politics

မငးေသ ႏငငေရး အေျချပကမး

1

International Relation

ႏငငတကာဆကဆေရးဆသညမာ

ႏငငတကာဆကဆေရးဆသညမာ ႏငငမားႏင ႏငငမဟတေသာအဖြ႕အစညးမားအၾကားလပကငေဆာငရြကမႈ မားျဖစသည။ ထသ႔လပကငေဆာငရြကၾကရာတြင ႏငင၏နယျခားစညးမားကေကာျဖတ၍ ပါဝငေဆာငရြကၾကရသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငတကာဆကဆေရးသည နယစညးျဖတေကာသည လပရပမား မားစြာပါဝငလာသည။

ႏငငတကာဆကဆေရးနယပယတြင အမးမးေသာဇာတေကာငမားစြာပါဝငသည။ ၎တ႔တြငလမးစအပစအဖြ႕မား၊ ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမား၊ အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား မသညတစဥးတစေယာကခငးအေနအထားအထ ပါဝငေဆာငရြကၾကသည။

သမငးေၾကာငးအရ ႏငငမားသည ႏငငတကာအသငးအဝနးတြင အဓက ပါဝငသမားျဖစသည။ သ႔ေသာ ဂလဘယလကေဇးရငး ျဖစစဥၾကး ေအာကတြင ကမာၻၾကးသည တစႏငငႏငတစႏငင ပမ အမသဟျပ ရပတညလာေနရသည။

ထ႔သ႔ေသာ အေၾကာငးေၾကာငပင ကမာၻၾကးသည ႏငငမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား၏ လႊမးမးမႈက ပမထေတြ႕လာရသည။ တစခနတညးမာပင

ႏငငတကာ ဆကဆေရးသည ဂလဘယ လမႈ အသကအဝနးၾကးထတြင အဖြ႕အစညးမား၊ အပစမား၊စးပြားေရးေကာပေရးရငးမား၊ အသြငကးေျပာငးေရး ကြနယကမားျဖင ပမကယျပန႔လာသည။

ႏငငတကာဆကဆေရး၏ သေဘာသဘာဝႏငငတကာဆကဆေရး၏ သေဘာက သရန ေအာကပါအခက (၂) ခကျဖင ေလလာႏင

သည။(၁) အေၾကာငးအခကက ေလလာျခငး ( Fact ) ႏင(၂) နယပယက ေလလာျခငး ( Field ) ဆသည အခက (၂) ခကပငျဖစသည။

(၁) အေၾကာငးအခကက ေလလာျခငး ( Fact ) တြင ေအာကပါေမးခြနးက ဗဟျပ၍ ေလလာရသည။{ မညသ႔ေၾကာင မညသညအခနတြင မညသညအရာမားျဖစပက သြားသနညး } ဆသည

ေမးခြနးပငျဖစသည။

International Relation isthe studying of ForeignPolicy of States.


2

(၂) နယပယက ေလလာျခငး ( Field ) တြင ေအာကပါအခကကဗဟျပ၍ ေလလာရသည။

{ ပါဝငေဆာငရြကသ တ႔၏ လပေဆာငမႈ ပသ႑ာနႏင ပစကေလလာရသည။ } ဆသည အခကပငျဖစသည။

(၁) အေၾကာငးအခကက ေလလာျခငး (Fact)

ႏငတကာဆကဆေရးတြင ပါဝငေဆာငရြကသမားသညသမၼတမား၊ စစဘကဆငရာ အရာရမားႏင သတမနမားျဖစၾကသည။ ၎တ႔သည ႏငငတကာဆကဆေရးနယပယ၏ အဓကပါဝငသမားျဖစေသာလညး ေျမာကမားစြာေသာျပညသလထသညႏငငတကာဆကဆေရးတြင ပါဝငေဆာငရြက ေနၾကသည။

ႏငငသားမားသည ေရြးေကာကပြတြင ဆႏၵမမားေပးျခငးျဖငျဖစေစ၊ႏငငေရးမဆြယပြမားတြင ပါဝငျခငးျဖငျဖစေစ ႏငငတကာဆကဆေရးႏင တစနညးမဟတ တစနညးျဖင ပါဝငေနၾကသည။ အျခားတစဖကတြငလညး ႏငငတကာကနစညမားက ဝယယသးစြျခငးျဖငျဖစေစ ျပညတြငး ျပညပသတငးမားက ေစာငၾကညျခငး ျဖငျဖစေစႏငငတကာဆကဆေရး နယပယႏင ဆကစပ၍ ပါဝငလာေနၾကသည။

ထ႔ေၾကာင ႏငငအတြငးရ ႏငငသားအားလးသည ႏငငတကာဆကဆေရးနယပယအတြငးမာပင အလအေလာက ပါဝငေနျပးသမား ျဖစေနၾကသည။ ႏငငတကာစးပြားေရးျပငဆငမႈမားႏငဂလဘယစးပြားေရးသည ဘြ႕ရေကာငးသားမား၏ အလပအကငရရမႈ၊ မရရမႈက မားစြာသကေရာကမႈရလာသည။ ကမာၻ႕ကနသြယေရးစနစ၏ စညးမဥးမားသည ကနစညမားႏင ႏငငသားမား၏ေမာေတာကားမအစ အပခညအဆး သးစြမႈ အေပၚမားစြာ သကေရာကလာေနသည။

(၂) နယပယက ေလလာျခငး (Field)

ႏငငတကာဆကဆေရးတြင ကန႔သတစညးမားမရ။ ႏငငတကာဆကဆေရးနယပယသည ပညာရပေပါငးစက စစညးထားေသာပညာရပပငျဖစသည။ ႏငငတကာဆကဆေရးႏင ဆကႏႊယ ေနေသာ

ႏငငတကာဆကဆေရး

ႏငငတကာဆကဆေရး၌ အဓကသအရ (၃) မးရသည။

(၁) ရယယလစဇင

(၂) လစဘရယလစဇင

(၃) အငဒယယလစဇင

ဟ၍ ျဖစသည။

အငဒယယလစဇငကConstructivism ဟ ေခၚေဝၚသးစြေလရသည။

ရယယလစဇငသည ေအာကပါေဝါဟာရမားက ဗဟျပ၍ ခဥးကပသည။

(၁) အကးစးပြား၊ (၂) လကေတြ႕ကျခငး၊ (၃) လျခေရး စသည ေဝါဟာရမားက ဗဟျပ စဥးစားသည။

လစဘရယလစဇငသည အကးစးပြားထက တနဖးမား၊ အထးသျဖငဒမကရကတစ တနဖးမားက အမျပ ခဥးကပသညက ေတြ႕ရသည။

အငဒယယလစဇငသည ႏငငတကာ တရားမတမႈ၊ ႏငငမား၏အခပအျခာအာဏာ၊ လ႔အေျခခပငခြင စေသာ အေကာကအယမား၏ ေျပာငးလမႈမားက ျဖန႔ကကေလလာသည။ အကးစးပြားႏငတနဖးတ႔ထက အငဒယာေရစးက အေျခခေသာ သအရျဖစသည။


