min)

1. Poproś uczniów i uczennice, aby w parach w ławkach zastanowili się wspólnie i wy-pisali na kartce sytuacje, kiedy oni albo ich rodzice płacą w Polsce podatki. Mogą popatrzeć na swoje rzeczy, które mają na sobie czy ze sobą: ubranie, piórniki, ple-caki, jedzenie, telefony, książki, zeszyty. Mogą pomyśleć o rzeczach, które lubią robić po szkole: wycieczki, rower, kino, zakupy. Mogą pomyśleć o rodzicach – fir-mach, które oni prowadzą lub firmach, w których pracują. Uczennice i uczniowie mają na ćwiczenie 3 minuty i powinni podać co najmniej 3 sytuacje.

2. Wyjaśnij uczniom i uczennicom, że obywatele każdego państwa płacą podatki od setek lat. W średniowieczu nazywane były one daninami i przybierały formę rze-czową. Dziś płaci się je w formie bezpośredniej, tzn. odprowadzając je do organu podatkowego (np. PIT, podatek od nieruchomości) lub pośredniej, tzn. przy za-płacie za dane dobro, kiedy jest on już wliczony w jego cenę (np. zakup telefonu, rachunek w restauracji). Zaprezentuj uczennicom i uczniom materiał pomocniczy nr 1 (np. na tablicy multimedialnej): jakie przykładowe podatki pobierane są w Pol-sce i czy zakwalifikowane są do rodzaju podatków bezpośrednich czy pośrednich.

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 1 OPRACOWANIE WŁASNE CEO

PODATEK RODZAJ PODATKU

podatek od towarów i usług (VAT) podatek pośredni

podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) podatek bezpośredni

podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) podatek bezpośredni

podatek od nieruchomości podatek bezpośredni

podatek od wygranych podatek bezpośredni

cło podatek bezpośredni

podatek od spadków i darowizn podatek bezpośredni

podatek od środków transportowych podatek bezpośredni

podatek rolny podatek bezpośredni

podatek akcyzowy podatek pośredni

SŁOWNICZEK TRUDNYCH POJĘĆ

organ podatkowy – instytucja, która zajmuje się pobieraniem i wymierzaniem wysokości podatków

VAT – z ang. Value Added Tax, czyli podatek od wartości dodanej; specyficzny typ powszechnego podatku o charakterze pośrednim obciążający konsumpcję, ostatecznie ponoszony przez finalnego nabywcę towar/konsumenta, w cenie zakupu

PIT – z ang. Personal Income Tax, czyli podatek od dochodów osobistych; podatek od dochodów uzyski-wanych przez osoby fizyczne

osoba fizyczna – każdy człowiek od chwili urodzenia do chwili śmierci

CIT – z ang. Corporate Income Tax, czyli podatek od dochodów spółek (przedsiębiorstw); podatek od dochodów uzyskiwanych przez osoby prawne

osoba prawna – jednostka organizacyjna powołana do określonych celów, którą uznaje się za samo-dzielny podmiot prawa cywilnego, mający zdolność do występowania w obrocie prawnym jako podmiot praw i obowiązków, np. przedsiębiorstwa, banki, spółki akcyjne, fundacje

Źródło: Encyklopedia PWN, www.encyklopedia.pwn.pl

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

7

3. Poproś pary uczniowskie o przypisywanie sytuacji, które zapisali na karteczkach w ćwiczeniu 1., do rodzaj podatku, który w danej sytuacji jest pobierany, np.:

SYTUACJA PODANA PRZEZ UCZNIÓW RODZAJ PODATKU

Podczas zakupów podatek od towarów i usług (VAT)

Korzystając z jakiejś usługi podatek od towarów i usług (VAT)

Otrzymując i opłacając fakturę/paragon podatek od towarów i usług (VAT)

Potrąca się z wynagrodzenia podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)

Wypełnia się co roku PIT podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)

Nalicza go księgowość podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) lub podatek od towarów i usług (VAT)

Płaci się składki na ubezpieczenia społecz-ne lub zdrowotne podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)

Z urzędu miasta przychodzi wyliczenie podatek od nieruchomości/podatek rolny

Płaci się część wygranej pieniężnej np. w Lotto podatek od wygranych

Płaci się na granicy w sytuacji, kiedy kupi się coś wartościowego (poza terytorium Unii Europejskiej)

cło

To część kosztu papierosów, alkoholu lub benzyny podatek akcyzowy

Oddaje się część spadku podatek od spadków i darowizn

Płaci się przy rejestracji samochodu podatek od środków transportowych

4. Poproś pary uczniowskie o przeczytanie sytuacji z przypisanymi do nich rodzajami podatków. Możesz zapisywać na tablicy odpowiedzi, które się nie powtarzają. Pod-sumowując ćwiczenie, zapytaj uczniów i uczennice, jak często płacą podatki?

5. Następnie przedstaw uczennicom i uczniom stawki podatkowe, jakie płacone są w Polsce (możesz wykorzystać i przekazać materiał pomocniczy nr 2, zamieszczony poniżej):

• podatek dochodowy od osób fizycznych – PIT: 18% lub 32% (w przypadku, kie-dy dochody roczne przekraczają 85 tys. zł);

• podatek dochodowy od osób prawnych (firm) – CIT: 19%;

W tym miejscu możesz zapytać uczniów i uczennice, czy wiedzą, który z tych dwóch rodza-jów podatków to podatek liniowy, a który progresywny. Wyjaśnij różnice między podatkiem liniowym (jedna stawka opodatkowania, tzn. wszyscy podatnicy płacą taką samą część swoich dochodów, np. 19%, w formie podatku) a progresywnym (różne stawki opodatko-wania, tzn. podatnik o wyższym dochodzie odprowadza większą jego część w formie podat-ku, niż podatnik o niższym dochodzie).

Przy progresywnym podatku występuje też kwota wolna od opodatkowania, tj. zerowa stawka podatkowa dla dochodu do określonej wysokości.

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

8

• podatek VAT:

° stawka podstawowa: 23%;

° stawka obniżona: 8% (drewno opałowe, gazety i czasopisma, leki, usługi twórców i artystów, bilety na wydarzenia kulturalne i do instytucji kultu-ry, zakwaterowanie np. w hotelach);

° stawka obniżona: 5% (produkty żywnościowe, jak mięso, owoce i warzy-wa, ryby, jaja, pieczywo oraz książki);

° stawka obniżona 0% (wyjątkowe sytuacje określone w ustawie, w tym: eksport towarów i inne np. usługi w zakresie kontroli ruchu lotniczego, dostawy statków).

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 2 OPRACOWANIE WŁASNE CEO MATERIAŁ POMOCNICZY NR 2 OPRACOWANIE WŁASNE CEO

VAT

23% 8%

5% PITpodatek dochodowy od

osób fizycznych

CITpodatek dochodowy od osób prawnych

18%32%

(w przypadku kiedy dochody

roczne przekraczają 85

tys. zł)

19%

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

10

MODUŁ 3 ILE PŁACIMY PODATKÓW W POLSCE I NA CO SĄ ONE WYDATKOWANE(15 min)

1. Poproś uczniów i uczennice, żeby wyobrazili sobie ogromny tort, który jest złożo-ny z podatków, jakie każdy obywatel i obywatelka w Polsce płaci każdego roku do budżetu państwa. Następnie narysuj na tablicy koło i podziel je mniej więcej na następujące części (kawałki tortu), jak prezentuje to wykres nr 1 bez legendy (mo-żesz go wyświetlić na tablicy multimedialnej bądź przekazać uczniom na kartce).

Poproś uczennice i uczniów, aby spróbowali zgadnąć, jaka część tortu odpowiada wpływom z którego rodzaju podatku, tzn. której części tortu przyporządkują dochody/wpływy z podatku VAT, która część tortu to wpływy z podatku PIT, itd. Następnie do każdej części dopisz, z jakiego rodzaju podatku dana część jest opłacana w rzeczywi-stości, czyli zweryfikuj przypuszczenia uczennic i uczniów z rzeczywistością. Zapytaj, czy rzeczywisty podział wpływów z różnych rodzajów podatków ich zaskoczył, np. czy spodziewali się, że zdecydowana część dochodów pochodzi z VAT-u i akcyzy?

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

MATERIAŁ POMOCNICZY

2% Inne

16,9% Podatek

dochodowy od

osób fizycznych PIT

10% Podatek dochodowy

od osób prawnych

CIT

0,6% Podatek od gier

22,9% Podatek akcyzowy

2%

16,9%

10%

0,6%

22,9%

47,6% Podatek

od towarów

i usług VAT

47,6%

Opracowanie własne CEO na podstawie Ustawy budżetowej na rok 2017 z dnia 16

grudnia 2016 roku (Dz. U. z 2017 r. poz. 108

Dochody podatkowe w 2017 r.

Dochody podatkowe w 2017 r.

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

12

Możesz przedstawić je także uczniom kwotowo:

Podatek od towarów i usług VAT 143,5 mld zł

Podatek akcyzowy 69 mld zł

Podatek od gier 1,7 mld zł

Podatek dochodowy od osób prawnych PIT 29,8 mld zł

Podatek dochodowy od osób fizycznych CIT 51 mld zł

Inne 6,2 mld zł

RAZEM: 301 mld zł

2. Zapytaj uczniów i uczennice, jak myślą – na co państwo wydaje tak ogromną kwo-tę ok. 300 mld zł rocznie? Zapisz to pytanie na tablicy. Żeby ułatwić uczennicom i uczniom zadanie, można ich poprosić, aby zastanowili się, co jest w Polsce dar-mowe lub dofinansowane przez państwo. Rozdaj uczniom i uczennicom karteczki samoprzylepne post-it i poproś ich, aby zapisywali odpowiedzi na to pytanie na karteczkach. W tym czasie rozpisz na tablicy działy budżetowe i poproś uczennice i uczniów, aby przyklejali swoje karteczki w odpowiednich miejscach, przypisując je do odpowiednich działów, np.: drogi => transport, szpitale => ochrona zdrowia, szkoła => edukacja, zasiłki, 500+ => pomoc społeczna.

