POLITIKA FISKALE DHE SUNDIMI I LIGJIT

Politika fiskale ndash Objektivat instrumentet

dhe efektet

1 Koncepte hyreumlse

Shpenzimet dhe taksat e shtetit ndikojneuml drejtpeumlrdrejteuml neuml performansat e peumlrgjithshme

ekonomike meqeuml ato peumlrbeumljneuml njeuml pjeseuml teuml madhe teuml aktivitetit neuml ekonomineuml kombeumltare

Politika fiskale bashkeuml me politikeumln monetare janeuml dy komponenteuml themelore teuml politikeumls

ekonomike shteteumlrore teuml cilat shfryteumlzohen peumlr qeumlllime makroekonomike influencimin e

produktit teuml peumlrgjithsheumlm vendor nivelin e puneumlsimit teuml ardhureumln dhe nivelin e

ccedilmimevePolitika fiskale lidhet me veprimet e qeveriseuml neuml ndryshimin e kompozicionit teuml teuml

hyrave dhe shpenzimeve publike me qeumlllim teuml menaxhimit teuml keumlrkeseumls aggregate peumlr teuml

mbajtur rritje teuml qeumlndrueshme ekonomike me puneumlsim relativisht teuml larteuml pa gjenerim teuml

inflacionit pa rritje teuml borxhit publik dhe me bilanc teuml keumlnaqsheumlm teuml pagesave

Vareumlsisht nga ecuriteuml ekonomike politika fiskale mund teuml jeteuml ekspansioniste dhe e shtreumlnguar

Njeuml ekspansion fiskal do teuml thoteuml shkurtim i taksave ose rritje e shpenzimeve publike me qeumlllim

teuml stimulimit teuml rritjes seuml konsumit respektivisht rritjen e keumlrkeseumls agregate Kjo ndodh kur

qeveria veumlren ngecje apo shtim teuml ngadalsheumlm ekonomik ose kur papuneumlsia eumlshteuml e larteuml

Keumlshtu me rritjen e shpenzimeve publike dhe shkurtimin e taksave individeumlve dhe firmave u

lihet njeuml sasi meuml e madhe parash peumlr trsquoi shfryteumlzuar neuml shpenzime konsumi ose investime Kjo

ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rritjen e puneumlsimit dhe shtimin ekonomikNdeumlrsa politika fiskale

shtreumlnguese do teuml thoteuml ulje e shpenzimeve publike dhe rritje e taksave Kur qeveria synon

uljen e keumlrkeseumls agregate peumlr teuml ngadaleumlsuar shtimin ekonomik apo uljen e inflacionit

peumlrcaktohet peumlr drejtimin e politikeumls fiskale shtreumlnguese Neumlpeumlrmjet politikeumls fiskale

shtreumlnguese ulet oferta e paraseuml e cila meuml tutje ul shpenzimet dhe keumlrkeseumln agregate Njeumlsoj

ulja e oferteumls seuml paraseuml beumlreuml presion edhe neuml ngritjen e ccedilmimeve teuml gjithmbarshme neuml

ekonomi Kur qeveria peumlrcaktohet peumlr politikeumln fiskale ajo beumlneuml paraprakisht vlereumlsimin e njeuml

numri teuml madh faktoreumlsh peumlrfshireuml dhe ecurineuml e variablave dhe indikatoreumlve kryesore

ekonomik dhe financiar peumlr shkak teuml ndikimit teuml tyre neuml shumeumln e teuml hyrave teuml grumbulluara

peumlrmes taksave me teuml cilat peumlrmbushen nevojat e financimit teuml programeve qeveritare

Njeuml ccedileumlshtje tjeteumlr me rendeumlsi peumlr qeverineuml eumlshteuml peumlrcaktimi lidhur me deficitin buxhetor pra a

do teuml mbulohen shpenzimet e rritura ose teuml pambuluara teuml qeveriseuml me financim nga huaja apo

peumlrmes emetimit teuml paraseuml (financimi monetareuml I deficitit) Vendimet lidhur me politikat fiskale

neuml maseuml teuml madhe varen nga konsideratat politike si besueshmeumlria dhe roli qeuml luan qeveria neuml

ekonomi por edhe nga reagimet publike lidhur me drejtimin dhe veprimet e qeveriseuml Vendimet

e tilla mund teuml ndikohen edhe nga faktoreumlt e jashteumlm qeuml do teuml thoteuml se qeveria duhet teuml merr

parasysh trendeumlt global ekonomik dhe politikat fiskale teuml vendeve tjera teuml cilat mund teuml keneuml

efekt neuml rialokacion teuml kompanive vendore peumlrmes beneficione fiskale

2 Objektivat e politikeumls fiskale

Neuml procesin e formulimit teuml politikeumls fiskale politikbeumlreumlsit peumlrcaktojneuml objektivat teuml cilat

synojneuml trsquoi realizojneuml dhe instrumentet me teuml cilat ato objektiva beumlhen teuml realizueshme duke iu

peumlrmbajtur detyrimisht principeve teuml menaxhimit fiskal si

a)transparenca lidhur me objektivat implementimin e politikeumls fiskale dhe publikimin e

llogarive publike

b) stabiliteti i procesit teuml beumlrjes seuml politikeumls fiskale

c) efikasiteti i ndikimit teuml politikeumls fiskale neuml ekonomi

d) peumlrgjegjeumlsia neuml menaxhimin e financave publike

e) efikasiteti i modelimit dhe implementimit teuml politikeumls fiskale

f) drejteumlsia (paaneumlsia) duke peumlrfshireuml ateuml ndeumlrmjet gjeneratave

Objektivat e politikeumls fiskale lidhen me rritjen e mireumlqenies seuml peumlrgjithshme shoqeumlrore si qeumlllim

pareumlsor i njeuml shoqeumlrie bashkeumlkohore Kjo mireumlqenie sigurohet veteumlm neuml kushtet e njeuml ambienti

qeuml e cileumlsojneuml stabiliteti ekonomik politik dhesocial Pra kur flasim peumlr objektivat e politikeumls

fiskale kemi parasysh

1) peumlrmbushjen e nevojave publike peumlrmes njeuml sistemi teuml sheumlndosheuml teuml financimit publik

2) realizimin e puneumlsimit teuml ploteuml

3) rritjen e normeumls seuml shtimit ekonomik

4) ruajtjen e stabilitetit teuml ccedilmimeve

5) stabilitetin e bilancit teuml pagesave

6) peumlrmireumlsimin e kushteve teuml puneumls duke peumlrfshireuml peumlrmireumlsimin e structures kualifikuese teuml

fuqiseuml puneumltore dhe peumlrparimin teknologjik

7) stimulimin e kursimeve

8) stimulimin e investimeve

9) rritjen e afteumlsiseuml konkurruese teuml produkteve dhe sheumlrbimeve vendore

10) rritjen e cileumlsiseuml seuml sheumlrbimeve neuml arsim dhe sheumlndeteumlsi

Realizimi i keumltyre objektivave varet nga afteumlsia e qeveriseuml peumlr bashkeumlrenditjen e tyre me

instrumentet fiskale peumlr teuml influencuar kompozicionin dhe nivelin e keumlrkeseumls agregate sakteumlsia

e analizave makroekonomike lidhur me trendeumlt e indikatoreumlve kryesoreuml ekonomik dhe

financiar rregullimi dhe marreumlveshjet institucionale peumlr koordinimin e politikave

makroekonomike

3 Instrumentet dhe efektet e politikeumls fiskale

Peumlrmes politikeumls fiskale shteti mund teuml ndikoj drejtpeumlrdrejteuml neuml ekonomi Kur ai vendos peumlr

taksat qeuml i grumbullon transfertat teuml mirat dhe sheumlrbimet qeuml i blen financimin deficitar neuml

fakt angazhohen neuml politikeumln fiskale Ccedilfareumldo ndryshimi neuml nivelin e keumltyre instrumenteve ka

efekt teuml drejtpeumlrdrejta neuml rrjedhat e peumlrgjithshme ekonomike Peumlrmes instrumenteve teuml

politikeumls fiskale ndikohet neuml puneumlsim dhe nivel teuml ccedilmimeve neuml rishpeumlrndarjen meuml teuml mireuml teuml teuml

ardhureumls dhe pasuriseuml neuml shtimin ekonomik neuml rritjen e kursimit neuml nivelin e investimeve neuml

ccedileumlshtjet e edukimit arsimit kultureuml dhe sheumlndeteumlsi

31 Veprimi i politikeumls fiskale neuml shtimin ekonomik

Masat e politikeumls fiskale mund teuml orientohen neuml peumlrballimin e veumlshtireumlsive afatshkurtra teuml

nxitura nga rrjedhat e deumlmshme neuml ekonomi dhe peumlrmireumlsimin e tyre respektivisht eliminimin

e shkaktareumlve teuml atyre rrjedhave dhe vendosjen e stabilitetit me masat e politikeumls stabilizuese

Peumlrveccedil neuml rrjedhat afatshkurtra politika fiskale mund teuml orientohen edhe neuml rritjen afatgjate teuml

BPV respektivisht teuml ardhureumls peumlr banor Neuml keumlteuml rast beumlhet fjaleuml peumlr normeumln e shtimit

ekonomik Rritja ekonomike matet kryesisht me rritjen e BPV brenda njeuml periudhe teuml caktuar

Kjo rritje do teuml thoteuml njeumlkoheumlsisht rritje e shpenzimeve dhe teuml ardhurave publike peumlrmireumlsim i

kushteve jeteumlsore dhe ngritje e standardit teuml jeteumls Me masat e politikeumls ekonomike dhe teuml

politikeumls fiskale tentohet arritja e njeuml norme optimale e matur e shtimit ekonomik e jo ajo

maksimale Norma maksimale arrihet me puneumlsim teuml ploteuml teuml teuml gjitheuml faktoreumlve teuml prodhimit

Por kjo do teuml ishte e pamundur neuml praktikeuml Me rastin e hartimit dhe formulimit teuml politikeumls

fiskale duhet marreuml parasysh edhe faktoreuml tjereuml si ruajtja e ambientit jeteumlsor Prandaj nuk

mund teuml beumlhet fjaleuml peumlr njeuml puneumlsim teuml ploteuml teuml teuml gjitheuml faktoreumlve teuml prodhimit neuml kushte

ideale Norma optimale e rritjes ekonomike do teuml thoteuml shfryteumlzim i faktoreumlve teuml prodhimit

duke marreuml parasysh edhe faktoreuml tjereuml me ndikim neuml interesat e peumlrgjithshme shoqeumlrore

Meqeuml BPV rritet me rritjen e angazhimit teuml faktoreumlve teuml prodhimit dhe me shfryteumlzim meuml teuml

mireuml teuml tyre ateumlhereuml ndeumlr masat e politikeumls fiskale neuml drejtim teuml nxitjes seuml shtimit ekonomik

mund teuml numeumlrohen ato qeuml kaneuml ndikim neuml rritjen e produktivitetit teuml puneumls dhe shfryteumlzimin

meuml teuml mireuml teuml kapitalit neuml peumlrparim teknologjik dhe shfryteumlzim meuml teuml mireuml teuml faktoreumlve teuml

prodhimit si

1048707 stimulimi i investimeve peumlrmes lehteumlsive tatimore

1048707 subvencionimi i sektoreumlve teuml ndrysheumlm ekonomik

1048707 rritja e investimeve teuml infrastruktureumls

1048707 nxitja dhe rritja e investimeve neuml keumlrkime edukim dhe trajnim

1048707 heqja e rregullimit teuml tepeumlrt i cili mund teuml pengoj zgjerimin e bizneseve

Debatet publike lidhur me shtimin ekonomik peumlrqendrohen kryesisht neuml masat

teuml cilat nxisin investimet uljen e deficitin buxhetor peumlr teuml rritur kursimet neuml vend

rritjen e shpenzimeve publike neuml edukim dhe reformimin e rregullimit shteteumlror

duke peumlrfshireuml rregullimin lidhur me mbrojtjen e ambientit peumlr shkak teuml kostos seuml

larteuml krahasuar me dobishmeumlrineuml

32 Veprimi i politikeumls fiskale neuml puneumlsim dhe nivelin e ccedilmimeve

Shteti dhe organet tjera publike ndash juridike disponojneuml me njeuml pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml teuml

ardhurave kombeumltare Ato paraqiten neuml aneumln e keumlrkeseumls neuml treg dhe drejtpeumlrdrejteuml blejneuml

mallra dhe paguajneuml peumlr sheumlrbimet qeuml i shfryteumlzojneuml njeumlsoj si dhe subjektet jopublike Nga teuml

ardhurat publike shteti paguan pensionet kompensimet neuml koheumln e papuneumlsiseuml dhe ndihma teuml

tjera sociale me teuml cilat ndikon neuml rritjen e fuqiseuml blereumlse teuml atyre qeuml i shfryteumlzojneuml keumlto pagesa

Keumlshtu shteti ndikon edhe indirekt neuml rritjen e keumlrkeseumls neuml treg Mireumlpo neuml rritjen e keumlrkeseumls

ndikon edhe ulja e ngarkeseumls tatimore teuml tatimpaguesve lehteumlsiteuml dhe peumlrjashtimet tatimore

Me uljen e ngarkeseumls tatimore rritet fuqia blereumlse e tatimpaguesve qeuml peumlr rezultat ka rritjen e

keumlrkeseumls agregate Neuml kushtet e puneumlsimit teuml ploteuml rritja e keumlrkeseumls agregate nuk ndikon neuml

rritjen e prodhimit dhe numrit teuml teuml puneumlsuarve Neuml keumlteuml rast rritja e keumlrkeseumls do teuml rezultonte

me rritjen e nivelit teuml ccedilmimeve Peumlr teuml penguar rritjen e nivelit teuml ccedilmimeve duhet teuml zvogeumllohet

keumlrkesa deri neuml nivelin e duhur (teuml oferteumls) Keumlrkesa agregate zvogeumllohet me reduktimin e

transfertave publike zvogeumllimin e aktiviteteve publike rritjen e ngarkeseumls tatimore dhe heqjen

e lehteumlsive dhe peumlrjashtimeve nga tatimi Teuml gjitha keumlto masa qeuml ndeumlrmerren me qeumlllim teuml

zvogeumllimit teuml shpenzimeve publike dhe rritjes seuml teuml ardhurave publike janeuml teuml njohura si masa teuml

politikeumls restriktive apo kontraktive fiskale Neumlse keumlrkesa agregate eumlshteuml meuml e vogeumll se oferta

prapeuml vjen deri te ndryshimi I nivelit teuml ccedilmimeve qeuml dmth ccedilmimet ulen Peumlr teuml vendosur

baraspesheumln shteti duhet trsquoi orienton politikat fiskale neuml rritjen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes

rritjes seuml shpenzimeve dhe uljes seuml teuml ardhurave publike Neuml radheumlt e shpenzimeve shteti rrit

dheumlniet sociale hap vende teuml reja pune rrit aktivitetin investues dhe zvogeumllon barreumln tatimore

Keumlto masa ndikojneuml neuml rritjen e fuqiseuml blereumlse teuml qytetareumlve e me keumlteuml edhe neuml rritjen e

keumlrkeseumls seuml peumlrgjithshme dhe njihen si masa teuml politikeumls ekspansive fiskale Ndeumlrsa masat

neutrale (konjukturale neutrale) teuml politikeumls fiskale kaneuml peumlr qeumlllim teuml ruajneuml puneumlsimin e ploteuml

dhe nivelin e duhur teuml ccedilmimeve Neuml keumlteuml rast shpenzimet publike duhet teuml caktohen neuml ateuml

meumlnyreuml qeuml keumlrkesa teuml mbetet e pandryshuar

Figura 1 Mbyllja e hendekut teuml ekspansionit

Hendeku i ekspansionit i cili shkaktohet nga rritja e tepeumlrt e keumlrkeseumls agregate mbyllet me

politikeuml fiskale shtreumlnguese duke shkurtuar shpenzimet publike peumlr teumlndikuar neuml reumlnien e

keumlrkeseumls agregate e cila meuml tutje ndikon neuml reumlnien e BPV dheuljen e nivelit teuml ccedilmimeve

Figura 2 Mbyllja e hendekut teuml recesionit

Hendeku i recesionit i cili shkaktohet nga keumlrkesa e pamjaftueshme mbyllet me ekspansion

fiskal i cili drejtpeumlrdrejteuml rrit keumlrkeseumln agregate dhe BPV deri neuml nivelin e puneumlsimit teuml ploteuml

(produktit potencial) Neuml procesin e implementimit teuml politikeumls ekspansive dhe restriktive

fiskale gjithnjeuml duhet pas parasysh veprimin e multiplikatorit dhe akseleratorit Multiplikatori i

shpenzimeve publike tregon sa hereuml rriten (zvogeumllohen) teuml ardhurat kur rriten (zvogeumllohen)

shpenzimet publike Keumlshtu neuml peumlrpjekjet peumlr uljen e papuneumlsiseuml dhe rritjen e keumlrkeseumls seuml

peumlrgjithshme shteti organizon puneuml publike neuml peumlrmasa teuml gjera Me hapjen e vendeve teuml reja

teuml puneumls dhe me realizimin e teuml ardhurave teuml teuml puneumlsuarve neuml keumlteuml sektor rritet keumlrkesa peumlr

produkte dhe sheumlrbime neuml treg Rritja e keumlrkeseumls ndikon neuml rritjen e prodhimit e kjo dmth

angazhim I fuqiseuml seuml re puneumltore teuml cileumlt me teuml ardhurat e realizuara prapeuml paraqiten neuml treg e

keumlshtu me radheuml Neuml keumlteuml rast beumlhet fjaleuml peumlr multiplikatorin me parashenjeuml pozitiveNeuml teuml

kundeumlrteumln neumlse me masat e politikeumls fiskale synohet ulja e keumlrkeseumls ateumlhereuml rritet ngarkesa

tatimore e cila ndikon neuml zvogeumllimin e fuqiseuml blereumlse e kjo shkakton zvogeumllimin e keumlrkeseumls qeuml

ka peumlr pasojeuml zvogeumllimin e prodhimit Zvogeumllimi I prodhimit automatikisht ndikon neuml zvogeumllimin

e numrit teuml teuml puneumlsuarve e kjo prapeuml zvogeumllon keumlrkeseumln Ky proces do teuml peumlrseumlritet derisa nuk

dobeumlsohen efektet e rritjes seuml ngarkeseumls tatimore Neuml keumlteuml rast kemi teuml beumljmeuml me

multiplikatorin me parashenjeuml negative Akseleratori tregon raportin midis vlereumls seuml

investimeve neto dhe rritjes seuml keumlrkeseumls Me ndihmeumln e shpenzimeve publike ploteumlsuese si

psh dheumlnia e kredive me kushte teuml mira dheumlnia e subvencioneve marrja e garancive shteti

ndikon neuml peumlrshpejtimin e aktivitetit teuml subjekteve ekonomike me qeumlllim teuml veumlnies seuml

baraspesheumls parciale Ky veprim neuml praktikeuml njihet si veprim i akseleratorit veprim induktiv i

shpenzimeve publike apo ndikim terciar i shpenzimeve publike Shteti ndikon neuml rritjen apo

zvogeumllimin e nivelit teuml puneumlsimit duke beumlreuml alokacionin e investimeve neuml veprimtari intensive

duke ofruar lehteumlsi tatimore ndeumlrmarrjeve teuml cilat angazhojneuml fuqi puneumltore shteseuml duke

zvogeumlluar barren tatimore personave qeuml merren me veprimtari prodhuese dhe sheumlrbyese e

tjereuml Peumlrmes shpenzimeve publike si instrument i politikeumls fiskale mund teuml ndikohet edhe neuml

peumlrmireumlsimin e struktureumls kualifikuese teuml papuneumlve peumlr teuml lehteumlsuar puneumlsimin e tyre pastaj

neuml zvogeumllimin e koheumlzgjatjes seuml puneumls seuml pensionisteumlve dhe honorareumlt me qeumlllim teuml hapjes seuml

vendeve teuml puneumls peumlr fuqi teuml re puneumltore

Nga figura veumlrehet qarteuml lidhmeumlria ndeumlrmjet keumltyre treguesve makroekonomik Kjo lidhshmeumlri

shprehet veccedilmas ndeumlrmjet papuneumlsiseuml dhe inflacionit dhe tregon se neuml periudhat e rritjes seuml

inflacionit papuneumlsia bie ndjesheumlm dhe e kundeumlrta neuml periudhat e uljes seuml inflacioni papuneumlsia

rritet Trendeumlt e papuneumlsiseuml dhe rritjes seuml produktit gjithashtu tregojneuml peumlr njeuml lidhje teuml ngushteuml

ndeumlrmjet vete Nga figura shihet se neuml periudhat e uljes seuml papuneumlsiseuml produkti sheumlnon

rritjendeumlrsa neuml periudhat e rritjes seuml papuneumlsiseuml produkti bie Ngjasheumlm tregohen edhe lidhjet

rritje e produktit-inflacion Nga figura shihet se ndryshimet e normeumls seuml rritjes seuml produktit i ka

diktuar ndryshimi neuml normeumln e inflacionit Megjitheumlse neuml disa periudha nuk veumlrehet korrelacion

i qarteuml ndeumlrmjet produktit dhe inflacionit Kjo mund teuml shpjegohen si peumlrshtatje e ngadalshme

neuml ndryshime teuml politikave monetare dhe fiskale por gjithsesi edhe teuml ecurive teuml pavolitshme

dhe politikave tjera ekonomike teuml cilat influencojneuml rritjen ekonomike dhe nivelin e ccedilmimeve

33 Veprimi i politikeumls fiskale neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhureumls dhe pasuriseuml

Peumlrmes politikeumls fiskale ndikohet neuml vendosjen e raporteve teuml deumlshiruara neuml fuqineuml ekonomike

teuml qytetareumlve Duhet theksuar se keumltu shteti nuk ka peumlr qeumlllim teuml ndikon neuml barabareumlsineuml e

qytetareumlve sa i peumlrket fuqiseuml ekonomike sepse kjo mund teuml keteuml pasoja neuml humbjen e

motivimit qeuml me puneuml meuml teuml mireuml e me peumlrpjekje meuml teuml meumldha dhe me peumlrgjegjeumlsi teuml madhe neuml

vendin e puneumls teuml realizohen teuml ardhura meuml teuml larta respektivisht pasuri Nga ky keumlndveumlshtrim

varen edhe masat teuml cilat duhet ndeumlrmarreuml peumlr vendosjen e raporteve teuml caktuara neuml teuml

ardhurat dhe pasurineuml Dallimet neuml larteumlsineuml e teuml ardhurave mund teuml zvogeumllohen peumlrmes

a) aplikimit teuml normave tatimore progresive neuml teuml ardhurat

b) lehteumlsive dhe peumlrjashtimeve nga barra tatimore e tatimpaguesve me teuml ardhura teuml uleumlta

c) aplikimit teuml tatimit diferencial neuml njeuml pjeseuml teuml teuml ardhurave ashtu qeuml tatimpaguesit me teuml

ardhura meuml teuml larta teuml ngarkohen me njeuml peumlrqindje meuml teuml madhe teuml tatimit

Neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave ndikohet edhe peumlrmes shpenzimeve publike si instrument i

politikeumls fiskale peumlrmes formave teuml cilat shtojneuml peumlrkujdesjen meuml teuml madhe ndaj kategorive me

teuml ardhura teuml uleumlta Me rastin e vlereumlsimit teuml masave gjithhereuml duhet marreuml parasysh ndikimi i

tatimeve indirekte Veprimet apo efektet regresive teuml keumltyre tatimeve janeuml meuml teuml meumldha sa meuml

i madh teuml jeteuml numri I produkteve dhe sheumlrbimeve teuml tatuara sa meuml e madhe teuml jeteuml ngarkesa

tatimore dhe sa meuml i vogeumll teuml jeteuml seleksionimi i produkteve dhe sheumlrbimeve neuml qarkullim