3

ပညာရပနယပယမားမာ ႏငငတကာႏငငေရးမသည စးပြားေရး၊ သမငး၊ လမႈေဗဒ၊ စတပညာ၊ ပထဝ၊ဒနကေဗဒ ႏင အျခားအျခားေသာဘာသာရပမား၊ ပညာရပမားျဖစေပသည။ ႏငငေရးသပၸသညႏငငတကာဆကဆေရးပညာေလလာမႈ၏ အေရးၾကးဆး ဘာသာရပျဖစသည။

ႏငငတကာဆကဆေရးသည ႏငငေရးသပၸ၏ နယပယတြငရသကသ႔ ႏငငေရးသပၸသညလညးႏငငတကာဆကဆေရး၏ နယပယတြင အဓကအခနးက႑မာပါဝငေနသည။ အထးသျဖငႏငငတကာဆကဆေရးသည ႏငငတကာႏငငေရးအေၾကာငးက ေလလာျခငးပငျဖစသည။ႏငငတကာႏငငေရးတြင ႏငငတကာ အစးရမား၏ ဆးျဖတခကခမတပမား၊ အစးရမား၏ လပကငေဆာငရြကပမားက သအရကကေလလာေရးမား ပါဝငသည။

ႏငငတကာဆကဆေရး၏ သေဘာသည ျပညပႏငငမား၏ လပကငေဆာငရြကပက သရရနႏငငမားက ႏငငျခားေရးမဝါဒႏငတြဆက၍ ေလလာျခငးပင ျဖစသည။ ႏငငတကာဆကဆေရး၏အဓကသေဘာမာ ႏငငမား၏ ႏငငျခားေရးမဝါဒက ေလလာျခငးဟပင ေျပာႏငသည။

ႏငငတကာဆကဆေရး၏

သေဘာ သဘာဝ

ႏငငတကာဆကဆေရးပညာရပ

သည အျမနေျပာငးလေနေသာ

ကမာၻၾကး၏ လႈပရားမႈမားက

ေလလာေသာ ပညာရပ ျဖစ

သည။

ႏငငတကာဆကဆေရးက

မကေမာကေခတတြင သမငး

ဘာသာရပတစခအျဖစ အထးအေလးေပး သငၾကားခၾကသည။ သမငးသည ႏငငတကာ

ဆကဆေရးက ေလလာရန အေရးပါေသာ ေနာကခ အေၾကာငးအရငး (Background) က

ပပးေပးသည။ သမငးသည ႏငငတကာဆကဆေရး ကေလလာရနအတြက အလြနအေျခခကသည။

ႏငငတကာ ဆကဆေရးသည သခငးတမနခငး သမငး (တနညး) သတမနသမငး - Diplomatic

History အေနျဖငရခသည။ သတမနဆနသည သမငးပညာရငတစဥး သည စစျဖစရျခငး၏

အေၾကာငးအရငးက ရာေဖြႏငခသည။


3










သည။










3










သည။










4

ႏငငတကာဆကဆေရး၏ သးျခားအသြငအျပင

က။ မဟာမတမား၏ အျပအမ

ခ။ ကလသမဂၢ၏ လပငနးဖနတးရငမား

ဂ။ အျခားႏငငတကာအဖြ႕အစညးမား၏ အကပအတညး

အေျခအေနမားတြငဆးျဖတခကခပ

ဃ။ ႏငငတကာအစးရမား၏ ဖြ႕စညးပ

ႏငငျခားေရးမဝါဒ ( Foreign Policy )

ႏငငျခားေရးမဝါဒက ေအာကပါအတငး အဓပၸာယ ဖြငဆ

ႏငသည။

Foreign Policy is defined as the actions takenby the Governmental officials in order topromote national interest beyond theterritorial boundaries of States.

(ႏငငျခားေရးမဝါဒဆသညမာ

ႏငင၏နယျခားစညးကလြန၍ အမးသားအကးစးပြားက

တးျမငရန အစးရက လပေဆာငသည လပငနးစဥမား

ဟ နားလညႏငသည။ )

ႏငငတကာဆကဆေရးက ေလလာလင ကမာၻ႕ႏငငမား၏ ႏငငျခားေရးမဝါဒ၊ သေဘာထားမားက ေတြ႕ႏငသည။ကမာၻ႕ၾကးသည အပခပေရးအာဏာမရေသာလညးပႏငငတကာအေရးကစၥမားသည သ႕အလအေလာကျဖစခငရာ ျဖစလာၾကသညေတာ မဟတေပ။

ထႏငငတကာအေရး ကစၥမား ျဖစေပၚလာျခငး၏အေၾကာငး တရားသည မဝါဒမား၊ စညးမဥးဥပေဒမားႏငဆးျဖစခက ခမတသညအေနအထားမားႏင မားစြာဆကစပေနသည။

ႏငငတကာဆကဆေရးပညာရပတြင

ႏငငေရးျဖစစဥမားက အေျခခ၍ ႏငင

အသးသး၏ (၁) ႏငငျခားေရးမဝါဒ၊ (၂)

ခပဆေသာ စာခပစာတမးမား၊ (၃)

သတမနေရးရာ ဆကဆေရးမားစသည

တ႔က အကယတဝငေလလာသည။

ထ႔ေၾကာင သာမန သမငးဘာသာရပႏင

မတပ ႏငငအခငးခငး ဆကဆေရးက

အထးျပေလလာသည ဘာသာရပ

ျဖစသည။

မတခက။ ။ ႏငငတကာဆကဆေရး

ဆငရာ ဝါဒသေဘာတရားမား၊ လပငနး

လပဟနမားက စနစတက ေလလာရန

လအပသည။

ႏငငတကာဆကဆေရးပညာ၏ ကယဝနးမႈ

(၁) ပါဝါမေျခ (Balance Of Power)

(၂) ႏငငတကာအဆငရ ႏငငေရးႏင စးပြား

ေရး ဖြ႕စညးမႈမားမ ေခါငးေဆာငတစဥးခငး

စ၏ အေတြးအေခၚပငးဆငရာ၊ အယအဆ

ဆငရာ ပငကယသေဘာတရားမားအထ

ကယဝနး နကရႈငးသည။

ေလလာခကပစ

ႏငငအဆငမသည ေခါငးေဆာငတစဥးခငး

၏ စတေနသေဘာထားမား၊ အမအကင

မား၊ အျပအမမား၊ ခယခကမား အထ

ေလလာရန လအပသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငင

တကာဆကဆေရးသည Macro အဆင၊

Micro အဆငစသညျဖင ေလလာအပ

သည။


5

ႏငငတကာဆကဆေရးသည ကမာၻ႕လမႈ အဖြ႕အစညးၾကးႏငအတ ေပၚထြကလာခသည။ႏငငတကာစနစသည ဂလဘယပတဝနးကငက ကယစားျပလာသည။