Działy budżetowe do wypisania na tablicy:

Przy ostatnich dwóch działach możesz dodać wyjaśnienie:

składka do budżetu UE – obowiązkowa wpłata, jaką każde państwo członkowskie przeka-zuje do budżetu Unii Europejskiej w wysokości zależnej od dochodu narodowego brutto DNB

dług publiczny – obejmuje łączne zadłużenie (zobowiązania finansowe) podmiotów sekto-ra finansów publicznych (instytucji publicznych)

koszt obsługi długu – odsetki i opłaty od otrzymanych pożyczek i kredytów, koszty emisji skarbowych papierów wartościowych oraz inne opłaty i prowizje

Podziel uczniów i uczennice na czteroosobowe zespoły i rozdaj im po 1 arkuszu kartki A4. Poproś ich, aby w grupie narysowali wielki tort (koło) i podzielili je na części wydatków, jakie przeznaczane są na poszczególne kategorie, tzn. żeby zastanowili się, ile procent (jaki kawałek tortu) budżetu państwa przeznaczany jest na jakie cele. Na pracę w grupie przeznacz 5 minut.

• emerytury i renty;• edukacja;• szkolnictwo wyższe;• ochrona zdrowia;• pomoc społeczna,

wsparcie dla bezrobot-nych (w tym 500+);

• bezpieczeństwo (woj-sko, służby munduro-we) i sądy;

• drogi krajowe i kolej – transport;

• administracja, urzędy;• ochrona środowiska;

• rolnictwo;• sport i turystyka;• kultura;• składka do budżetu UE;• koszt obsługi długu

publicznego.

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 3

karta pracy – kategorie wydatków

emerytury i renty

edukacja

ochrona zdrowia

pomoc społeczna, wsparcie dla bezrobotnych (w tym 500+)

bezpieczeństwo (wojsko, służby mundurowe) i sądy

drogi krajowe i kolej – transport

administracja, urzędy

ochrona środowiska

rolnictwo

sport i turystyka

kultura

szkolnictwo wyższe

koszt obsługi długu publicznego

składka do budżetu UE

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

14

3. Przeprowadź krótką prezentację wyników prac każdej z grup (możesz je rozwie-sić w klasie) – niech przedstawiciel lub przedstawicielka grupy powie, na co prze-znaczyli największą część tortu, na co najmniejszą, a na co równe kawałki. Gdy wszystkie grupy się wypowiedzą, rozdaj uczniom i uczennicom lub narysuj na ta-blicy (wyświetl na tablicy multimedialnej) wykres, który jest właściwym wykresem określającym strukturę wydatków w Polsce (wykres nr 2).

4. Zapytaj uczennice i uczniów, co ich zaskakuje, kiedy porównują wykresy własne z wykresem właściwym, zgodnym ze stanem faktycznym. Możesz podjąć krótką dyskusję, czy uczniowie i uczennice są zaskoczeni strukturą wydatków. Z czego wy-nika taka struktura wydatków państwa? A czym się kierowali uczniowie i uczenni-ce, kiedy sami określali charakter wydatków? Co było dla nich wskazówką do ta-kiego właśnie podziału? Czy chcieliby, aby rząd wydawał więcej pieniędzy na inne cele, niż dzieje się to obecnie?

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

MATERIAŁ POMOCNICZY

Wykres 2. Opracowanie własne CEO na podstawie zeszytu Analizy 7/2017 Rachunek od Państwa: na co idą nasze podatki?, s. 6, wyd. Forum Obywatelskiego Rozwoju, źródło: https://for.org.pl/pl/d/84ab3e97c8e13206667b1407878ce0ee, dostęp z dn. 19.01.2018

4,9% inne

4% koszt obsługi długu publicznego

2,5% składka do budżetu UE

1,2% kultura

0,7% sport i turystyka

1,1% rolnictwo

2,9% ochrona środowiska

5% administracja, urzędy

8% drogi krajowe i kolej - transport

7% wojsko, policja, służby mundurowe, sądy

8% pomoc społeczna, wsparcie dla bezrobotnych

31% emerytury i renty

9,1% oświata

2,6% szkolnictwo wyższe

10,9% ochrona zdrowia

Struktura wydatków państwa polskiego w 2016 r.

https://for.org.pl/pl/d/84ab3e97c8e13206667b1407878ce0ee

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

16

MODUŁ 4 PODATKI WYŻSZE CZY NIŻSZE – ARGUMENTACJA (12 min)

➜ Dla uczennic i uczniów szkół ponadpodstawowych

1. Podziel uczniów i uczennice na 5 grup i rozdaj każdej grupie materiał pomocniczy nr 3: fragmenty artykułu PAP przedrukowanego przez Polskie Radio pt. Wybory 2015. Partie obiecują: podatki mają być niższe i prostsze, który prezentuje stanowiska różnych partii politycznych przed wyborami parlamentarnymi w 2015 roku odno-śnie rodzaju i wysokości podatków w Polsce. Każda z grup otrzymuje stanowisko innej partii.

Poproś o uważną lekturę artykułu i notowanie na kartce wniosków z propozycji danych partii oraz plusów i minusów obniżania/podwyższania podatków, jakie poja-wiają się w tekście.

WYŻSZE PODATKI

PLUSY MINUSY

NIŻSZE PODATKI

PLUSY MINUSY

2. Po lekturze i pracy w grupach, uczniowie i uczennice dzielą się na forum klasy swo-imi grupowymi wnioskami oraz prezentują przed pozostałymi grupami propozycje partii, które otrzymali do lektury.

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 4 GRUPA 1

Wybory 2015. Partie obiecują: podatki mają być niższe i prostszeData publikacji: 22.10.2015

(…)

Prawo i Sprawiedliwość podkreśla w swoim pro-gramie, że priorytetem jest dla niego zbudowanie nowego systemu podatkowego, bo obecny jest nie-wydolny i niesprawiedliwy, sprzyja patologiom i nie wspiera rozwoju. (...)

PiS: obniżyć VAT

Partia uważa, że należy też obniżyć podatek VAT. – Ewidentnym błędem koalicji PO-PSL było prze-konanie, że podwyższenie stawek VAT do 23 proc., 15 proc., i 8 proc. spowoduje dodatkowe wpływy do budżetu i pomoże w zmniejszeniu dziury budże-towej (będącej zresztą skutkiem błędnej polityki finansowej ekipy rządzącej po 2007 roku). Podwyżka stawek VAT przyniosła odwrotny skutek – dochody zaczęły dramatycznie spadać (...). Aby zapewnić wzrost dochodów budżetowych, trzeba powrócić do niższych stawek VAT – napisano w programie. (...)

PiS: podwyższać kwotę wolną od podatku

PiS zamierza również podwyższać kwotę wolną od podatku, co roku o jedną dziesiątą, tak długo aż dochód zwolniony nie osiągnie poziomu minimum egzystencji. Oznacza to podwojenie kwoty wolnej z 3091 zł rocznie do ok. 6000 zł rocznie. Partia zamierza również ustanowić podatek od instytucji finansowych oraz sklepów wielkopowierzchniowych, co ma przynieść dodatkowo około 7 mld złotych wpływów do budżetu rocznie. (…)

Polska Agencja Prasowa

Źródło: https://www.polskieradio.pl/42/273/Artykul/1534431,Wybory-2015-Partie-obiecuja-podatki-maja-byc-nizsze-i-prostsze ,dostęp z dn. 19.01.2018

https://www.polskieradio.pl/42/273/Artykul/1534431,Wybory-2015-Partie-obiecuja-podatki-maja-byc-nizsze-i-prostsze


PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI



(…)

PO: zatrudniony na jednolitym kontrakcie ma płacić jeden podatek dochodowy (...)

Dochód do opodatkowania będzie wyliczany na osobę w gospodarstwie domowym. W przypadku osób o niskich dochodach stawka podatku będzie kształtowała się na poziomie nawet 10 proc. Jak informuje PO w programie, pozwoli to wielu Polakom wrócić na legalny rynek pracy i tym samym uzyskać ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Radykalny spadek obciążeń pracy powinien – jak podaje PO – zmniejszyć „szarą strefę” i skłonność przedsiębiorców do konkurowania w sposób nazy-wany dumpingiem socjalnym.

PO: obniżenie maksymalnej sumy podatków i składek

W tym systemie maksymalna suma podatków i składek ma obniżyć się z obecnych 43,5 proc.

do 39,5 proc. – Dochód do opodatkowania będzie wyliczany na osobę w gospodarstwie domowym – co oznacza, że rodziny z dziećmi będą płacić dużo mniej. Na przykład roczne obciążenie składkowo--podatkowe ojca, który utrzymuje rodzinę z dwójką dzieci z minimalnego wynagrodzenia, spadnie z niemal 30 proc. obecnie do 10 proc., czyli o około 5 tys. złotych. Poziom życia polskich rodzin wzro-śnie, a zachęty finansowe do posiadania dzieci zostaną silnie wzmocnione. (...) Ogólny koszt reduk-cji podatków dla milionów polskich rodzin wyniesie tylko 10,2 mld złotych – czytamy w programie PO. Partia zakłada, że obniżona ma zostać stawka VAT o jeden punkt procentowy z początkiem roku 2017. Koszt obniżki VAT to 6,5 mld złotych. (…)





PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI



(…)

Zjednoczona Lewica: wyższe podatki dla bogatych

Zjednoczona Lewica w swoim programie wskazuje, że chce, aby bogaci płacili wyższe podatki, a biedni niższe, lub byli w ogóle zwolnieni z obowiązku pła-cenia podatku dochodowego. (...)