Neuml shpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml ndikohet peumlrmes keumltyre masave teuml politikeumls fiskale

a) aplikimi i tatimeve neuml trasheumlgimi dhe dhurata si dhe tatimi real neuml pasuri

b) ofrimi i ccedilmimeve meuml teuml uleumlta teuml materialit ndeumlrtimor peumlr kategorineuml me teuml ardhura teuml ulta

c) lirimi i peumlrkohsheumlm nga tatimi

d) shitja e parcelave tokeumlsore qeuml janeuml proneuml e shtetit me kushte teuml volitshme

e) dhe masa qeuml ndikojneuml neuml rritjen e kursimit

34 Efekte tjera teuml aplikimit teuml instrumenteve teuml politikeumls fiskale

Instrumentet e politikeumls fiskale mund teuml aplikohen edhe peumlr qeumlllime tjera si neuml fusheumln e

politikeumls seuml edukimit arsimimit peumlr qeumlllime demografike kulturore ndeumlrtimore sheumlndeteumlsore

dhe komerciale Shteti paraqitet si puneumldheumlneumls neuml ndeumlrmarrjet publike neuml administrateumln

publike neuml organet e ruajtjes seuml rendit dhe siguriseuml Peumlrmes politikeumls doganore shteti rrit

eksportin dhe zvogeumllon importin e me keumlteuml zvogeumllon deficitin neuml bilancin e pagesave dhe

peumlrmireumlson vlereumln e valuteumls kombeumltare Me politikeumln fiskale ndikohet edhe neuml zhvillimin

regjional dhe neuml peumlrmireumlsimin e struktureumls ekonomike

4 Konkluzion

Ndeumlrhyrja e shtetit neuml rrjedha ekonomike peumlrmes politikeumls fiskale arsyetohet me rregullimet e

beumlra neuml drejtim teuml meumlnjanimit teuml dukurive qeuml beumlhen pengeseuml peumlr ruajtjen e mireumlqenies seuml

peumlrgjithshme teuml shoqeumlriseuml Keumlto dukuri lidhen me veprimin joperfekt teuml tregut neuml mbrojtjen e

shtresave teuml varfra teuml shoqeumlriseuml krijimin e vendeve teuml puneumls evitimin e monopoleve dhe rritjen

e konkurrenceumls seuml mireumlfillteuml rishpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml e tjereuml Politika fiskale

peumlrbeumlneuml njeuml komponenteuml teuml politikeumls ekonomike shteteumlrore qeuml shfryteumlzohet peumlr qeumlllime

makroekonomike peumlr ta ndikuar nivelin e produktit puneumlsimit dhe ccedilmimeve Politika fiskale

shtreumlnguese aplikohet peumlr teuml mbyllur hendekun e ekspansionit neuml ateuml meumlnyreuml qeuml ndikohet neuml

uljen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes shkurtimit teuml shpenzimeve publike Ndeumlrsa hendeku i

recesionit mbyllet peumlrmes ekspansionit fiskal duke rritur shpenzimet publike peumlr teuml ndikuar neuml

rritjen e keumlrkeseumls agregate Ccedileumlshtja e deficitit buxhetor dhe mbulimi i tij peumlrbeumlneuml problem teuml

veccedilanteuml meqeuml lidhet drejtpeumlrdrejteuml me inflacionin si dukuri me efekte negative neuml ekonomi

dhe nivelin e kursimit teuml popullsiseuml i cili eumlshteuml i domosdosheumlm peumlr investime neuml teuml ardhmen

Jo rralleuml ngjan qeuml shteti del i paafteuml neuml drejtimin e politikeumls fiskale qofteuml peumlr shkak teuml

informacioneve jo teuml sakta apo parashikimeve teuml gabuara lidhur me efektet qeuml rezultojneuml nga

masat dhe veprimet e ndeumlrmarra peumlr arritjen e objektivave teuml politikeumls fillake Njeuml tjeteumlr arsye e

deumlshtimit eumlshteuml jokoordinimi i politikeumls fiskale me politikeumln monetare duke vepruar gjateuml gjitheuml

koheumls si ngulfateumls neuml rezultate teuml njeumlra tjetreumls

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KEumlNDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

nga Martin Hutsebaut

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti

Aktualisht qeveriteuml e vendeve teuml Ballkanit Pereumlndimor peumlrballen me probleme shumeuml teuml meumldha

financiare peumlr shkak teuml normave tepeumlr teuml uleumlta teuml puneumlsimit niveleve teuml larta teuml puneumls seuml

padeklaruar disiplineumls seuml uleumlt financiare dhe njeuml mungese teuml baraziseuml dhe efikasitetit neuml

ccedileumlshtjet tatimore Si rrjedhojeuml keumlto qeveri varen neuml njeuml shkalleuml teuml caktuar nga mbeumlshtetja e

institucioneve europiane dhe ndeumlrkombeumltare financiare peumlr caktimin e buxheteve teuml tyre Kjo

situateuml eumlshteuml e paqeumlndrueshme neuml planin afatgjateuml Qeumlllimi kryesor i keumltij dokumenti eumlshteuml

shqyrtimi i politikave tatimore dhe buxhetore neuml Europeuml nga pikeumlpamja e baraziseuml efikasitetit

dhe qeumlndrueshmeumlriseuml Gjithashtu do teuml shqyrtojmeuml meumlnyreumln sesi qeverisja e mireuml neuml ccedileumlshtjet

tatimore dhe lufta kundeumlr mashtrimit tatimor dhe evazionit tatimor mund teuml ndihmojeuml neuml

gjenerimin e teuml ardhurave teuml brendshme

2 OBJEKTIVAT E POLITIKEumlS TATIMORE

Teuml ardhurat e mjaftueshme tatimore janeuml teuml nevojshme peumlr teuml garantuar demokracineuml rendin

publik dhe funksionimin e sistemit ligjor Tatimi modern duhet teuml jeteuml meuml shumeuml sesa thjesht

burim teuml ardhurash peumlr funksionimin e shtetit tatimi duhet teuml garantojeuml gjithashtu qeuml

autoritetet publike teuml kontribuojneuml neuml meumlnyreuml aktive peumlr ndjekjen e synimeve teuml politikave

ekonomike sociale dhe mjedisore Njeuml rrjet i duhur rrugor njeuml sistem efikas i transportit publik

njeuml sheumlrbim modern sheumlndeteumlsor dhe ofrimi spitalor njeuml sistem i peumlrshtatsheumlm i politikave

arsimore teuml mbrojtjes mjedisore dhe puneumlsimit aktiv si dhe trajnimit profesional keumlrkojneuml

injektimin e dozave teuml meumldha teuml financave

publike

Gjithashtu tatimi eumlshteuml trampolineuml e reumlndeumlsishme peumlr njeuml rishpeumlrndarje teuml teuml ardhurave tek

qytetareumlt Garantimi i solidaritetit dhe kohezionit social neuml shoqeumlri keumlrkon transferime teuml

meumldha

sociale dhe nevoja tatimore peumlr teuml luajtur gjithashtu njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm

Meuml tej tatimi eumlshteuml njeuml instrument peumlr teuml ndikuar tek sjellja e njereumlzve peumlr shembull neuml fusheumln

mjedisore ose neuml lidhje me plakjen aktive (shpeumlrblimi neuml puneuml)

Politikat tatimore nuk duhet teuml jeneuml instrumente konkurrence peumlr qeveriteuml me qeumlllim

teumlrheqjen e

investimeve Politika teuml keumltij lloji ccedilojneuml neuml konkurrenceuml tatimore dhe deumlmtojneuml synimet bazeuml teuml

politikave tatimore

Njeuml parakusht kryesor peumlr arritjen e keumltyre objektivave teuml politikeumls tatimore eumlshteuml manaxhimi

efikas i burimeve publike operimi efektiv i sheumlrbimeve publike dhe ofrimi i sheumlrbimeve teuml

cileumlsiseuml peumlr konsumatoreumlt e keumltyre sheumlrbimeve

3 PARIMET TATIMORE

Politikat tatimore duhet teuml peumlrmbushin njeuml seumlreuml kriteresh teuml reumlndeumlsishme

Para seuml gjithash tatimet duhet trsquoi neumlnshtrohen marreumlveshjesujdiseuml me partnereumlt socialeuml neuml teuml

gjitha nivelet duke peumlrfshireuml edhe nivelin evropian Neuml veccedilanti neuml kuadrin e barreumls seuml reumlndeuml

tatimore teuml peumlrballuar prej tyre puneumltoreumlt deumlshirojneuml teuml keneuml fjaleumln e tyre neuml peumlrcaktimin e

politikeumls tatimore

Seuml dyti tatimet duhet teuml konceptohen neuml meumlnyreuml teuml drejteuml me qeumlllim qeuml teuml garantohet barazi e

taksave Aktualisht teuml ardhurat e puneumls tatohen shumeuml meuml tepeumlr neuml krahasim me konsumin

dhe teuml

ardhurat nga kapitali

Peumlr meuml tepeumlr puna e shpeumlrblyer me pageuml tatohet meuml shumeuml neuml krahasim me veteumlpuneumlsimin si

rezultat veccedilaneumlrisht i njeuml lirie veprimi teuml konsiderueshme qeuml geumlzohet nga teuml veteumlpuneumlsuarit dhe

aneumltareumlt e profesioneve neuml peumlrcaktimin e teuml ardhurave teuml tyre teuml tatueshme

Seuml treti e lidhur ngushteuml me ccedileumlshtjen e baraziseuml tatimore eumlshteuml ccedileumlshtja e efikasitetit tatimor

Nuk

eumlshteuml e mjaftueshme qeuml sistemi tatimor duhet teuml projektohet neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ai

gjithashtu

duhet teuml operojeuml me efektivitet dhe vendosja e taksave duhet teuml garantohet nga procedura qeuml

funksionojneuml realisht

Seuml kateumlrti tatimi duhet teuml jeteuml edhe funksional dmth masat tatimore duhet teuml konceptohen neuml

meumlnyreuml teuml tilleuml qeuml teuml ccedilojneuml neuml arritjen e qeumlllimeve teuml synuara

Seuml pesti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml i thjeshteuml dhe transparent i lehteuml peumlr trsquou administruar

duke

i dheumlneuml mundeumlsineuml autoriteteve tatimore teuml peumlrqendrojneuml peumlrpjekjet e tyre neuml puneumln e

verifikimit

dhe kontrollit Transparenca duhet teuml jeteuml e tilleuml qeuml trsquou japeuml mundeumlsineuml taksapaguesve teuml

kuptojneuml

logjikeumln dhe mekanizmat e sistemit

Seuml gjashti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml neuml peumlrputhje edhe me politikat e tjera teuml realizuara

Seuml shtati tatimi duhet teuml respektojeuml parimet e specificitetit dhe subsidiaritetit dometheumlneuml

secileumls

prej niveleve teuml ndryshme teuml qeveriseuml duhet trsquoi jepen kompetencat e veta peumlr vendosjen e

taksave

neuml peumlrputhje me peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre dhe natyreumln e problemeve Taksat qeuml prekin drejtpeumlrdrejt

ose qeuml preken drejtpeumlrdrejt nga sjellja e Shteteve teuml tjera Aneumltare duhet trsquoi neumlnshtrohet

rregullave

bazeuml teuml pranuara neuml nivel europian dhe ndeumlrkombeumltar Shembuj teuml keumltyre lloje taksash janeuml

peumlr

shembull taksat e korporatave dhe taksat peumlr teuml ardhurat nga kursimet (interesat dividendeumlt)

4 REumlNDEumlSIA E QEVERISJES SEuml MIREuml PUBLIKE NEuml CcedilEumlSHTJET TATIMORE DHE

BUXHETORE

Projektimi dhe zbatimi i suksessheumlm i njeuml sistemi teuml qeumlndruesheumlm tatimor keumlrkon praktika teuml

qeumlndrueshme dhe teuml konsoliduara teuml qeverisjes seuml buxhetit publik

Sipas Alex Matheson-it (OECD)1 qeverisja e mireuml i referohet para seuml gjithash kuadrove brenda

teuml cilave vendosen dhe ekzekutohen politikat publike jo politikave publike neuml vetvete

Qeverisja efektive publike duhet teuml ofrojeuml

- koherenceuml midis objektivave teuml ndryshme teuml politikave

- njeuml mjedis neuml teuml cilin njereumlzit trajtohen me drejteumlsi dhe barazi

Qeverisja e mireuml publike neuml fusheumln e buxhetimit publik dhe manaxhimit financiar keumlrkon

a) transparenceuml fiskale duke neumlnkuptuar njeuml proces teuml hapur fiskal (peumlr shembull me

informacion peumlr de-buxhetimin e shpenzimeve ose peumlr mandatet e dheumlna qeverive

neumlnqendrore) dhe informacion neuml lidhje me faktoreumlt ekonomikeuml teuml peumlrdorur peumlr krijimin e

buxhetit (shpesh qeveriteuml peumlrdorin llogaritje mjaft optimiste teuml zhvillimit ekonomik)

b) peumlrgjegjeumlsi duke neumlnkuptuar kontroll teuml pavarur peumlr shpenzimet manaxhimin financiar dhe

respektimin e procedurave (peumlr shembull prokurimi publik) me qeumlllim shmangien e abuzimit

teuml pushtetit nga individeuml ose grupe teuml caktuara

c) peumlrgjegjshmeumlri duke neumlnkuptuar kapacitet peumlr trsquou peumlrgjigjur neuml meumlnyreuml fleksibeumll ndaj

ndryshimeve teuml paparashikuara kombeumltare ose ndeumlrkombeumltare (peumlr shembull meuml teuml uleumlta sesa

rritja e parashikuar ekonomike)

d) teuml orientuara ndaj teuml ardhmes duke neumlnkuptuar marrjen teumlreumlsisht parasysh teuml kostove teuml

ardhshme (borxhi publik plakja e popullsiseuml) dhe duke njohur pasojat e ardhshme fiskale teuml

politikave aktuale (peumlr shembull neuml fusheumln e puneumlsimit publik) dhe sjelljen (peumlr shembull

degradimi mjedisor) me qeumlllim mosvendosjen e barrave teuml reumlnda ndaj brezave teuml ardhsheumlm

Qeverisja e mireuml neuml fusheumln e politikave buxhetore dhe tatimore - si neuml nivelin politik

institucional dhe burokratik - mund teuml funksionojeuml veteumlm neumlse ka njeuml kultureuml mbeumlshteteumlse peumlr

sjelljen neuml peumlrputhje me rregullat e orientuara drejt interesit publik

Arritja e keumlsaj kulture keumlrkon njeuml proces teuml gjateuml teuml vazhduesheumlm dhe gradual teuml ndryshimit neuml

qeumlndrime dhe vlera Neuml mungeseuml teuml njeuml kulture teuml tilleuml nuk do teuml keteuml besim tek qeveriteuml dhe do

teuml

jeteuml e veumlshtireuml peumlr teuml bindur qytetareumlt qeuml teuml paguajneuml taksat e keumlrkueshme

5 KUADRI EUROPIAN PEumlR POLITIKAT TATIMORE DHE BUXHETORE

1 Matheson A Qeverisje meuml e mireuml e sektorit publik arsyetimi peumlr reformeumln buxhetore dhe teuml

kontabilitetit neuml Vendet Pereumlndimorerdquo neuml

Modelet e Reformeumls seuml Kontabilitetit dhe Buxhetimit Publik OECD Revista peumlr Buxhetin Volumi

2 shtesa

Qeuml prej vitit 2008 Europa po peumlrballet me njeuml krizeuml financiare dhe ekonomike Ajo qeuml filloi si

krizeuml bankare u beuml shpejt krizeuml fiskale Neuml fillim shumica e qeverive teuml BE-seuml mobilizuan

burime teuml konsiderueshme financiare neumlpeumlrmjet programeve teuml stimujve ekonomikeuml (psh

investimet publike) dhe stabilizuesve automatikeuml (psh mireumlqenia sociale) peumlr politikat

kundeumlrciklike

Shpenzimet sociale u rriteumln ndeumlrsa teuml ardhurat (taksat dhe kontributet shoqeumlrore) u

zvogeumlluan Buxhetet publike peumlsuan stres teuml larteuml fiskal deficitet u rriteumln dhe borxhet

shpeumlrthyen

Neuml vitin 2009 deficiti i buxhetit ishte mesatarisht -68 neuml BE 27 (- 63 neuml Eurozoneuml) neuml vitin

2010 deficiti ishte mesatarisht 64 neuml BE 27 (6 neuml Eurozoneuml) Neuml periudheumln 2007 -2012

borxhi publik (si e PBB-seuml) u rrit mesatarisht me 243 pikeuml neuml BE 27 (dhe me 223 pikeuml

neuml Eurozoneuml)

Peumlr vitin 2013 Komisioni Europian pret qeuml niveli mesatar i borxhit neuml Eurozoneuml teuml rritet neuml 95

teuml PBB-seuml

BE (seuml bashku me Bankeumln Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndeumlrkombeumltar) reaguan

duke i dheumlneuml ndihmeuml vendeve neuml veumlshtireumlsi (neumlpeumlrmjet Sheumlrbimit teuml Stabilitetit Financiar

Europian- EFSF ndash dhe Mekanizmit teuml ardhsheumlm teuml Stabilitetit Europian (ESM) dhe veccedilaneumlrisht

me aneuml teuml prezantimit teuml qeverisjes seuml re ekonomike europiane (Tremujori Europian grupi me

gjashteuml elementeuml Pakti Euro- Plus dhe Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen) qeuml

rriti mbikeumlqyrjen europiane teuml zhvillimeve kombeumltare ekonomike dhe fiskale

Tremujori Europian synon koordinimin paraprak teuml politikave kombeumltare ekonomike dhe teuml

tregut teuml puneumls

Pakti Euro Plus synon teuml peumlrmireumlsojeuml konkurrueshmeumlrineuml dhe puneumlsimin buxhetet publike

situateumln financiare teuml sistemeve teuml sigurimeve shoqeumlrore dhe stabilitetin e sektorit financiar

Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marreumlveshja Europiane Fiskale

Traktati ndeumlrqeveritar i lidhur jashteuml kuadrit ligjor teuml BE-seuml eumlshteuml neumlnshkruar nga 25 Shtete

Aneumltare teuml BE-seuml (jo nga Mbreteumlria e Bashkuar dhe Republika Ccedileke) dhe eumlshteuml zbatuar qeuml nga

data 112013 Ky traktat prezanton rregullin e arteuml teuml buxhetit teuml balancuar

Dispozita teuml reumlndeumlsishme teuml keumltij Traktati peumlrfshijneuml

a) koordinimin detyrimi peumlr qeveriteuml qeuml teuml paraqesin diskutim paraprak peumlr ccedildo reformeuml

madhore teuml politikeumls ekonomike

b) qeverisjen risi institucionale si peumlr shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e

qeverisjes europiane

c) stabilitetin - buxhetet duhet teuml jeneuml teuml balancuara ose neuml tepriceuml

- deficiti i peumlrgjithsheumlm i buxhetit lt 3 e PBB-seuml dhe

- kufiri i deficitit strukturor prej 05 PBB-seuml (neumlse borxhi eumlshteuml lt 60 e PBB-seuml 1 e PBBseuml)

- borxhi publik lt 60 e PBB-seuml

-neumlse gt 60 shkurtimi vjetor 120 i tepriceumls

- neumlse deficiti eumlshteuml i tepeumlrt reformat strukturore vendosen nga KE

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

ulja e oferteumls seuml paraseuml beumlreuml presion edhe neuml ngritjen e ccedilmimeve teuml gjithmbarshme neuml

ekonomi Kur qeveria peumlrcaktohet peumlr politikeumln fiskale ajo beumlneuml paraprakisht vlereumlsimin e njeuml

numri teuml madh faktoreumlsh peumlrfshireuml dhe ecurineuml e variablave dhe indikatoreumlve kryesore

ekonomik dhe financiar peumlr shkak teuml ndikimit teuml tyre neuml shumeumln e teuml hyrave teuml grumbulluara

peumlrmes taksave me teuml cilat peumlrmbushen nevojat e financimit teuml programeve qeveritare

Njeuml ccedileumlshtje tjeteumlr me rendeumlsi peumlr qeverineuml eumlshteuml peumlrcaktimi lidhur me deficitin buxhetor pra a

do teuml mbulohen shpenzimet e rritura ose teuml pambuluara teuml qeveriseuml me financim nga huaja apo

peumlrmes emetimit teuml paraseuml (financimi monetareuml I deficitit) Vendimet lidhur me politikat fiskale

neuml maseuml teuml madhe varen nga konsideratat politike si besueshmeumlria dhe roli qeuml luan qeveria neuml

ekonomi por edhe nga reagimet publike lidhur me drejtimin dhe veprimet e qeveriseuml Vendimet

e tilla mund teuml ndikohen edhe nga faktoreumlt e jashteumlm qeuml do teuml thoteuml se qeveria duhet teuml merr

parasysh trendeumlt global ekonomik dhe politikat fiskale teuml vendeve tjera teuml cilat mund teuml keneuml

efekt neuml rialokacion teuml kompanive vendore peumlrmes beneficione fiskale

2 Objektivat e politikeumls fiskale

Neuml procesin e formulimit teuml politikeumls fiskale politikbeumlreumlsit peumlrcaktojneuml objektivat teuml cilat

synojneuml trsquoi realizojneuml dhe instrumentet me teuml cilat ato objektiva beumlhen teuml realizueshme duke iu

peumlrmbajtur detyrimisht principeve teuml menaxhimit fiskal si

a)transparenca lidhur me objektivat implementimin e politikeumls fiskale dhe publikimin e

llogarive publike

b) stabiliteti i procesit teuml beumlrjes seuml politikeumls fiskale

c) efikasiteti i ndikimit teuml politikeumls fiskale neuml ekonomi

d) peumlrgjegjeumlsia neuml menaxhimin e financave publike

e) efikasiteti i modelimit dhe implementimit teuml politikeumls fiskale

f) drejteumlsia (paaneumlsia) duke peumlrfshireuml ateuml ndeumlrmjet gjeneratave

Objektivat e politikeumls fiskale lidhen me rritjen e mireumlqenies seuml peumlrgjithshme shoqeumlrore si qeumlllim

pareumlsor i njeuml shoqeumlrie bashkeumlkohore Kjo mireumlqenie sigurohet veteumlm neuml kushtet e njeuml ambienti

qeuml e cileumlsojneuml stabiliteti ekonomik politik dhesocial Pra kur flasim peumlr objektivat e politikeumls

fiskale kemi parasysh

1) peumlrmbushjen e nevojave publike peumlrmes njeuml sistemi teuml sheumlndosheuml teuml financimit publik

2) realizimin e puneumlsimit teuml ploteuml

3) rritjen e normeumls seuml shtimit ekonomik

4) ruajtjen e stabilitetit teuml ccedilmimeve

5) stabilitetin e bilancit teuml pagesave

6) peumlrmireumlsimin e kushteve teuml puneumls duke peumlrfshireuml peumlrmireumlsimin e structures kualifikuese teuml

fuqiseuml puneumltore dhe peumlrparimin teknologjik

7) stimulimin e kursimeve

8) stimulimin e investimeve

9) rritjen e afteumlsiseuml konkurruese teuml produkteve dhe sheumlrbimeve vendore

10) rritjen e cileumlsiseuml seuml sheumlrbimeve neuml arsim dhe sheumlndeteumlsi

Realizimi i keumltyre objektivave varet nga afteumlsia e qeveriseuml peumlr bashkeumlrenditjen e tyre me

instrumentet fiskale peumlr teuml influencuar kompozicionin dhe nivelin e keumlrkeseumls agregate sakteumlsia

e analizave makroekonomike lidhur me trendeumlt e indikatoreumlve kryesoreuml ekonomik dhe

financiar rregullimi dhe marreumlveshjet institucionale peumlr koordinimin e politikave

makroekonomike

3 Instrumentet dhe efektet e politikeumls fiskale

Peumlrmes politikeumls fiskale shteti mund teuml ndikoj drejtpeumlrdrejteuml neuml ekonomi Kur ai vendos peumlr

taksat qeuml i grumbullon transfertat teuml mirat dhe sheumlrbimet qeuml i blen financimin deficitar neuml

fakt angazhohen neuml politikeumln fiskale Ccedilfareumldo ndryshimi neuml nivelin e keumltyre instrumenteve ka

efekt teuml drejtpeumlrdrejta neuml rrjedhat e peumlrgjithshme ekonomike Peumlrmes instrumenteve teuml

politikeumls fiskale ndikohet neuml puneumlsim dhe nivel teuml ccedilmimeve neuml rishpeumlrndarjen meuml teuml mireuml teuml teuml

ardhureumls dhe pasuriseuml neuml shtimin ekonomik neuml rritjen e kursimit neuml nivelin e investimeve neuml

ccedileumlshtjet e edukimit arsimit kultureuml dhe sheumlndeteumlsi

31 Veprimi i politikeumls fiskale neuml shtimin ekonomik

Masat e politikeumls fiskale mund teuml orientohen neuml peumlrballimin e veumlshtireumlsive afatshkurtra teuml

nxitura nga rrjedhat e deumlmshme neuml ekonomi dhe peumlrmireumlsimin e tyre respektivisht eliminimin

e shkaktareumlve teuml atyre rrjedhave dhe vendosjen e stabilitetit me masat e politikeumls stabilizuese

Peumlrveccedil neuml rrjedhat afatshkurtra politika fiskale mund teuml orientohen edhe neuml rritjen afatgjate teuml

BPV respektivisht teuml ardhureumls peumlr banor Neuml keumlteuml rast beumlhet fjaleuml peumlr normeumln e shtimit

ekonomik Rritja ekonomike matet kryesisht me rritjen e BPV brenda njeuml periudhe teuml caktuar

Kjo rritje do teuml thoteuml njeumlkoheumlsisht rritje e shpenzimeve dhe teuml ardhurave publike peumlrmireumlsim i

kushteve jeteumlsore dhe ngritje e standardit teuml jeteumls Me masat e politikeumls ekonomike dhe teuml

politikeumls fiskale tentohet arritja e njeuml norme optimale e matur e shtimit ekonomik e jo ajo

maksimale Norma maksimale arrihet me puneumlsim teuml ploteuml teuml teuml gjitheuml faktoreumlve teuml prodhimit

Por kjo do teuml ishte e pamundur neuml praktikeuml Me rastin e hartimit dhe formulimit teuml politikeumls

fiskale duhet marreuml parasysh edhe faktoreuml tjereuml si ruajtja e ambientit jeteumlsor Prandaj nuk

mund teuml beumlhet fjaleuml peumlr njeuml puneumlsim teuml ploteuml teuml teuml gjitheuml faktoreumlve teuml prodhimit neuml kushte

ideale Norma optimale e rritjes ekonomike do teuml thoteuml shfryteumlzim i faktoreumlve teuml prodhimit

duke marreuml parasysh edhe faktoreuml tjereuml me ndikim neuml interesat e peumlrgjithshme shoqeumlrore