ႏငငတကာဆကဆေရးနယပယက ေလလာရာတြင ႏငငတကာလျခေရးကေလလာရသည။ႏငငတကာလျခေရးသည စစႏင ျငမးခမးေရး၏ အေၾကာငးတရားမားက ေမးခြနးထတလာသည။ထအခါ ႏငငတကာဆကဆေရးသညလညး စစအေၾကာငး၊ ျငမးခမးေရးအေၾကာငးက ဗဟျပ၍ေလလာရသည။ စစအေၾကာငးေလလာရာတြင စစတပမားလႈပရားမႈမား၊ သတမနမား၏ အခနးက႑၊ ျခမးေျခာကမႈမား၊ မဟာမတဖြ႕မႈမားႏင စစေရးစြမးရညမားဖြ႕ျဖးလာမႈ၊ စစဘကဆငရာနညးပညာမား တးတကလာမႈစသညအရာမားက ပါဝငသညက ေတြ႕ရသည။ ယေန႔ေခတႏငငတကာ ဆကဆေရးသည စစႏငပကသကလာလင ၁၉၅၀ ခႏစ မ ၁၉၆၀ ခႏစအၾကား စစေရးအျဖစအပကမားက ဗဟျပေလ လာၾကသည။ ၁၉၉၀ ခႏစ စစေအးကာလျပးဆးသည ေနာကပငးကာလမားတြင ႏငငတကာလျခေရးေလလာမႈနယပယသည ပမကယျပန႔လာခသည။ အထးသျဖငေဒသဆငရာ ပဋပကၡမား၊ လမးစ ပဋပကၡမား ပမမားျပားလာသည။

၁၉၇၀ ခႏစ မ ၁၉၈၀ ခႏစအတြငးတြင ႏငငတကာဆကဆေရးသည စးပြားေရးဖြ႕ျဖးတးတကမႈကဗဟျပ၍ ေလလာခရျပနသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ထႏစကာလမားအတြငး ႏငငတကာစနစ၏စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားက စးပြားေရး အရနအဟနႏငတးတကလာျခငးက တးပြားေစေသာေၾကာငပငျဖစသည။ ထအေျခအေနေၾကာငပင ႏငငတကာႏငငေရးေဘာဂေဗဒသည ႏငငတကာဆကဆေရးနယပယတြင မျဖစမေနေလလာရေသာ ပညာရပတစချဖစလာခသည။ ႏငငတကာႏငငေရးေဘာဂေဗဒပညာရငမားသည ႏငငမားအၾကား ကနသြယမႈဆကဆေရးအေျခအေနႏငဘ႑ာေရးဆကႏႊယမႈမားက ေလလာၾကသည။ ေငြေၾကးလလယမႈ ႏင ႏငငတကာစးပြားေရးေရစးေၾကာငးပမနလညပတေနေစရန ႏငငအခငးခငး ႏငငေရးအရ မညကသ႔ေသာ ပးေပါငးမႈမား၊ေပါငးစညးမႈမား ျပလပၾကသညက ႏငငေရး ေဘာဂေဗဒပညာရငမားေလလာၾကသည။ ထေၾကာငလျခေရးသည ႏငငတကာစးပြားေရး ႏင ဆကႏႊယေၾကာငး ႏငငတကာဆကဆေရးပညာရငမားကအသအမတျပလာၾကသည။ ႏငငစးပြားေရးသည ႏငငလျခေရးအတြက အေရးၾကးသကသ႔ႏငငလျခေရးသညလညး ႏငငစးပြားေရးအတြက အေရးၾကးေသာ အေထာကအပၾကးျဖစေပသည။ထ႔ေၾကာင စးပြားေရးႏင လျခေရးသည အျပနအလန အညမညသေဘာ အမသဟျပေနေပသည။

ႏငငတကာဆကဆေရး၏ ဝေသသလကၡဏာမားႏ ငငတကာဆကဆေရးသည ႏငငတကာစနစေၾကာင အျမေျပာငးလေနေသာ ကမာၻၾကးက

ေလလာရသည။ ဒတယကမာၻစစၾကး ျပးဆးသည ကာလမစ၍ ႏငငတကာဆကဆေရးတြင ေလလာစရာအေၾကာငးအခကမား မားျပားစြာ ရလာသည။ ဒတယကမာၻစစေနာကပငး ႏငငတကာ ဆကဆေရးနယပယ၏ ဝေသသလကၡဏာၾကး (၃) ခကရသည။ ၎တ႔မာ -


6

- (၁) ဂလဘယလမႈအသကအဝနးၾကးသည အျပနအလနအမသဟျပမႈ တးပြားလာျခငး။( သယယပ႔ေဆာငေရး၊ ႏငငတကာခရးသြားလာေရး၊ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈလပငနးမားသည ေတာလနေရးအသြငသဖြယ အလငအျမနတးတကျဖစတညလာျခငး)

- (၂) ဆကသြယေရးကြနယကမား အသြငေျပာငး၍ တးတကလာျခငး။- (၃) ကမာၻ႕စးပြားေရးသည ႏငငမား၏ ကနသြယေရးျမငတငမႈႏငအတ ႏငငအခငးခငး

အျပနအလန အမသဟ ျပလာျခငးႏင ကမာၻ႕ေငြေၾကးေစးကြက တစစတစစညးတညးျဖစလာျခငး။( ႏငငျခားေငြလလယေရးေစးကြကသည တတယကမာၻမား၏ စးပြားေရး တညျငမမႈကသကေရာကမႈအၾကးဆးေပးႏငေသာ လကၡဏာရပပငျဖစသည။ )

ေျပာငးလလာေသာ ကမာၻၾကးတြင ေကာငးကးက ဥးတညေသာ လပရပမားရလာသကသ႔ ဆးကးကသကေရာကေစေသာအရာမားလညး ပါဝငလာသည။ အၾကမးဖကမႈ ျခမးေျခာကခရျခငးမား၊ႏကလးယားစမးသပေဖာကခြမႈမား၊ လမးတးသတျဖတမႈမားသည ဆးကးက ျပသေသာလကၡဏာရပမားျဖစသည။ ဒမကေရစပ႕ႏ႔လာျခငး၊ ျငမးခမးေသာႏငငမား တးပြားလာျခငးႏငကမာၻ႕ႏငငမားအၾကား ၾကးမားစြာပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ျပလပႏငျခငးစသည ကမာၻ႕ ေကာငးကး၏ လကၡဏာမားျဖစလာသည။

စစေအးကာလေနာကပငး ကမာၻ႕ၾကးသည အဓပၸာယသတမတ၍ မရေသာ အစအစဥအသစျဖင အသြငေျပာငး လာသည။ အျခားတစဖကတြငလညး ကမာၻ႕အေတြ႕အၾကသည ပမကယျပန႔လာသည။ ကမာၻ႕ပတဝနးကငက ကာကြယရန ႏငငအခငးခငး ပးေပါငးမႈပမျပလာျခငးသညကမာၻ႕ၾကး၏ အကးအျမတအသစျဖစသည။ ကမာၻ႕ႏငင အခငးခငး အျပနအလနအမသဟျပမႈသည ကမာၻတစဝမး လသားမား၏ အသကရငရပတညမႈက ႏငငတကာဆကဆေရးကဥးေဆာငျခငးက ျဖစလာေစသည။ ႏငငျခားေရးရာကစၥမားသည စးပြားေရးနယပယမလမား၊ လမႈအသကအဝနးမလမား၊ ႏငငေရးနယပယမ လမားအေပၚ လႊမးမးမႈ ျမငတကလာသည။ ေငြေၾကးျပလမႈမား၊ လမႈျပျပငေျပာငးလေရးမား၊ အၾကမးဖကမႈမားသည ႏငငျခားတငးျပညအေပၚ အကးသကေရာကမႈၾကးမားစြာရလာသည။