Partia proponuje zwolnienie z podatku PIT docho-dów do 21 tys. zł rocznie. Dochód do poziomu płacy minimalnej powinien być zwolniony z podatku. W przypadku obecnego poziomu płacy minimalnej podatku dochodowego nie płaciłyby osoby o docho-dach do 21 tys. zł rocznie. W przypadku podniesienia jej wysokości do postulowanego przez ZL poziomu podatku dochodowego nie płaciłyby osoby o docho-dach do 30 tys. zł rocznie.

Kolejny postulat partii to przywrócenie 40-proc. stawki PIT dla osób o najwyższych dochodach. (...)

Partia Razem: sprawiedliwsze rozłożenie obciążeń podatkowych

Bardziej sprawiedliwego rozłożenia obciążeń podat-kowych chciałaby partia Razem. Opowiada się ona za wprowadzeniem nowej progresywnej skali podat-kowej, według której mniej zarabiający będą płacić niższe, a więcej zarabiający – wyższe podatki niż dziś.

Chce także stawki „dla prezesów” – 75 proc. podatku od dochodów powyżej 500 000 złotych rocznie. (...)

Opowiada się także za progresywnym podatkiem dla firm i wyższymi podatkami dla wielkich korpo-racji niż małych, młodych firm, a także likwidacji przywilejów podatkowych w Specjalnych Strefach Ekonomicznych. (…)





PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI



(…)

PSL: Polska nie może sobie pozwolić na zwiększenie wydatków

Z kolei Stanisław Żelichowski z PSL powiedział, że Polska nie może sobie pozwolić na zwiększenie wydatków, bez zwiększenia wpływów budżetowych. – Propozycje podatkowe innych partii traktuję w kategoriach folkloru. Im większa obietnica, tym na koniec większe rozczarowanie. Można rozważać podwyższenie VAT-u na wyroby luksusowe. Jeśli będzie nas stać, to można tym, którzy najmniej zarabiają, podnieść próg wolny od podatku czy wprowadzić opodatkowanie najbogatszych. To ma jednak krótkie nogi, bo był okres czasu, gdy pod-nieśliśmy podatki dla najbogatszych i większość z nich przeniosła swoje firmy do rajów podatkowych – powiedział.

Żelichowski dodał, że jest też sceptyczny wobec wprowadzenia podatku od hipermarketów, bo sieci handlowe przerzucą tę podwyżkę na klientów. – Podobnie będzie z podatkiem bankowym – banki przerzucą to na konsumentów – ocenił.

Nowoczesna: obniżyć wszystkie stawki podatkowe do 16 proc.

Partia Nowoczesna jest za obniżeniem wszystkich stawek podatkowych do 16 proc. – To jest neu-tralne budżetowo – nie będzie pociągało za sobą konsekwencji fiskalnych. Najważniejszy jest w tym wszystkim VAT, ponieważ tam są najbardziej skom-plikowane przepisy, które są z punktu widzenia przedsiębiorców patologią. (...) Przedsiębiorstwa odetchną z ulgą, skończą się przekręty podatkowe. Stawki CIT oraz PIT na poziomie 16 proc. to droga do prostych, sprawiedliwych i przejrzystych roz-wiązań – powiedział Paweł Rabiej z Nowoczesnej.

Dodał, że jego ugrupowanie nie widzi potrzeby wprowadzenia żadnych dodatkowych podatków. (…)





PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI



(…)

KORWiN: zlikwidować CIT i PIT

Partia KORWiN chce całkowicie zlikwidować poda-tek CIT i PIT, czyli podatki dochodowe, a zwiększyć dochody państwa poprzez uszczelnienie i ujednoli-cenie podatku VAT na poziomie 15 proc.

– Przekierujemy urzędników, którzy teraz marnują czas, zajmując się CIT i PIT, do ściągania podatku, który naprawdę przynosi państwu dochody. (...) Nie przewidujemy nakładania żadnych nowych podat-ków. Najbiedniejsi zyskają dzięki temu, że zostanie zlikwidowany PIT. W Polsce mamy degresywny system podatkowy, jak ktoś zarabia powyżej 100 tys. dochodu, to przechodzi na liniówkę (19 proc. linio-wego podatku przy działalności gospodarczej), jeśli zarabia powyżej pół miliona, to wyprowadza swoje dochody za granicę, bo mu się to opłaca i może to robić kompletnie bezkarnie. Ci z wyższymi docho-dami płacą tylko dlatego, że się zagapili, albo pracują w budżetówce: tylko ok. 3 proc. podatników wpada w drugi próg PIT – powiedział jeden z liderów partii Przemysław Wipler.

Kukiz’15: obniżymy podatki

Kwestie podatkowe w swoim programie porusza też ugrupowanie Pawła Kukiza, które zamierza

doprowadzić do zasadniczej zmiany polskiego sys-temu podatkowego. – Obniżymy podatki i składki obciążające tych, co dopiero wchodzą na rynek pracy, polskie rodziny oraz małe i średnie przedsiębiorstwa. Ewentualne straty dla budżetu zrównoważymy przez uczciwe opodatkowanie wielkich korporacji między-narodowych. (…) – czytamy w programie partii.

Reforma podatku PIT partii Kukiza obejmie wpro-wadzenie na wzór brytyjski tzw. Inteligentnej Kwoty Wolnej od PIT w wysokości 10 tys. zł. (…) Docelowo PIT ma zostać całkowicie zlikwidowany i ma nastąpić zastąpienie kilku składek ZUS i NFZ jedną płatnością na Fundusz Płac.

Partia chce również wprowadzenia na wzór brytyj-ski liniowego 5-proc. VAT-u na produkty pierwszej potrzeby: leki, żywność, ubranka dla dzieci, komuni-kację miejską i kolejową, dostęp do prasy. Docelowo produkty pierwszej potrzeby mają być obłożone 0-proc. VAT-em. W przypadku CIT-u ma on zostać zastąpiony 1-proc. podatkiem przychodowym. Wprowadzona ma zostać także opłata solidarnościowa od banków od wypłaty zysków i transakcji oraz specjalna stawka podatku od nieruchomości dla supermarketów, zasila-jąca samorządy.

Polska Agencja PrasowaŹródło: https://www.polskieradio.pl/42/273/Artykul/1534431,Wybory-2015-Partie-obiecuja-podatki-maja-byc-nizsze-i-prostsze ,dostęp z dn. 19.01.2018



PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI


Słowniczek trudnych pojęć:

podatek przychodowy – jednolity podatek, który podatnik płaci od wysokości przychodu, bez potrzeby odliczania kosztów uzyskania przychodów

podatek dochodowy – podatek płacony od dochodu, czyli zysku wypracowanego przez pod-mioty po odliczeniu kosztów uzyskania przychodu

kwota wolna od podatku – dochód do określonej wysokości, który zwolniony jest z obowiązku zapłaty podatku dochodowego

degresywny system podatkowy – otrzymujący niższe wynagrodzenie płacą niższą procentowo stawkę podatkową niż osoby zarabiające więcej

progresywna skala, inaczej podatek progre-sywny – progresywny system opodatkowania oznacza, że stawka opodatkowania rośnie wraz ze wzrostem dochodu podatnika, a podatnicy o wyż-szych dochodach odprowadzają w formie podatku większą część swojego dochodu, niż podatnicy o niż-szych dochodach

konsekwencje fiskalne – konsekwencje podatkowe

przechodzić na liniówkę – przechodzić na podatek liniowy, czyli jednolitą stawkę podatkową

drugi próg PIT – w polskim systemie podatkowym podatek dochodowy od osób fizycznych jest podat-kiem progresywnym, tzn. osoby osiągające dochód roczny przekraczający 85 tys. zł przechodzą na drugą stawkę podatkową, tj. 32%

Źródło: oprac. własne CEO

przychód – otrzymane i należne kwoty z tytułu sprzedaży produktów i towarów, bez podatku od towarów i usług oraz akcyzy

koszty uzyskania przychodu – ściśle określone w odpowiednich przepisach pozycje kosztów, które mogą być odjęte przez podatnika od uzyskanych przychodów dla wyznaczenia dochodu podlegają-cego opodatkowaniu

dochód – wszelkie wpływy osiągane w oznaczonym czasie przez jednostkę gospodarującą po potrąceniu kosztów ich uzyskania

dumping – sprzedaż towarów po cenach niższych od kosztów wytworzenia towaru


PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

23

3. Uczennice i uczniowie nadal pracują w tych samych grupach. Otrzymują do lektury materiał pomocniczy nr 5 i czytając go, zastanawiają się nad odpowiedziami na poniższe pytania:

• Czy podatki są bardziej uciążliwe dla biedniejszej części społeczeństwa czy dla osób o wysokich dochodach?

• Czy obniżanie podatków dla najbogatszych może przyczynić się do większych inwestycji prywatnych, a tym samym w efekcie spowodować wzrost gospodar-czy?

• Czy taka reforma podatkowa ze znacznym obniżeniem podatków dla najbogat-szych i firm ma sens w Polsce?