Meqeuml BPV rritet me rritjen e angazhimit teuml faktoreumlve teuml prodhimit dhe me shfryteumlzim meuml teuml

mireuml teuml tyre ateumlhereuml ndeumlr masat e politikeumls fiskale neuml drejtim teuml nxitjes seuml shtimit ekonomik

mund teuml numeumlrohen ato qeuml kaneuml ndikim neuml rritjen e produktivitetit teuml puneumls dhe shfryteumlzimin

meuml teuml mireuml teuml kapitalit neuml peumlrparim teknologjik dhe shfryteumlzim meuml teuml mireuml teuml faktoreumlve teuml

prodhimit si

1048707 stimulimi i investimeve peumlrmes lehteumlsive tatimore

1048707 subvencionimi i sektoreumlve teuml ndrysheumlm ekonomik

1048707 rritja e investimeve teuml infrastruktureumls

1048707 nxitja dhe rritja e investimeve neuml keumlrkime edukim dhe trajnim

1048707 heqja e rregullimit teuml tepeumlrt i cili mund teuml pengoj zgjerimin e bizneseve

Debatet publike lidhur me shtimin ekonomik peumlrqendrohen kryesisht neuml masat

teuml cilat nxisin investimet uljen e deficitin buxhetor peumlr teuml rritur kursimet neuml vend

rritjen e shpenzimeve publike neuml edukim dhe reformimin e rregullimit shteteumlror

duke peumlrfshireuml rregullimin lidhur me mbrojtjen e ambientit peumlr shkak teuml kostos seuml

larteuml krahasuar me dobishmeumlrineuml

32 Veprimi i politikeumls fiskale neuml puneumlsim dhe nivelin e ccedilmimeve

Shteti dhe organet tjera publike ndash juridike disponojneuml me njeuml pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml teuml

ardhurave kombeumltare Ato paraqiten neuml aneumln e keumlrkeseumls neuml treg dhe drejtpeumlrdrejteuml blejneuml

mallra dhe paguajneuml peumlr sheumlrbimet qeuml i shfryteumlzojneuml njeumlsoj si dhe subjektet jopublike Nga teuml

ardhurat publike shteti paguan pensionet kompensimet neuml koheumln e papuneumlsiseuml dhe ndihma teuml

tjera sociale me teuml cilat ndikon neuml rritjen e fuqiseuml blereumlse teuml atyre qeuml i shfryteumlzojneuml keumlto pagesa

Keumlshtu shteti ndikon edhe indirekt neuml rritjen e keumlrkeseumls neuml treg Mireumlpo neuml rritjen e keumlrkeseumls

ndikon edhe ulja e ngarkeseumls tatimore teuml tatimpaguesve lehteumlsiteuml dhe peumlrjashtimet tatimore

Me uljen e ngarkeseumls tatimore rritet fuqia blereumlse e tatimpaguesve qeuml peumlr rezultat ka rritjen e

keumlrkeseumls agregate Neuml kushtet e puneumlsimit teuml ploteuml rritja e keumlrkeseumls agregate nuk ndikon neuml

rritjen e prodhimit dhe numrit teuml teuml puneumlsuarve Neuml keumlteuml rast rritja e keumlrkeseumls do teuml rezultonte

me rritjen e nivelit teuml ccedilmimeve Peumlr teuml penguar rritjen e nivelit teuml ccedilmimeve duhet teuml zvogeumllohet

keumlrkesa deri neuml nivelin e duhur (teuml oferteumls) Keumlrkesa agregate zvogeumllohet me reduktimin e

transfertave publike zvogeumllimin e aktiviteteve publike rritjen e ngarkeseumls tatimore dhe heqjen

e lehteumlsive dhe peumlrjashtimeve nga tatimi Teuml gjitha keumlto masa qeuml ndeumlrmerren me qeumlllim teuml

zvogeumllimit teuml shpenzimeve publike dhe rritjes seuml teuml ardhurave publike janeuml teuml njohura si masa teuml

politikeumls restriktive apo kontraktive fiskale Neumlse keumlrkesa agregate eumlshteuml meuml e vogeumll se oferta

prapeuml vjen deri te ndryshimi I nivelit teuml ccedilmimeve qeuml dmth ccedilmimet ulen Peumlr teuml vendosur

baraspesheumln shteti duhet trsquoi orienton politikat fiskale neuml rritjen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes

rritjes seuml shpenzimeve dhe uljes seuml teuml ardhurave publike Neuml radheumlt e shpenzimeve shteti rrit

dheumlniet sociale hap vende teuml reja pune rrit aktivitetin investues dhe zvogeumllon barreumln tatimore

Keumlto masa ndikojneuml neuml rritjen e fuqiseuml blereumlse teuml qytetareumlve e me keumlteuml edhe neuml rritjen e

keumlrkeseumls seuml peumlrgjithshme dhe njihen si masa teuml politikeumls ekspansive fiskale Ndeumlrsa masat

neutrale (konjukturale neutrale) teuml politikeumls fiskale kaneuml peumlr qeumlllim teuml ruajneuml puneumlsimin e ploteuml

dhe nivelin e duhur teuml ccedilmimeve Neuml keumlteuml rast shpenzimet publike duhet teuml caktohen neuml ateuml

meumlnyreuml qeuml keumlrkesa teuml mbetet e pandryshuar

Figura 1 Mbyllja e hendekut teuml ekspansionit

Hendeku i ekspansionit i cili shkaktohet nga rritja e tepeumlrt e keumlrkeseumls agregate mbyllet me

politikeuml fiskale shtreumlnguese duke shkurtuar shpenzimet publike peumlr teumlndikuar neuml reumlnien e

keumlrkeseumls agregate e cila meuml tutje ndikon neuml reumlnien e BPV dheuljen e nivelit teuml ccedilmimeve

Figura 2 Mbyllja e hendekut teuml recesionit

Hendeku i recesionit i cili shkaktohet nga keumlrkesa e pamjaftueshme mbyllet me ekspansion

fiskal i cili drejtpeumlrdrejteuml rrit keumlrkeseumln agregate dhe BPV deri neuml nivelin e puneumlsimit teuml ploteuml

(produktit potencial) Neuml procesin e implementimit teuml politikeumls ekspansive dhe restriktive

fiskale gjithnjeuml duhet pas parasysh veprimin e multiplikatorit dhe akseleratorit Multiplikatori i

shpenzimeve publike tregon sa hereuml rriten (zvogeumllohen) teuml ardhurat kur rriten (zvogeumllohen)

shpenzimet publike Keumlshtu neuml peumlrpjekjet peumlr uljen e papuneumlsiseuml dhe rritjen e keumlrkeseumls seuml

peumlrgjithshme shteti organizon puneuml publike neuml peumlrmasa teuml gjera Me hapjen e vendeve teuml reja

teuml puneumls dhe me realizimin e teuml ardhurave teuml teuml puneumlsuarve neuml keumlteuml sektor rritet keumlrkesa peumlr

produkte dhe sheumlrbime neuml treg Rritja e keumlrkeseumls ndikon neuml rritjen e prodhimit e kjo dmth

angazhim I fuqiseuml seuml re puneumltore teuml cileumlt me teuml ardhurat e realizuara prapeuml paraqiten neuml treg e

keumlshtu me radheuml Neuml keumlteuml rast beumlhet fjaleuml peumlr multiplikatorin me parashenjeuml pozitiveNeuml teuml

kundeumlrteumln neumlse me masat e politikeumls fiskale synohet ulja e keumlrkeseumls ateumlhereuml rritet ngarkesa

tatimore e cila ndikon neuml zvogeumllimin e fuqiseuml blereumlse e kjo shkakton zvogeumllimin e keumlrkeseumls qeuml

ka peumlr pasojeuml zvogeumllimin e prodhimit Zvogeumllimi I prodhimit automatikisht ndikon neuml zvogeumllimin

e numrit teuml teuml puneumlsuarve e kjo prapeuml zvogeumllon keumlrkeseumln Ky proces do teuml peumlrseumlritet derisa nuk

dobeumlsohen efektet e rritjes seuml ngarkeseumls tatimore Neuml keumlteuml rast kemi teuml beumljmeuml me

multiplikatorin me parashenjeuml negative Akseleratori tregon raportin midis vlereumls seuml

investimeve neto dhe rritjes seuml keumlrkeseumls Me ndihmeumln e shpenzimeve publike ploteumlsuese si

psh dheumlnia e kredive me kushte teuml mira dheumlnia e subvencioneve marrja e garancive shteti

ndikon neuml peumlrshpejtimin e aktivitetit teuml subjekteve ekonomike me qeumlllim teuml veumlnies seuml

baraspesheumls parciale Ky veprim neuml praktikeuml njihet si veprim i akseleratorit veprim induktiv i

shpenzimeve publike apo ndikim terciar i shpenzimeve publike Shteti ndikon neuml rritjen apo

zvogeumllimin e nivelit teuml puneumlsimit duke beumlreuml alokacionin e investimeve neuml veprimtari intensive

duke ofruar lehteumlsi tatimore ndeumlrmarrjeve teuml cilat angazhojneuml fuqi puneumltore shteseuml duke

zvogeumlluar barren tatimore personave qeuml merren me veprimtari prodhuese dhe sheumlrbyese e

tjereuml Peumlrmes shpenzimeve publike si instrument i politikeumls fiskale mund teuml ndikohet edhe neuml

peumlrmireumlsimin e struktureumls kualifikuese teuml papuneumlve peumlr teuml lehteumlsuar puneumlsimin e tyre pastaj

neuml zvogeumllimin e koheumlzgjatjes seuml puneumls seuml pensionisteumlve dhe honorareumlt me qeumlllim teuml hapjes seuml

vendeve teuml puneumls peumlr fuqi teuml re puneumltore

Nga figura veumlrehet qarteuml lidhmeumlria ndeumlrmjet keumltyre treguesve makroekonomik Kjo lidhshmeumlri

shprehet veccedilmas ndeumlrmjet papuneumlsiseuml dhe inflacionit dhe tregon se neuml periudhat e rritjes seuml

inflacionit papuneumlsia bie ndjesheumlm dhe e kundeumlrta neuml periudhat e uljes seuml inflacioni papuneumlsia

rritet Trendeumlt e papuneumlsiseuml dhe rritjes seuml produktit gjithashtu tregojneuml peumlr njeuml lidhje teuml ngushteuml

ndeumlrmjet vete Nga figura shihet se neuml periudhat e uljes seuml papuneumlsiseuml produkti sheumlnon

rritjendeumlrsa neuml periudhat e rritjes seuml papuneumlsiseuml produkti bie Ngjasheumlm tregohen edhe lidhjet

rritje e produktit-inflacion Nga figura shihet se ndryshimet e normeumls seuml rritjes seuml produktit i ka

diktuar ndryshimi neuml normeumln e inflacionit Megjitheumlse neuml disa periudha nuk veumlrehet korrelacion

i qarteuml ndeumlrmjet produktit dhe inflacionit Kjo mund teuml shpjegohen si peumlrshtatje e ngadalshme

neuml ndryshime teuml politikave monetare dhe fiskale por gjithsesi edhe teuml ecurive teuml pavolitshme

dhe politikave tjera ekonomike teuml cilat influencojneuml rritjen ekonomike dhe nivelin e ccedilmimeve

33 Veprimi i politikeumls fiskale neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhureumls dhe pasuriseuml

Peumlrmes politikeumls fiskale ndikohet neuml vendosjen e raporteve teuml deumlshiruara neuml fuqineuml ekonomike

teuml qytetareumlve Duhet theksuar se keumltu shteti nuk ka peumlr qeumlllim teuml ndikon neuml barabareumlsineuml e

qytetareumlve sa i peumlrket fuqiseuml ekonomike sepse kjo mund teuml keteuml pasoja neuml humbjen e

motivimit qeuml me puneuml meuml teuml mireuml e me peumlrpjekje meuml teuml meumldha dhe me peumlrgjegjeumlsi teuml madhe neuml

vendin e puneumls teuml realizohen teuml ardhura meuml teuml larta respektivisht pasuri Nga ky keumlndveumlshtrim

varen edhe masat teuml cilat duhet ndeumlrmarreuml peumlr vendosjen e raporteve teuml caktuara neuml teuml

ardhurat dhe pasurineuml Dallimet neuml larteumlsineuml e teuml ardhurave mund teuml zvogeumllohen peumlrmes

a) aplikimit teuml normave tatimore progresive neuml teuml ardhurat

b) lehteumlsive dhe peumlrjashtimeve nga barra tatimore e tatimpaguesve me teuml ardhura teuml uleumlta

c) aplikimit teuml tatimit diferencial neuml njeuml pjeseuml teuml teuml ardhurave ashtu qeuml tatimpaguesit me teuml

ardhura meuml teuml larta teuml ngarkohen me njeuml peumlrqindje meuml teuml madhe teuml tatimit

Neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave ndikohet edhe peumlrmes shpenzimeve publike si instrument i

politikeumls fiskale peumlrmes formave teuml cilat shtojneuml peumlrkujdesjen meuml teuml madhe ndaj kategorive me

teuml ardhura teuml uleumlta Me rastin e vlereumlsimit teuml masave gjithhereuml duhet marreuml parasysh ndikimi i

tatimeve indirekte Veprimet apo efektet regresive teuml keumltyre tatimeve janeuml meuml teuml meumldha sa meuml

i madh teuml jeteuml numri I produkteve dhe sheumlrbimeve teuml tatuara sa meuml e madhe teuml jeteuml ngarkesa

tatimore dhe sa meuml i vogeumll teuml jeteuml seleksionimi i produkteve dhe sheumlrbimeve neuml qarkullim

Neuml shpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml ndikohet peumlrmes keumltyre masave teuml politikeumls fiskale

a) aplikimi i tatimeve neuml trasheumlgimi dhe dhurata si dhe tatimi real neuml pasuri

b) ofrimi i ccedilmimeve meuml teuml uleumlta teuml materialit ndeumlrtimor peumlr kategorineuml me teuml ardhura teuml ulta

c) lirimi i peumlrkohsheumlm nga tatimi

d) shitja e parcelave tokeumlsore qeuml janeuml proneuml e shtetit me kushte teuml volitshme

e) dhe masa qeuml ndikojneuml neuml rritjen e kursimit

34 Efekte tjera teuml aplikimit teuml instrumenteve teuml politikeumls fiskale

Instrumentet e politikeumls fiskale mund teuml aplikohen edhe peumlr qeumlllime tjera si neuml fusheumln e

politikeumls seuml edukimit arsimimit peumlr qeumlllime demografike kulturore ndeumlrtimore sheumlndeteumlsore

dhe komerciale Shteti paraqitet si puneumldheumlneumls neuml ndeumlrmarrjet publike neuml administrateumln

publike neuml organet e ruajtjes seuml rendit dhe siguriseuml Peumlrmes politikeumls doganore shteti rrit

eksportin dhe zvogeumllon importin e me keumlteuml zvogeumllon deficitin neuml bilancin e pagesave dhe

peumlrmireumlson vlereumln e valuteumls kombeumltare Me politikeumln fiskale ndikohet edhe neuml zhvillimin

regjional dhe neuml peumlrmireumlsimin e struktureumls ekonomike

4 Konkluzion

Ndeumlrhyrja e shtetit neuml rrjedha ekonomike peumlrmes politikeumls fiskale arsyetohet me rregullimet e

beumlra neuml drejtim teuml meumlnjanimit teuml dukurive qeuml beumlhen pengeseuml peumlr ruajtjen e mireumlqenies seuml

peumlrgjithshme teuml shoqeumlriseuml Keumlto dukuri lidhen me veprimin joperfekt teuml tregut neuml mbrojtjen e

shtresave teuml varfra teuml shoqeumlriseuml krijimin e vendeve teuml puneumls evitimin e monopoleve dhe rritjen

e konkurrenceumls seuml mireumlfillteuml rishpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml e tjereuml Politika fiskale

peumlrbeumlneuml njeuml komponenteuml teuml politikeumls ekonomike shteteumlrore qeuml shfryteumlzohet peumlr qeumlllime

makroekonomike peumlr ta ndikuar nivelin e produktit puneumlsimit dhe ccedilmimeve Politika fiskale

shtreumlnguese aplikohet peumlr teuml mbyllur hendekun e ekspansionit neuml ateuml meumlnyreuml qeuml ndikohet neuml

uljen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes shkurtimit teuml shpenzimeve publike Ndeumlrsa hendeku i

recesionit mbyllet peumlrmes ekspansionit fiskal duke rritur shpenzimet publike peumlr teuml ndikuar neuml

rritjen e keumlrkeseumls agregate Ccedileumlshtja e deficitit buxhetor dhe mbulimi i tij peumlrbeumlneuml problem teuml

veccedilanteuml meqeuml lidhet drejtpeumlrdrejteuml me inflacionin si dukuri me efekte negative neuml ekonomi

dhe nivelin e kursimit teuml popullsiseuml i cili eumlshteuml i domosdosheumlm peumlr investime neuml teuml ardhmen

Jo rralleuml ngjan qeuml shteti del i paafteuml neuml drejtimin e politikeumls fiskale qofteuml peumlr shkak teuml

informacioneve jo teuml sakta apo parashikimeve teuml gabuara lidhur me efektet qeuml rezultojneuml nga

masat dhe veprimet e ndeumlrmarra peumlr arritjen e objektivave teuml politikeumls fillake Njeuml tjeteumlr arsye e

deumlshtimit eumlshteuml jokoordinimi i politikeumls fiskale me politikeumln monetare duke vepruar gjateuml gjitheuml

koheumls si ngulfateumls neuml rezultate teuml njeumlra tjetreumls

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KEumlNDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

nga Martin Hutsebaut

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti

Aktualisht qeveriteuml e vendeve teuml Ballkanit Pereumlndimor peumlrballen me probleme shumeuml teuml meumldha

financiare peumlr shkak teuml normave tepeumlr teuml uleumlta teuml puneumlsimit niveleve teuml larta teuml puneumls seuml

padeklaruar disiplineumls seuml uleumlt financiare dhe njeuml mungese teuml baraziseuml dhe efikasitetit neuml

ccedileumlshtjet tatimore Si rrjedhojeuml keumlto qeveri varen neuml njeuml shkalleuml teuml caktuar nga mbeumlshtetja e

institucioneve europiane dhe ndeumlrkombeumltare financiare peumlr caktimin e buxheteve teuml tyre Kjo

situateuml eumlshteuml e paqeumlndrueshme neuml planin afatgjateuml Qeumlllimi kryesor i keumltij dokumenti eumlshteuml

shqyrtimi i politikave tatimore dhe buxhetore neuml Europeuml nga pikeumlpamja e baraziseuml efikasitetit

dhe qeumlndrueshmeumlriseuml Gjithashtu do teuml shqyrtojmeuml meumlnyreumln sesi qeverisja e mireuml neuml ccedileumlshtjet

tatimore dhe lufta kundeumlr mashtrimit tatimor dhe evazionit tatimor mund teuml ndihmojeuml neuml

gjenerimin e teuml ardhurave teuml brendshme

2 OBJEKTIVAT E POLITIKEumlS TATIMORE

Teuml ardhurat e mjaftueshme tatimore janeuml teuml nevojshme peumlr teuml garantuar demokracineuml rendin

publik dhe funksionimin e sistemit ligjor Tatimi modern duhet teuml jeteuml meuml shumeuml sesa thjesht

burim teuml ardhurash peumlr funksionimin e shtetit tatimi duhet teuml garantojeuml gjithashtu qeuml

autoritetet publike teuml kontribuojneuml neuml meumlnyreuml aktive peumlr ndjekjen e synimeve teuml politikave

ekonomike sociale dhe mjedisore Njeuml rrjet i duhur rrugor njeuml sistem efikas i transportit publik

njeuml sheumlrbim modern sheumlndeteumlsor dhe ofrimi spitalor njeuml sistem i peumlrshtatsheumlm i politikave

arsimore teuml mbrojtjes mjedisore dhe puneumlsimit aktiv si dhe trajnimit profesional keumlrkojneuml

injektimin e dozave teuml meumldha teuml financave

publike

Gjithashtu tatimi eumlshteuml trampolineuml e reumlndeumlsishme peumlr njeuml rishpeumlrndarje teuml teuml ardhurave tek

qytetareumlt Garantimi i solidaritetit dhe kohezionit social neuml shoqeumlri keumlrkon transferime teuml

meumldha

sociale dhe nevoja tatimore peumlr teuml luajtur gjithashtu njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm

Meuml tej tatimi eumlshteuml njeuml instrument peumlr teuml ndikuar tek sjellja e njereumlzve peumlr shembull neuml fusheumln

mjedisore ose neuml lidhje me plakjen aktive (shpeumlrblimi neuml puneuml)

Politikat tatimore nuk duhet teuml jeneuml instrumente konkurrence peumlr qeveriteuml me qeumlllim

teumlrheqjen e

investimeve Politika teuml keumltij lloji ccedilojneuml neuml konkurrenceuml tatimore dhe deumlmtojneuml synimet bazeuml teuml

politikave tatimore

Njeuml parakusht kryesor peumlr arritjen e keumltyre objektivave teuml politikeumls tatimore eumlshteuml manaxhimi

efikas i burimeve publike operimi efektiv i sheumlrbimeve publike dhe ofrimi i sheumlrbimeve teuml

cileumlsiseuml peumlr konsumatoreumlt e keumltyre sheumlrbimeve

3 PARIMET TATIMORE

Politikat tatimore duhet teuml peumlrmbushin njeuml seumlreuml kriteresh teuml reumlndeumlsishme

Para seuml gjithash tatimet duhet trsquoi neumlnshtrohen marreumlveshjesujdiseuml me partnereumlt socialeuml neuml teuml

gjitha nivelet duke peumlrfshireuml edhe nivelin evropian Neuml veccedilanti neuml kuadrin e barreumls seuml reumlndeuml

tatimore teuml peumlrballuar prej tyre puneumltoreumlt deumlshirojneuml teuml keneuml fjaleumln e tyre neuml peumlrcaktimin e

politikeumls tatimore

Seuml dyti tatimet duhet teuml konceptohen neuml meumlnyreuml teuml drejteuml me qeumlllim qeuml teuml garantohet barazi e

taksave Aktualisht teuml ardhurat e puneumls tatohen shumeuml meuml tepeumlr neuml krahasim me konsumin

dhe teuml

ardhurat nga kapitali

Peumlr meuml tepeumlr puna e shpeumlrblyer me pageuml tatohet meuml shumeuml neuml krahasim me veteumlpuneumlsimin si

rezultat veccedilaneumlrisht i njeuml lirie veprimi teuml konsiderueshme qeuml geumlzohet nga teuml veteumlpuneumlsuarit dhe

aneumltareumlt e profesioneve neuml peumlrcaktimin e teuml ardhurave teuml tyre teuml tatueshme

Seuml treti e lidhur ngushteuml me ccedileumlshtjen e baraziseuml tatimore eumlshteuml ccedileumlshtja e efikasitetit tatimor

Nuk

eumlshteuml e mjaftueshme qeuml sistemi tatimor duhet teuml projektohet neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ai

gjithashtu

duhet teuml operojeuml me efektivitet dhe vendosja e taksave duhet teuml garantohet nga procedura qeuml

funksionojneuml realisht

Seuml kateumlrti tatimi duhet teuml jeteuml edhe funksional dmth masat tatimore duhet teuml konceptohen neuml

meumlnyreuml teuml tilleuml qeuml teuml ccedilojneuml neuml arritjen e qeumlllimeve teuml synuara

Seuml pesti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml i thjeshteuml dhe transparent i lehteuml peumlr trsquou administruar

duke

i dheumlneuml mundeumlsineuml autoriteteve tatimore teuml peumlrqendrojneuml peumlrpjekjet e tyre neuml puneumln e

verifikimit

dhe kontrollit Transparenca duhet teuml jeteuml e tilleuml qeuml trsquou japeuml mundeumlsineuml taksapaguesve teuml

kuptojneuml

logjikeumln dhe mekanizmat e sistemit

Seuml gjashti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml neuml peumlrputhje edhe me politikat e tjera teuml realizuara

Seuml shtati tatimi duhet teuml respektojeuml parimet e specificitetit dhe subsidiaritetit dometheumlneuml

secileumls

prej niveleve teuml ndryshme teuml qeveriseuml duhet trsquoi jepen kompetencat e veta peumlr vendosjen e

taksave

neuml peumlrputhje me peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre dhe natyreumln e problemeve Taksat qeuml prekin drejtpeumlrdrejt

ose qeuml preken drejtpeumlrdrejt nga sjellja e Shteteve teuml tjera Aneumltare duhet trsquoi neumlnshtrohet

rregullave

bazeuml teuml pranuara neuml nivel europian dhe ndeumlrkombeumltar Shembuj teuml keumltyre lloje taksash janeuml

peumlr

shembull taksat e korporatave dhe taksat peumlr teuml ardhurat nga kursimet (interesat dividendeumlt)

