Podstawowe elementy definicji uchodźcy w Konwencji Genewskiej z 1951 r.

Magdalena Kmak, Program Pomocy Prawnej dla Uchodźców i

Migrantów

Geneza definicji uchodźcy – okres przed II Wojną Światową

• XX wiek - powstanie państw narodowych• Liga Narodów - 1933 - Konwencja dotycząca

Międzynarodowego Statusu Uchodźcy - ustalenie definicji uchodźcy

- 1936 - Wysoka Komisja do Spraw Uchodźców z Niemiec

- 1938 – połączenie Komisji z Biurem Nansenowskim

Okres po II Wojnie Światowej

• Rozwiązanie problemu uchodźców wojennych• 1946 – 1950 – powstanie Międzynarodowej

Organizacji do Spraw Migracji• 3 grudnia 1949 – powstanie Biura Wysokiego

Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców

• 10 grudnia 1950 – Powszechna Deklaracja Praw Człowieka – art.14 -„w razie prześladowania, każda osoba jest uprawniona do ubiegania się o azyl i korzystania z niego w innych krajach”

Konwencja dotycząca Uchodźców

• 28 lipca 1951 – Konwencja dotycząca Uchodźców (Konwencja Genewska) – ograniczenia czasowe i miejscowe

• 31 stycznia 1967 – Protokół dotyczący Uchodźców (Protokół Nowojorski)

Definicja Uchodźcy

• Art. 1A Konwencji Genewskiej – klauzule włączenia

• Art. 1C, 1D, 1F – klauzule wyłączenia i ustania

Art. 1A Konwencji Genewskiej

„W rozumieniu niniejszej Konwencji termin „uchodźca” stosuje się do osoby, która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa którego jest obywatelem i z powodu tych obaw nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego państwa”

Przesłanki nadania statusu uchodźcy

1. Cudzoziemiec przebywa poza krajem pochodzenia 2. Nie korzysta z ochrony innego państwa3. Żywi uzasadnioną obawę przed prześladowaniem4. z powodu rasy, religii, narodowości, przynależności do

określonej grupy społecznej lub poglądów politycznych5. Nie może lub nie chce korzystać z ochrony państwa

pochodzenia6. Nie zachodzą wobec niego klauzule wyłączające

określone w art. 1D i 1F

Brak ochrony kraju pochodzenia

• Jedynie osoby, którym udało się opuścić kraj pochodzenia.

• Ochrona nie przysługuje tzw. „wewnętrznym przesiedleńcom”

• Zbyt duże ryzyko ingerencji w sprawy wewnętrzne państwa i jego suwerenność

• Alternatywa ucieczki wewnętrznej• Uchodźcy sur place

Podmioty prześladowania

• Państwowe i niepaństwowe podmioty prześladowania, problem braku władz.

• Art. 14 Dyrektywy Kwalifikacyjnej:- Państwa- Partie lub organizacje kontrolujące

państwo lub znaczną część jego terytorium

- Podmioty niebędące państwami, które nie mogą lub nie chcą zapewnić ochrony

Uzasadniona obawa przed prześladowaniem

• Brak pojęcia prześladowania w Konwencji Genewskiej

• Preambuła Konwencji – odniesienie się do Karty NZ i Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka

• Doktryna – Prześladowanie to trwała i systematyczna odmowa przestrzegania podstawowych praw człowieka rozpoznanych przez społeczność międzynarodową

• Art. 9 Dyrektywy Kwalifikacyjnej

Poglądy Doktryny

Prawa zawarte w Międzynarodowych Paktach• Naruszenie praw które nie mogą zostać

zawieszone (prawo do życia, zakaz tortur)• Prawa, które mogą zostać zawieszone z powodu

zagrożenia dla bezpieczeństwa narodu• Prawa zawarte w Pakcie Praw Ekonomicznych,

Społecznych i Kulturalnych - realizacja bez dyskryminacji

Art. 9 Dyrektywy KwalifikacyjnejAkty:1. Wystarczająco poważne ze względu na swoją istotę i

powtarzalność i z tego powodu stwarzające poważne naruszenie praw człowieka – prawa, których nie można zawiesić na podstawie art. 15 EKPC

2. Kumulacja różnych działań, w tym takich naruszeń praw człowieka, które są wystarczająco poważne w przypadku oddziaływania na jednostkę:

- Akty przemocy fizycznej i psychicznej, w tym seksualnej- Środki prawne, administracyjne, policyjne, mające charakter

nieproporcjonalny lub dyskryminujący- Odmowa zadośćuczynienia sądowego wynikającego z takiej kary- Kary za odmowę odbycia służby wojskowej, gdyby jej odbycie

stanowiło przestępstwo- Czyny związane z płcią lub traktowanie dzieci

Uzasadniona obawa przed prześladowaniem

- Koncepcja subiektywno – obiektywna

- Koncepcja obiektywna

Zawsze - Ocena zagrożenia wnioskodawcy w przypadku powrotu do kraju pochodzenia

Podręcznik UNHCR – wykazanie w rozsądnym stopniu, że przebywanie w kraju pochodzenia stało się nieznośne