4. Uczniowie i uczennice w grupach dyskutują o konsekwencjach obniżki podatków dla najbogatszych, jaka miała miejsce w Stanach Zjednoczonych, oraz możliwo-ściach przeprowadzenia takiej reformy w Polsce. Następnie wnioski z dyskusji przedstawiciele i przedstawicielki grup przedstawiają na forum klasy.

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI


W grudniu 2017 r. Kongres USA uchwalił reformę podatkową nazywaną „obniżką podatków dla bogatych”

W ramach reformy obniżona zostaje najwyższa stawka podatkowa dla najbogatszych z 39,6% do 37% oraz podwyższony zostaje próg dochodu, od którego pobierana jest najwyższa stawka podatkowa (do tej pory dochód powyżej 426 tys. dolarów dla osób indywidualnie rozliczających się był obłożony najwyższą stawką podatkową, od 2018 r. aby wejść w najwyższą stawkę trzeba mieć jeszcze wyższy dochód – powyżej 500 tys. dolarów, co oznacza, że bogaci Amerykanie będą płacić znacznie niższe podatki). Reforma obniża też stawki podatkowe dla mniej zarabiających Amerykanów z klasy śred-niej, jednak najwięcej na obniżce podatków zarobią najbogatsi.

Bardzo obniżona została także stawka podatkowa dla korporacji i spółek – z obecnych 35% na 21%.

Cięcie podatków w USA kosztować będzie ame-rykański budżet 1,5 bln dolarów, co znacznie powiększy dług publiczny i może zastopować inwestycje publiczne. Republikanie na czele z pre-zydentem Trumpem uzasadniają jednak, że reforma doprowadzi do znacznego wzrostu gospodarczego i wzrostu płac oraz stworzenia ok. 1 mln nowych miejsc pracy, co w rezultacie przyniesie ogromne korzyści dla amerykańskiej gospodarki.

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

25

➜ Dla uczniów i uczennic szkół podstawowych

1. Uczennice i uczniowie pracują w parach. Poproś pary, aby przez chwilę powiedzia-ły sobie nawzajem, czy są za wyższymi, czy za niższymi podatkami i dlaczego tak uważają. Następnie rozdaj im materiał pomocniczy nr 5 – tabelkę wskazującą plusy i minusy wyższych i niższych podatków.

2. Poproś uczniów i uczennice, aby w parach uszeregowali te argumenty od najbar-dziej do najmniej przekonujących ich zdaniem (tj. uczennice i uczniowie oznaczają, które argumenty są najbardziej przekonujące wśród plusów oraz które są najbar-dziej przekonujące wśród minusów). Możesz też poprosić, aby w parach dopisali po jednym/dwa argumenty do listy plusów i minusów w każdej tabelce, a następnie odczytali je na forum klasy.

3. Podsumuj ćwiczenie pytając uczniów i uczennice, czy po jego wykonaniu zmienili swoje zdanie na temat tego, czy uważają, że podatki powinny być wyższe czy niższe.

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI


WYŻSZE PODATKI

PLUSY MINUSY

dodatkowe wpływy do budżetu, które mogą być przeznaczone np. na dofinansowanie oświaty i szkolnictwa wyższego, dofinansowanie służby zdrowia, budowę nowych dróg i inne inwestycje, cyfryzację kraju itd.

niższe dochody obywateli

sprawniejsze działanie administracji publicznej, wyższy poziom usług publicznych przy dobrym wykorzystaniu wpływów z podatków

niższa konsumpcja (obywatele mniej pieniędzy wydają na zakupy)

zapewnienie większego bezpieczeństwa państwa poprzez unowocześnianie armii, policji i innych służb mundurowych

większa skala oszustw podatkowych, np. ukrywanie dochodów, wyłudzenia VAT

lepsza pomoc społeczna, np. wyższe emerytury, zasiłki większa liczba obywateli pracuje „na czarno”, w tzw. szarej strefie

jesteśmy bardziej solidarni jako społeczeństwo – w większym stopniu dzielimy się ze wspólnotą tym, co zarabiamy

firmy przerzucają koszty płacenia wyższych podatków na obywateli, tzn. ceny usług/dóbr wzrastają

NIŻSZE PODATKI

PLUSY MINUSY

wyższe dochody obywateli mniej wpływów do budżetu państwa może spowodować potrzebę wprowadzenia odpłatności np. za edukację czy służbę zdrowia, korzystanie z dróg krajowych, usługi administracyjne, wyższe ceny komunikacji miejskiej i publicznej itd.

niższy poziom oszustw podatkowych, brak potrzeby poszukiwania np. rajów podatkowych, ukrywania dochodów

mniej wpływów do budżetu państwa to mniej inwestycji np. w unowocześnianie armii, budowanie nowych dróg, cyfryzację itd.

więcej firm będzie chciało inwestować w Polsce, tutaj prowadzić produkcję i tu zatrudniać pracowników

potrzeba oszczędności w sferze publicznej może powodować spadek zarobków pracowników sfery publicznej, np. nauczycieli, lekarzy, policjantów, sędziów czy urzędników, a tym samym natężenie zachowań korupcjogennych

niższy poziom bezpłatnych usług publicznych

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

27

4. Uczennice i uczniowie zaczynają pracować w grupach 4-osobowych formowa-nych z sąsiadujących ze sobą ławek. Otrzymują do lektury materiał pomocniczy nr 5 i czytając go, zastanawiają się nad odpowiedziami na poniższe pytania:

• Czy podatki są bardziej uciążliwe dla biedniejszej części społeczeństwa, czy dla osób o wysokich dochodach?

• Czy obniżanie podatków dla najbogatszych może przyczynić się do większych inwestycji prywatnych, a tym samym w efekcie spowodować wzrost gospodar-czy?

• Czy taka reforma podatkowa ze znacznym obniżeniem podatków dla najbogat-szych i firm ma sens w Polsce?

5. Uczniowie i uczennice w grupach dyskutują o konsekwencjach obniżki podatków dla najbogatszych, jaka miała miejsce w Stanach Zjednoczonych, oraz możliwo-ściach przeprowadzenia takiej reformy w Polsce. Następnie wnioski z dyskusji przedstawiciele i przedstawicielki grup przedstawiają na forum klasy.

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI


W grudniu 2017 r. Kongres USA uchwalił reformę podatkową nazywaną „obniżką podatków dla bogatych”

W ramach reformy obniżona zostaje najwyższa stawka podatkowa dla najbogatszych z 39,6% do 37% oraz podwyższony zostaje próg dochodu, od którego pobierana jest najwyższa stawka podatkowa (do tej pory dochód powyżej 426 tys. dolarów dla osób indywidualnie rozliczających się był obłożony najwyższą stawką podatkową, od 2018 r. aby wejść w najwyższą stawkę trzeba mieć jeszcze wyższy dochód – powyżej 500 tys. dolarów , co oznacza, że bogaci Amerykanie będą płacić znacznie niższe podatki). Reforma obniża też stawki podatkowe dla mniej zarabiających Amerykanów z klasy śred-niej, jednak najwięcej na obniżce podatków zarobią najbogatsi.

Bardzo obniżona została także stawka podatkowa dla korporacji – z obecnych 35% na 21%.

Cięcie podatków w USA kosztować będzie ame-rykański budżet 1,5 bln dolarów , co znacznie powiększy dług publiczny i może zastopować inwestycje publiczne. Republikanie na czele z pre-zydentem Trumpem uzasadniają jednak, że reforma doprowadzi do znacznego wzrostu gospodarczego i wzrostu płac oraz stworzenia ok. 1 mln nowych miejsc pracy, co w rezultacie przyniesie ogromne korzyści dla amerykańskiej gospodarki.

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

29

MODUŁ 5 PODSUMOWANIE3 min

1. Poproś uczniów i uczennice, aby przez krótką chwilę, w parach, wymienili się swo-imi spostrzeżeniami po dzisiejszej lekcji i podali sobie nawzajem jedną, najważ-niejszą informację, którą otrzymali na dzisiejszej lekcji lub podali informację, która ich dzisiaj najbardziej zaskoczyła.

Uczennice i uczniowie mogą podzielić się swoimi refleksjami na forum klasy. Następnie podziękuj im za dzisiejsze zaangażowanie. Poinformuj ich, że na kolej-nej lekcji będziecie kontynuować ten temat, w związku z czym prosisz o wykonanie pracy domowej:


Poproś uczniów i uczennice, aby po powrocie do domu porozmawiali z rodzicami na temat podatków.

Możesz poprosić, aby uczniowie i uczennice (do wyboru jedna z trzech opcji):

• Wspólnie z rodzicami podsumowali koszty konsumpcji miesięcznej (ile pienię-dzy mniej więcej przeznaczają na żywność objętą 5% VAT, a ile na inne dobra objęte 23% VAT) i wyliczyli wspólnie, jaką kwotę oddają państwu w formie po-datku VAT (do ich własnej wiadomości, nie będą musieli się tymi wyliczeniami dzielić na forum klasy). Do rozmowy z rodzicami – czy to dużo, czy to mało?

• Wspólnie z rodzicami porozmawiali o tym, z jakich usług publicznych korzy-stają w miesiącu (służba zdrowia, szkoły, komunikacja miejska, drogi itd.) i jak wzrósłby ich poziom zadowolenia, gdyby poziom jakości tych usług się pod-wyższył, ale za cenę wyższych podatków.

• Wspólnie z rodzicami przedyskutowali kwestię: czy państwo powinno obniżyć podatki, czy jednak je podwyższyć i dlaczego?