4 REumlNDEumlSIA E QEVERISJES SEuml MIREuml PUBLIKE NEuml CcedilEumlSHTJET TATIMORE DHE

BUXHETORE

Projektimi dhe zbatimi i suksessheumlm i njeuml sistemi teuml qeumlndruesheumlm tatimor keumlrkon praktika teuml

qeumlndrueshme dhe teuml konsoliduara teuml qeverisjes seuml buxhetit publik

Sipas Alex Matheson-it (OECD)1 qeverisja e mireuml i referohet para seuml gjithash kuadrove brenda

teuml cilave vendosen dhe ekzekutohen politikat publike jo politikave publike neuml vetvete

Qeverisja efektive publike duhet teuml ofrojeuml

- koherenceuml midis objektivave teuml ndryshme teuml politikave

- njeuml mjedis neuml teuml cilin njereumlzit trajtohen me drejteumlsi dhe barazi

Qeverisja e mireuml publike neuml fusheumln e buxhetimit publik dhe manaxhimit financiar keumlrkon

a) transparenceuml fiskale duke neumlnkuptuar njeuml proces teuml hapur fiskal (peumlr shembull me

informacion peumlr de-buxhetimin e shpenzimeve ose peumlr mandatet e dheumlna qeverive

neumlnqendrore) dhe informacion neuml lidhje me faktoreumlt ekonomikeuml teuml peumlrdorur peumlr krijimin e

buxhetit (shpesh qeveriteuml peumlrdorin llogaritje mjaft optimiste teuml zhvillimit ekonomik)

b) peumlrgjegjeumlsi duke neumlnkuptuar kontroll teuml pavarur peumlr shpenzimet manaxhimin financiar dhe

respektimin e procedurave (peumlr shembull prokurimi publik) me qeumlllim shmangien e abuzimit

teuml pushtetit nga individeuml ose grupe teuml caktuara

c) peumlrgjegjshmeumlri duke neumlnkuptuar kapacitet peumlr trsquou peumlrgjigjur neuml meumlnyreuml fleksibeumll ndaj

ndryshimeve teuml paparashikuara kombeumltare ose ndeumlrkombeumltare (peumlr shembull meuml teuml uleumlta sesa

rritja e parashikuar ekonomike)

d) teuml orientuara ndaj teuml ardhmes duke neumlnkuptuar marrjen teumlreumlsisht parasysh teuml kostove teuml

ardhshme (borxhi publik plakja e popullsiseuml) dhe duke njohur pasojat e ardhshme fiskale teuml

politikave aktuale (peumlr shembull neuml fusheumln e puneumlsimit publik) dhe sjelljen (peumlr shembull

degradimi mjedisor) me qeumlllim mosvendosjen e barrave teuml reumlnda ndaj brezave teuml ardhsheumlm

Qeverisja e mireuml neuml fusheumln e politikave buxhetore dhe tatimore - si neuml nivelin politik

institucional dhe burokratik - mund teuml funksionojeuml veteumlm neumlse ka njeuml kultureuml mbeumlshteteumlse peumlr

sjelljen neuml peumlrputhje me rregullat e orientuara drejt interesit publik

Arritja e keumlsaj kulture keumlrkon njeuml proces teuml gjateuml teuml vazhduesheumlm dhe gradual teuml ndryshimit neuml

qeumlndrime dhe vlera Neuml mungeseuml teuml njeuml kulture teuml tilleuml nuk do teuml keteuml besim tek qeveriteuml dhe do

teuml

jeteuml e veumlshtireuml peumlr teuml bindur qytetareumlt qeuml teuml paguajneuml taksat e keumlrkueshme

5 KUADRI EUROPIAN PEumlR POLITIKAT TATIMORE DHE BUXHETORE

1 Matheson A Qeverisje meuml e mireuml e sektorit publik arsyetimi peumlr reformeumln buxhetore dhe teuml

kontabilitetit neuml Vendet Pereumlndimorerdquo neuml

Modelet e Reformeumls seuml Kontabilitetit dhe Buxhetimit Publik OECD Revista peumlr Buxhetin Volumi

2 shtesa

Qeuml prej vitit 2008 Europa po peumlrballet me njeuml krizeuml financiare dhe ekonomike Ajo qeuml filloi si

krizeuml bankare u beuml shpejt krizeuml fiskale Neuml fillim shumica e qeverive teuml BE-seuml mobilizuan

burime teuml konsiderueshme financiare neumlpeumlrmjet programeve teuml stimujve ekonomikeuml (psh

investimet publike) dhe stabilizuesve automatikeuml (psh mireumlqenia sociale) peumlr politikat

kundeumlrciklike

Shpenzimet sociale u rriteumln ndeumlrsa teuml ardhurat (taksat dhe kontributet shoqeumlrore) u

zvogeumlluan Buxhetet publike peumlsuan stres teuml larteuml fiskal deficitet u rriteumln dhe borxhet

shpeumlrthyen

Neuml vitin 2009 deficiti i buxhetit ishte mesatarisht -68 neuml BE 27 (- 63 neuml Eurozoneuml) neuml vitin

2010 deficiti ishte mesatarisht 64 neuml BE 27 (6 neuml Eurozoneuml) Neuml periudheumln 2007 -2012

borxhi publik (si e PBB-seuml) u rrit mesatarisht me 243 pikeuml neuml BE 27 (dhe me 223 pikeuml

neuml Eurozoneuml)

Peumlr vitin 2013 Komisioni Europian pret qeuml niveli mesatar i borxhit neuml Eurozoneuml teuml rritet neuml 95

teuml PBB-seuml

BE (seuml bashku me Bankeumln Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndeumlrkombeumltar) reaguan

duke i dheumlneuml ndihmeuml vendeve neuml veumlshtireumlsi (neumlpeumlrmjet Sheumlrbimit teuml Stabilitetit Financiar

Europian- EFSF ndash dhe Mekanizmit teuml ardhsheumlm teuml Stabilitetit Europian (ESM) dhe veccedilaneumlrisht

me aneuml teuml prezantimit teuml qeverisjes seuml re ekonomike europiane (Tremujori Europian grupi me

gjashteuml elementeuml Pakti Euro- Plus dhe Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen) qeuml

rriti mbikeumlqyrjen europiane teuml zhvillimeve kombeumltare ekonomike dhe fiskale

Tremujori Europian synon koordinimin paraprak teuml politikave kombeumltare ekonomike dhe teuml

tregut teuml puneumls

Pakti Euro Plus synon teuml peumlrmireumlsojeuml konkurrueshmeumlrineuml dhe puneumlsimin buxhetet publike

situateumln financiare teuml sistemeve teuml sigurimeve shoqeumlrore dhe stabilitetin e sektorit financiar

Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marreumlveshja Europiane Fiskale

Traktati ndeumlrqeveritar i lidhur jashteuml kuadrit ligjor teuml BE-seuml eumlshteuml neumlnshkruar nga 25 Shtete

Aneumltare teuml BE-seuml (jo nga Mbreteumlria e Bashkuar dhe Republika Ccedileke) dhe eumlshteuml zbatuar qeuml nga

data 112013 Ky traktat prezanton rregullin e arteuml teuml buxhetit teuml balancuar

Dispozita teuml reumlndeumlsishme teuml keumltij Traktati peumlrfshijneuml

a) koordinimin detyrimi peumlr qeveriteuml qeuml teuml paraqesin diskutim paraprak peumlr ccedildo reformeuml

madhore teuml politikeumls ekonomike

b) qeverisjen risi institucionale si peumlr shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e

qeverisjes europiane

c) stabilitetin - buxhetet duhet teuml jeneuml teuml balancuara ose neuml tepriceuml

- deficiti i peumlrgjithsheumlm i buxhetit lt 3 e PBB-seuml dhe

- kufiri i deficitit strukturor prej 05 PBB-seuml (neumlse borxhi eumlshteuml lt 60 e PBB-seuml 1 e PBBseuml)

- borxhi publik lt 60 e PBB-seuml

-neumlse gt 60 shkurtimi vjetor 120 i tepriceumls

- neumlse deficiti eumlshteuml i tepeumlrt reformat strukturore vendosen nga KE

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

e) efikasiteti i modelimit dhe implementimit teuml politikeumls fiskale

f) drejteumlsia (paaneumlsia) duke peumlrfshireuml ateuml ndeumlrmjet gjeneratave

Objektivat e politikeumls fiskale lidhen me rritjen e mireumlqenies seuml peumlrgjithshme shoqeumlrore si qeumlllim

pareumlsor i njeuml shoqeumlrie bashkeumlkohore Kjo mireumlqenie sigurohet veteumlm neuml kushtet e njeuml ambienti

qeuml e cileumlsojneuml stabiliteti ekonomik politik dhesocial Pra kur flasim peumlr objektivat e politikeumls

fiskale kemi parasysh

1) peumlrmbushjen e nevojave publike peumlrmes njeuml sistemi teuml sheumlndosheuml teuml financimit publik

2) realizimin e puneumlsimit teuml ploteuml

3) rritjen e normeumls seuml shtimit ekonomik

4) ruajtjen e stabilitetit teuml ccedilmimeve

5) stabilitetin e bilancit teuml pagesave

6) peumlrmireumlsimin e kushteve teuml puneumls duke peumlrfshireuml peumlrmireumlsimin e structures kualifikuese teuml

fuqiseuml puneumltore dhe peumlrparimin teknologjik

7) stimulimin e kursimeve

8) stimulimin e investimeve

9) rritjen e afteumlsiseuml konkurruese teuml produkteve dhe sheumlrbimeve vendore

10) rritjen e cileumlsiseuml seuml sheumlrbimeve neuml arsim dhe sheumlndeteumlsi

Realizimi i keumltyre objektivave varet nga afteumlsia e qeveriseuml peumlr bashkeumlrenditjen e tyre me

instrumentet fiskale peumlr teuml influencuar kompozicionin dhe nivelin e keumlrkeseumls agregate sakteumlsia

e analizave makroekonomike lidhur me trendeumlt e indikatoreumlve kryesoreuml ekonomik dhe

financiar rregullimi dhe marreumlveshjet institucionale peumlr koordinimin e politikave

makroekonomike

3 Instrumentet dhe efektet e politikeumls fiskale

Peumlrmes politikeumls fiskale shteti mund teuml ndikoj drejtpeumlrdrejteuml neuml ekonomi Kur ai vendos peumlr

taksat qeuml i grumbullon transfertat teuml mirat dhe sheumlrbimet qeuml i blen financimin deficitar neuml

fakt angazhohen neuml politikeumln fiskale Ccedilfareumldo ndryshimi neuml nivelin e keumltyre instrumenteve ka

efekt teuml drejtpeumlrdrejta neuml rrjedhat e peumlrgjithshme ekonomike Peumlrmes instrumenteve teuml

politikeumls fiskale ndikohet neuml puneumlsim dhe nivel teuml ccedilmimeve neuml rishpeumlrndarjen meuml teuml mireuml teuml teuml

ardhureumls dhe pasuriseuml neuml shtimin ekonomik neuml rritjen e kursimit neuml nivelin e investimeve neuml

ccedileumlshtjet e edukimit arsimit kultureuml dhe sheumlndeteumlsi

31 Veprimi i politikeumls fiskale neuml shtimin ekonomik

Masat e politikeumls fiskale mund teuml orientohen neuml peumlrballimin e veumlshtireumlsive afatshkurtra teuml

nxitura nga rrjedhat e deumlmshme neuml ekonomi dhe peumlrmireumlsimin e tyre respektivisht eliminimin

e shkaktareumlve teuml atyre rrjedhave dhe vendosjen e stabilitetit me masat e politikeumls stabilizuese

Peumlrveccedil neuml rrjedhat afatshkurtra politika fiskale mund teuml orientohen edhe neuml rritjen afatgjate teuml

BPV respektivisht teuml ardhureumls peumlr banor Neuml keumlteuml rast beumlhet fjaleuml peumlr normeumln e shtimit

ekonomik Rritja ekonomike matet kryesisht me rritjen e BPV brenda njeuml periudhe teuml caktuar

Kjo rritje do teuml thoteuml njeumlkoheumlsisht rritje e shpenzimeve dhe teuml ardhurave publike peumlrmireumlsim i

kushteve jeteumlsore dhe ngritje e standardit teuml jeteumls Me masat e politikeumls ekonomike dhe teuml

politikeumls fiskale tentohet arritja e njeuml norme optimale e matur e shtimit ekonomik e jo ajo

maksimale Norma maksimale arrihet me puneumlsim teuml ploteuml teuml teuml gjitheuml faktoreumlve teuml prodhimit

Por kjo do teuml ishte e pamundur neuml praktikeuml Me rastin e hartimit dhe formulimit teuml politikeumls

fiskale duhet marreuml parasysh edhe faktoreuml tjereuml si ruajtja e ambientit jeteumlsor Prandaj nuk

mund teuml beumlhet fjaleuml peumlr njeuml puneumlsim teuml ploteuml teuml teuml gjitheuml faktoreumlve teuml prodhimit neuml kushte

ideale Norma optimale e rritjes ekonomike do teuml thoteuml shfryteumlzim i faktoreumlve teuml prodhimit

duke marreuml parasysh edhe faktoreuml tjereuml me ndikim neuml interesat e peumlrgjithshme shoqeumlrore

Meqeuml BPV rritet me rritjen e angazhimit teuml faktoreumlve teuml prodhimit dhe me shfryteumlzim meuml teuml

mireuml teuml tyre ateumlhereuml ndeumlr masat e politikeumls fiskale neuml drejtim teuml nxitjes seuml shtimit ekonomik

mund teuml numeumlrohen ato qeuml kaneuml ndikim neuml rritjen e produktivitetit teuml puneumls dhe shfryteumlzimin

meuml teuml mireuml teuml kapitalit neuml peumlrparim teknologjik dhe shfryteumlzim meuml teuml mireuml teuml faktoreumlve teuml

prodhimit si

1048707 stimulimi i investimeve peumlrmes lehteumlsive tatimore

1048707 subvencionimi i sektoreumlve teuml ndrysheumlm ekonomik

1048707 rritja e investimeve teuml infrastruktureumls

1048707 nxitja dhe rritja e investimeve neuml keumlrkime edukim dhe trajnim

1048707 heqja e rregullimit teuml tepeumlrt i cili mund teuml pengoj zgjerimin e bizneseve

Debatet publike lidhur me shtimin ekonomik peumlrqendrohen kryesisht neuml masat

teuml cilat nxisin investimet uljen e deficitin buxhetor peumlr teuml rritur kursimet neuml vend

rritjen e shpenzimeve publike neuml edukim dhe reformimin e rregullimit shteteumlror

duke peumlrfshireuml rregullimin lidhur me mbrojtjen e ambientit peumlr shkak teuml kostos seuml

larteuml krahasuar me dobishmeumlrineuml

32 Veprimi i politikeumls fiskale neuml puneumlsim dhe nivelin e ccedilmimeve

Shteti dhe organet tjera publike ndash juridike disponojneuml me njeuml pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml teuml

ardhurave kombeumltare Ato paraqiten neuml aneumln e keumlrkeseumls neuml treg dhe drejtpeumlrdrejteuml blejneuml

mallra dhe paguajneuml peumlr sheumlrbimet qeuml i shfryteumlzojneuml njeumlsoj si dhe subjektet jopublike Nga teuml

ardhurat publike shteti paguan pensionet kompensimet neuml koheumln e papuneumlsiseuml dhe ndihma teuml

tjera sociale me teuml cilat ndikon neuml rritjen e fuqiseuml blereumlse teuml atyre qeuml i shfryteumlzojneuml keumlto pagesa

Keumlshtu shteti ndikon edhe indirekt neuml rritjen e keumlrkeseumls neuml treg Mireumlpo neuml rritjen e keumlrkeseumls

ndikon edhe ulja e ngarkeseumls tatimore teuml tatimpaguesve lehteumlsiteuml dhe peumlrjashtimet tatimore

Me uljen e ngarkeseumls tatimore rritet fuqia blereumlse e tatimpaguesve qeuml peumlr rezultat ka rritjen e

keumlrkeseumls agregate Neuml kushtet e puneumlsimit teuml ploteuml rritja e keumlrkeseumls agregate nuk ndikon neuml

rritjen e prodhimit dhe numrit teuml teuml puneumlsuarve Neuml keumlteuml rast rritja e keumlrkeseumls do teuml rezultonte

me rritjen e nivelit teuml ccedilmimeve Peumlr teuml penguar rritjen e nivelit teuml ccedilmimeve duhet teuml zvogeumllohet

keumlrkesa deri neuml nivelin e duhur (teuml oferteumls) Keumlrkesa agregate zvogeumllohet me reduktimin e

transfertave publike zvogeumllimin e aktiviteteve publike rritjen e ngarkeseumls tatimore dhe heqjen

e lehteumlsive dhe peumlrjashtimeve nga tatimi Teuml gjitha keumlto masa qeuml ndeumlrmerren me qeumlllim teuml

zvogeumllimit teuml shpenzimeve publike dhe rritjes seuml teuml ardhurave publike janeuml teuml njohura si masa teuml

politikeumls restriktive apo kontraktive fiskale Neumlse keumlrkesa agregate eumlshteuml meuml e vogeumll se oferta

prapeuml vjen deri te ndryshimi I nivelit teuml ccedilmimeve qeuml dmth ccedilmimet ulen Peumlr teuml vendosur

baraspesheumln shteti duhet trsquoi orienton politikat fiskale neuml rritjen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes

rritjes seuml shpenzimeve dhe uljes seuml teuml ardhurave publike Neuml radheumlt e shpenzimeve shteti rrit

dheumlniet sociale hap vende teuml reja pune rrit aktivitetin investues dhe zvogeumllon barreumln tatimore

Keumlto masa ndikojneuml neuml rritjen e fuqiseuml blereumlse teuml qytetareumlve e me keumlteuml edhe neuml rritjen e

keumlrkeseumls seuml peumlrgjithshme dhe njihen si masa teuml politikeumls ekspansive fiskale Ndeumlrsa masat

neutrale (konjukturale neutrale) teuml politikeumls fiskale kaneuml peumlr qeumlllim teuml ruajneuml puneumlsimin e ploteuml

dhe nivelin e duhur teuml ccedilmimeve Neuml keumlteuml rast shpenzimet publike duhet teuml caktohen neuml ateuml

meumlnyreuml qeuml keumlrkesa teuml mbetet e pandryshuar

Figura 1 Mbyllja e hendekut teuml ekspansionit

Hendeku i ekspansionit i cili shkaktohet nga rritja e tepeumlrt e keumlrkeseumls agregate mbyllet me

politikeuml fiskale shtreumlnguese duke shkurtuar shpenzimet publike peumlr teumlndikuar neuml reumlnien e

keumlrkeseumls agregate e cila meuml tutje ndikon neuml reumlnien e BPV dheuljen e nivelit teuml ccedilmimeve

Figura 2 Mbyllja e hendekut teuml recesionit

Hendeku i recesionit i cili shkaktohet nga keumlrkesa e pamjaftueshme mbyllet me ekspansion

fiskal i cili drejtpeumlrdrejteuml rrit keumlrkeseumln agregate dhe BPV deri neuml nivelin e puneumlsimit teuml ploteuml

(produktit potencial) Neuml procesin e implementimit teuml politikeumls ekspansive dhe restriktive

fiskale gjithnjeuml duhet pas parasysh veprimin e multiplikatorit dhe akseleratorit Multiplikatori i

shpenzimeve publike tregon sa hereuml rriten (zvogeumllohen) teuml ardhurat kur rriten (zvogeumllohen)

shpenzimet publike Keumlshtu neuml peumlrpjekjet peumlr uljen e papuneumlsiseuml dhe rritjen e keumlrkeseumls seuml

peumlrgjithshme shteti organizon puneuml publike neuml peumlrmasa teuml gjera Me hapjen e vendeve teuml reja

teuml puneumls dhe me realizimin e teuml ardhurave teuml teuml puneumlsuarve neuml keumlteuml sektor rritet keumlrkesa peumlr

produkte dhe sheumlrbime neuml treg Rritja e keumlrkeseumls ndikon neuml rritjen e prodhimit e kjo dmth

angazhim I fuqiseuml seuml re puneumltore teuml cileumlt me teuml ardhurat e realizuara prapeuml paraqiten neuml treg e

keumlshtu me radheuml Neuml keumlteuml rast beumlhet fjaleuml peumlr multiplikatorin me parashenjeuml pozitiveNeuml teuml

kundeumlrteumln neumlse me masat e politikeumls fiskale synohet ulja e keumlrkeseumls ateumlhereuml rritet ngarkesa

tatimore e cila ndikon neuml zvogeumllimin e fuqiseuml blereumlse e kjo shkakton zvogeumllimin e keumlrkeseumls qeuml

ka peumlr pasojeuml zvogeumllimin e prodhimit Zvogeumllimi I prodhimit automatikisht ndikon neuml zvogeumllimin

e numrit teuml teuml puneumlsuarve e kjo prapeuml zvogeumllon keumlrkeseumln Ky proces do teuml peumlrseumlritet derisa nuk

dobeumlsohen efektet e rritjes seuml ngarkeseumls tatimore Neuml keumlteuml rast kemi teuml beumljmeuml me

multiplikatorin me parashenjeuml negative Akseleratori tregon raportin midis vlereumls seuml

investimeve neto dhe rritjes seuml keumlrkeseumls Me ndihmeumln e shpenzimeve publike ploteumlsuese si

psh dheumlnia e kredive me kushte teuml mira dheumlnia e subvencioneve marrja e garancive shteti

ndikon neuml peumlrshpejtimin e aktivitetit teuml subjekteve ekonomike me qeumlllim teuml veumlnies seuml

baraspesheumls parciale Ky veprim neuml praktikeuml njihet si veprim i akseleratorit veprim induktiv i

shpenzimeve publike apo ndikim terciar i shpenzimeve publike Shteti ndikon neuml rritjen apo

zvogeumllimin e nivelit teuml puneumlsimit duke beumlreuml alokacionin e investimeve neuml veprimtari intensive

duke ofruar lehteumlsi tatimore ndeumlrmarrjeve teuml cilat angazhojneuml fuqi puneumltore shteseuml duke

zvogeumlluar barren tatimore personave qeuml merren me veprimtari prodhuese dhe sheumlrbyese e

tjereuml Peumlrmes shpenzimeve publike si instrument i politikeumls fiskale mund teuml ndikohet edhe neuml

peumlrmireumlsimin e struktureumls kualifikuese teuml papuneumlve peumlr teuml lehteumlsuar puneumlsimin e tyre pastaj

neuml zvogeumllimin e koheumlzgjatjes seuml puneumls seuml pensionisteumlve dhe honorareumlt me qeumlllim teuml hapjes seuml

vendeve teuml puneumls peumlr fuqi teuml re puneumltore

Nga figura veumlrehet qarteuml lidhmeumlria ndeumlrmjet keumltyre treguesve makroekonomik Kjo lidhshmeumlri

shprehet veccedilmas ndeumlrmjet papuneumlsiseuml dhe inflacionit dhe tregon se neuml periudhat e rritjes seuml

inflacionit papuneumlsia bie ndjesheumlm dhe e kundeumlrta neuml periudhat e uljes seuml inflacioni papuneumlsia

rritet Trendeumlt e papuneumlsiseuml dhe rritjes seuml produktit gjithashtu tregojneuml peumlr njeuml lidhje teuml ngushteuml

ndeumlrmjet vete Nga figura shihet se neuml periudhat e uljes seuml papuneumlsiseuml produkti sheumlnon

rritjendeumlrsa neuml periudhat e rritjes seuml papuneumlsiseuml produkti bie Ngjasheumlm tregohen edhe lidhjet

rritje e produktit-inflacion Nga figura shihet se ndryshimet e normeumls seuml rritjes seuml produktit i ka

diktuar ndryshimi neuml normeumln e inflacionit Megjitheumlse neuml disa periudha nuk veumlrehet korrelacion

i qarteuml ndeumlrmjet produktit dhe inflacionit Kjo mund teuml shpjegohen si peumlrshtatje e ngadalshme

neuml ndryshime teuml politikave monetare dhe fiskale por gjithsesi edhe teuml ecurive teuml pavolitshme

dhe politikave tjera ekonomike teuml cilat influencojneuml rritjen ekonomike dhe nivelin e ccedilmimeve

33 Veprimi i politikeumls fiskale neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhureumls dhe pasuriseuml

Peumlrmes politikeumls fiskale ndikohet neuml vendosjen e raporteve teuml deumlshiruara neuml fuqineuml ekonomike

teuml qytetareumlve Duhet theksuar se keumltu shteti nuk ka peumlr qeumlllim teuml ndikon neuml barabareumlsineuml e

qytetareumlve sa i peumlrket fuqiseuml ekonomike sepse kjo mund teuml keteuml pasoja neuml humbjen e

motivimit qeuml me puneuml meuml teuml mireuml e me peumlrpjekje meuml teuml meumldha dhe me peumlrgjegjeumlsi teuml madhe neuml

vendin e puneumls teuml realizohen teuml ardhura meuml teuml larta respektivisht pasuri Nga ky keumlndveumlshtrim

varen edhe masat teuml cilat duhet ndeumlrmarreuml peumlr vendosjen e raporteve teuml caktuara neuml teuml

ardhurat dhe pasurineuml Dallimet neuml larteumlsineuml e teuml ardhurave mund teuml zvogeumllohen peumlrmes

a) aplikimit teuml normave tatimore progresive neuml teuml ardhurat

b) lehteumlsive dhe peumlrjashtimeve nga barra tatimore e tatimpaguesve me teuml ardhura teuml uleumlta

c) aplikimit teuml tatimit diferencial neuml njeuml pjeseuml teuml teuml ardhurave ashtu qeuml tatimpaguesit me teuml

ardhura meuml teuml larta teuml ngarkohen me njeuml peumlrqindje meuml teuml madhe teuml tatimit

Neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave ndikohet edhe peumlrmes shpenzimeve publike si instrument i

politikeumls fiskale peumlrmes formave teuml cilat shtojneuml peumlrkujdesjen meuml teuml madhe ndaj kategorive me

teuml ardhura teuml uleumlta Me rastin e vlereumlsimit teuml masave gjithhereuml duhet marreuml parasysh ndikimi i

tatimeve indirekte Veprimet apo efektet regresive teuml keumltyre tatimeve janeuml meuml teuml meumldha sa meuml

i madh teuml jeteuml numri I produkteve dhe sheumlrbimeve teuml tatuara sa meuml e madhe teuml jeteuml ngarkesa

tatimore dhe sa meuml i vogeumll teuml jeteuml seleksionimi i produkteve dhe sheumlrbimeve neuml qarkullim

Neuml shpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml ndikohet peumlrmes keumltyre masave teuml politikeumls fiskale

a) aplikimi i tatimeve neuml trasheumlgimi dhe dhurata si dhe tatimi real neuml pasuri

b) ofrimi i ccedilmimeve meuml teuml uleumlta teuml materialit ndeumlrtimor peumlr kategorineuml me teuml ardhura teuml ulta

c) lirimi i peumlrkohsheumlm nga tatimi

d) shitja e parcelave tokeumlsore qeuml janeuml proneuml e shtetit me kushte teuml volitshme

e) dhe masa qeuml ndikojneuml neuml rritjen e kursimit

34 Efekte tjera teuml aplikimit teuml instrumenteve teuml politikeumls fiskale

Instrumentet e politikeumls fiskale mund teuml aplikohen edhe peumlr qeumlllime tjera si neuml fusheumln e

politikeumls seuml edukimit arsimimit peumlr qeumlllime demografike kulturore ndeumlrtimore sheumlndeteumlsore

dhe komerciale Shteti paraqitet si puneumldheumlneumls neuml ndeumlrmarrjet publike neuml administrateumln

publike neuml organet e ruajtjes seuml rendit dhe siguriseuml Peumlrmes politikeumls doganore shteti rrit

eksportin dhe zvogeumllon importin e me keumlteuml zvogeumllon deficitin neuml bilancin e pagesave dhe

peumlrmireumlson vlereumln e valuteumls kombeumltare Me politikeumln fiskale ndikohet edhe neuml zhvillimin

regjional dhe neuml peumlrmireumlsimin e struktureumls ekonomike

4 Konkluzion

Ndeumlrhyrja e shtetit neuml rrjedha ekonomike peumlrmes politikeumls fiskale arsyetohet me rregullimet e

beumlra neuml drejtim teuml meumlnjanimit teuml dukurive qeuml beumlhen pengeseuml peumlr ruajtjen e mireumlqenies seuml

peumlrgjithshme teuml shoqeumlriseuml Keumlto dukuri lidhen me veprimin joperfekt teuml tregut neuml mbrojtjen e

shtresave teuml varfra teuml shoqeumlriseuml krijimin e vendeve teuml puneumls evitimin e monopoleve dhe rritjen

e konkurrenceumls seuml mireumlfillteuml rishpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml e tjereuml Politika fiskale

peumlrbeumlneuml njeuml komponenteuml teuml politikeumls ekonomike shteteumlrore qeuml shfryteumlzohet peumlr qeumlllime

makroekonomike peumlr ta ndikuar nivelin e produktit puneumlsimit dhe ccedilmimeve Politika fiskale

shtreumlnguese aplikohet peumlr teuml mbyllur hendekun e ekspansionit neuml ateuml meumlnyreuml qeuml ndikohet neuml

uljen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes shkurtimit teuml shpenzimeve publike Ndeumlrsa hendeku i

recesionit mbyllet peumlrmes ekspansionit fiskal duke rritur shpenzimet publike peumlr teuml ndikuar neuml

rritjen e keumlrkeseumls agregate Ccedileumlshtja e deficitit buxhetor dhe mbulimi i tij peumlrbeumlneuml problem teuml

veccedilanteuml meqeuml lidhet drejtpeumlrdrejteuml me inflacionin si dukuri me efekte negative neuml ekonomi

dhe nivelin e kursimit teuml popullsiseuml i cili eumlshteuml i domosdosheumlm peumlr investime neuml teuml ardhmen

Jo rralleuml ngjan qeuml shteti del i paafteuml neuml drejtimin e politikeumls fiskale qofteuml peumlr shkak teuml

informacioneve jo teuml sakta apo parashikimeve teuml gabuara lidhur me efektet qeuml rezultojneuml nga

masat dhe veprimet e ndeumlrmarra peumlr arritjen e objektivave teuml politikeumls fillake Njeuml tjeteumlr arsye e

deumlshtimit eumlshteuml jokoordinimi i politikeumls fiskale me politikeumln monetare duke vepruar gjateuml gjitheuml

koheumls si ngulfateumls neuml rezultate teuml njeumlra tjetreumls

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KEumlNDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

nga Martin Hutsebaut

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti

Aktualisht qeveriteuml e vendeve teuml Ballkanit Pereumlndimor peumlrballen me probleme shumeuml teuml meumldha

financiare peumlr shkak teuml normave tepeumlr teuml uleumlta teuml puneumlsimit niveleve teuml larta teuml puneumls seuml

padeklaruar disiplineumls seuml uleumlt financiare dhe njeuml mungese teuml baraziseuml dhe efikasitetit neuml

ccedileumlshtjet tatimore Si rrjedhojeuml keumlto qeveri varen neuml njeuml shkalleuml teuml caktuar nga mbeumlshtetja e

institucioneve europiane dhe ndeumlrkombeumltare financiare peumlr caktimin e buxheteve teuml tyre Kjo

situateuml eumlshteuml e paqeumlndrueshme neuml planin afatgjateuml Qeumlllimi kryesor i keumltij dokumenti eumlshteuml

shqyrtimi i politikave tatimore dhe buxhetore neuml Europeuml nga pikeumlpamja e baraziseuml efikasitetit

dhe qeumlndrueshmeumlriseuml Gjithashtu do teuml shqyrtojmeuml meumlnyreumln sesi qeverisja e mireuml neuml ccedileumlshtjet

tatimore dhe lufta kundeumlr mashtrimit tatimor dhe evazionit tatimor mund teuml ndihmojeuml neuml

gjenerimin e teuml ardhurave teuml brendshme

2 OBJEKTIVAT E POLITIKEumlS TATIMORE

Teuml ardhurat e mjaftueshme tatimore janeuml teuml nevojshme peumlr teuml garantuar demokracineuml rendin

publik dhe funksionimin e sistemit ligjor Tatimi modern duhet teuml jeteuml meuml shumeuml sesa thjesht

burim teuml ardhurash peumlr funksionimin e shtetit tatimi duhet teuml garantojeuml gjithashtu qeuml

autoritetet publike teuml kontribuojneuml neuml meumlnyreuml aktive peumlr ndjekjen e synimeve teuml politikave

ekonomike sociale dhe mjedisore Njeuml rrjet i duhur rrugor njeuml sistem efikas i transportit publik

njeuml sheumlrbim modern sheumlndeteumlsor dhe ofrimi spitalor njeuml sistem i peumlrshtatsheumlm i politikave

arsimore teuml mbrojtjes mjedisore dhe puneumlsimit aktiv si dhe trajnimit profesional keumlrkojneuml

injektimin e dozave teuml meumldha teuml financave

publike

Gjithashtu tatimi eumlshteuml trampolineuml e reumlndeumlsishme peumlr njeuml rishpeumlrndarje teuml teuml ardhurave tek

qytetareumlt Garantimi i solidaritetit dhe kohezionit social neuml shoqeumlri keumlrkon transferime teuml

meumldha

sociale dhe nevoja tatimore peumlr teuml luajtur gjithashtu njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm

Meuml tej tatimi eumlshteuml njeuml instrument peumlr teuml ndikuar tek sjellja e njereumlzve peumlr shembull neuml fusheumln

mjedisore ose neuml lidhje me plakjen aktive (shpeumlrblimi neuml puneuml)

Politikat tatimore nuk duhet teuml jeneuml instrumente konkurrence peumlr qeveriteuml me qeumlllim

teumlrheqjen e

investimeve Politika teuml keumltij lloji ccedilojneuml neuml konkurrenceuml tatimore dhe deumlmtojneuml synimet bazeuml teuml

politikave tatimore

Njeuml parakusht kryesor peumlr arritjen e keumltyre objektivave teuml politikeumls tatimore eumlshteuml manaxhimi

efikas i burimeve publike operimi efektiv i sheumlrbimeve publike dhe ofrimi i sheumlrbimeve teuml

cileumlsiseuml peumlr konsumatoreumlt e keumltyre sheumlrbimeve

3 PARIMET TATIMORE

Politikat tatimore duhet teuml peumlrmbushin njeuml seumlreuml kriteresh teuml reumlndeumlsishme

Para seuml gjithash tatimet duhet trsquoi neumlnshtrohen marreumlveshjesujdiseuml me partnereumlt socialeuml neuml teuml

gjitha nivelet duke peumlrfshireuml edhe nivelin evropian Neuml veccedilanti neuml kuadrin e barreumls seuml reumlndeuml

tatimore teuml peumlrballuar prej tyre puneumltoreumlt deumlshirojneuml teuml keneuml fjaleumln e tyre neuml peumlrcaktimin e

politikeumls tatimore

Seuml dyti tatimet duhet teuml konceptohen neuml meumlnyreuml teuml drejteuml me qeumlllim qeuml teuml garantohet barazi e

taksave Aktualisht teuml ardhurat e puneumls tatohen shumeuml meuml tepeumlr neuml krahasim me konsumin

dhe teuml

ardhurat nga kapitali

Peumlr meuml tepeumlr puna e shpeumlrblyer me pageuml tatohet meuml shumeuml neuml krahasim me veteumlpuneumlsimin si

rezultat veccedilaneumlrisht i njeuml lirie veprimi teuml konsiderueshme qeuml geumlzohet nga teuml veteumlpuneumlsuarit dhe

aneumltareumlt e profesioneve neuml peumlrcaktimin e teuml ardhurave teuml tyre teuml tatueshme

Seuml treti e lidhur ngushteuml me ccedileumlshtjen e baraziseuml tatimore eumlshteuml ccedileumlshtja e efikasitetit tatimor

Nuk

eumlshteuml e mjaftueshme qeuml sistemi tatimor duhet teuml projektohet neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ai

gjithashtu

duhet teuml operojeuml me efektivitet dhe vendosja e taksave duhet teuml garantohet nga procedura qeuml

funksionojneuml realisht

Seuml kateumlrti tatimi duhet teuml jeteuml edhe funksional dmth masat tatimore duhet teuml konceptohen neuml

meumlnyreuml teuml tilleuml qeuml teuml ccedilojneuml neuml arritjen e qeumlllimeve teuml synuara

Seuml pesti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml i thjeshteuml dhe transparent i lehteuml peumlr trsquou administruar

duke

i dheumlneuml mundeumlsineuml autoriteteve tatimore teuml peumlrqendrojneuml peumlrpjekjet e tyre neuml puneumln e

verifikimit

dhe kontrollit Transparenca duhet teuml jeteuml e tilleuml qeuml trsquou japeuml mundeumlsineuml taksapaguesve teuml

kuptojneuml

logjikeumln dhe mekanizmat e sistemit

Seuml gjashti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml neuml peumlrputhje edhe me politikat e tjera teuml realizuara

Seuml shtati tatimi duhet teuml respektojeuml parimet e specificitetit dhe subsidiaritetit dometheumlneuml

secileumls

prej niveleve teuml ndryshme teuml qeveriseuml duhet trsquoi jepen kompetencat e veta peumlr vendosjen e

taksave

neuml peumlrputhje me peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre dhe natyreumln e problemeve Taksat qeuml prekin drejtpeumlrdrejt

ose qeuml preken drejtpeumlrdrejt nga sjellja e Shteteve teuml tjera Aneumltare duhet trsquoi neumlnshtrohet

rregullave

bazeuml teuml pranuara neuml nivel europian dhe ndeumlrkombeumltar Shembuj teuml keumltyre lloje taksash janeuml

peumlr

shembull taksat e korporatave dhe taksat peumlr teuml ardhurat nga kursimet (interesat dividendeumlt)

4 REumlNDEumlSIA E QEVERISJES SEuml MIREuml PUBLIKE NEuml CcedilEumlSHTJET TATIMORE DHE

BUXHETORE

Projektimi dhe zbatimi i suksessheumlm i njeuml sistemi teuml qeumlndruesheumlm tatimor keumlrkon praktika teuml

qeumlndrueshme dhe teuml konsoliduara teuml qeverisjes seuml buxhetit publik

Sipas Alex Matheson-it (OECD)1 qeverisja e mireuml i referohet para seuml gjithash kuadrove brenda

teuml cilave vendosen dhe ekzekutohen politikat publike jo politikave publike neuml vetvete

Qeverisja efektive publike duhet teuml ofrojeuml

- koherenceuml midis objektivave teuml ndryshme teuml politikave

- njeuml mjedis neuml teuml cilin njereumlzit trajtohen me drejteumlsi dhe barazi

Qeverisja e mireuml publike neuml fusheumln e buxhetimit publik dhe manaxhimit financiar keumlrkon

a) transparenceuml fiskale duke neumlnkuptuar njeuml proces teuml hapur fiskal (peumlr shembull me

informacion peumlr de-buxhetimin e shpenzimeve ose peumlr mandatet e dheumlna qeverive

neumlnqendrore) dhe informacion neuml lidhje me faktoreumlt ekonomikeuml teuml peumlrdorur peumlr krijimin e

buxhetit (shpesh qeveriteuml peumlrdorin llogaritje mjaft optimiste teuml zhvillimit ekonomik)

b) peumlrgjegjeumlsi duke neumlnkuptuar kontroll teuml pavarur peumlr shpenzimet manaxhimin financiar dhe

respektimin e procedurave (peumlr shembull prokurimi publik) me qeumlllim shmangien e abuzimit

teuml pushtetit nga individeuml ose grupe teuml caktuara

c) peumlrgjegjshmeumlri duke neumlnkuptuar kapacitet peumlr trsquou peumlrgjigjur neuml meumlnyreuml fleksibeumll ndaj

ndryshimeve teuml paparashikuara kombeumltare ose ndeumlrkombeumltare (peumlr shembull meuml teuml uleumlta sesa

rritja e parashikuar ekonomike)

d) teuml orientuara ndaj teuml ardhmes duke neumlnkuptuar marrjen teumlreumlsisht parasysh teuml kostove teuml

ardhshme (borxhi publik plakja e popullsiseuml) dhe duke njohur pasojat e ardhshme fiskale teuml

politikave aktuale (peumlr shembull neuml fusheumln e puneumlsimit publik) dhe sjelljen (peumlr shembull

degradimi mjedisor) me qeumlllim mosvendosjen e barrave teuml reumlnda ndaj brezave teuml ardhsheumlm

Qeverisja e mireuml neuml fusheumln e politikave buxhetore dhe tatimore - si neuml nivelin politik

institucional dhe burokratik - mund teuml funksionojeuml veteumlm neumlse ka njeuml kultureuml mbeumlshteteumlse peumlr

sjelljen neuml peumlrputhje me rregullat e orientuara drejt interesit publik

Arritja e keumlsaj kulture keumlrkon njeuml proces teuml gjateuml teuml vazhduesheumlm dhe gradual teuml ndryshimit neuml

qeumlndrime dhe vlera Neuml mungeseuml teuml njeuml kulture teuml tilleuml nuk do teuml keteuml besim tek qeveriteuml dhe do

teuml

jeteuml e veumlshtireuml peumlr teuml bindur qytetareumlt qeuml teuml paguajneuml taksat e keumlrkueshme

5 KUADRI EUROPIAN PEumlR POLITIKAT TATIMORE DHE BUXHETORE

1 Matheson A Qeverisje meuml e mireuml e sektorit publik arsyetimi peumlr reformeumln buxhetore dhe teuml

kontabilitetit neuml Vendet Pereumlndimorerdquo neuml

Modelet e Reformeumls seuml Kontabilitetit dhe Buxhetimit Publik OECD Revista peumlr Buxhetin Volumi

2 shtesa

Qeuml prej vitit 2008 Europa po peumlrballet me njeuml krizeuml financiare dhe ekonomike Ajo qeuml filloi si

krizeuml bankare u beuml shpejt krizeuml fiskale Neuml fillim shumica e qeverive teuml BE-seuml mobilizuan

burime teuml konsiderueshme financiare neumlpeumlrmjet programeve teuml stimujve ekonomikeuml (psh

investimet publike) dhe stabilizuesve automatikeuml (psh mireumlqenia sociale) peumlr politikat

kundeumlrciklike

Shpenzimet sociale u rriteumln ndeumlrsa teuml ardhurat (taksat dhe kontributet shoqeumlrore) u

zvogeumlluan Buxhetet publike peumlsuan stres teuml larteuml fiskal deficitet u rriteumln dhe borxhet

shpeumlrthyen

Neuml vitin 2009 deficiti i buxhetit ishte mesatarisht -68 neuml BE 27 (- 63 neuml Eurozoneuml) neuml vitin

2010 deficiti ishte mesatarisht 64 neuml BE 27 (6 neuml Eurozoneuml) Neuml periudheumln 2007 -2012

borxhi publik (si e PBB-seuml) u rrit mesatarisht me 243 pikeuml neuml BE 27 (dhe me 223 pikeuml

neuml Eurozoneuml)

Peumlr vitin 2013 Komisioni Europian pret qeuml niveli mesatar i borxhit neuml Eurozoneuml teuml rritet neuml 95

teuml PBB-seuml

BE (seuml bashku me Bankeumln Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndeumlrkombeumltar) reaguan

duke i dheumlneuml ndihmeuml vendeve neuml veumlshtireumlsi (neumlpeumlrmjet Sheumlrbimit teuml Stabilitetit Financiar

Europian- EFSF ndash dhe Mekanizmit teuml ardhsheumlm teuml Stabilitetit Europian (ESM) dhe veccedilaneumlrisht

me aneuml teuml prezantimit teuml qeverisjes seuml re ekonomike europiane (Tremujori Europian grupi me

gjashteuml elementeuml Pakti Euro- Plus dhe Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen) qeuml

rriti mbikeumlqyrjen europiane teuml zhvillimeve kombeumltare ekonomike dhe fiskale

Tremujori Europian synon koordinimin paraprak teuml politikave kombeumltare ekonomike dhe teuml

tregut teuml puneumls

Pakti Euro Plus synon teuml peumlrmireumlsojeuml konkurrueshmeumlrineuml dhe puneumlsimin buxhetet publike

situateumln financiare teuml sistemeve teuml sigurimeve shoqeumlrore dhe stabilitetin e sektorit financiar

Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marreumlveshja Europiane Fiskale

Traktati ndeumlrqeveritar i lidhur jashteuml kuadrit ligjor teuml BE-seuml eumlshteuml neumlnshkruar nga 25 Shtete

Aneumltare teuml BE-seuml (jo nga Mbreteumlria e Bashkuar dhe Republika Ccedileke) dhe eumlshteuml zbatuar qeuml nga

data 112013 Ky traktat prezanton rregullin e arteuml teuml buxhetit teuml balancuar

Dispozita teuml reumlndeumlsishme teuml keumltij Traktati peumlrfshijneuml

a) koordinimin detyrimi peumlr qeveriteuml qeuml teuml paraqesin diskutim paraprak peumlr ccedildo reformeuml

madhore teuml politikeumls ekonomike

b) qeverisjen risi institucionale si peumlr shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e

qeverisjes europiane

c) stabilitetin - buxhetet duhet teuml jeneuml teuml balancuara ose neuml tepriceuml

- deficiti i peumlrgjithsheumlm i buxhetit lt 3 e PBB-seuml dhe

- kufiri i deficitit strukturor prej 05 PBB-seuml (neumlse borxhi eumlshteuml lt 60 e PBB-seuml 1 e PBBseuml)

- borxhi publik lt 60 e PBB-seuml

-neumlse gt 60 shkurtimi vjetor 120 i tepriceumls

- neumlse deficiti eumlshteuml i tepeumlrt reformat strukturore vendosen nga KE

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

3 Instrumentet dhe efektet e politikeumls fiskale

Peumlrmes politikeumls fiskale shteti mund teuml ndikoj drejtpeumlrdrejteuml neuml ekonomi Kur ai vendos peumlr

taksat qeuml i grumbullon transfertat teuml mirat dhe sheumlrbimet qeuml i blen financimin deficitar neuml

fakt angazhohen neuml politikeumln fiskale Ccedilfareumldo ndryshimi neuml nivelin e keumltyre instrumenteve ka

efekt teuml drejtpeumlrdrejta neuml rrjedhat e peumlrgjithshme ekonomike Peumlrmes instrumenteve teuml

politikeumls fiskale ndikohet neuml puneumlsim dhe nivel teuml ccedilmimeve neuml rishpeumlrndarjen meuml teuml mireuml teuml teuml

ardhureumls dhe pasuriseuml neuml shtimin ekonomik neuml rritjen e kursimit neuml nivelin e investimeve neuml

ccedileumlshtjet e edukimit arsimit kultureuml dhe sheumlndeteumlsi

31 Veprimi i politikeumls fiskale neuml shtimin ekonomik

Masat e politikeumls fiskale mund teuml orientohen neuml peumlrballimin e veumlshtireumlsive afatshkurtra teuml

nxitura nga rrjedhat e deumlmshme neuml ekonomi dhe peumlrmireumlsimin e tyre respektivisht eliminimin

e shkaktareumlve teuml atyre rrjedhave dhe vendosjen e stabilitetit me masat e politikeumls stabilizuese

Peumlrveccedil neuml rrjedhat afatshkurtra politika fiskale mund teuml orientohen edhe neuml rritjen afatgjate teuml

BPV respektivisht teuml ardhureumls peumlr banor Neuml keumlteuml rast beumlhet fjaleuml peumlr normeumln e shtimit

ekonomik Rritja ekonomike matet kryesisht me rritjen e BPV brenda njeuml periudhe teuml caktuar

Kjo rritje do teuml thoteuml njeumlkoheumlsisht rritje e shpenzimeve dhe teuml ardhurave publike peumlrmireumlsim i

kushteve jeteumlsore dhe ngritje e standardit teuml jeteumls Me masat e politikeumls ekonomike dhe teuml

politikeumls fiskale tentohet arritja e njeuml norme optimale e matur e shtimit ekonomik e jo ajo

maksimale Norma maksimale arrihet me puneumlsim teuml ploteuml teuml teuml gjitheuml faktoreumlve teuml prodhimit

Por kjo do teuml ishte e pamundur neuml praktikeuml Me rastin e hartimit dhe formulimit teuml politikeumls

fiskale duhet marreuml parasysh edhe faktoreuml tjereuml si ruajtja e ambientit jeteumlsor Prandaj nuk

mund teuml beumlhet fjaleuml peumlr njeuml puneumlsim teuml ploteuml teuml teuml gjitheuml faktoreumlve teuml prodhimit neuml kushte

ideale Norma optimale e rritjes ekonomike do teuml thoteuml shfryteumlzim i faktoreumlve teuml prodhimit

duke marreuml parasysh edhe faktoreuml tjereuml me ndikim neuml interesat e peumlrgjithshme shoqeumlrore

Meqeuml BPV rritet me rritjen e angazhimit teuml faktoreumlve teuml prodhimit dhe me shfryteumlzim meuml teuml

mireuml teuml tyre ateumlhereuml ndeumlr masat e politikeumls fiskale neuml drejtim teuml nxitjes seuml shtimit ekonomik

mund teuml numeumlrohen ato qeuml kaneuml ndikim neuml rritjen e produktivitetit teuml puneumls dhe shfryteumlzimin

meuml teuml mireuml teuml kapitalit neuml peumlrparim teknologjik dhe shfryteumlzim meuml teuml mireuml teuml faktoreumlve teuml

prodhimit si

1048707 stimulimi i investimeve peumlrmes lehteumlsive tatimore

1048707 subvencionimi i sektoreumlve teuml ndrysheumlm ekonomik

1048707 rritja e investimeve teuml infrastruktureumls

1048707 nxitja dhe rritja e investimeve neuml keumlrkime edukim dhe trajnim

1048707 heqja e rregullimit teuml tepeumlrt i cili mund teuml pengoj zgjerimin e bizneseve