ႏငငမားအၾကား ဆကဆေရးႏငငမားအၾကားဆကသြယေဆာငရြကမႈမားသည ဥးတညခကအမးမးရသကသ႔ အေရ

အတြကလညး ေျမာကမားစြာရေနသည။ ႏငငတကာဆကသြယေဆာငရြကမႈမားက ေရးရာအလကခြျခားသတမတၾကသည။ ကနသြယေရး၊ ႏငငတကာလျခေရး၊ ခရးသြားလာေရး၊ နညးပညာေပါငးစညးေရး၊ ယဥေကးမႈဖလယေရး ႏင ႏကလးယားလကနကမား ထနးခပေရး စသညနယပယေရးရာမားက လက၍ ႏငငအခငးခငး ဆကသြယေဆာငရြကမႈျပၾကသည။ ႏငငႏစႏငငအၾကားဆကသြယေရးက နယပယေရးရာအလက အေျခခအခက (၂) ခကျဖငသာ ခြျခားသည။


7

၎အေျခခအခက (၂) ခကမာ - (၁) ပဋပကၡ ႏင (၂) ပးေပါငးျခငး ပငျဖစသည။ ႏငငႏစႏငငဆကဆေရးက ေလလာရာတြင နယပယတစခခငးစက ၾကည၍ ခြျခားသးသပရမည။၎နယပယတစခတြင ပေပါငးေရးအေျခအေနလား၊ ပဋပကၡအေျခအေနလား ဆသညက ခြျခားသးသပရနပငျဖစသည။ ႏငငတကာဆကဆေရးတြင အလးစ ပးေပါငးေရးျဖစစဥႏင အလးစပဋပကၡ အေျခအေနသည ျဖစႏငေခ အလြနနညးပါးသည။ နယပယတစခငးစက လက၍သာအေျခအေနတစရပက ခြျခားသတ မတႏငမညျဖစသည။

အျခားႏငငမားႏင ႏငငတကာပဋပကၡျဖစပြားေနျခငးက အရငးစစၾကညလကလင ႏငငအားလးသည အျမငမားဆးဩဇာအာဏာက အလရေနျခငးေၾကာငသာျဖစသညဟ ေတြ႕ႏငသည။ႏငငမားအၾကား ပဋပကၡျဖစပြားမႈသည ကမာၻလးခအေျခအေနၾကးတစရပျဖစလာသည။ ထေနာကႏငငတကာစနစထမာပင ပါဝါအတြက တကခကၾကသည။ အစအဖြ႕မားဖြ႕စညးၾကသည။ မဟာမတမားဖြ႕ၾကသည။ ႏငငတကာပဋပကၡမား၏သေဘာက သရရန ႏငငမား၏ အကး စးပြားေဖာေဆာငမႈမားႏင ၎တ႔၏ဥးတညခကမားက ေလလာရမည။ ထ႔ေနာက ထတလန႔စးရမမႈျဖစရျခငး၏အေၾကာငးတရားက ရာေဖြရမည။ ထအခါ ပဋပကၡမား၏ အရငးအျမစက သရႏငသည။

ႏငငတကာဆကဆေရး ဘာသာရပ၏ အေနအထား

ႏငငတကာဆကဆေရးသည ရႈပေထြး၍ အေၾကာငးအရာ ဘာသာရပမးစပါဝငေသာ ပညာရပ ျဖစသည။

ႏငငတကာဆကဆေရးတြင ေအာကပါဘာသာရပမား ပါဝငသည။

၁။ ေခတသစႏငငတကာသမငး

၂။ ႏငငတကာဆကဆေရး

၃။ ႏငငေရးသပၸ

၄။ ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမား

၅။ ႏငငတကာေဘာဂေဗဒ

၆။ အျပညျပညဆငရာဥပေဒ

၇။ ႏငငဖြ႕စညးပမား

၈။ ႏငငေရးပထဝဝငႏင ပထဝႏငငေရး

၉။ သတမနဆကသြယေရးနညးပညာ

၁၀။ စစမဟာဗဟာ၊ နညးဗဟာမား


8

ႏငငတကာဆကဆေရးႏင ဆကစပသည ေယဘယကေသာ သအရကေလလာရာတြင

- ႏငငတကာ ဖြ႕ျဖးမႈ သအရ

- လကနကထနးခပေရး

- ကနသြယေရး စကဝနး

- လကနက ျပငပြ စသည အေၾကာငးတရားမားက သရႏငသည။

မကေမာကကာလတြင ႏငငတကာဆကဆေရးပညာရပက ႏငငေရးသပၸ( Political Science – PS )

သငရးညႊနးတမး၏ တစစတတစေဒသအေနျဖင တကသလမားစြာမာ ေပါငးစပေလလာသငၾကားေန

ၾကသည။ ႏငငတကာဆကဆေရးက နကနကနနေလလာရာတြင

၁။ ႏငငတကာ သမငး International History

၂။ ဥပေဒ (အထးသျဖင ႏငငတကာ ဥပေဒ) International Law

၃။ စးပြားေရး Economy

၄။ ႏငငျခားေရး မဝါဒ Foreign Policy

၅။ ႏငငတကာ ႏငငေရး International Politics

စသညပညာရပနယပယ ဆငရာ အသပညာေတြ ရရနလအပသည။

ႏငငတကာဆကဆေရးပညာရပသည ကြျပား ျခားနားျပး သဘာဝမတညေသာ နယပယ အသးသးက

ရႈျမငေလလာသည။

၎နယပယအသးသးတြင သမငး၊ ယဥေကးမႈ၊

ႏငငတကာ ဥပေဒ၊ ဒနကေဗဒ၊ ေဘာဂေဗဒ၊

ပထဝဝင၊ လမႈေဗဒ၊ စတပညာ၊ မႏေဗဒ၊ ကား/မ

(လင)ေလလာေရး စသညတ႔ ပါဝငသည။

ႏငငတကာပဋပကၡမားႏငငတကာပဋပကၡအမးအစား (၆) မးရသည။(၁) နယေျမအျငငးပြားမႈမား Territorial Disputes(၂) အစးရ၏ ထနးခပမႈေၾကာငျဖစပြားေသာ ပဋပကၡမား Controls of Governments(၃) စးပြားေရးပဋပကၡမား Economic Conflicts(၄) လမးေရးပဋပကၡမား၊ လမးစပဋပကၡမား Ethnic Conflict(၅) ဘာသာေရးပဋပကၡမား Religious Conflicts

History, Culture, InternationalLaw, Philosophy, Economy,Geography, Sociology,Psychology, Anthropology,Sex


9

(၆) ဝါဒေရးရာပဋပကၡမား Ideological Conflictsစသညတ႔ ပါဝငသည။

(၁) နယေျမအျငငးပြားမႈမားနယေျမအျငငးပြားမႈတြင ေအာကပါအခက (၃) ခကက မတည၍ ျဖစပြားေလရသည။(က) ခြထြကေရး Secession(ခ) ေရပငနက Territorial Water(ဂ) ေလပငနက Air Space