➜ Dla uczniów i uczennic szkół ponadpodstawowych

Przekaż uczennicom i uczniom materiał pomocniczy nr 7 do lektury w domu. To kilka artykułów prasowych oraz stanowiska polskich think-tanków na temat obniżania lub podwyższania podatków. Niech stanie się to dla uczniów i uczennic inspiracją do przygotowania własnego stanowiska w odpowiedzi na pytanie: czy państwo powinno obniżyć podatki, czy jednak je podwyższyć i dlaczego? Poproś, aby uczniowie i uczen-nice zanotowali w domu swoje przemyślenia na ten temat.

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI


WYWIAD

Podatek przychodowy dobry dla wszystkich

Pierwszym etapem reformy podatków dochodowych mogłoby być dopuszczenie wszystkich przedsiębiorców do ryczałtowego rozliczenia. Jeśli to się sprawdzi, można iść dalej – mówi profesor Adam Mariański w rozmowie z Przemysławem Wojtasikiem.

W tym roku mija 20 lat, gdy zajmuję się podatkami. I ciągle słyszę, że są skomplikowane i zagmatwane. Czy w ogóle jest możliwe ich uproszczenie?Adam Mariański: Jestem przekonany, że tak. Przede wszystkim trzeba się zastanowić, co zrobić z podatkami dochodowymi. To najgorsze z możliwych podatków: naj-bardziej skomplikowane, najtrudniejsze i najkosztowniejsze w poborze oraz najłatwiejsze w unikaniu. Dlatego jestem za ich likwidacją, bo służą głównie politykom i urzędnikom.Receptą na skomplikowany system może jednak być też podatek przychodowy, forsowany przez grupę posłów z Parlamentarnego Zespołu na rzecz Wspierania Przedsiębiorczości i Patriotyzmu Ekonomicznego oraz nie-które organizacje gospodarcze.

O co chodzi w tej koncepcji?Firmy mają płacić podatek od przychodu, czyli od swojego obrotu. A nie, jak obecnie, od dochodu, czyli przychodu pomniejszonego o koszty jego uzyskania. Stawka dla spółek płacących CIT ma wynosić 1,49 proc. Oczywiście jej ostateczna wysokość musi być ustalona po anali-zach ekonomicznych skutków tej zmiany, zarówno dla budżetu, jak i podatników. (…)

Czy to sprawiedliwe? Załóżmy, że są dwie spółki, które mają taki sam obrót, ale różne dochody. Ponoszą bowiem różne koszty działalności. W nowej koncepcji zapłacą tyle samo podatku, ale dla jednej z nich będzie to większe obciążenie niż dla drugiej.Patrząc na to z tej strony, faktycznie podatek przychodowy może być niesprawiedliwy. Ale warto się zastanowić, czy niskie dochody (albo w ogóle ich brak) nie są spowodowane właśnie kreowaniem kosztów uzyskania przychodów. Wiele firm rozlicza w działalności wydatki, które mają bardziej charakter osobisty niż służbowy, wiele też przeprowadza transakcje z podmiotami powiązanymi, które mają na celu

przerzucenie dochodu do innego kraju. Jeśli wprowadzimy podatek przychodowy, takie działania będą bezcelowe. I może okazać się, że dochody wielu spółek wzrosną. (…)

Wróćmy jeszcze do pomysłu likwidacji podatków dochodowych. Czy to realne?Światowy mainstream naciska na ich utrzymanie, stąd problemy z likwidacją bądź zastąpieniem innymi dani-nami. Tymczasem podatek dochodowy powinien być wyeliminowany tylko z tego powodu, że nie jest możliwe jego skonstruowanie zgodnie z zasadą sprawiedliwego opodatkowania.Politycy nie zaproponują takiego rozwiązania, ponie-waż podatki są im potrzebne do agitacji wyborczej. Ponadto po dziesiątkach lat propagandy wyborczej o progresywnym opodatkowaniu osób bogatszych i ich większym wkładzie w wykonywanie zadań pań-stwa, dla wielu byłaby to propozycja zbyt drastyczna. Oznaczałaby zaprzeczenie tej ideologii, którą im sprze-dawano przez dekady.Niemniej na świecie widzimy wyraźny trend do obniżania stawek obydwu podatków dochodowych. Z tym próbują wal-czyć stare demokracje, jak np. Francja, która jest krajem wysokiej redystrybucji poprzez progresywne opodat-kowanie. Skutkiem jest jednak ucieczka firm oraz osób fizycznych do bardziej przyjaznych krajów, nawet w ramach Unii Europejskiej. Dlatego proszę wszystkich Czytelników o zadanie sobie pytania: czy Polska stałaby się bardziej kon-kurencyjna, gdyby zniesiono podatki dochodowe?

Adam Mariański – prof. dr hab., doradca podatkowy, adwo-kat, partner zarządzający w Kancelarii Prawno-Podatkowej Mariański Group, pracownik Katedry Materialnego Prawa Podatkowego Uniwersytetu Łódzkiego

Autor: Przemysław Wojtasik

Wydawca: RzeczpospolitaData publikacji: 27.01.2017

Źródło: http://www.rp.pl/Podatek-dochodowy/301279959-Podatek-przychodowy-dobry-dla-wszystkich.html,dostęp z dn. 19.01.2018

http://www.rp.pl/Podatek-dochodowy/301279959-Podatek-przychodowy-dobry-dla-wszystkich.html

http://www.rp.pl/Podatek-dochodowy/301279959-Podatek-przychodowy-dobry-dla-wszystkich.html

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI


WYWIAD

Polski ekonomista z Columbia University: Wszystkie dziwne podatki do kosza!

Bliski ideału byłby system, w którym podatek dochodowy pobiera się tylko od wysokich dochodów, reszta płaci VAT. A wszystkie te dziwne podatki, z obrotowym na czele, powinny trafić do kosza – mówi prof. Wojciech Kopczuk, ekonomista z Columbia University w Nowym Jorku.

Sebastian Stodolak: Co lepsze: podatek liniowy czy progresywny?Prof. Wojciech Kopczuk: A to zależy, z jakiego punktu widzenia.

Z gospodarczego – który z tych podatków sprzyja rozwojowi i zwiększa przychody budżetowe?W Polsce mamy podatek liniowy dla przedsiębiorców w wysokości 19 proc. oraz dwie stawki podatku od osób fizycznych, z których zdecydowana większość płaci stawkę pierwszą. Badałem efekty wprowadzenia 19 proc. dla przed-siębiorców – w ciągu dwóch lat od tego momentu, czyli od 2004 r., dochody ujawniane w zeznaniach podatkowych wzrosły o blisko 50 proc. Wiele wskazuje na to, że liniowość podatku przekłada się na przesunięcie działalności gospo-darczej z szarej strefy do legalnej i na zmniejszenie unikania płacenia podatków niż na wzrost dochodów przedsiębiorstw i większą przedsiębiorczość.

Czyli podatek liniowy nie sprawia, że przedsiębiorcy są bardziej produktywni i więcej zarabiają? Tak często argumentują jego zwolennicy.Bardziej niż liniowość podatku liczy się wysokość stóp podatkowych. (…) Natomiast liniowość ma pewne prze-wagi nad progresją, bo przez to, że podatek jest ten sam dla wszystkich, nie daje płatnikom powodów do kombinowania. W przypadku progresji możemy mieć do czynienia z prze-suwaniem dochodu od jednej osoby do drugiej, by zmieścić się w niższym progu. (...)

Niektórzy przekonują, że podatek liniowy to także podatek progresywny, bo przecież 19 proc. od tysiąca złotych to co innego niż 19 proc. od 100 tys. zł. Tutaj także mamy do czynienia z redystrybucją od bogatych do biednych.

To spór ideologiczny, który nie ma znaczenia dla ekonomii. To, jak nazwiemy dany podatek, nie zmieni tego, jak oddzia-łuje on na gospodarkę. W praktyce rzeczywiście istnieje element redystrybucji w podatku liniowym – polega on na tym, że zazwyczaj towarzyszy mu kwota wolna od podatku, sprawiająca, że nie płacą go ludzie o najniższych dochodach. Jednak efekty redystrybucyjny jest tutaj niewielki. Obecnie mówi się wiele o nierównościach, a podatkiem liniowym trudniej z nimi walczyć niż podatkiem progresywnym.

Progresja zmniejsza nierówności?Robi to w sposób czysto mechaniczny, niwelując dochód osób bogatszych w relacji do mniej zamożnych.

Albo sprawiając, że go ukrywają.To jest właśnie najtrudniejsze przy projektowaniu pro-gresji podatkowej: jak ustalić progi tak, by nie skłaniały do ukrywania dochodu bądź by nie zniechęcały do pracy? Oczywiście, każda redystrybucja ma tego rodzaju kosz-towne „efekty uboczne”, które trzeba ograniczać. Natomiast nasza ocena problemów nierówności i związana z nią skala redystrybucji to już problem polityczny, związany z pre-ferencjami społecznymi przekładającymi się na wybory polityczne, a nie problem ekonomiczny. (…)

Autor: Sebastian Stodolak

Wydawca: Dziennik Gazeta PrawnaData publikacji: 26.11.2016

Źródło: http://gospodarka.dziennik.pl/podatki/artykuly/536392,prof-wojciech-kopczuk-o-systemie-podatkowym-polski-nie-stac-na-wyzsze-podatki.html,dostęp z dn. 19.01.2018

http://gospodarka.dziennik.pl/podatki/artykuly/536392,prof-wojciech-kopczuk-o-systemie-podatkowym-polski-nie-stac-na-wyzsze-podatki.html



PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI


STANOWISKA POLSKICH THINK-TANKÓW

Czy podatki w Polsce powinny być obniżane, czy podwyższane?