Debatet publike lidhur me shtimin ekonomik peumlrqendrohen kryesisht neuml masat

teuml cilat nxisin investimet uljen e deficitin buxhetor peumlr teuml rritur kursimet neuml vend

rritjen e shpenzimeve publike neuml edukim dhe reformimin e rregullimit shteteumlror

duke peumlrfshireuml rregullimin lidhur me mbrojtjen e ambientit peumlr shkak teuml kostos seuml

larteuml krahasuar me dobishmeumlrineuml

32 Veprimi i politikeumls fiskale neuml puneumlsim dhe nivelin e ccedilmimeve

Shteti dhe organet tjera publike ndash juridike disponojneuml me njeuml pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml teuml

ardhurave kombeumltare Ato paraqiten neuml aneumln e keumlrkeseumls neuml treg dhe drejtpeumlrdrejteuml blejneuml

mallra dhe paguajneuml peumlr sheumlrbimet qeuml i shfryteumlzojneuml njeumlsoj si dhe subjektet jopublike Nga teuml

ardhurat publike shteti paguan pensionet kompensimet neuml koheumln e papuneumlsiseuml dhe ndihma teuml

tjera sociale me teuml cilat ndikon neuml rritjen e fuqiseuml blereumlse teuml atyre qeuml i shfryteumlzojneuml keumlto pagesa

Keumlshtu shteti ndikon edhe indirekt neuml rritjen e keumlrkeseumls neuml treg Mireumlpo neuml rritjen e keumlrkeseumls

ndikon edhe ulja e ngarkeseumls tatimore teuml tatimpaguesve lehteumlsiteuml dhe peumlrjashtimet tatimore

Me uljen e ngarkeseumls tatimore rritet fuqia blereumlse e tatimpaguesve qeuml peumlr rezultat ka rritjen e

keumlrkeseumls agregate Neuml kushtet e puneumlsimit teuml ploteuml rritja e keumlrkeseumls agregate nuk ndikon neuml

rritjen e prodhimit dhe numrit teuml teuml puneumlsuarve Neuml keumlteuml rast rritja e keumlrkeseumls do teuml rezultonte

me rritjen e nivelit teuml ccedilmimeve Peumlr teuml penguar rritjen e nivelit teuml ccedilmimeve duhet teuml zvogeumllohet

keumlrkesa deri neuml nivelin e duhur (teuml oferteumls) Keumlrkesa agregate zvogeumllohet me reduktimin e

transfertave publike zvogeumllimin e aktiviteteve publike rritjen e ngarkeseumls tatimore dhe heqjen

e lehteumlsive dhe peumlrjashtimeve nga tatimi Teuml gjitha keumlto masa qeuml ndeumlrmerren me qeumlllim teuml

zvogeumllimit teuml shpenzimeve publike dhe rritjes seuml teuml ardhurave publike janeuml teuml njohura si masa teuml

politikeumls restriktive apo kontraktive fiskale Neumlse keumlrkesa agregate eumlshteuml meuml e vogeumll se oferta

prapeuml vjen deri te ndryshimi I nivelit teuml ccedilmimeve qeuml dmth ccedilmimet ulen Peumlr teuml vendosur

baraspesheumln shteti duhet trsquoi orienton politikat fiskale neuml rritjen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes

rritjes seuml shpenzimeve dhe uljes seuml teuml ardhurave publike Neuml radheumlt e shpenzimeve shteti rrit

dheumlniet sociale hap vende teuml reja pune rrit aktivitetin investues dhe zvogeumllon barreumln tatimore

Keumlto masa ndikojneuml neuml rritjen e fuqiseuml blereumlse teuml qytetareumlve e me keumlteuml edhe neuml rritjen e

keumlrkeseumls seuml peumlrgjithshme dhe njihen si masa teuml politikeumls ekspansive fiskale Ndeumlrsa masat

neutrale (konjukturale neutrale) teuml politikeumls fiskale kaneuml peumlr qeumlllim teuml ruajneuml puneumlsimin e ploteuml

dhe nivelin e duhur teuml ccedilmimeve Neuml keumlteuml rast shpenzimet publike duhet teuml caktohen neuml ateuml

meumlnyreuml qeuml keumlrkesa teuml mbetet e pandryshuar

Figura 1 Mbyllja e hendekut teuml ekspansionit

Hendeku i ekspansionit i cili shkaktohet nga rritja e tepeumlrt e keumlrkeseumls agregate mbyllet me

politikeuml fiskale shtreumlnguese duke shkurtuar shpenzimet publike peumlr teumlndikuar neuml reumlnien e

keumlrkeseumls agregate e cila meuml tutje ndikon neuml reumlnien e BPV dheuljen e nivelit teuml ccedilmimeve

Figura 2 Mbyllja e hendekut teuml recesionit

Hendeku i recesionit i cili shkaktohet nga keumlrkesa e pamjaftueshme mbyllet me ekspansion

fiskal i cili drejtpeumlrdrejteuml rrit keumlrkeseumln agregate dhe BPV deri neuml nivelin e puneumlsimit teuml ploteuml

(produktit potencial) Neuml procesin e implementimit teuml politikeumls ekspansive dhe restriktive

fiskale gjithnjeuml duhet pas parasysh veprimin e multiplikatorit dhe akseleratorit Multiplikatori i

shpenzimeve publike tregon sa hereuml rriten (zvogeumllohen) teuml ardhurat kur rriten (zvogeumllohen)

shpenzimet publike Keumlshtu neuml peumlrpjekjet peumlr uljen e papuneumlsiseuml dhe rritjen e keumlrkeseumls seuml

peumlrgjithshme shteti organizon puneuml publike neuml peumlrmasa teuml gjera Me hapjen e vendeve teuml reja

teuml puneumls dhe me realizimin e teuml ardhurave teuml teuml puneumlsuarve neuml keumlteuml sektor rritet keumlrkesa peumlr

produkte dhe sheumlrbime neuml treg Rritja e keumlrkeseumls ndikon neuml rritjen e prodhimit e kjo dmth

angazhim I fuqiseuml seuml re puneumltore teuml cileumlt me teuml ardhurat e realizuara prapeuml paraqiten neuml treg e

keumlshtu me radheuml Neuml keumlteuml rast beumlhet fjaleuml peumlr multiplikatorin me parashenjeuml pozitiveNeuml teuml

kundeumlrteumln neumlse me masat e politikeumls fiskale synohet ulja e keumlrkeseumls ateumlhereuml rritet ngarkesa

tatimore e cila ndikon neuml zvogeumllimin e fuqiseuml blereumlse e kjo shkakton zvogeumllimin e keumlrkeseumls qeuml

ka peumlr pasojeuml zvogeumllimin e prodhimit Zvogeumllimi I prodhimit automatikisht ndikon neuml zvogeumllimin

e numrit teuml teuml puneumlsuarve e kjo prapeuml zvogeumllon keumlrkeseumln Ky proces do teuml peumlrseumlritet derisa nuk

dobeumlsohen efektet e rritjes seuml ngarkeseumls tatimore Neuml keumlteuml rast kemi teuml beumljmeuml me

multiplikatorin me parashenjeuml negative Akseleratori tregon raportin midis vlereumls seuml

investimeve neto dhe rritjes seuml keumlrkeseumls Me ndihmeumln e shpenzimeve publike ploteumlsuese si

psh dheumlnia e kredive me kushte teuml mira dheumlnia e subvencioneve marrja e garancive shteti

ndikon neuml peumlrshpejtimin e aktivitetit teuml subjekteve ekonomike me qeumlllim teuml veumlnies seuml

baraspesheumls parciale Ky veprim neuml praktikeuml njihet si veprim i akseleratorit veprim induktiv i

shpenzimeve publike apo ndikim terciar i shpenzimeve publike Shteti ndikon neuml rritjen apo

zvogeumllimin e nivelit teuml puneumlsimit duke beumlreuml alokacionin e investimeve neuml veprimtari intensive

duke ofruar lehteumlsi tatimore ndeumlrmarrjeve teuml cilat angazhojneuml fuqi puneumltore shteseuml duke

zvogeumlluar barren tatimore personave qeuml merren me veprimtari prodhuese dhe sheumlrbyese e

tjereuml Peumlrmes shpenzimeve publike si instrument i politikeumls fiskale mund teuml ndikohet edhe neuml

peumlrmireumlsimin e struktureumls kualifikuese teuml papuneumlve peumlr teuml lehteumlsuar puneumlsimin e tyre pastaj

neuml zvogeumllimin e koheumlzgjatjes seuml puneumls seuml pensionisteumlve dhe honorareumlt me qeumlllim teuml hapjes seuml

vendeve teuml puneumls peumlr fuqi teuml re puneumltore

Nga figura veumlrehet qarteuml lidhmeumlria ndeumlrmjet keumltyre treguesve makroekonomik Kjo lidhshmeumlri

shprehet veccedilmas ndeumlrmjet papuneumlsiseuml dhe inflacionit dhe tregon se neuml periudhat e rritjes seuml

inflacionit papuneumlsia bie ndjesheumlm dhe e kundeumlrta neuml periudhat e uljes seuml inflacioni papuneumlsia

rritet Trendeumlt e papuneumlsiseuml dhe rritjes seuml produktit gjithashtu tregojneuml peumlr njeuml lidhje teuml ngushteuml

ndeumlrmjet vete Nga figura shihet se neuml periudhat e uljes seuml papuneumlsiseuml produkti sheumlnon

rritjendeumlrsa neuml periudhat e rritjes seuml papuneumlsiseuml produkti bie Ngjasheumlm tregohen edhe lidhjet

rritje e produktit-inflacion Nga figura shihet se ndryshimet e normeumls seuml rritjes seuml produktit i ka

diktuar ndryshimi neuml normeumln e inflacionit Megjitheumlse neuml disa periudha nuk veumlrehet korrelacion

i qarteuml ndeumlrmjet produktit dhe inflacionit Kjo mund teuml shpjegohen si peumlrshtatje e ngadalshme

neuml ndryshime teuml politikave monetare dhe fiskale por gjithsesi edhe teuml ecurive teuml pavolitshme

dhe politikave tjera ekonomike teuml cilat influencojneuml rritjen ekonomike dhe nivelin e ccedilmimeve

33 Veprimi i politikeumls fiskale neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhureumls dhe pasuriseuml

Peumlrmes politikeumls fiskale ndikohet neuml vendosjen e raporteve teuml deumlshiruara neuml fuqineuml ekonomike

teuml qytetareumlve Duhet theksuar se keumltu shteti nuk ka peumlr qeumlllim teuml ndikon neuml barabareumlsineuml e

qytetareumlve sa i peumlrket fuqiseuml ekonomike sepse kjo mund teuml keteuml pasoja neuml humbjen e

motivimit qeuml me puneuml meuml teuml mireuml e me peumlrpjekje meuml teuml meumldha dhe me peumlrgjegjeumlsi teuml madhe neuml

vendin e puneumls teuml realizohen teuml ardhura meuml teuml larta respektivisht pasuri Nga ky keumlndveumlshtrim

varen edhe masat teuml cilat duhet ndeumlrmarreuml peumlr vendosjen e raporteve teuml caktuara neuml teuml

ardhurat dhe pasurineuml Dallimet neuml larteumlsineuml e teuml ardhurave mund teuml zvogeumllohen peumlrmes

a) aplikimit teuml normave tatimore progresive neuml teuml ardhurat

b) lehteumlsive dhe peumlrjashtimeve nga barra tatimore e tatimpaguesve me teuml ardhura teuml uleumlta

c) aplikimit teuml tatimit diferencial neuml njeuml pjeseuml teuml teuml ardhurave ashtu qeuml tatimpaguesit me teuml

ardhura meuml teuml larta teuml ngarkohen me njeuml peumlrqindje meuml teuml madhe teuml tatimit

Neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave ndikohet edhe peumlrmes shpenzimeve publike si instrument i

politikeumls fiskale peumlrmes formave teuml cilat shtojneuml peumlrkujdesjen meuml teuml madhe ndaj kategorive me

teuml ardhura teuml uleumlta Me rastin e vlereumlsimit teuml masave gjithhereuml duhet marreuml parasysh ndikimi i

tatimeve indirekte Veprimet apo efektet regresive teuml keumltyre tatimeve janeuml meuml teuml meumldha sa meuml

i madh teuml jeteuml numri I produkteve dhe sheumlrbimeve teuml tatuara sa meuml e madhe teuml jeteuml ngarkesa

tatimore dhe sa meuml i vogeumll teuml jeteuml seleksionimi i produkteve dhe sheumlrbimeve neuml qarkullim

Neuml shpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml ndikohet peumlrmes keumltyre masave teuml politikeumls fiskale

a) aplikimi i tatimeve neuml trasheumlgimi dhe dhurata si dhe tatimi real neuml pasuri

b) ofrimi i ccedilmimeve meuml teuml uleumlta teuml materialit ndeumlrtimor peumlr kategorineuml me teuml ardhura teuml ulta

c) lirimi i peumlrkohsheumlm nga tatimi

d) shitja e parcelave tokeumlsore qeuml janeuml proneuml e shtetit me kushte teuml volitshme

e) dhe masa qeuml ndikojneuml neuml rritjen e kursimit

34 Efekte tjera teuml aplikimit teuml instrumenteve teuml politikeumls fiskale

Instrumentet e politikeumls fiskale mund teuml aplikohen edhe peumlr qeumlllime tjera si neuml fusheumln e

politikeumls seuml edukimit arsimimit peumlr qeumlllime demografike kulturore ndeumlrtimore sheumlndeteumlsore

dhe komerciale Shteti paraqitet si puneumldheumlneumls neuml ndeumlrmarrjet publike neuml administrateumln

publike neuml organet e ruajtjes seuml rendit dhe siguriseuml Peumlrmes politikeumls doganore shteti rrit

eksportin dhe zvogeumllon importin e me keumlteuml zvogeumllon deficitin neuml bilancin e pagesave dhe

peumlrmireumlson vlereumln e valuteumls kombeumltare Me politikeumln fiskale ndikohet edhe neuml zhvillimin

regjional dhe neuml peumlrmireumlsimin e struktureumls ekonomike

4 Konkluzion

Ndeumlrhyrja e shtetit neuml rrjedha ekonomike peumlrmes politikeumls fiskale arsyetohet me rregullimet e

beumlra neuml drejtim teuml meumlnjanimit teuml dukurive qeuml beumlhen pengeseuml peumlr ruajtjen e mireumlqenies seuml

peumlrgjithshme teuml shoqeumlriseuml Keumlto dukuri lidhen me veprimin joperfekt teuml tregut neuml mbrojtjen e

shtresave teuml varfra teuml shoqeumlriseuml krijimin e vendeve teuml puneumls evitimin e monopoleve dhe rritjen

e konkurrenceumls seuml mireumlfillteuml rishpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml e tjereuml Politika fiskale

peumlrbeumlneuml njeuml komponenteuml teuml politikeumls ekonomike shteteumlrore qeuml shfryteumlzohet peumlr qeumlllime

makroekonomike peumlr ta ndikuar nivelin e produktit puneumlsimit dhe ccedilmimeve Politika fiskale

shtreumlnguese aplikohet peumlr teuml mbyllur hendekun e ekspansionit neuml ateuml meumlnyreuml qeuml ndikohet neuml

uljen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes shkurtimit teuml shpenzimeve publike Ndeumlrsa hendeku i

recesionit mbyllet peumlrmes ekspansionit fiskal duke rritur shpenzimet publike peumlr teuml ndikuar neuml

rritjen e keumlrkeseumls agregate Ccedileumlshtja e deficitit buxhetor dhe mbulimi i tij peumlrbeumlneuml problem teuml

veccedilanteuml meqeuml lidhet drejtpeumlrdrejteuml me inflacionin si dukuri me efekte negative neuml ekonomi

dhe nivelin e kursimit teuml popullsiseuml i cili eumlshteuml i domosdosheumlm peumlr investime neuml teuml ardhmen

Jo rralleuml ngjan qeuml shteti del i paafteuml neuml drejtimin e politikeumls fiskale qofteuml peumlr shkak teuml

informacioneve jo teuml sakta apo parashikimeve teuml gabuara lidhur me efektet qeuml rezultojneuml nga

masat dhe veprimet e ndeumlrmarra peumlr arritjen e objektivave teuml politikeumls fillake Njeuml tjeteumlr arsye e

deumlshtimit eumlshteuml jokoordinimi i politikeumls fiskale me politikeumln monetare duke vepruar gjateuml gjitheuml

koheumls si ngulfateumls neuml rezultate teuml njeumlra tjetreumls

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KEumlNDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

nga Martin Hutsebaut

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti

Aktualisht qeveriteuml e vendeve teuml Ballkanit Pereumlndimor peumlrballen me probleme shumeuml teuml meumldha

financiare peumlr shkak teuml normave tepeumlr teuml uleumlta teuml puneumlsimit niveleve teuml larta teuml puneumls seuml

padeklaruar disiplineumls seuml uleumlt financiare dhe njeuml mungese teuml baraziseuml dhe efikasitetit neuml

ccedileumlshtjet tatimore Si rrjedhojeuml keumlto qeveri varen neuml njeuml shkalleuml teuml caktuar nga mbeumlshtetja e

institucioneve europiane dhe ndeumlrkombeumltare financiare peumlr caktimin e buxheteve teuml tyre Kjo

situateuml eumlshteuml e paqeumlndrueshme neuml planin afatgjateuml Qeumlllimi kryesor i keumltij dokumenti eumlshteuml

shqyrtimi i politikave tatimore dhe buxhetore neuml Europeuml nga pikeumlpamja e baraziseuml efikasitetit

dhe qeumlndrueshmeumlriseuml Gjithashtu do teuml shqyrtojmeuml meumlnyreumln sesi qeverisja e mireuml neuml ccedileumlshtjet

tatimore dhe lufta kundeumlr mashtrimit tatimor dhe evazionit tatimor mund teuml ndihmojeuml neuml

gjenerimin e teuml ardhurave teuml brendshme

2 OBJEKTIVAT E POLITIKEumlS TATIMORE

Teuml ardhurat e mjaftueshme tatimore janeuml teuml nevojshme peumlr teuml garantuar demokracineuml rendin

publik dhe funksionimin e sistemit ligjor Tatimi modern duhet teuml jeteuml meuml shumeuml sesa thjesht

burim teuml ardhurash peumlr funksionimin e shtetit tatimi duhet teuml garantojeuml gjithashtu qeuml

autoritetet publike teuml kontribuojneuml neuml meumlnyreuml aktive peumlr ndjekjen e synimeve teuml politikave

ekonomike sociale dhe mjedisore Njeuml rrjet i duhur rrugor njeuml sistem efikas i transportit publik

njeuml sheumlrbim modern sheumlndeteumlsor dhe ofrimi spitalor njeuml sistem i peumlrshtatsheumlm i politikave

arsimore teuml mbrojtjes mjedisore dhe puneumlsimit aktiv si dhe trajnimit profesional keumlrkojneuml

injektimin e dozave teuml meumldha teuml financave

publike

Gjithashtu tatimi eumlshteuml trampolineuml e reumlndeumlsishme peumlr njeuml rishpeumlrndarje teuml teuml ardhurave tek

qytetareumlt Garantimi i solidaritetit dhe kohezionit social neuml shoqeumlri keumlrkon transferime teuml

meumldha

sociale dhe nevoja tatimore peumlr teuml luajtur gjithashtu njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm

Meuml tej tatimi eumlshteuml njeuml instrument peumlr teuml ndikuar tek sjellja e njereumlzve peumlr shembull neuml fusheumln

mjedisore ose neuml lidhje me plakjen aktive (shpeumlrblimi neuml puneuml)

Politikat tatimore nuk duhet teuml jeneuml instrumente konkurrence peumlr qeveriteuml me qeumlllim

teumlrheqjen e

investimeve Politika teuml keumltij lloji ccedilojneuml neuml konkurrenceuml tatimore dhe deumlmtojneuml synimet bazeuml teuml

politikave tatimore

Njeuml parakusht kryesor peumlr arritjen e keumltyre objektivave teuml politikeumls tatimore eumlshteuml manaxhimi

efikas i burimeve publike operimi efektiv i sheumlrbimeve publike dhe ofrimi i sheumlrbimeve teuml

cileumlsiseuml peumlr konsumatoreumlt e keumltyre sheumlrbimeve

3 PARIMET TATIMORE

Politikat tatimore duhet teuml peumlrmbushin njeuml seumlreuml kriteresh teuml reumlndeumlsishme

Para seuml gjithash tatimet duhet trsquoi neumlnshtrohen marreumlveshjesujdiseuml me partnereumlt socialeuml neuml teuml

gjitha nivelet duke peumlrfshireuml edhe nivelin evropian Neuml veccedilanti neuml kuadrin e barreumls seuml reumlndeuml

tatimore teuml peumlrballuar prej tyre puneumltoreumlt deumlshirojneuml teuml keneuml fjaleumln e tyre neuml peumlrcaktimin e

politikeumls tatimore

Seuml dyti tatimet duhet teuml konceptohen neuml meumlnyreuml teuml drejteuml me qeumlllim qeuml teuml garantohet barazi e

taksave Aktualisht teuml ardhurat e puneumls tatohen shumeuml meuml tepeumlr neuml krahasim me konsumin

dhe teuml

ardhurat nga kapitali

Peumlr meuml tepeumlr puna e shpeumlrblyer me pageuml tatohet meuml shumeuml neuml krahasim me veteumlpuneumlsimin si

rezultat veccedilaneumlrisht i njeuml lirie veprimi teuml konsiderueshme qeuml geumlzohet nga teuml veteumlpuneumlsuarit dhe

aneumltareumlt e profesioneve neuml peumlrcaktimin e teuml ardhurave teuml tyre teuml tatueshme

Seuml treti e lidhur ngushteuml me ccedileumlshtjen e baraziseuml tatimore eumlshteuml ccedileumlshtja e efikasitetit tatimor

Nuk

eumlshteuml e mjaftueshme qeuml sistemi tatimor duhet teuml projektohet neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ai

gjithashtu

duhet teuml operojeuml me efektivitet dhe vendosja e taksave duhet teuml garantohet nga procedura qeuml

funksionojneuml realisht

Seuml kateumlrti tatimi duhet teuml jeteuml edhe funksional dmth masat tatimore duhet teuml konceptohen neuml

meumlnyreuml teuml tilleuml qeuml teuml ccedilojneuml neuml arritjen e qeumlllimeve teuml synuara

Seuml pesti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml i thjeshteuml dhe transparent i lehteuml peumlr trsquou administruar

duke

i dheumlneuml mundeumlsineuml autoriteteve tatimore teuml peumlrqendrojneuml peumlrpjekjet e tyre neuml puneumln e

verifikimit

dhe kontrollit Transparenca duhet teuml jeteuml e tilleuml qeuml trsquou japeuml mundeumlsineuml taksapaguesve teuml

kuptojneuml

logjikeumln dhe mekanizmat e sistemit

Seuml gjashti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml neuml peumlrputhje edhe me politikat e tjera teuml realizuara

Seuml shtati tatimi duhet teuml respektojeuml parimet e specificitetit dhe subsidiaritetit dometheumlneuml

secileumls

prej niveleve teuml ndryshme teuml qeveriseuml duhet trsquoi jepen kompetencat e veta peumlr vendosjen e

taksave

neuml peumlrputhje me peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre dhe natyreumln e problemeve Taksat qeuml prekin drejtpeumlrdrejt

ose qeuml preken drejtpeumlrdrejt nga sjellja e Shteteve teuml tjera Aneumltare duhet trsquoi neumlnshtrohet

rregullave

bazeuml teuml pranuara neuml nivel europian dhe ndeumlrkombeumltar Shembuj teuml keumltyre lloje taksash janeuml

peumlr

shembull taksat e korporatave dhe taksat peumlr teuml ardhurat nga kursimet (interesat dividendeumlt)

4 REumlNDEumlSIA E QEVERISJES SEuml MIREuml PUBLIKE NEuml CcedilEumlSHTJET TATIMORE DHE

BUXHETORE

Projektimi dhe zbatimi i suksessheumlm i njeuml sistemi teuml qeumlndruesheumlm tatimor keumlrkon praktika teuml

qeumlndrueshme dhe teuml konsoliduara teuml qeverisjes seuml buxhetit publik

Sipas Alex Matheson-it (OECD)1 qeverisja e mireuml i referohet para seuml gjithash kuadrove brenda

teuml cilave vendosen dhe ekzekutohen politikat publike jo politikave publike neuml vetvete

Qeverisja efektive publike duhet teuml ofrojeuml

- koherenceuml midis objektivave teuml ndryshme teuml politikave

- njeuml mjedis neuml teuml cilin njereumlzit trajtohen me drejteumlsi dhe barazi

Qeverisja e mireuml publike neuml fusheumln e buxhetimit publik dhe manaxhimit financiar keumlrkon

a) transparenceuml fiskale duke neumlnkuptuar njeuml proces teuml hapur fiskal (peumlr shembull me

informacion peumlr de-buxhetimin e shpenzimeve ose peumlr mandatet e dheumlna qeverive

neumlnqendrore) dhe informacion neuml lidhje me faktoreumlt ekonomikeuml teuml peumlrdorur peumlr krijimin e

buxhetit (shpesh qeveriteuml peumlrdorin llogaritje mjaft optimiste teuml zhvillimit ekonomik)

b) peumlrgjegjeumlsi duke neumlnkuptuar kontroll teuml pavarur peumlr shpenzimet manaxhimin financiar dhe

respektimin e procedurave (peumlr shembull prokurimi publik) me qeumlllim shmangien e abuzimit

teuml pushtetit nga individeuml ose grupe teuml caktuara

c) peumlrgjegjshmeumlri duke neumlnkuptuar kapacitet peumlr trsquou peumlrgjigjur neuml meumlnyreuml fleksibeumll ndaj

ndryshimeve teuml paparashikuara kombeumltare ose ndeumlrkombeumltare (peumlr shembull meuml teuml uleumlta sesa

rritja e parashikuar ekonomike)

d) teuml orientuara ndaj teuml ardhmes duke neumlnkuptuar marrjen teumlreumlsisht parasysh teuml kostove teuml

ardhshme (borxhi publik plakja e popullsiseuml) dhe duke njohur pasojat e ardhshme fiskale teuml

politikave aktuale (peumlr shembull neuml fusheumln e puneumlsimit publik) dhe sjelljen (peumlr shembull

degradimi mjedisor) me qeumlllim mosvendosjen e barrave teuml reumlnda ndaj brezave teuml ardhsheumlm