အာရပ-အစၥေရးပဋပကၡ၊ ကကစမးယားေဒသေပၚက အႏၵယ-ပါကစၥတနစစပြ၊ ပါရနပငလယေကြ႕တြငေရပငနက အျငငးပြားမႈကအေၾကာငးျပ၍ျဖစပြားေသာ အရန-အရတစစပြ စသညနယနဆငရာအျငငးပြားမႈမားသည နယနမတေရးရာ ပဋပကၡမားျဖစသည။ ကနရေနေသးေသာ ကမာၻ႕နယနမတေရးရာ ျပနာမာ ကၽြနးငယေလးမားက ထနးခပမႈေၾကာငျဖစပြားေသာ နယေျမအျငငးပြားမႈမားပငျဖစသည။ ပငလယျပငရကၽြနးငယေလးမားပငဆငေရးသည မဟာဗဟာအသာစးရမႈ၊ ကမးလြနအရငးအျမစႏင ပငလယငါးဖမးခြင စေသာအားသာခကမားေၾကာငပမျပငးထနလာခသည။ ေတာငတရတပငလယတြင Spratly ကၽြနးစမားပငဆငေရး အျငငးပြားမႈရသည။ ေတာငတရတပငလယတြင တရတႏငငႏင ဗယကနမ၊ ဖလစပင၊ မေလးရား၊ ဘရႏငးစသညႏငငမားႏင ကၽြနးစအေရးအခငးမားျဖစပြားခသည။ ပငလယျပငကၽြနးစမားက ပငဆငျခငးျဖင ပငလယေရေအာကသယဇာတမားႏင ပငလယတြငး အခပအခာသက ေရာကႏငမႈကပငဆငႏငေသာေၾကာင ပငလယတြငး ကၽြနးငယေလးမားပငဆငေရးသည ႏငငအခငးခငးလကဥးမႈရယ ရနဥးတညထားေသာပငနကအေရးကစၥပငျဖစသည။ ထ႔ေၾကာငပင ေတာငကရးယားႏင ဂပနတ႔၏ ပငလယကၽြနးေရး ရာ အျငငးပြားမႈမားျဖစလာသည။ တဖနတရတႏင ဂပနႏငငအျငငးပြားေသာ ကၽြနးစပငဆငေရးပဋပကၡသည ေရပငနကဆငရာ နယေျမအျငငးပြားမႈမားပငျဖစသည။ ၁၉၈၂ ခႏစ၊ ေတာငအေမရကတြင ေဖာကကလနကၽြနး အေရးအခငးႏငပကသက၍အာဂငတးနားႏငငႏင ျဗတနတ႔ ေဖာကကလနကၽြနးစစပြျဖစပြားခသည။

(က) ခြထြကေရးအခပအျခာပငႏငငတစခ၏နယေျမထမ သးသန႔နယေျမတစခခြထြက၍ ႏငငထေထာငျခငး

က ခြထြကေရး ဟေခၚသည။ ထ႔အျပင ခြထြကေရးက ႏငငတစခအတြငးရ နယေျမေဒသတစခကထႏငင၏ အခပအျခာအာဏာမ ခြထြကကာ ကယပငျပဌာနးခြင ရယျခငးဟလညး ေခၚဆသည။

ခြထြကေရး လႈပရားမႈမားသည ကမာၻၾကးတြငကယျပန႔စြာ ျဖစပြားခသည အေျခအေနမားရခသည။ ၁၉၉၀ ခႏစ ဆဗယကယနယ

ျပကြျပးေနာကပငး ရရားတြင ေခခငးညာခြထြကေရး လႈပရားမႈ ျဖစပြားခသည။


10

၎ေခခငးညာခြထြကေရးသည ေခခငးညာမဆလငသမၼတႏငငထေထာငေရး ရညရြယခက ေၾကာငျဖစသည။ ၁၉၉၄ခႏစမ ၁၉၉၅ခႏစအတြငး ေခခငးညာခြထြကေရး လမးစမားအား ရရားႏငငက ၾကးမားေသာ စစအငအားက သးစြ၍ ျဖခြငးႏမနငးခသည။ ထႏမနငးမႈက ေခခငးညာ သပနမားက ေျပာကကားနညးသး၍ ျပနလည ခခတကခကခသည။

(ခ) ေရပငနကေရပငနကခငးထစပေနေသာႏငငမားတြင ေရပငနကအျငငးပြားမႈ၏ ျခမးေျခာကျခငးက

အျမလလခၾကရသည။ ႏငငမားသည မမႏငငႏင ထစပေနေသာကနးေျမမ ေရမင ၃ မငအထသာအခပအျခာအာဏာသကေရာကသညဟ သတမတခၾကသည။ သ႔ေသာ ေရမင ၃ မငထကေကာလြနပါက မမႏငင၏ အခပအျခာသကေရာကမႈ ရမရဆသည အျငငးပြားမႈမား ျဖစပြားချပးေနာက UNCLOS သည သေဘၤာသြားလာခြငက ကမးစပမ ၁၂ မငအထ ခြငျပချပး ကမးစပမမင၂၀၀ အထက စးပြားကးသနးေရာငးဝယေရးဇအျဖစသတမတခသည။ ၁၉၉၄- ၁၉၉၅ ခႏစတြငကေနဒါ ေရတပသေဘၤာက မင ၂၀၀ထကေကာလြနလာေသာ စပနငါးဖမးသေဘၤာက ႏစျမပပစခဖးသည။


11

(ဂ) ေလပကနကႏငင၏နယနမတက ႏငငတစခအေပၚရေလပငနကကလညး ထညသြငးထားသည။ ႏငင

တစခအေပၚမ ေလယာဥတစစငးျဖတသနးခငလင ထႏငင၏ခြငျပခကက ရယရနလသည။ ဥပမာ-၁၉၈၆ ခႏစတြင ျဗတနႏငငတြင အေျခစကထားေသာ အေမရကနဗးၾကေလယာဥသညလစဗားႏငငသ႔ ပသနးခငလင အတလနတတသမဒၵရာက ေကာျဖတ၍ ခရးမငရညလားစြာ ပသနးရသည။ အေၾကာငးမာ ျပငသစႏငငသည ၎၏ေလပကနကထသ႔ အေမရကနေလယာဥမားကျဖတသနးခြင မျပခေသာေၾကာငျဖစသည။ ျပငသစႏငငသည ျဗတနႏင လစဗား ႏငငအၾကားတြငတညရသည။

(၂) အစးရ၏ ထနးခပမႈေၾကာငျဖစပြားေသာ ပဋပကၡမားကမာၻတစဝမးတြင ႏငငနယနမတကအေၾကာငးျပ၍ ျဖစပြားေသာ ပဋပကၡမားသည သာမည

ျဖစလာေသာ အေျခအေနသ႔ေရာကလာေသာလညး အစးရ၏ ဝငေရာကစြကဖကမႈမားေၾကာငျဖစလာေသာ ျပနာမားသည မားသထကမားလာသည။ အစးရမားသည မမႏငင၏ နယနမတက ေကာလြန၍ စြကဖကမႈမားပင ရလာခသည။ ႏငငတငးတြင အစးရ၏ အလြနအကၽြနထနးခပရနဝငေရာကစြကဖကလာမႈမားေၾကာင ျပနာမား၊ ပဋပကၡမား ပမမား ျပားလာခရသည။