Centrum im. Ignacego DaszyńskiegoPodatki stanowią od wieków podstawowy mechanizm zdobywania przez władzę pu-bliczną środków na realizację strategicznych

interesów państwa. Podatki, dopasowane do możliwości finansowych poszczególnych grup społecznych i zawodo-wych, zapewniają uzyskanie większej spójności społecznej oraz redukują napięcia między oczekiwaniami grupo-wymi a faktycznymi możliwości finansowymi państwa. Doświadczenia ostatnich 30 lat wskazują, że obniżanie podatków zmniejsza poziom akceptacji podstaw demo-kratycznych we współczesnych państwach europejskich.

Instytut ObywatelskiPodatki w Polsce nie są niskie i nie

powinny być podwyższane. Są natomiast bardzo skompli-kowane i czasem niesprawiedliwie rozłożone. Na finanse publiczne trzeba patrzeć z innej perspektywy. Po pierwsze, trzeba właściwie definiować zadania państwa. Po drugie, trzeba przyjąć założenie, że jedynym i skutecznym spo-sobem na trwałe podwyższenie dochodów państwa, jest przyspieszenie wzrostu gospodarczego dzięki przedsiębior-czości Polek i Polaków. Im więcej firm, im więcej aktywności gospodarczej – tym większe wpływy państwa, pozwalające coraz lepiej realizować jego właściwie zdefiniowane zadania.

Instytut SobieskiegoTak jak są różne rodzaje podatków, tak wiele jest odpowiedzi na to, czy podatki powinny być obniżane czy podwyższa.

Ogólnie rzecz ujmując, niższe podatki są kojarzone z więk-szą ściągalnością i większą konkurencyjnością gospodarki. Dopóki Polska chce pozostać atrakcyjnym krajem do inwe-stycji w oparciu o niższe koszty, to utrzymanie niższych podatków jest uzasadnione. Z biegiem czasu i zmianą modelu rozwoju będzie można je podwyższyć.

Klub JagiellońskiTemat podatków od zawsze budzi wiele kontrowersji. Z jednej strony są one narzędziem dzięki któremu państwo jako

wspólnota jest w stanie zaspokajać potrzeby swoich oby-wateli. Z drugiej wywołuje szereg negatywnych emocji, związanych z przekazywaniem części swoich dochodów przez mieszkańców danego kraju.(…) Pytanie czy podatki w Polsce powinny być podnie-sione czy podwyższone powinno skupiać się na dwóch zasadniczych kwestiach. Po pierwsze czemu służyć miałaby zmiana zasad opodatkowania, po drugie na czym konkret-nie miałaby polegać.Podatki będące formą umowy społecznej mogą zostać obniżone jeżeli sytuacja gospodarcza kraju na to pozwala. Natomiast podwyżka podatków powinna być jasnym komu-nikatem dla obywateli, że dobro wspólne tego wymaga.Obecna sytuacja gospodarcza w Polsce wskazuje na możliwość obniżenia podatków, szczególnie podatku pośredniego. Dobra koniunktura gospodarcza powoduje wzrost cen towarów i usług co jednocześnie generuje większe wpływy z podatku VAT.

Krytyka politycznaTo zależy które. Przede wszystkim

podatki powinny być sprawiedliwiej rozłożone – ich ogólna wysokość (tzn. suma pieniędzy obywateli, które przecho-dzą przez państwo i samorządy) w Polsce jest przeciętna na tle innych krajów UE i taka mogłaby pozostać. Problemem jest to, kto i ile ich płaci: ludzie zamożni płacą ich sto-sunkowo mało (ze względu na niską progresję PIT, niski podatek spadkowy, praktyczny brak podatku majątkowego, niskie podatki od dochodów z kapitału, możliwość płacenia podatku liniowego przez tzw. samozatrudnionych, górny próg odprowadzania składki na ZUS, możliwość „wrzucania w koszty” różnych wydatków przez właścicieli firm), ludzie niezamożni zaś stosunkowo dużo (mamy bardzo niską kwotę wolną, szybko wpadamy w drugi próg PIT, zbyt dużą część wpływów do budżetu stanowi podatek VAT, który – proporcjonalnie – najbardziej obciąża ubogich, wydających całe swe dochody na konsumpcję).

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI


Słowniczek trudnych pojęć

przychód – otrzymane i należne kwoty z tytułu sprzedaży produktów i towarów, bez podatku od towarów i usług oraz akcyzy

koszty uzyskania przychodu – ściśle określone w odpowiednich przepisach pozycje kosztów, które mogą być odjęte przez podatnika od uzyskanych przychodów dla wyznaczenia dochodu podlegają-cego opodatkowaniu

dochód – wszelkie wpływy osiągane w oznaczonym czasie przez jednostkę gospodarującą po potrąceniu kosztów ich uzyskania

obrót – transakcje kupna–sprzedaży dóbr i usług ryczałtowe rozliczenie – kwota (należność) ustalona w określonej z góry wysokości

redystrybucja – ingerencja państwa za pomocą narzędzi polityki gospodarczej (system podatkowy, transfery) w rozdzielanie między poszczególnych obywateli dochodów uzyskiwanych z czynników produkcji


podatek przychodowy – jednolity podatek, który podatnik płaci od wysokości przychodu, bez potrzeby odliczania kosztów pozyskania przychodów

podatek dochodowy – podatek płacony od zysku wypracowanego przez podmioty po odliczeniu kosz-tów uzyskania przychodu

progresywny system opodatkowania – progre-sywny system opodatkowania oznacza, że stawka opodatkowania rośnie wraz ze wzrostem dochodu podatnika, a podatnicy o wyższych dochodach odprowadzają w formie podatku większą część swo-jego dochodu, niż podatnicy o niższych dochodach

liniowy system opodatkowania – jedna stawka opodatkowania, wszyscy podatnicy płacą taką samą część swoich dochodów w formie podatku

Źródło: oprac. własne CEO

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

34

LEKCJA 2Temat: Jakie argumenty przemawiają za wyższymi, a jakie za niższymi

podatkami? Dyskusja.



• wyrażają swój pogląd na temat wysokości podatków w Polsce, budują własne stanowisko w tej kwestii i przedstawiają je wraz z uzasadnieniem swoim kole-żankom i kolegom;

• poznają stanowiska innych uczniów i uczennic na temat wysokości podatków w Polsce oraz dyskutują na ten temat, poszukując kompromisu;

• określają krótkoterminowe i długoterminowe konsekwencje zmian w wysoko-ści podatków w Polsce.


• określę i przedstawię swój pogląd na temat wysokości podatków w Polsce;• wezmę udział w rozmowie z moimi koleżankami i kolegami na temat wysoko-

ści podatków w Polsce i ustalę z nimi nasze wspólne, kompromisowe stanowi-sko w tej kwestii;

• zastanowię się nad krótkoterminowymi i długoterminowymi konsekwencjami zmian w wysokości podatków.


1. Wprowadź uczniów i uczennice w temat lekcji i przedstaw cele (np. prezentując je na ta-blicy multimedialnej). Wytłumacz, czym jest kompromis. Poproś uczennice i uczniów, aby w parach przez krótką chwilę porozmawiali o tym, jak zrozumieli cele zajęć.

kompromis – porozumienie osiągnięte w wyniku wzajemnych ustępstw

Źródło: Słownik Języka Polskiego, www.sjp.pwn.pl

2. Podsumuj wykonaną przez uczniów i uczennice pracę domową.


Poproś uczniów i uczennice, aby przedstawili wnioski z rozmów z rodzicami:

(2 min)

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

35

• Gdy wyliczyli z rodzicami, jakiej wysokości kwotę oddają państwu w formie podatku VAT(nie muszą podawać tej kwoty), to do jakich wniosków doszli - czy ich zdaniem i zdaniem ich rodziców to dużo, czy to mało?

• Czy ustalili z rodzicami, jak dużo w ciągu miesiąca korzystają z usług publicz-nych? Czy byliby bardziej zadowoleni, gdyby jakość i poziom tych usług wzrósł, nawet za cenę wyższych podatków?

• Jakie ustalili z rodzicami stanowisko: czy państwo powinno obniżyć podatki, czy jednak je podwyższyć i dlaczego?

➜ Dla uczniów i uczennic szkół ponadpodstawowych

Zapytaj uczniów i uczennic, czy chcieliby się podzielić na forum klasy wnioskami z przeczytanych materiałów, może tym, co było dla nich najbardziej zaskakujące, co uznali za najbardziej trafne, czy materiały wpłynęły na zmianę ich własnych poglądów? Powiedz, że stworzone podczas odrabiania pracy domowej wnioski mogą wykorzystać przy kolejnym ćwiczeniu.

MODUŁ 1 OKREŚLENIE POGLĄDÓW(10 min)

1. Poproś uczennice i uczniów, aby w zeszycie lub na kartkach dokończyli zdanie, wskazując 3 uzasadnienia dla swojego stanowiska:

Moim zdaniem należy obniżyć/podwyższyć* podatki w Polsce, ponieważ:

1. ………………………2. ………………………3. ………………………

*uczeń/uczennica wybiera jedną z tych opcji

2. Na flipchartach/kartkach brystolu, przed rozpoczęciem lekcji albo podczas samo-dzielnej pracy uczniów i uczennic, wypisz następujące stwierdzenia:

• Osoby zarabiające więcej powinny płacić wyższe podatki.• Niższe podatki sprawią, że ludzie nie będą ukrywać swoich dochodów i do-

puszczać się do oszustw podatkowych.• Należy opodatkować wyższymi podatkami największe korporacje, banki i skle-

py wielkopowierzchniowe.• Należy wprowadzić wyższe podatki pod warunkiem polepszenia jakości usług

publicznych.• Dzięki niższym podatkom firmy będą więcej inwestować i zatrudniać więcej

pracowników.• Usługi w służbie zdrowia i edukacja mogłyby stać się odpłatne, pod warunkiem

obniżenia poziomu wysokości podatków.• Jeśli zostanie obniżony VAT, to Polacy będą więcej kupować.