Rasa

• Szeroka interpretacja pojęcia – wszystkie grupy etniczne uważane za rasę w potocznym znaczeniu

• Przynależność do specyficznych grup społecznych o wspólnych pochodzeniu należących do mniejszości

• Prawdziwa lub przypisana cecha• Art. 10 Dyrektywy Kwalifikacyjnej – kolor skóry,

pochodzenie, przynależność do grupy etnicznej• Międzynarodowa Konwencja w sprawie

likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej

Religia

1. Posiadanie teistycznych, nieteistycznych lub ateistycznych poglądów

2. Możliwość postępowania zgodnie z tymi poglądami lub odmowa uczestniczenia w obrzędach religijnych

- Przynależność do grupy w szczególnej sytuacji- Zmuszanie do konwersji lub przymus

uczestnictwa w obrzędach- Poglądy religijne jako manifestacja poglądów

politycznych- Przypisane poglądy religijne

Narodowość

• Szeroka interpretacja pojęcia

- Posiadanie lub brak obywatelstwa

- Wspólnota kulturowa lub językowa,

pochodzenie geograficzne, przekonania polityczne lub powiązanie z ludnością w innym państwie

Określona grupa społeczna

1. Posiadanie określonej wspólnej cechy, która nie może być zmieniona lub cechy istotnej dla godności danej osoby, której zmiany nie powinno się od niej oczekiwać

2. Wyodrębnienie lub wyizolowanie grupy od reszty społeczeństwa na skutek wspólnej charakterystyki

3. Szeroka definicja z art. 10.1.d Dyrektywy Kwalifikacyjnej

Grupy

• Płeć- przemoc domowa i seksualna, - planowanie rodziny- mutylacja/obrzezanie- „westernized women”• Orientacja seksualna• Rodzina• Klasa lub kasta• Dobrowolne zrzeszenia

Przekonania polityczne

• Rzeczywista opinia polityczna

- wyrażona i niewyrażona

- zaangażowanie w działalność polityczną a posiadanie poglądów

• Przypisana opinia polityczna – postrzeganie danej osoby jako posiadającej określoną opinię

Klauzule ustania – art.1 C

1. Dobrowolne nabycie ochrony państwa pochodzenia

2. Dobrowolne przyjęcie obywatelstwa3. Przyjęcie nowego obywatelstwa4. Ponowne osiedlenie się w państwie

pochodzenia5. Ustanie warunków w związku z którymi

nabyto status uchodźcy – fundamentalna zmiana

Klauzule wyłączenia – 1F

1. Zbrodnie przeciwko pokojowi, zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości

2. Poważna zbrodnia o charakterze niepolitycznym przed przyjazdem do państwa ochrony (DK – szczególnie okrutne przestępstwa o charakterze politycznym)

3. Popełnienie czynów sprzecznych z celami i zasadami narodów zjednoczonych

4. Ciężar dowodu – organ badający sprawę

Klauzule wyłączenia – 1D

• Konwencja nie ma zastosowania do osób, które aktualnie korzystają z pomocy lub ochrony innych organów lub agencji ONZ

• Osoby te korzystają z dobrodziejstw Konwencji ipso facto

• Art. 12.1.a Dyrektywy Kwalifikacyjnej

Prawa Uchodźców

• Genewski Dokument Podróży

• Non-refoulement

• Uprawnienia w kraju uchodźctwa

- takie jak obywatele

- najbardziej korzystne traktowanie

Polityka azylowa Unii Europejskiej

• 1985 - Umowa z Schengen – Biała Księga o Wspólnym Rynku

• 1986 – Grupa Robocza do Spraw Imigracji i Azylu

• 1990 – Konwencja z Schengen i Konwencja Dublińska

• 1992 – Traktat z Maastricht

• 1999 – Traktat Amsterdamski

Traktat z Maastricht

• Uznanie kwestii azylowych, zasad przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich, polityki migracyjnej i polityki wobec obywateli państw trzecich za należące do wspólnej polityki państw.

Traktat Amsterdamski

• Stworzenie Strefy Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości ze swobodą poruszania się i wspólną polityką azylową

• Art. 63 TWE – 5 letni okres na przyjęcie dyrektyw ustanawiających wspólne zasady polityki azylowej

Art. 63 TWE

• Określenie zasad ustalania państwa odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku

• Ustalenie minimalnych zasad przyjmowania uchodźców, minimalnych standardów kwalifikacji jako uchodźcy, minimalnych standardów procedury azylowej, zasady ustalania ochrony subsydiarnej i czasowej

Dalszy rozwój prawa azylowego

• Program Haski - Stworzenie Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego do 2010 roku

• 6 czerwca 2007 – Zielona Księga w sprawie stworzenia Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego

Dziękuję za uwagę!