ႏငငမားသည အျခားေသာႏငငအစးရ၏ အပခပေရးက ဝငေရာကစြကဖကမႈ မျပလပရေပ။ႏငငမားသည မမ အစးရ၏ အကးစးပြားအတြက အျခာႏငငမားအေပၚ လႊမးမးမႈက လပေဆာင


12

လာၾကသည။ ထသ႔ အျခားႏငငမားအေပၚ လႊမးမးမႈ ပမရရလာေစရန မမႏငင၏ပါဝါပငဆငမႈကထတယသးစြၾကသည။ ႏငင၏ ပါဝါသည အျခားႏငငတ႔ အေပၚ လႊမးမးလာႏငသည။ ႏငငမားသညမမႏငင၏ ဩဇာသကေရာကမႈျမငမားေစရန အျခားႏငငတြင မမလလားႏစသကေသာ အစးရပစမးရရေအာင ဖနတးလပေဆာငမႈမား ျပလပလာၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငႏစႏငင၏ အစးရႏစဖကအၾကား ပဋပကၡအသြငေဆာငေသာ ျပနာမားျဖစလာၾကသည။ အစးရေၾကာငျဖစေသာ ပဋပကၡမားသည ပစအမးမး အသြငသ႑ာနအစားစားျဖင ရေနသည။

စစေအးကာလအတြငး စပါပါဝါၾကးႏစႏငင၏ စြကဖကဖနတးမႈမားေၾကာင တတယႏငငမားတြင အစးရ အေျပာငးအလမား မားစြာျဖစေပၚခရသည။ စပါပါဝါၾကးႏစႏငငသည လကနကမားေထာကပျခငးျဖင ျဖစေစ၊ ေငြေၾကးအကအညမားေပးျခငးျဖငျဖစေစ၊ စစေရးအၾကေပးမားေစလႊတကညျခငးျဖငျဖစေစ တတယႏငငမား၏ ျပည တြငးေရးက ပစအမးမးျဖင ဝငေရာကစြကဖကခသည။ ဥပမာ အငဂလာျပညတြငးစစ၊ အာဖဂနနစၥတန ႏငငမားသည အစးရထနးခပလမႈမားေၾကာငျဖစေပၚလာေသာ ပဋပကၡမား၏ အေကာငးဆးေသာ ဥပမာမားျဖစသည။

ႏငငတကာပဋပကၡမားသည အၾကမးဖကမႈမား၊ အဓကရဏးမားအသြငျဖင စတငျဖစေပၚလာခၾကသည။ အဓကရဏးမား၊ အၾကမးဖကမႈမား၊ အေရးအခငးမားသည ကမာၻအႏ႕အျပားတြငပဋပကၡအမးအစားမားအျဖစ ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစေပၚလာသည။ အထးသျဖင ႏငငမားအၾကားစးပြားေရးဆငရာပဋပကၡမားသည အဓကျဖစပြားေနၾကေသာ ပဋပကၡမားျဖစသည။

(၃) စးပြားေရးဆငရာ ပဋပကၡမားႏငငတကာဆကဆေရးတြင စးပြားေရးယဥျပငမႈမားသည ပဋပကၡအသြငက ပမ

ေဆာငလာသည။ အထးသျဖင စးပြားေရးဆငရာျပျပငေျပာငးလမႈမားႏင စးပြားေရးအသြငေျပာငးလမႈမားေၾကာငျဖစသည။ စးပြားေရးအသြငကးေျပာငးေရးတြင အကးအျမတမား၊ အကးစးပြားမားႏင ယဥ၍ စးပြားေရးအသာစးရယလမႈမားပမျပငးထနလာသည။ သ႔ေသာ စးပြားေရးဆငရာပဋပကၡမား၊ ျပနာမားသည စစအငအားသးျခငး၊ စစပြျဖစပြားေစေသာ အေၾကာငးအရငးမားတြင ထပဆးကရေနသညေတာ မဟတေပ။

စးပြားေရး ပဋပကၡမားသည အဓကရဏးမား၊ အၾကမးဖကမႈမား၊ အေရးအခငးမားက ျဖစပြားေစသည မနေသာလညး ၎ပဋပကၡမားက စစေရးသး၍ ေျဖရငးျခငးမားသည ထေရာကေသာေျဖရငးမႈပစ မဟတေခ။ ကမာၻ႕စးပြားေရး ျပနာမားအတြက စစေရးလႈပရားမႈမား၏ အသးစရတသည မားစြာကနကသကသ႔ ျဖစပြားလာေသာအေရးအရာမား သညလညး ရႈပေထြးကယျပန႔လသည။ ထ႔ေၾကာင စးပြားေရးဆငရာ ပဋပကၡႏငျပနာမားက တရားဥေပေဒနညးျဖငသာအေကာငးဆးေျဖရငးၾကသည။

အျခားေသာ စးပြားေရးဆငရာပဋပကၡမားသည စစလကနကစကရမားကစၥျဖစျပး ႏငငတကာလျခေရးအေပၚ မားစြာသကေရာကမႈရသည။ ကနသြယေရးတြင စစေရးဆငရာ မဟာဗဟာေျမာကကနၾကမးမားျဖစေသာ ဓာတသတ မားတငပ႔မႈ၊ တငသြငးမႈေၾကာငျဖစလာေသာ စးပြားေရး


13

ျပငဆငမႈမားသည လျခေရးအေရးကစၥမားျဖစလာသည။ စးပြားေရးယဥျပငမႈမားသည ႏငငတကာပဋပကၡမား၏ အေၾကာငးအရငးျဖစသည။ အထးသျဖင ႏငငတကာလျခေရး အတြက အလြနအေရးၾကးေသာ သကေရာကမႈမားက ျဖစေစသည။ စစအငအားျပ၍ စးပြားေရးပဋပကၡမားက ေျဖရငးျခငးသည လးဝမျဖစသငေသာအေျခအေနျဖစသည။

ႏငငမားအၾကား ဓနျဖန႔ေဝမႈသည စးပြားေရးပဋပကၡပစတစမးျဖစသည။ ဆငးရေသာတငးျပညမားသည ဆငးရမြေတမႈမလြတေျမာကရန ေတာလနေရးမား ဆငႏႊၾကသည။ တငးျပည၏ဘ႑ာျဖန႔ခြမႈ မညမေသာစနစက တကဖကရနျဖစသည။ ေတာလနပနကနမႈမားသည အျခားတစဖကတြင ျပညပႏငငမား၏ အေထာကအပျဖင ျပညတြငးစစမားျဖစလာသည။

(၄) လမးေရးပဋပကၡမား၊ လမးစပဋပကၡမား

လဥးေရမားျပားေသာ ႏငငမားတြင လမးစအေရအတြကမားျပားတတသည။ လမးစအေရ အတြကမားျပားျခငးသညလမးစပဋပကၡမားက ျဖစလာေစႏငသည။