(4 min)

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

36

Rozłóż flipcharty w klasie. Rozdaj uczniom i uczennicom 7 post-it’ów (najlepiej w trzech różnych kolorach). Poproś ich, aby przeszli się po klasie i przykleili karteczkę na każdym flipcharcie, określając swoje stanowisko w odpowiedzi na dane stwierdzenie. Uczennice i uczniowie mogą napisać na karteczce lub przykleić karteczkę w określonym kolorze:

• zgadzam się (kolor zielony),• nie zgadzam się (kolor czerwony),• nie mam zdania (kolor żółty).

Gdy wszyscy określą swoje stanowiska, podsumuj tę część zajęć, podając informację, jaka część klasy zgadza się/nie zgadza się z danymi stwierdzeniami. Zapytaj uczen-nice i uczniów, jak uważają: z czego wynika ich zbieżność/rozbieżność stanowisk?

MODUŁ 2 SZUKANIE KOMPROMISU(13 min)

1. Poproś uczennice i uczniów, aby wrócili do swoich notatek z początku lekcji i wnio-sków z wykonanej pracy domowej. Być może po poprzednim ćwiczeniu, chcą coś jeszcze dopisać – mają na to 1 minutę.

2. Teraz połącz uczniów i uczennice w pary. Poproś ich, aby przedstawili sobie nawza-jem swoje stanowiska w sprawie wysokości podatków w Polsce. Poproś, aby, rozma-wiając, sprawdzili, czy uzasadnienia dla ich stanowisk są podobne, czy kompletnie różne? Czy w uzasadnieniach biorą pod uwagę różne punkty widzenia, np. osób o różnym statusie społecznym (biednych, bogatych) i przedsiębiorców? Poproś ich, aby po przedstawieniu sobie nawzajem poglądów wskazali przynajmniej 1 argu-ment drugiej strony, który uważają za przekonujący lub zasadny, a następnie okre-ślili wspólne stanowisko w sprawie wysokości podatków wraz z uzasadnieniem. Po-proś ich także, aby wymienili przynajmniej 1 argument, jaki mogłaby formułować na temat podatków strona przeciwna (czyli jeśli oboje jesteśmy za podwyższeniem podatków, to jakie argumenty przytoczyliby ludzie reprezentujący pogląd, że po-datki należy obniżać). Pary na rozmowę mają 6 minut.

3. Połącz pary w czwórki. Poproś grupy, aby przedstawiły sobie nawzajem wypraco-wane w parach stanowiska wraz z uzasadnieniem i powiedziały sobie, które z po-danych argumentów są w ich opinii najbardziej przekonujące, zasadne. Poproś gru-py, aby sformułowały swoje wspólne stanowisko – uczniowie i uczennice powinni zapisać je na środku flipcharta/brystolu, a uzasadnienie (co najmniej 3 argumenty potwierdzające dane stanowisko) na kartce papieru. Grupy na dyskusję i opracowa-nie wspólnego stanowiska mają 6 minut.

MODUŁ 3 KONSEKWENCJE DECYZJI POLITYCZNYCH (12 min)

1. Uczennice i uczniowie pracują nadal w grupach czteroosobowych. Powiedz, że te-raz będą pracowali, patrząc na problem wysokości podatków z punktu widzenia różnych środowisk:

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

37

• Grupa 1: bierze pod uwagę sytuację indywidualną i zachowania osób o niskich dochodach;

• Grupa 2: bierze pod uwagę sytuację indywidualną i zachowania osób o wyso-kich dochodach;

• Grupa 3: bierze pod uwagę sytuację i zachowania małych firm;• Grupa 4: bierze pod uwagę sytuację i zachowania wielkich korporacji i spółek

(np. Coca-Cola, Opel, Amazon, Orlen, McDonald’s, Samsung, Sony, Nestle);• Grupa 5: bierze pod uwagę stan dochodów państwa i strukturę wydatków pań-

stwa;• Grupa 6: bierze pod uwagę jakość usług publicznych i możliwości inwestycyjne

państwa.

Poproś ich, aby wzięli w kółko zapisane przez siebie w poprzednim ćwiczeniu na flipcharcie stanowisko. Następnie niech narysują dwa szersze kółka:

Konsekwencje długoterminowe

Konsekwencje krótkoterminowe

Podatki w Polsce powinny zostać

obniżone / podwyższone

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

38

2. Poproś uczniów i uczennice, aby w grupach zastanowili się i wypisali na flipcharcie (mogą wykorzystywać wcześniej przygotowane w parach i grupach uzasadnienia):

a. Co najmniej 2 pozytywne krótkoterminowe efekty wprowadzenia w życie ich stanowiska (do 2 lat od czasu zmiany w prawie);

b. Co najmniej 2 negatywne krótkoterminowe konsekwencje wprowadzenia w ży-cie ich stanowiska (do 2 lat od czasu zmiany w prawie);

c. Co najmniej 2 pozytywne długoterminowe efekty wprowadzenia w życie ich stanowiska (od 2 do 10 lat od czasu zmiany w prawie);

d. Co najmniej 2 negatywne długoterminowe konsekwencje wprowadzenia w ży-cie ich stanowiska (od 2 do 10 lat od czasu zmiany w prawie).

Każda grupa opisuje co najmniej 2 pozytywne i negatywne konsekwencje krótko-terminowe i co najmniej 2 pozytywne i negatywne konsekwencje długoterminowe dla zmiany w wysokościach podatków zgodnie z określonym przez siebie stano-wiskiem (obniżenie/podwyższenie podatków), biorąc pod uwagę punkt widzenia reprezentowanej przez siebie grupy (tj. grupa 1 określa pozytywne i negatywne oraz krótko- i długoterminowe konsekwencje podwyższenia/obniżenia podatków dla osób o niskich dochodach itd.).

3. Każda z grup prezentuje na forum klasy swoje stanowisko z perspektywy danego środowiska i jego konsekwencje.

MODUŁ 4 PODSUMOWANIE(5 min)

1. Poproś każdego z uczniów i uczennic, aby w zeszycie lub na kartkach – w miejscu, w którym na początku lekcji określali swoje stanowisko, dopisali:

a. dwa nowe aspekty myślenia o wysokości podatków w Polsce, które poznali podczas dzisiejszej lekcji i wydają się im być ciekawe, słuszne;

b. jeden nowy aspekt myślenia o wysokości podatków w Polsce, który poznali podczas dzisiejszej lekcji i chcą go lepiej przemyśleć lub uznali, że zmienił ich własne stanowisko z początku lekcji;

c. jeden argument przedstawiciela/przedstawicielki poglądów różnych od moich poznany na dzisiejszej lekcji, który wydaje mi się trafny.

2. Zadaj uczennicom i uczniom pytanie, czy ktoś z nich chciałby się podzielić swoim podsumowaniem z lekcji na forum klasy.

3. Podziękuj uczennicom i uczniom za zaangażowanie w lekcję. Podkreśl, że poszuki-wanie kompromisowych rozwiązań między obywatelami w odniesieniu do różnych, istotnych kwestii politycznych, gospodarczych, społecznych jest kluczem do budo-wania lepszej i bardziej solidarnej Polski.

(5 min)

(7 min)

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

39

Lekcja 3Temat: Na co przeznaczane są podatki lokalne? – wprowadzenie do

projektu uczniowskiego.



• poznają metody działań projektowych i uczą się współpracy z innymi – planu-ją, określają czasowo i dzielą się zadaniami.


• będę współpracować w grupie nad określeniem celu, harmonogramu i planu działań, dzięki którym mieszkańcy mojej miejscowości dowiedzą się więcej na temat tego, na co przeznaczane są ich podatki.


1. Wprowadź uczniów i uczennice w temat lekcji i przedstaw jej cele (np. prezentując je na tablicy multimedialnej). Poproś uczniów i uczennice, aby w parach przez krót-ką chwilę porozmawiali o tym, jak zrozumieli cele zajęć.

MODUŁ 1 WPROWADZENIE(7 min)

1. Poproś uczniów i uczennice, aby każdy/każda z nich zastanowił(-a) się nad 1 rzeczą, której dowiedział(-a) się na temat podatków w Polsce podczas ostatnich dwóch lekcji, a nigdy tego wcześniej nie wiedział(-a) lub nigdy się nad tym nie zastanawiał(-a).

2. Zapytaj uczniów i uczennice, czy myślą, że świadomość obywateli Polski, np. mieszkańców ich gminy, na temat podatków jest wysoka, czy niska? Czy ich rodzi-ce, sąsiedzi, ciotki i wujkowie, dziadkowie zastanawiają się, na co wydawane są ich podatki? Czy rodziców zdziwiła ostatnia praca domowa na temat podatków? Czy dostrzegają na co dzień zmiany zachodzące dookoła nich, które zostały opłaco-ne z ich podatków? Czy zastanawiają się, jaka część ich dochodów oddawana jest państwu, gminie i co się dzieje z tymi pieniędzmi? Czy chcieliby, aby płacone przez nich podatki były przeznaczane na konkretny cel?

3. Poinformuj uczniów i uczennice, że w Polsce w 2016 r. przeprowadzono badania spo-łeczne (CBOS), w ramach których Polacy byli pytani o to, czy należy płacić podatki.