ဘာသာစကားမတျခငး၊ယဥေကးမႈကြျပားျခငး၊ကးကြယသညဘာသာ မတျခငးလမးစစရကလကၡဏာမား ကြျပားေနျခငး သညလမးေရးပဋပကၡမားက ဖနတးေသာ အေၾကာငးအရငးၾကးမား ျဖစသည။

ႏငငမားသည အမးသားစရကလကၡဏာမား ရႈပေထြးမားျပားေစျခငးမားမရေစသင။ ထအစား အေမရကနျပညေထာငစကသ႔ အေမရကန ဟေသာ ဘအမးသားစရကလကၡဏာေပၚတြင လမးစအားလး ရပတညေနထငျခငးသညလမးစမား ျငမးခမးစြာေပါငးစညးေနထငေရး ျဖစေနသငသည။ ႏငငနယနမတျပငပရ လမးစမားသည ႏငငအတြငးရလမးစမား၏ အစဝငမားပငျဖစသည။

ႏငငတြငးရ လမးစမားက ထနးခပလႊမးမးျခငးသည လမးစ ပဋပကၡမားျဖစေစရန အႏ ရာယရေသာ အေျခအေနမား ျဖစ ႏငသည။

လမးစ အေရအတြက

မားျပားျခငးသည လမးစ

ပဋပကၡမားက ျဖစလာေစႏင

သည။ ဘာသာစကား မတျခငး၊

ယဥေကးမႈ ကြျပားျခငး၊

ကးကြယသည ဘာသာမတ

ျခငး၊ လမးစ စရကလကၡဏာ

မား ကြျပားေနျခငးသည

လမးေရးပဋပကၡမားက ဖနတး

ေသာ အေၾကာငးအရငးၾကးမား

ျဖစသည။


14

(၅) ဘာသာေရးပဋပကၡမား

ကမာၻတြင လမႈအသငးအဝနး၏ အႏစသာရသည ဘာသာေရးပငျဖစသည။ ေဒသတစခအေပၚလက၍ ကးကြယရာဘာသာအမးအစားမား အစလကကြျပားစြာ ေတြ႕ရသည။ အႏၵယတြင ဟႏၵအမားစရသည။ ပါကစၥတနတြင မစလငအမားစရသည။ အဇာဘငဂနတြင မစလငအမားစရသည။ အေမရကနတြင ခရစယာနအမားစရသည။ ကငရတြင ရမနကကသလစဘာသာဝငအမားစရသည။ ကငရတြင ဆာ(ဖ)လမးမားသည ေအာသေဒါခရစယာန ဘာသာဝငမားျဖစၾကသည။ ထ႔အတ ေဘာစနးယားႏင အာေဘးနးယားတြင မစလငအမားစရသည။ ကးကြယယၾကညသည ဘာသာအေရအတြကမားျပားျခငးသည ပဋပကၡျဖစမႈ၍ အေၾကာငးအရငး တစချဖစေနသည။

(၆) ဝါဒေရးရာပဋပကၡမား

ဝါဒသည ဘာသာေရးႏင အလားသ႑ာနတသည။ စစေအးကာလအတြငး ကမာၻ႕ဝါဒေရးရာတကပြမားရခ သည။ အရငးရငဒမကေရစႏင ကြနျမနစဝါဒ အၾကားျဖစပြားေသာ ဝါဒေရးရာတကပြ၊အေတြးအေခၚတကပြ၊ သေဘာတရားေရးတကပြတ႔သည အလြနျပငးထနခသည။ ဝါဒေရးကဆးေစရန စစေရးျပငဆငမႈမားဆငႏႊၾကသည။ ႏငငအခငးခငး မဟာမတမားဖြ႕ၾကသည။ ဝါဒေရးေအာငႏငမႈအတြက အမးမးေသာနညးလမးမားျဖင ရနးကန ရပတညၾကသည။ ႏငငမားအၾကားတြငပဋပကၡအေျခအေနမားသာမက ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားလညးရသည။ ႏငငတြငးျဖစတညေနေသာလမႈအသကအဝနးၾကး ပမနတးတကလညပတေနေစရန ဆကသြယေရး၊ သယယပ႔ေဆာင ေရးႏငစးပြားေရးမား တးတကေအာင ထေရာကေသာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား လပေဆာငၾကသည။

ထအျပင ႏငငမားအၾကား ျငမးခမးေရးက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကႏငရနႏင ျငမးခမးေရးျဖစတညမႈ ေရရညတညတေနေစရန ႏငငအခငးခငး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ျပလပၾကသည။ေဒသတစခႏငတစခအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ပစမားသည လျခေရးေကာမတမား စဖြ႕ထားေသာ ဗဟအဖြ႕အစညးၾကးျဖစေနသည။ ဗဟလျခေရးအသငးအဝနးအသြင သ႑ာနမးသညေျမာကအေမရကႏင အေနာကဥေရာပႏငငမား စေပါငးဖြ႕စညးထားေသာ ေနတးကသ႔ေသာလျခေရးဆငရာ အဖြ႕အစညးမားရသည။ ကမာၻတြင ႏငငတကာတညျငမေရးအရငးအျမစၾကးကျခမးေျခာကေနေသာအရာသည လျခေရး ျပနာပငျဖစသည။ လျခေရးျပနာမားတြငႏငငတကာတညျငမေရး၊ စစပြမား၊ ဒကၡသညမား အစလက အျပလကေရႊ႕ေျပာငးရမႈ ႏငကနထတလပမႈမတညျငမမႈမား ပါဝငသည။ ႏငငအမားအျပားသည လမးစပဋပကၡမား၊ အစးရျဖတခမႈမား၊ ခြထြကေရးလႈပရားမႈမားေၾကာင အငအားခန႔ေသာႏငငမားအျဖစသ႔ ေရာကလာၾကသည။ အျခားတစဖကတြငလညး အစးရအခငးခငး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား လပေဆာငၾကသည။


15

ထ႔ေၾကာင ထေရာကေသာ ကနထတလပမႈမား၊ နညးပညာဖလယမႈမား၊ ကနစညဖလယမႈမား ျပလပႏင၍ ကနထတလပမႈ ကနကစရတမား သကသာလာေသာအကးမားကရရလာသည။

ထ႔အျပင ကနထတလပမႈ ျမငမားလာျခငးႏငစားသးမႈျမင တကလာျခငးေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ျပနာမားျဖစသည ညစညမးမႈမား၊သဘာဝပတဝနးကငအရညအေသြး ကဆငးလာမႈမား၊ အရငးအျမစမားရားပါးလာျခငးစသည အကးဆကမားက ခစားလာၾကသည။ ထျပနာမားက ေျဖရငးႏငရန ႏငငအခငးခငးၾကား အစးရမားမ အစးရခငးပးေပါငးကာကြယျခငး၊ ပးေပါငး အေကာငအထညေဖာျခငး ႏင ပးေပါငးအေျဖရာျခငးမား ျပလပလာၾကသည။ ဥပမာ - ႏငငမား အတြငး လဥးေရတးပြားလာျခငးေၾကာငျဖစေပၚလာေသာ ပတဝနးကငညစညမးမႈမား၊ေလထညစညမးမႈမားသည ကမာၻၾကး ပေႏြး