(2 min)

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

40

92% Polaków odpowiedziało, że tak, należy, gdyż z nich finansowane są ważne cele i potrzeby społeczne, takie jak bezpieczeństwo, służba zdrowia, szkolnictwo itp. Jed-nocześnie ogromna większość ankietowanych (90%) była zdania, że pieniądze trafia-jące do budżetu są często nieracjonalnie wydawane, a ponadto – że podatki są zbyt wysokie w stosunku do tego, co państwo zapewnia obywatelom (87%).

Z innych badań (zleconych przez Forum Obywatelskiego Rozwoju i przeprowadzo-nych przez Kantar TNS w 2016 r.) wynika, że ponad 95% Polaków nie wie, jakiej wielkości są wydatki państwa, a zdecydowana większość nie zna również ich struk-tury, tzn. nie wie, jaka część ich podatków jest przeznaczana na jakie cele.

4. Powiedz uczniom i uczennicom, że chciałbyś/chciałabyś zrealizować z nimi pro-jekt, który ma spowodować zwiększenie świadomości mieszkańców ich gminy – ro-dziców, sąsiadów, ciotek i wujków, dziadków, nauczycieli, kolegów i koleżanek – na temat tego, na co wydawane są podatki w ich miejscowości.

Poinformuj uczniów i uczennice, że projekt będziecie realizować według następu-jących kroków:

1. Określenie celu Waszego projektu;2. Zbieranie informacji na temat przeznaczenia podatków w Waszej miejscowości;3. Pomysł i plan na to, jak poinformować mieszkańców o pozyskanych informa-

cjach;4. Znalezienie sojuszników Waszych działań;5. Zaprezentowanie zrealizowanych działań i efektów Waszej pracy szerszej pu-

bliczności.

MODUŁ 2 PRACA W GRUPIE(32 min)

1. Podziel uczniów i uczennice na grupy 5-6 osobowe dowolną metodą losowego przydziału do grupy (np. odliczaniem).

2. Podaj uczniom i uczennicom tematy projektów i poproś ich o grupowy wybór, któ-rym tematem, która grupa będzie się zajmować. Propozycje tematów projektów:

• Wywiad z burmistrzem/wójtem lub skarbnikiem miasta/gminy lub innymi urzędnikami na temat tego, na co wydatkowane są podatki w Waszej miejsco-wości, i zainteresowanie nim lokalnych mediów;

• Sonda uliczna z mieszkańcami gromadząca opinie obywateli i obywatelek, na co przeznaczane są podatki w Waszej miejscowości;

• Działanie informacyjne skierowane do Waszych rówieśników na temat tego, na co przeznaczane są podatki w Waszej miejscowości;

• Działanie informacyjne skierowane do seniorów mieszkających w Waszym mie-ście/gminie na temat tego, na co przeznaczane są podatki w Waszej miejscowości;

• Działanie informacyjne skierowane do Waszych rodziców na temat tego, na co przeznaczane są podatki w Waszej miejscowości.

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

41

3. Każdej grupie daj flipchart i poinformuj uczniów i uczennice, że w dalszej części lekcji będą wspólnie zastanawiać się nad pomysłami na realizację kolejnych kroków swoje-go projektu. Poproś, aby wspólnie zastanowili się nad tym, co ma zmienić się dzięki ich projektowi i jaka będzie tego skala, do kogo chcą dotrzeć, w jaki sposób, poprzez jakie działania – co konkretnie chcieliby osiągnąć, czego chcieliby się dowiedzieć. Zapisz na tablicy te pytania:

a. Co ma się zmienić dzięki projektowi?b. Do kogo chcecie dotrzeć?c. Co chcecie osiągnąć?d. W jaki sposób?e. O jakich działaniach myślicie/Co zamierzacie zrobić?

4. Następnie poproś uczniów i uczennice, aby wspólnie zastanowili się nad tym, jak i skąd lub od kogo pozyskać informacje o tym, na co wydawane są podatki w ich miejscowości, a pomysły zapisywali na flipcharcie.

• Lokalne media• Biuletyn Informacji Publicznej urzędu miasta/gminy• burmistrz/wójt/prezydent miasta• skarbnik miasta/gminy• sonda uliczna• ……

5. Teraz poproś uczniów i uczennice, aby wspólnie zastanowili się, w jaki sposób dopro-wadzą do realizacji celu i go osiągną, tzn. według jakiego planu przeprowadzą swoje działania. Powiedz uczniom i uczennicom, że przystąpią teraz do opracowania takiego planu, tzn. określą zadania do wykonania, podzielą się nimi między sobą, przygotują harmonogram i określą moment, w którym zakończą realizację danego etapu.

Poproś, aby zastanowili się także, czego będą potrzebować do realizacji zadania (jakich środków, zasobów, materiałów).

Poproś uczniów i uczennice, aby starali się równo podzielić zadania między wszystkich członków i członkinie zespołu i żeby każdy/każda z nich był(-a) za coś odpowiedzialny/odpowiedzialna.

Powiedz także uczniom i uczennicom, że każdy projekt potrzebuje sojuszników, tzn. osób, grup, instytucji, które mogą pomóc w realizacji projektu lub w uzyskaniu np. materiałów. Zależnie od tego, jakie działanie jest zaplanowane i jakie są potrzeby z tym związane, zachęć uczniów i uczennice do szukania różnych sojuszników. Każdy z nich może zaoferować innego rodzaju wsparcie.

Poproś ich, aby na flipcharcie narysowali i uzupełnili poniższą tabelkę. W czasie kiedy uczniowie i uczennice wykonują ćwiczenie, nauczyciel/nauczycielka spaceruje po klasie między grupami i wyjaśnia, pomaga uczniom i uczennicom w uzupełnieniu tabelki.

(6 min)

(6 min)

(16 min)

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI


Główne zadanie Działania do realizacji

Osoba/-y odpo-wiedzialna/-e

Termin realizacji Zasoby / Czego potrzebujemy?

Sojusznicy Informacja o wykonaniu zadania

PRZYKŁAD:

Główne zadanie Działania do realizacji

Osoba/-y odpowiedzial-na/-e

Termin realizacji Zasoby / Czego potrzebujemy?

Sojusznicy Informacja o wykonaniu zadania

Stworzenie ulotki Pozyskanie informacji o przeznaczeniu podatków w naszej miejscowości

Tomek i Wiola do 30 marca wykres/tabelka z danymi, na co wydawane są podatki w naszej miejscowości

dyrektor, burmistrz/wójt, skarbnik gminy, dziennikarze

zgromadzone dane

Opracowanie treści ulotki

Rafał, Dorota do 15 kwietnia pomysł na treść, treść, ktoś kto sprawdzi poprawność językową

polonista/-tka, dziennikarze

plik z opracowanym tekstem

Graficzne przedstawienie informacji

Ania, Michał, Marcin

do 30 kwietnia pomysł na wizualizację, ktoś, kto zrobi oprawę graficzną, miejsce gdzie wydrukujecie ulotkę

nauczyciel/-ka informatyk, plastyk/-czka

narysowana ulotka

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

43

6. Na koniec poproś uczennice i uczniów, aby wspólnie zastanowili się, co zrobić, aby o zrealizowanych przez nich działaniach dowiedziało się jak najwięcej osób, w jaki sposób chcieliby zaprezentować szerszej publiczności efekty swojej pracy. Poproś, aby zapisali swoje pomysły na flipcharcie.

MODUŁ 3 PODSUMOWANIE(3 min)

Podziękuj uczennicom i uczniom za ich pracę podczas dzisiejszej lekcji. Powiedz, że wykonali podczas zajęć ogromny kawał pracy, która może spowodować zmianę w świadomości mieszkańców ich gminy. Zmotywuj uczniów i uczennice do dalszej pracy, podkreślając, że projekty, które wspólnie będą realizować są niezwykle istotne – dzięki działaniu młodzieży mieszkańcy ich miejscowości mają szansę pozyskać ciekawe informacje i stać się bardziej świadomymi obywatelami i obywatelkami naszego kraju.

Pamiętaj, że etap planowania to bardzo wstępna faza realizacji projektu. Teraz czeka Ciebie i uczniów etap przygotowania, realizacji i publicznej prezentacji efektów mło-dzieżowych projektów lokalnych. Więcej na temat tego, jak organizować i prowadzić projekty młodzieżowe dowiesz się z publikacji prezesa CEO Jacka Strzemiecznego pt. „Jak organizować i prowadzić gimnazjalne projekty edukacyjne? Poradnik dla dyrektorów, szkolnych organizatorów i opiekunów projektów”, dostępny tutaj *, dostęp z dn. 19.01.2018.

(5 min)

https://glowna.ceo.org.pl/sites/default/files/poradnik_jacek_strzemieczny.pdf

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

PR

OG

RA

M „E

DU

KA

CJA

O P

OLI

TYC

E” /

SC

ENA

RIU

SZE

ZAJĘ

Ć –

PO

DAT

KI

44

PODATKI. SCENARIUSZE ZAJĘĆ W PROGRAMIE „EDUKACJA O POLITYCE”

Autorka: Anna SamelKonsultacje: Dorota Stępniak, Jędrzej WitkowskiKorekta: Weronika Walasek-JordanSkład: Jerzy Parfianowicz

Wydawca: Centrum Edukacji Obywatelskiej

Warszawa 2018

Publikacja na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska z wyłączeniem materiałów opatrzonych informacją o prawach autorskich.

Program finansowany ze środków Ambasady Stanów Zjednoczonych

podatki - opolityce.ceo.org.pl...poproś uczniów i uczennice, aby w parach w ławkach zastanowili...

Documents