လာမႈက ျဖစေစသည။ ကမာၻၾကးပးေႏြးလာမႈက ႏငငမား ပးေပါငး ပါဝငေဆာငရြကမသာထေရာကေသာေျဖရငးမႈျဖစလာေပမည။

ထ႔ေၾကာင ကမာၻလးခ ျပနာမားကေျဖရငးရာတြင ကမာၻ႕ႏငငအားလးနးပါး ပါဝငေျဖရငးမသာ ေျပလညႏငစရာ အေၾကာငးရသည။

ေဒသအလက အေရးရာသတမတျခငး

(၁) ပထဝေရးရာ။ ႏငငအပစအမားသည ပထဝ၏တညေနရာ ဆကစပမႈက လက၍၊ ပထဝတညရမႈက လက၍ ေဒသဆငရာ အဖြ႕အစညးမား၊ အပစမား စဖြ႕ၾကသည။

(၂) စစေရးအရ၊ ႏငငေရးအရ။ ႏငငမားသည အငဒေရာေလာရဂအစတအရလညးေကာငး၊ ႏငငေရးအေျချပျခငးအရ လညးေကာငး ႏငငအခငးခငး မဟာမတမားဖြ႕စညးၾကသည။ ( ကြနျမနစအပစ၊အရငးရငအပစအျဖစ အငဒေရာေလာဂတအပစမား စဖြ႕ၾကသည။ အရငးရငအပစသည ေနတးစစဘကအဖြ႕အစညးက ဖြ႕စညးျပး ကြနျမနစ အပစသည ဝါေဆာစစဘကအဖြ႕အစညးက ဖြ႕စညးခၾကသည။)

(၃) စးပြားေရးရာ။ ႏငငမား၏ စးပြားေရးဖြ႕ျဖးတးတကမႈအေျခခမားျဖစၾကေသာ ဂဒပႏင စကမႈထတကန ၏မားတးတက ရန အလ႔ငာ စးပြားေရးဆငရာ အဖြ႕အစညးမား ဖြ႕စညးၾကသည။


16

(၄) အျခားေသာေရးရာမား။ (ဥပမာ - ဘာသာစကား၊ ဘာသာေရး၊ ယဥေကးမႈ၊ လဥးေရ ႏငရာသဥတဆငရာ အေရး အရာမားတြင ေရးရာက႑အလက အစအဖြ႕မား ဖြ႕စညးၾကသည။)

ေဒသဆငရာအဖြ႕အစညးမားေဒသဆငရာအဖြ႕အစညးအမးအစား (၃) မးရသည။

၎တ႔မာ -

(၁) ေဒသဆငရာ ကာကြယေရးအဖြ႕အစညးမား

(၂) ေဒသဆငရာ စးပြားေရးအဖြ႕အစညးမား

(၃) ေဒသဆငရာ လျခေရး ႏင ဖြ႕ျဖးတးတကေရး အဖြ႕အစညးမားစသညတ႔ျဖစသည။

(၁) ေဒသဆငရာ ကာကြယေရးအဖြ႕အစညးမား

ဒတယကမာၻစစအလြနကာလမားတြငႏငငလျခေရးက အေျချပ၍ ေဒသဆငရာ ကာကြယ ေရးအဖြ႕အစညးမား ေပၚထြကလာခၾကသည။ စစေအးကာလအတြငး ကမာၻ႕လျခေရးအေျချပ စဖြ႕မႈမား ဖြ႕ျဖးလာၾကသည။ ေဒသဆငရာ ကာကြယေရး အဖြ႕အစညးမားသည ဒတယကမာၻစစအျပး စစေအးကာလအတြငး ေအာကပါပသ႑ာနမားအတငး ေပၚထြကလာခၾကသည။

၁၉၄၅ ခႏစ SEATO၁၉၄၈ ခႏစ The Inter-American Defense System၁၉၄၉ ခႏစ NATO၁၉၅၂ ခႏစ South East Asia Treaty Organization (SEATO)

ကြနျမနစမဟတေသာႏငငမားျဖစသည ဥေရာပႏငငမား၊ လကတငအေမရကႏငငမား၊ အေရ႕ေတာငအာရႏငငမား စသည ႏငငအသးသးႏင မဟာမတစာခပမား၊ စစေရးပးေပါငး ေဆာငရြကေရးစာခပမား ခပဆ၍ ေဒသဆငရာ ကာကြယေရးအဖြ႕အစညးမား ဖြ႕စညးခၾကသည။

(1)Regional Defense Organizations(2)Regional Economic Organizations(3)Hybrid Regional Organizations


17

(၂) ေဒသဆငရာစးပြားေရးအဖြ႕အစညးမားစးပြားေရးက အေၾကာငးျပ၍ ဖြ႕စညးေသာ ေဒသဆငရာႏငငတကာအဖြ႕အစညးမားရသည။

အထးသျဖင အေရ႕အလယပငးေဒသမားတြင ေရနအမားဆးထြကရတငပ႔သည ႏငငအမားစျဖငဖြ႕စညးထားေသာ အပက (OPEC) ကသ႔ေသာ အဖြ႕အစညးမား ရသည။ အေရ႕ေတာငအာရႏငငမားတြင ကနသြယေရးဖြ႕ျဖးတးတကမႈျဖစစဥက အေကာင အထညေဖာရန အာဖတာ (AFTA)အာဆယလြတလပစြာကနသြယမႈဇ စသည စမကနးက ေဆာငရြကသည အဖြ႕ အစညးမားသညေဒသဆငရာစးပြားေရးအဖြ႕အစညးမားျဖစသည။ အာဆယႏငငမားအဖြ႕ႏင ဥေရာပယနယ (EU)ကသ႔ေသာ ေဒသဆငရာအဖြ႕အစညးမားသည စးပြားေရးဖြ႕ျဖးတးတကမႈအတြက ေဒသအဆကအစပကအေၾကာငးျပ၍ ဖြ႕စညးထားေသာအဖြ႕အစညးမားပငျဖစသည။

(၃) ေဒသဆငရာလျခေရးႏင ဖြ႕ျဖးတးတကေရး အဖြ႕အစညးမားထအဖြ႕အစညးမားသည လျခေရးႏင ဖြ႕ျဖးေရးက တြဖကလပေဆာငေသာသေဘာရသည။

ေဒသဖြ႕ျဖးေရးသည ေဒသလျခေရးက အကးျပသကသ႔ ေဒသလျခေရးသညလညး ဖြ႕ျဖးေရး

အတြက အေထာကအပျဖစေစျခငး သေဘာရသည။ အထးသျဖင ေဒသဆငရာအဖြ႕အစညးမား

သည ဖြ႕ျဖးတးတကေရးက ဥးတည၍ ဖြ႕စညးေသာလညး ေနာကကြယတြင လျခေရးအာမခခက

အတြက မဝါဒမား ပါရသည။ ထကသ႔ေသာ ေဒသဆငရာအဖြ႕အစညးမားသည ပစအမးမးအသြင

သ႑ာနအမးမးျဖင ဖြ႕စညးထားသည။

politics

Documents