Qeverisja e mireuml neuml fusheumln e politikave buxhetore dhe tatimore - si neuml nivelin politik

institucional dhe burokratik - mund teuml funksionojeuml veteumlm neumlse ka njeuml kultureuml mbeumlshteteumlse peumlr

sjelljen neuml peumlrputhje me rregullat e orientuara drejt interesit publik

Arritja e keumlsaj kulture keumlrkon njeuml proces teuml gjateuml teuml vazhduesheumlm dhe gradual teuml ndryshimit neuml

qeumlndrime dhe vlera Neuml mungeseuml teuml njeuml kulture teuml tilleuml nuk do teuml keteuml besim tek qeveriteuml dhe do

teuml

jeteuml e veumlshtireuml peumlr teuml bindur qytetareumlt qeuml teuml paguajneuml taksat e keumlrkueshme

5 KUADRI EUROPIAN PEumlR POLITIKAT TATIMORE DHE BUXHETORE

1 Matheson A Qeverisje meuml e mireuml e sektorit publik arsyetimi peumlr reformeumln buxhetore dhe teuml

kontabilitetit neuml Vendet Pereumlndimorerdquo neuml

Modelet e Reformeumls seuml Kontabilitetit dhe Buxhetimit Publik OECD Revista peumlr Buxhetin Volumi

2 shtesa

Qeuml prej vitit 2008 Europa po peumlrballet me njeuml krizeuml financiare dhe ekonomike Ajo qeuml filloi si

krizeuml bankare u beuml shpejt krizeuml fiskale Neuml fillim shumica e qeverive teuml BE-seuml mobilizuan

burime teuml konsiderueshme financiare neumlpeumlrmjet programeve teuml stimujve ekonomikeuml (psh

investimet publike) dhe stabilizuesve automatikeuml (psh mireumlqenia sociale) peumlr politikat

kundeumlrciklike

Shpenzimet sociale u rriteumln ndeumlrsa teuml ardhurat (taksat dhe kontributet shoqeumlrore) u

zvogeumlluan Buxhetet publike peumlsuan stres teuml larteuml fiskal deficitet u rriteumln dhe borxhet

shpeumlrthyen

Neuml vitin 2009 deficiti i buxhetit ishte mesatarisht -68 neuml BE 27 (- 63 neuml Eurozoneuml) neuml vitin

2010 deficiti ishte mesatarisht 64 neuml BE 27 (6 neuml Eurozoneuml) Neuml periudheumln 2007 -2012

borxhi publik (si e PBB-seuml) u rrit mesatarisht me 243 pikeuml neuml BE 27 (dhe me 223 pikeuml

neuml Eurozoneuml)

Peumlr vitin 2013 Komisioni Europian pret qeuml niveli mesatar i borxhit neuml Eurozoneuml teuml rritet neuml 95

teuml PBB-seuml

BE (seuml bashku me Bankeumln Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndeumlrkombeumltar) reaguan

duke i dheumlneuml ndihmeuml vendeve neuml veumlshtireumlsi (neumlpeumlrmjet Sheumlrbimit teuml Stabilitetit Financiar

Europian- EFSF ndash dhe Mekanizmit teuml ardhsheumlm teuml Stabilitetit Europian (ESM) dhe veccedilaneumlrisht

me aneuml teuml prezantimit teuml qeverisjes seuml re ekonomike europiane (Tremujori Europian grupi me

gjashteuml elementeuml Pakti Euro- Plus dhe Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen) qeuml

rriti mbikeumlqyrjen europiane teuml zhvillimeve kombeumltare ekonomike dhe fiskale

Tremujori Europian synon koordinimin paraprak teuml politikave kombeumltare ekonomike dhe teuml

tregut teuml puneumls

Pakti Euro Plus synon teuml peumlrmireumlsojeuml konkurrueshmeumlrineuml dhe puneumlsimin buxhetet publike

situateumln financiare teuml sistemeve teuml sigurimeve shoqeumlrore dhe stabilitetin e sektorit financiar

Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marreumlveshja Europiane Fiskale

Traktati ndeumlrqeveritar i lidhur jashteuml kuadrit ligjor teuml BE-seuml eumlshteuml neumlnshkruar nga 25 Shtete

Aneumltare teuml BE-seuml (jo nga Mbreteumlria e Bashkuar dhe Republika Ccedileke) dhe eumlshteuml zbatuar qeuml nga

data 112013 Ky traktat prezanton rregullin e arteuml teuml buxhetit teuml balancuar

Dispozita teuml reumlndeumlsishme teuml keumltij Traktati peumlrfshijneuml

a) koordinimin detyrimi peumlr qeveriteuml qeuml teuml paraqesin diskutim paraprak peumlr ccedildo reformeuml

madhore teuml politikeumls ekonomike

b) qeverisjen risi institucionale si peumlr shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e

qeverisjes europiane

c) stabilitetin - buxhetet duhet teuml jeneuml teuml balancuara ose neuml tepriceuml

- deficiti i peumlrgjithsheumlm i buxhetit lt 3 e PBB-seuml dhe

- kufiri i deficitit strukturor prej 05 PBB-seuml (neumlse borxhi eumlshteuml lt 60 e PBB-seuml 1 e PBBseuml)

- borxhi publik lt 60 e PBB-seuml

-neumlse gt 60 shkurtimi vjetor 120 i tepriceumls

- neumlse deficiti eumlshteuml i tepeumlrt reformat strukturore vendosen nga KE

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

Meqeuml BPV rritet me rritjen e angazhimit teuml faktoreumlve teuml prodhimit dhe me shfryteumlzim meuml teuml

mireuml teuml tyre ateumlhereuml ndeumlr masat e politikeumls fiskale neuml drejtim teuml nxitjes seuml shtimit ekonomik

mund teuml numeumlrohen ato qeuml kaneuml ndikim neuml rritjen e produktivitetit teuml puneumls dhe shfryteumlzimin

meuml teuml mireuml teuml kapitalit neuml peumlrparim teknologjik dhe shfryteumlzim meuml teuml mireuml teuml faktoreumlve teuml

prodhimit si

1048707 stimulimi i investimeve peumlrmes lehteumlsive tatimore

1048707 subvencionimi i sektoreumlve teuml ndrysheumlm ekonomik

1048707 rritja e investimeve teuml infrastruktureumls

1048707 nxitja dhe rritja e investimeve neuml keumlrkime edukim dhe trajnim

1048707 heqja e rregullimit teuml tepeumlrt i cili mund teuml pengoj zgjerimin e bizneseve

Debatet publike lidhur me shtimin ekonomik peumlrqendrohen kryesisht neuml masat

teuml cilat nxisin investimet uljen e deficitin buxhetor peumlr teuml rritur kursimet neuml vend

rritjen e shpenzimeve publike neuml edukim dhe reformimin e rregullimit shteteumlror

duke peumlrfshireuml rregullimin lidhur me mbrojtjen e ambientit peumlr shkak teuml kostos seuml

larteuml krahasuar me dobishmeumlrineuml

32 Veprimi i politikeumls fiskale neuml puneumlsim dhe nivelin e ccedilmimeve

Shteti dhe organet tjera publike ndash juridike disponojneuml me njeuml pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml teuml

ardhurave kombeumltare Ato paraqiten neuml aneumln e keumlrkeseumls neuml treg dhe drejtpeumlrdrejteuml blejneuml

mallra dhe paguajneuml peumlr sheumlrbimet qeuml i shfryteumlzojneuml njeumlsoj si dhe subjektet jopublike Nga teuml

ardhurat publike shteti paguan pensionet kompensimet neuml koheumln e papuneumlsiseuml dhe ndihma teuml

tjera sociale me teuml cilat ndikon neuml rritjen e fuqiseuml blereumlse teuml atyre qeuml i shfryteumlzojneuml keumlto pagesa

Keumlshtu shteti ndikon edhe indirekt neuml rritjen e keumlrkeseumls neuml treg Mireumlpo neuml rritjen e keumlrkeseumls

ndikon edhe ulja e ngarkeseumls tatimore teuml tatimpaguesve lehteumlsiteuml dhe peumlrjashtimet tatimore

Me uljen e ngarkeseumls tatimore rritet fuqia blereumlse e tatimpaguesve qeuml peumlr rezultat ka rritjen e

keumlrkeseumls agregate Neuml kushtet e puneumlsimit teuml ploteuml rritja e keumlrkeseumls agregate nuk ndikon neuml

rritjen e prodhimit dhe numrit teuml teuml puneumlsuarve Neuml keumlteuml rast rritja e keumlrkeseumls do teuml rezultonte

me rritjen e nivelit teuml ccedilmimeve Peumlr teuml penguar rritjen e nivelit teuml ccedilmimeve duhet teuml zvogeumllohet

keumlrkesa deri neuml nivelin e duhur (teuml oferteumls) Keumlrkesa agregate zvogeumllohet me reduktimin e

transfertave publike zvogeumllimin e aktiviteteve publike rritjen e ngarkeseumls tatimore dhe heqjen

e lehteumlsive dhe peumlrjashtimeve nga tatimi Teuml gjitha keumlto masa qeuml ndeumlrmerren me qeumlllim teuml

zvogeumllimit teuml shpenzimeve publike dhe rritjes seuml teuml ardhurave publike janeuml teuml njohura si masa teuml

politikeumls restriktive apo kontraktive fiskale Neumlse keumlrkesa agregate eumlshteuml meuml e vogeumll se oferta

prapeuml vjen deri te ndryshimi I nivelit teuml ccedilmimeve qeuml dmth ccedilmimet ulen Peumlr teuml vendosur

baraspesheumln shteti duhet trsquoi orienton politikat fiskale neuml rritjen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes

rritjes seuml shpenzimeve dhe uljes seuml teuml ardhurave publike Neuml radheumlt e shpenzimeve shteti rrit

dheumlniet sociale hap vende teuml reja pune rrit aktivitetin investues dhe zvogeumllon barreumln tatimore

Keumlto masa ndikojneuml neuml rritjen e fuqiseuml blereumlse teuml qytetareumlve e me keumlteuml edhe neuml rritjen e

keumlrkeseumls seuml peumlrgjithshme dhe njihen si masa teuml politikeumls ekspansive fiskale Ndeumlrsa masat

neutrale (konjukturale neutrale) teuml politikeumls fiskale kaneuml peumlr qeumlllim teuml ruajneuml puneumlsimin e ploteuml

dhe nivelin e duhur teuml ccedilmimeve Neuml keumlteuml rast shpenzimet publike duhet teuml caktohen neuml ateuml

meumlnyreuml qeuml keumlrkesa teuml mbetet e pandryshuar

Figura 1 Mbyllja e hendekut teuml ekspansionit

Hendeku i ekspansionit i cili shkaktohet nga rritja e tepeumlrt e keumlrkeseumls agregate mbyllet me

politikeuml fiskale shtreumlnguese duke shkurtuar shpenzimet publike peumlr teumlndikuar neuml reumlnien e

keumlrkeseumls agregate e cila meuml tutje ndikon neuml reumlnien e BPV dheuljen e nivelit teuml ccedilmimeve

Figura 2 Mbyllja e hendekut teuml recesionit

Hendeku i recesionit i cili shkaktohet nga keumlrkesa e pamjaftueshme mbyllet me ekspansion

fiskal i cili drejtpeumlrdrejteuml rrit keumlrkeseumln agregate dhe BPV deri neuml nivelin e puneumlsimit teuml ploteuml

(produktit potencial) Neuml procesin e implementimit teuml politikeumls ekspansive dhe restriktive

fiskale gjithnjeuml duhet pas parasysh veprimin e multiplikatorit dhe akseleratorit Multiplikatori i

shpenzimeve publike tregon sa hereuml rriten (zvogeumllohen) teuml ardhurat kur rriten (zvogeumllohen)

shpenzimet publike Keumlshtu neuml peumlrpjekjet peumlr uljen e papuneumlsiseuml dhe rritjen e keumlrkeseumls seuml

peumlrgjithshme shteti organizon puneuml publike neuml peumlrmasa teuml gjera Me hapjen e vendeve teuml reja

teuml puneumls dhe me realizimin e teuml ardhurave teuml teuml puneumlsuarve neuml keumlteuml sektor rritet keumlrkesa peumlr

produkte dhe sheumlrbime neuml treg Rritja e keumlrkeseumls ndikon neuml rritjen e prodhimit e kjo dmth

angazhim I fuqiseuml seuml re puneumltore teuml cileumlt me teuml ardhurat e realizuara prapeuml paraqiten neuml treg e

keumlshtu me radheuml Neuml keumlteuml rast beumlhet fjaleuml peumlr multiplikatorin me parashenjeuml pozitiveNeuml teuml

kundeumlrteumln neumlse me masat e politikeumls fiskale synohet ulja e keumlrkeseumls ateumlhereuml rritet ngarkesa

tatimore e cila ndikon neuml zvogeumllimin e fuqiseuml blereumlse e kjo shkakton zvogeumllimin e keumlrkeseumls qeuml

ka peumlr pasojeuml zvogeumllimin e prodhimit Zvogeumllimi I prodhimit automatikisht ndikon neuml zvogeumllimin

e numrit teuml teuml puneumlsuarve e kjo prapeuml zvogeumllon keumlrkeseumln Ky proces do teuml peumlrseumlritet derisa nuk

dobeumlsohen efektet e rritjes seuml ngarkeseumls tatimore Neuml keumlteuml rast kemi teuml beumljmeuml me

multiplikatorin me parashenjeuml negative Akseleratori tregon raportin midis vlereumls seuml

investimeve neto dhe rritjes seuml keumlrkeseumls Me ndihmeumln e shpenzimeve publike ploteumlsuese si

psh dheumlnia e kredive me kushte teuml mira dheumlnia e subvencioneve marrja e garancive shteti

ndikon neuml peumlrshpejtimin e aktivitetit teuml subjekteve ekonomike me qeumlllim teuml veumlnies seuml

baraspesheumls parciale Ky veprim neuml praktikeuml njihet si veprim i akseleratorit veprim induktiv i

shpenzimeve publike apo ndikim terciar i shpenzimeve publike Shteti ndikon neuml rritjen apo

zvogeumllimin e nivelit teuml puneumlsimit duke beumlreuml alokacionin e investimeve neuml veprimtari intensive

duke ofruar lehteumlsi tatimore ndeumlrmarrjeve teuml cilat angazhojneuml fuqi puneumltore shteseuml duke

zvogeumlluar barren tatimore personave qeuml merren me veprimtari prodhuese dhe sheumlrbyese e

tjereuml Peumlrmes shpenzimeve publike si instrument i politikeumls fiskale mund teuml ndikohet edhe neuml

peumlrmireumlsimin e struktureumls kualifikuese teuml papuneumlve peumlr teuml lehteumlsuar puneumlsimin e tyre pastaj

neuml zvogeumllimin e koheumlzgjatjes seuml puneumls seuml pensionisteumlve dhe honorareumlt me qeumlllim teuml hapjes seuml

vendeve teuml puneumls peumlr fuqi teuml re puneumltore

Nga figura veumlrehet qarteuml lidhmeumlria ndeumlrmjet keumltyre treguesve makroekonomik Kjo lidhshmeumlri

shprehet veccedilmas ndeumlrmjet papuneumlsiseuml dhe inflacionit dhe tregon se neuml periudhat e rritjes seuml

inflacionit papuneumlsia bie ndjesheumlm dhe e kundeumlrta neuml periudhat e uljes seuml inflacioni papuneumlsia

rritet Trendeumlt e papuneumlsiseuml dhe rritjes seuml produktit gjithashtu tregojneuml peumlr njeuml lidhje teuml ngushteuml

ndeumlrmjet vete Nga figura shihet se neuml periudhat e uljes seuml papuneumlsiseuml produkti sheumlnon

rritjendeumlrsa neuml periudhat e rritjes seuml papuneumlsiseuml produkti bie Ngjasheumlm tregohen edhe lidhjet

rritje e produktit-inflacion Nga figura shihet se ndryshimet e normeumls seuml rritjes seuml produktit i ka

diktuar ndryshimi neuml normeumln e inflacionit Megjitheumlse neuml disa periudha nuk veumlrehet korrelacion

i qarteuml ndeumlrmjet produktit dhe inflacionit Kjo mund teuml shpjegohen si peumlrshtatje e ngadalshme

neuml ndryshime teuml politikave monetare dhe fiskale por gjithsesi edhe teuml ecurive teuml pavolitshme

dhe politikave tjera ekonomike teuml cilat influencojneuml rritjen ekonomike dhe nivelin e ccedilmimeve

33 Veprimi i politikeumls fiskale neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhureumls dhe pasuriseuml

Peumlrmes politikeumls fiskale ndikohet neuml vendosjen e raporteve teuml deumlshiruara neuml fuqineuml ekonomike

teuml qytetareumlve Duhet theksuar se keumltu shteti nuk ka peumlr qeumlllim teuml ndikon neuml barabareumlsineuml e

qytetareumlve sa i peumlrket fuqiseuml ekonomike sepse kjo mund teuml keteuml pasoja neuml humbjen e

motivimit qeuml me puneuml meuml teuml mireuml e me peumlrpjekje meuml teuml meumldha dhe me peumlrgjegjeumlsi teuml madhe neuml

vendin e puneumls teuml realizohen teuml ardhura meuml teuml larta respektivisht pasuri Nga ky keumlndveumlshtrim

varen edhe masat teuml cilat duhet ndeumlrmarreuml peumlr vendosjen e raporteve teuml caktuara neuml teuml

ardhurat dhe pasurineuml Dallimet neuml larteumlsineuml e teuml ardhurave mund teuml zvogeumllohen peumlrmes

a) aplikimit teuml normave tatimore progresive neuml teuml ardhurat

b) lehteumlsive dhe peumlrjashtimeve nga barra tatimore e tatimpaguesve me teuml ardhura teuml uleumlta

c) aplikimit teuml tatimit diferencial neuml njeuml pjeseuml teuml teuml ardhurave ashtu qeuml tatimpaguesit me teuml

ardhura meuml teuml larta teuml ngarkohen me njeuml peumlrqindje meuml teuml madhe teuml tatimit

Neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave ndikohet edhe peumlrmes shpenzimeve publike si instrument i

politikeumls fiskale peumlrmes formave teuml cilat shtojneuml peumlrkujdesjen meuml teuml madhe ndaj kategorive me

teuml ardhura teuml uleumlta Me rastin e vlereumlsimit teuml masave gjithhereuml duhet marreuml parasysh ndikimi i

tatimeve indirekte Veprimet apo efektet regresive teuml keumltyre tatimeve janeuml meuml teuml meumldha sa meuml

i madh teuml jeteuml numri I produkteve dhe sheumlrbimeve teuml tatuara sa meuml e madhe teuml jeteuml ngarkesa

tatimore dhe sa meuml i vogeumll teuml jeteuml seleksionimi i produkteve dhe sheumlrbimeve neuml qarkullim

Neuml shpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml ndikohet peumlrmes keumltyre masave teuml politikeumls fiskale

a) aplikimi i tatimeve neuml trasheumlgimi dhe dhurata si dhe tatimi real neuml pasuri

b) ofrimi i ccedilmimeve meuml teuml uleumlta teuml materialit ndeumlrtimor peumlr kategorineuml me teuml ardhura teuml ulta

c) lirimi i peumlrkohsheumlm nga tatimi

d) shitja e parcelave tokeumlsore qeuml janeuml proneuml e shtetit me kushte teuml volitshme

e) dhe masa qeuml ndikojneuml neuml rritjen e kursimit

34 Efekte tjera teuml aplikimit teuml instrumenteve teuml politikeumls fiskale

Instrumentet e politikeumls fiskale mund teuml aplikohen edhe peumlr qeumlllime tjera si neuml fusheumln e

politikeumls seuml edukimit arsimimit peumlr qeumlllime demografike kulturore ndeumlrtimore sheumlndeteumlsore

dhe komerciale Shteti paraqitet si puneumldheumlneumls neuml ndeumlrmarrjet publike neuml administrateumln

publike neuml organet e ruajtjes seuml rendit dhe siguriseuml Peumlrmes politikeumls doganore shteti rrit

eksportin dhe zvogeumllon importin e me keumlteuml zvogeumllon deficitin neuml bilancin e pagesave dhe

peumlrmireumlson vlereumln e valuteumls kombeumltare Me politikeumln fiskale ndikohet edhe neuml zhvillimin

regjional dhe neuml peumlrmireumlsimin e struktureumls ekonomike

4 Konkluzion

Ndeumlrhyrja e shtetit neuml rrjedha ekonomike peumlrmes politikeumls fiskale arsyetohet me rregullimet e

beumlra neuml drejtim teuml meumlnjanimit teuml dukurive qeuml beumlhen pengeseuml peumlr ruajtjen e mireumlqenies seuml

peumlrgjithshme teuml shoqeumlriseuml Keumlto dukuri lidhen me veprimin joperfekt teuml tregut neuml mbrojtjen e

shtresave teuml varfra teuml shoqeumlriseuml krijimin e vendeve teuml puneumls evitimin e monopoleve dhe rritjen

e konkurrenceumls seuml mireumlfillteuml rishpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml e tjereuml Politika fiskale

peumlrbeumlneuml njeuml komponenteuml teuml politikeumls ekonomike shteteumlrore qeuml shfryteumlzohet peumlr qeumlllime

makroekonomike peumlr ta ndikuar nivelin e produktit puneumlsimit dhe ccedilmimeve Politika fiskale

shtreumlnguese aplikohet peumlr teuml mbyllur hendekun e ekspansionit neuml ateuml meumlnyreuml qeuml ndikohet neuml

uljen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes shkurtimit teuml shpenzimeve publike Ndeumlrsa hendeku i

recesionit mbyllet peumlrmes ekspansionit fiskal duke rritur shpenzimet publike peumlr teuml ndikuar neuml

rritjen e keumlrkeseumls agregate Ccedileumlshtja e deficitit buxhetor dhe mbulimi i tij peumlrbeumlneuml problem teuml

veccedilanteuml meqeuml lidhet drejtpeumlrdrejteuml me inflacionin si dukuri me efekte negative neuml ekonomi

dhe nivelin e kursimit teuml popullsiseuml i cili eumlshteuml i domosdosheumlm peumlr investime neuml teuml ardhmen

Jo rralleuml ngjan qeuml shteti del i paafteuml neuml drejtimin e politikeumls fiskale qofteuml peumlr shkak teuml

informacioneve jo teuml sakta apo parashikimeve teuml gabuara lidhur me efektet qeuml rezultojneuml nga

masat dhe veprimet e ndeumlrmarra peumlr arritjen e objektivave teuml politikeumls fillake Njeuml tjeteumlr arsye e

deumlshtimit eumlshteuml jokoordinimi i politikeumls fiskale me politikeumln monetare duke vepruar gjateuml gjitheuml

koheumls si ngulfateumls neuml rezultate teuml njeumlra tjetreumls

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KEumlNDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

nga Martin Hutsebaut

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti

Aktualisht qeveriteuml e vendeve teuml Ballkanit Pereumlndimor peumlrballen me probleme shumeuml teuml meumldha

financiare peumlr shkak teuml normave tepeumlr teuml uleumlta teuml puneumlsimit niveleve teuml larta teuml puneumls seuml

padeklaruar disiplineumls seuml uleumlt financiare dhe njeuml mungese teuml baraziseuml dhe efikasitetit neuml

ccedileumlshtjet tatimore Si rrjedhojeuml keumlto qeveri varen neuml njeuml shkalleuml teuml caktuar nga mbeumlshtetja e

institucioneve europiane dhe ndeumlrkombeumltare financiare peumlr caktimin e buxheteve teuml tyre Kjo

situateuml eumlshteuml e paqeumlndrueshme neuml planin afatgjateuml Qeumlllimi kryesor i keumltij dokumenti eumlshteuml

shqyrtimi i politikave tatimore dhe buxhetore neuml Europeuml nga pikeumlpamja e baraziseuml efikasitetit

dhe qeumlndrueshmeumlriseuml Gjithashtu do teuml shqyrtojmeuml meumlnyreumln sesi qeverisja e mireuml neuml ccedileumlshtjet

tatimore dhe lufta kundeumlr mashtrimit tatimor dhe evazionit tatimor mund teuml ndihmojeuml neuml

gjenerimin e teuml ardhurave teuml brendshme

2 OBJEKTIVAT E POLITIKEumlS TATIMORE

Teuml ardhurat e mjaftueshme tatimore janeuml teuml nevojshme peumlr teuml garantuar demokracineuml rendin

publik dhe funksionimin e sistemit ligjor Tatimi modern duhet teuml jeteuml meuml shumeuml sesa thjesht

burim teuml ardhurash peumlr funksionimin e shtetit tatimi duhet teuml garantojeuml gjithashtu qeuml

autoritetet publike teuml kontribuojneuml neuml meumlnyreuml aktive peumlr ndjekjen e synimeve teuml politikave

ekonomike sociale dhe mjedisore Njeuml rrjet i duhur rrugor njeuml sistem efikas i transportit publik

njeuml sheumlrbim modern sheumlndeteumlsor dhe ofrimi spitalor njeuml sistem i peumlrshtatsheumlm i politikave

arsimore teuml mbrojtjes mjedisore dhe puneumlsimit aktiv si dhe trajnimit profesional keumlrkojneuml

injektimin e dozave teuml meumldha teuml financave

publike

Gjithashtu tatimi eumlshteuml trampolineuml e reumlndeumlsishme peumlr njeuml rishpeumlrndarje teuml teuml ardhurave tek

qytetareumlt Garantimi i solidaritetit dhe kohezionit social neuml shoqeumlri keumlrkon transferime teuml

meumldha

sociale dhe nevoja tatimore peumlr teuml luajtur gjithashtu njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm

Meuml tej tatimi eumlshteuml njeuml instrument peumlr teuml ndikuar tek sjellja e njereumlzve peumlr shembull neuml fusheumln

mjedisore ose neuml lidhje me plakjen aktive (shpeumlrblimi neuml puneuml)

Politikat tatimore nuk duhet teuml jeneuml instrumente konkurrence peumlr qeveriteuml me qeumlllim

teumlrheqjen e

investimeve Politika teuml keumltij lloji ccedilojneuml neuml konkurrenceuml tatimore dhe deumlmtojneuml synimet bazeuml teuml

politikave tatimore

Njeuml parakusht kryesor peumlr arritjen e keumltyre objektivave teuml politikeumls tatimore eumlshteuml manaxhimi

efikas i burimeve publike operimi efektiv i sheumlrbimeve publike dhe ofrimi i sheumlrbimeve teuml

cileumlsiseuml peumlr konsumatoreumlt e keumltyre sheumlrbimeve

3 PARIMET TATIMORE

Politikat tatimore duhet teuml peumlrmbushin njeuml seumlreuml kriteresh teuml reumlndeumlsishme

Para seuml gjithash tatimet duhet trsquoi neumlnshtrohen marreumlveshjesujdiseuml me partnereumlt socialeuml neuml teuml

gjitha nivelet duke peumlrfshireuml edhe nivelin evropian Neuml veccedilanti neuml kuadrin e barreumls seuml reumlndeuml

tatimore teuml peumlrballuar prej tyre puneumltoreumlt deumlshirojneuml teuml keneuml fjaleumln e tyre neuml peumlrcaktimin e

politikeumls tatimore

Seuml dyti tatimet duhet teuml konceptohen neuml meumlnyreuml teuml drejteuml me qeumlllim qeuml teuml garantohet barazi e

taksave Aktualisht teuml ardhurat e puneumls tatohen shumeuml meuml tepeumlr neuml krahasim me konsumin

dhe teuml

ardhurat nga kapitali

Peumlr meuml tepeumlr puna e shpeumlrblyer me pageuml tatohet meuml shumeuml neuml krahasim me veteumlpuneumlsimin si

rezultat veccedilaneumlrisht i njeuml lirie veprimi teuml konsiderueshme qeuml geumlzohet nga teuml veteumlpuneumlsuarit dhe

aneumltareumlt e profesioneve neuml peumlrcaktimin e teuml ardhurave teuml tyre teuml tatueshme

Seuml treti e lidhur ngushteuml me ccedileumlshtjen e baraziseuml tatimore eumlshteuml ccedileumlshtja e efikasitetit tatimor

Nuk

eumlshteuml e mjaftueshme qeuml sistemi tatimor duhet teuml projektohet neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ai

gjithashtu

duhet teuml operojeuml me efektivitet dhe vendosja e taksave duhet teuml garantohet nga procedura qeuml

funksionojneuml realisht

Seuml kateumlrti tatimi duhet teuml jeteuml edhe funksional dmth masat tatimore duhet teuml konceptohen neuml

meumlnyreuml teuml tilleuml qeuml teuml ccedilojneuml neuml arritjen e qeumlllimeve teuml synuara

Seuml pesti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml i thjeshteuml dhe transparent i lehteuml peumlr trsquou administruar

duke

i dheumlneuml mundeumlsineuml autoriteteve tatimore teuml peumlrqendrojneuml peumlrpjekjet e tyre neuml puneumln e

verifikimit

dhe kontrollit Transparenca duhet teuml jeteuml e tilleuml qeuml trsquou japeuml mundeumlsineuml taksapaguesve teuml

kuptojneuml

logjikeumln dhe mekanizmat e sistemit

Seuml gjashti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml neuml peumlrputhje edhe me politikat e tjera teuml realizuara

Seuml shtati tatimi duhet teuml respektojeuml parimet e specificitetit dhe subsidiaritetit dometheumlneuml

secileumls

prej niveleve teuml ndryshme teuml qeveriseuml duhet trsquoi jepen kompetencat e veta peumlr vendosjen e

taksave

neuml peumlrputhje me peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre dhe natyreumln e problemeve Taksat qeuml prekin drejtpeumlrdrejt

ose qeuml preken drejtpeumlrdrejt nga sjellja e Shteteve teuml tjera Aneumltare duhet trsquoi neumlnshtrohet

rregullave

bazeuml teuml pranuara neuml nivel europian dhe ndeumlrkombeumltar Shembuj teuml keumltyre lloje taksash janeuml

peumlr

shembull taksat e korporatave dhe taksat peumlr teuml ardhurat nga kursimet (interesat dividendeumlt)

4 REumlNDEumlSIA E QEVERISJES SEuml MIREuml PUBLIKE NEuml CcedilEumlSHTJET TATIMORE DHE

BUXHETORE

Projektimi dhe zbatimi i suksessheumlm i njeuml sistemi teuml qeumlndruesheumlm tatimor keumlrkon praktika teuml

qeumlndrueshme dhe teuml konsoliduara teuml qeverisjes seuml buxhetit publik

Sipas Alex Matheson-it (OECD)1 qeverisja e mireuml i referohet para seuml gjithash kuadrove brenda

teuml cilave vendosen dhe ekzekutohen politikat publike jo politikave publike neuml vetvete

Qeverisja efektive publike duhet teuml ofrojeuml

- koherenceuml midis objektivave teuml ndryshme teuml politikave

- njeuml mjedis neuml teuml cilin njereumlzit trajtohen me drejteumlsi dhe barazi

Qeverisja e mireuml publike neuml fusheumln e buxhetimit publik dhe manaxhimit financiar keumlrkon

a) transparenceuml fiskale duke neumlnkuptuar njeuml proces teuml hapur fiskal (peumlr shembull me

informacion peumlr de-buxhetimin e shpenzimeve ose peumlr mandatet e dheumlna qeverive

neumlnqendrore) dhe informacion neuml lidhje me faktoreumlt ekonomikeuml teuml peumlrdorur peumlr krijimin e

buxhetit (shpesh qeveriteuml peumlrdorin llogaritje mjaft optimiste teuml zhvillimit ekonomik)

b) peumlrgjegjeumlsi duke neumlnkuptuar kontroll teuml pavarur peumlr shpenzimet manaxhimin financiar dhe

respektimin e procedurave (peumlr shembull prokurimi publik) me qeumlllim shmangien e abuzimit

teuml pushtetit nga individeuml ose grupe teuml caktuara

c) peumlrgjegjshmeumlri duke neumlnkuptuar kapacitet peumlr trsquou peumlrgjigjur neuml meumlnyreuml fleksibeumll ndaj

ndryshimeve teuml paparashikuara kombeumltare ose ndeumlrkombeumltare (peumlr shembull meuml teuml uleumlta sesa

rritja e parashikuar ekonomike)

d) teuml orientuara ndaj teuml ardhmes duke neumlnkuptuar marrjen teumlreumlsisht parasysh teuml kostove teuml

ardhshme (borxhi publik plakja e popullsiseuml) dhe duke njohur pasojat e ardhshme fiskale teuml

politikave aktuale (peumlr shembull neuml fusheumln e puneumlsimit publik) dhe sjelljen (peumlr shembull

degradimi mjedisor) me qeumlllim mosvendosjen e barrave teuml reumlnda ndaj brezave teuml ardhsheumlm

Qeverisja e mireuml neuml fusheumln e politikave buxhetore dhe tatimore - si neuml nivelin politik

institucional dhe burokratik - mund teuml funksionojeuml veteumlm neumlse ka njeuml kultureuml mbeumlshteteumlse peumlr

sjelljen neuml peumlrputhje me rregullat e orientuara drejt interesit publik

Arritja e keumlsaj kulture keumlrkon njeuml proces teuml gjateuml teuml vazhduesheumlm dhe gradual teuml ndryshimit neuml

qeumlndrime dhe vlera Neuml mungeseuml teuml njeuml kulture teuml tilleuml nuk do teuml keteuml besim tek qeveriteuml dhe do

teuml

jeteuml e veumlshtireuml peumlr teuml bindur qytetareumlt qeuml teuml paguajneuml taksat e keumlrkueshme

5 KUADRI EUROPIAN PEumlR POLITIKAT TATIMORE DHE BUXHETORE

1 Matheson A Qeverisje meuml e mireuml e sektorit publik arsyetimi peumlr reformeumln buxhetore dhe teuml

kontabilitetit neuml Vendet Pereumlndimorerdquo neuml

Modelet e Reformeumls seuml Kontabilitetit dhe Buxhetimit Publik OECD Revista peumlr Buxhetin Volumi

2 shtesa

Qeuml prej vitit 2008 Europa po peumlrballet me njeuml krizeuml financiare dhe ekonomike Ajo qeuml filloi si

krizeuml bankare u beuml shpejt krizeuml fiskale Neuml fillim shumica e qeverive teuml BE-seuml mobilizuan

burime teuml konsiderueshme financiare neumlpeumlrmjet programeve teuml stimujve ekonomikeuml (psh

investimet publike) dhe stabilizuesve automatikeuml (psh mireumlqenia sociale) peumlr politikat

kundeumlrciklike

Shpenzimet sociale u rriteumln ndeumlrsa teuml ardhurat (taksat dhe kontributet shoqeumlrore) u

zvogeumlluan Buxhetet publike peumlsuan stres teuml larteuml fiskal deficitet u rriteumln dhe borxhet

shpeumlrthyen

Neuml vitin 2009 deficiti i buxhetit ishte mesatarisht -68 neuml BE 27 (- 63 neuml Eurozoneuml) neuml vitin

2010 deficiti ishte mesatarisht 64 neuml BE 27 (6 neuml Eurozoneuml) Neuml periudheumln 2007 -2012

borxhi publik (si e PBB-seuml) u rrit mesatarisht me 243 pikeuml neuml BE 27 (dhe me 223 pikeuml

neuml Eurozoneuml)

Peumlr vitin 2013 Komisioni Europian pret qeuml niveli mesatar i borxhit neuml Eurozoneuml teuml rritet neuml 95

teuml PBB-seuml

BE (seuml bashku me Bankeumln Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndeumlrkombeumltar) reaguan

duke i dheumlneuml ndihmeuml vendeve neuml veumlshtireumlsi (neumlpeumlrmjet Sheumlrbimit teuml Stabilitetit Financiar

Europian- EFSF ndash dhe Mekanizmit teuml ardhsheumlm teuml Stabilitetit Europian (ESM) dhe veccedilaneumlrisht

me aneuml teuml prezantimit teuml qeverisjes seuml re ekonomike europiane (Tremujori Europian grupi me

gjashteuml elementeuml Pakti Euro- Plus dhe Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen) qeuml

rriti mbikeumlqyrjen europiane teuml zhvillimeve kombeumltare ekonomike dhe fiskale

Tremujori Europian synon koordinimin paraprak teuml politikave kombeumltare ekonomike dhe teuml

tregut teuml puneumls

Pakti Euro Plus synon teuml peumlrmireumlsojeuml konkurrueshmeumlrineuml dhe puneumlsimin buxhetet publike

situateumln financiare teuml sistemeve teuml sigurimeve shoqeumlrore dhe stabilitetin e sektorit financiar

Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marreumlveshja Europiane Fiskale

Traktati ndeumlrqeveritar i lidhur jashteuml kuadrit ligjor teuml BE-seuml eumlshteuml neumlnshkruar nga 25 Shtete

Aneumltare teuml BE-seuml (jo nga Mbreteumlria e Bashkuar dhe Republika Ccedileke) dhe eumlshteuml zbatuar qeuml nga

data 112013 Ky traktat prezanton rregullin e arteuml teuml buxhetit teuml balancuar

Dispozita teuml reumlndeumlsishme teuml keumltij Traktati peumlrfshijneuml

a) koordinimin detyrimi peumlr qeveriteuml qeuml teuml paraqesin diskutim paraprak peumlr ccedildo reformeuml

madhore teuml politikeumls ekonomike

b) qeverisjen risi institucionale si peumlr shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e

qeverisjes europiane

c) stabilitetin - buxhetet duhet teuml jeneuml teuml balancuara ose neuml tepriceuml

- deficiti i peumlrgjithsheumlm i buxhetit lt 3 e PBB-seuml dhe

- kufiri i deficitit strukturor prej 05 PBB-seuml (neumlse borxhi eumlshteuml lt 60 e PBB-seuml 1 e PBBseuml)

- borxhi publik lt 60 e PBB-seuml

-neumlse gt 60 shkurtimi vjetor 120 i tepriceumls

- neumlse deficiti eumlshteuml i tepeumlrt reformat strukturore vendosen nga KE

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

me rritjen e nivelit teuml ccedilmimeve Peumlr teuml penguar rritjen e nivelit teuml ccedilmimeve duhet teuml zvogeumllohet

keumlrkesa deri neuml nivelin e duhur (teuml oferteumls) Keumlrkesa agregate zvogeumllohet me reduktimin e

transfertave publike zvogeumllimin e aktiviteteve publike rritjen e ngarkeseumls tatimore dhe heqjen

e lehteumlsive dhe peumlrjashtimeve nga tatimi Teuml gjitha keumlto masa qeuml ndeumlrmerren me qeumlllim teuml

zvogeumllimit teuml shpenzimeve publike dhe rritjes seuml teuml ardhurave publike janeuml teuml njohura si masa teuml

politikeumls restriktive apo kontraktive fiskale Neumlse keumlrkesa agregate eumlshteuml meuml e vogeumll se oferta

prapeuml vjen deri te ndryshimi I nivelit teuml ccedilmimeve qeuml dmth ccedilmimet ulen Peumlr teuml vendosur

baraspesheumln shteti duhet trsquoi orienton politikat fiskale neuml rritjen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes

rritjes seuml shpenzimeve dhe uljes seuml teuml ardhurave publike Neuml radheumlt e shpenzimeve shteti rrit

dheumlniet sociale hap vende teuml reja pune rrit aktivitetin investues dhe zvogeumllon barreumln tatimore

Keumlto masa ndikojneuml neuml rritjen e fuqiseuml blereumlse teuml qytetareumlve e me keumlteuml edhe neuml rritjen e

keumlrkeseumls seuml peumlrgjithshme dhe njihen si masa teuml politikeumls ekspansive fiskale Ndeumlrsa masat

neutrale (konjukturale neutrale) teuml politikeumls fiskale kaneuml peumlr qeumlllim teuml ruajneuml puneumlsimin e ploteuml

dhe nivelin e duhur teuml ccedilmimeve Neuml keumlteuml rast shpenzimet publike duhet teuml caktohen neuml ateuml

meumlnyreuml qeuml keumlrkesa teuml mbetet e pandryshuar

Figura 1 Mbyllja e hendekut teuml ekspansionit

Hendeku i ekspansionit i cili shkaktohet nga rritja e tepeumlrt e keumlrkeseumls agregate mbyllet me

politikeuml fiskale shtreumlnguese duke shkurtuar shpenzimet publike peumlr teumlndikuar neuml reumlnien e

keumlrkeseumls agregate e cila meuml tutje ndikon neuml reumlnien e BPV dheuljen e nivelit teuml ccedilmimeve

Figura 2 Mbyllja e hendekut teuml recesionit

Hendeku i recesionit i cili shkaktohet nga keumlrkesa e pamjaftueshme mbyllet me ekspansion

fiskal i cili drejtpeumlrdrejteuml rrit keumlrkeseumln agregate dhe BPV deri neuml nivelin e puneumlsimit teuml ploteuml

(produktit potencial) Neuml procesin e implementimit teuml politikeumls ekspansive dhe restriktive

fiskale gjithnjeuml duhet pas parasysh veprimin e multiplikatorit dhe akseleratorit Multiplikatori i

shpenzimeve publike tregon sa hereuml rriten (zvogeumllohen) teuml ardhurat kur rriten (zvogeumllohen)

shpenzimet publike Keumlshtu neuml peumlrpjekjet peumlr uljen e papuneumlsiseuml dhe rritjen e keumlrkeseumls seuml

peumlrgjithshme shteti organizon puneuml publike neuml peumlrmasa teuml gjera Me hapjen e vendeve teuml reja

teuml puneumls dhe me realizimin e teuml ardhurave teuml teuml puneumlsuarve neuml keumlteuml sektor rritet keumlrkesa peumlr

produkte dhe sheumlrbime neuml treg Rritja e keumlrkeseumls ndikon neuml rritjen e prodhimit e kjo dmth

angazhim I fuqiseuml seuml re puneumltore teuml cileumlt me teuml ardhurat e realizuara prapeuml paraqiten neuml treg e

keumlshtu me radheuml Neuml keumlteuml rast beumlhet fjaleuml peumlr multiplikatorin me parashenjeuml pozitiveNeuml teuml

kundeumlrteumln neumlse me masat e politikeumls fiskale synohet ulja e keumlrkeseumls ateumlhereuml rritet ngarkesa

tatimore e cila ndikon neuml zvogeumllimin e fuqiseuml blereumlse e kjo shkakton zvogeumllimin e keumlrkeseumls qeuml

ka peumlr pasojeuml zvogeumllimin e prodhimit Zvogeumllimi I prodhimit automatikisht ndikon neuml zvogeumllimin

e numrit teuml teuml puneumlsuarve e kjo prapeuml zvogeumllon keumlrkeseumln Ky proces do teuml peumlrseumlritet derisa nuk

dobeumlsohen efektet e rritjes seuml ngarkeseumls tatimore Neuml keumlteuml rast kemi teuml beumljmeuml me

multiplikatorin me parashenjeuml negative Akseleratori tregon raportin midis vlereumls seuml

investimeve neto dhe rritjes seuml keumlrkeseumls Me ndihmeumln e shpenzimeve publike ploteumlsuese si

psh dheumlnia e kredive me kushte teuml mira dheumlnia e subvencioneve marrja e garancive shteti

ndikon neuml peumlrshpejtimin e aktivitetit teuml subjekteve ekonomike me qeumlllim teuml veumlnies seuml

baraspesheumls parciale Ky veprim neuml praktikeuml njihet si veprim i akseleratorit veprim induktiv i

shpenzimeve publike apo ndikim terciar i shpenzimeve publike Shteti ndikon neuml rritjen apo

zvogeumllimin e nivelit teuml puneumlsimit duke beumlreuml alokacionin e investimeve neuml veprimtari intensive

duke ofruar lehteumlsi tatimore ndeumlrmarrjeve teuml cilat angazhojneuml fuqi puneumltore shteseuml duke

zvogeumlluar barren tatimore personave qeuml merren me veprimtari prodhuese dhe sheumlrbyese e

tjereuml Peumlrmes shpenzimeve publike si instrument i politikeumls fiskale mund teuml ndikohet edhe neuml

peumlrmireumlsimin e struktureumls kualifikuese teuml papuneumlve peumlr teuml lehteumlsuar puneumlsimin e tyre pastaj

neuml zvogeumllimin e koheumlzgjatjes seuml puneumls seuml pensionisteumlve dhe honorareumlt me qeumlllim teuml hapjes seuml

vendeve teuml puneumls peumlr fuqi teuml re puneumltore

Nga figura veumlrehet qarteuml lidhmeumlria ndeumlrmjet keumltyre treguesve makroekonomik Kjo lidhshmeumlri

shprehet veccedilmas ndeumlrmjet papuneumlsiseuml dhe inflacionit dhe tregon se neuml periudhat e rritjes seuml

inflacionit papuneumlsia bie ndjesheumlm dhe e kundeumlrta neuml periudhat e uljes seuml inflacioni papuneumlsia

rritet Trendeumlt e papuneumlsiseuml dhe rritjes seuml produktit gjithashtu tregojneuml peumlr njeuml lidhje teuml ngushteuml

ndeumlrmjet vete Nga figura shihet se neuml periudhat e uljes seuml papuneumlsiseuml produkti sheumlnon

rritjendeumlrsa neuml periudhat e rritjes seuml papuneumlsiseuml produkti bie Ngjasheumlm tregohen edhe lidhjet

rritje e produktit-inflacion Nga figura shihet se ndryshimet e normeumls seuml rritjes seuml produktit i ka

diktuar ndryshimi neuml normeumln e inflacionit Megjitheumlse neuml disa periudha nuk veumlrehet korrelacion

i qarteuml ndeumlrmjet produktit dhe inflacionit Kjo mund teuml shpjegohen si peumlrshtatje e ngadalshme

neuml ndryshime teuml politikave monetare dhe fiskale por gjithsesi edhe teuml ecurive teuml pavolitshme

dhe politikave tjera ekonomike teuml cilat influencojneuml rritjen ekonomike dhe nivelin e ccedilmimeve

33 Veprimi i politikeumls fiskale neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhureumls dhe pasuriseuml

Peumlrmes politikeumls fiskale ndikohet neuml vendosjen e raporteve teuml deumlshiruara neuml fuqineuml ekonomike

teuml qytetareumlve Duhet theksuar se keumltu shteti nuk ka peumlr qeumlllim teuml ndikon neuml barabareumlsineuml e

qytetareumlve sa i peumlrket fuqiseuml ekonomike sepse kjo mund teuml keteuml pasoja neuml humbjen e

motivimit qeuml me puneuml meuml teuml mireuml e me peumlrpjekje meuml teuml meumldha dhe me peumlrgjegjeumlsi teuml madhe neuml

vendin e puneumls teuml realizohen teuml ardhura meuml teuml larta respektivisht pasuri Nga ky keumlndveumlshtrim

varen edhe masat teuml cilat duhet ndeumlrmarreuml peumlr vendosjen e raporteve teuml caktuara neuml teuml

ardhurat dhe pasurineuml Dallimet neuml larteumlsineuml e teuml ardhurave mund teuml zvogeumllohen peumlrmes

a) aplikimit teuml normave tatimore progresive neuml teuml ardhurat

b) lehteumlsive dhe peumlrjashtimeve nga barra tatimore e tatimpaguesve me teuml ardhura teuml uleumlta

c) aplikimit teuml tatimit diferencial neuml njeuml pjeseuml teuml teuml ardhurave ashtu qeuml tatimpaguesit me teuml

ardhura meuml teuml larta teuml ngarkohen me njeuml peumlrqindje meuml teuml madhe teuml tatimit

Neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave ndikohet edhe peumlrmes shpenzimeve publike si instrument i

politikeumls fiskale peumlrmes formave teuml cilat shtojneuml peumlrkujdesjen meuml teuml madhe ndaj kategorive me

teuml ardhura teuml uleumlta Me rastin e vlereumlsimit teuml masave gjithhereuml duhet marreuml parasysh ndikimi i

tatimeve indirekte Veprimet apo efektet regresive teuml keumltyre tatimeve janeuml meuml teuml meumldha sa meuml

i madh teuml jeteuml numri I produkteve dhe sheumlrbimeve teuml tatuara sa meuml e madhe teuml jeteuml ngarkesa

tatimore dhe sa meuml i vogeumll teuml jeteuml seleksionimi i produkteve dhe sheumlrbimeve neuml qarkullim

Neuml shpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml ndikohet peumlrmes keumltyre masave teuml politikeumls fiskale

a) aplikimi i tatimeve neuml trasheumlgimi dhe dhurata si dhe tatimi real neuml pasuri

b) ofrimi i ccedilmimeve meuml teuml uleumlta teuml materialit ndeumlrtimor peumlr kategorineuml me teuml ardhura teuml ulta

c) lirimi i peumlrkohsheumlm nga tatimi

d) shitja e parcelave tokeumlsore qeuml janeuml proneuml e shtetit me kushte teuml volitshme

e) dhe masa qeuml ndikojneuml neuml rritjen e kursimit

34 Efekte tjera teuml aplikimit teuml instrumenteve teuml politikeumls fiskale

Instrumentet e politikeumls fiskale mund teuml aplikohen edhe peumlr qeumlllime tjera si neuml fusheumln e

politikeumls seuml edukimit arsimimit peumlr qeumlllime demografike kulturore ndeumlrtimore sheumlndeteumlsore

dhe komerciale Shteti paraqitet si puneumldheumlneumls neuml ndeumlrmarrjet publike neuml administrateumln

publike neuml organet e ruajtjes seuml rendit dhe siguriseuml Peumlrmes politikeumls doganore shteti rrit

eksportin dhe zvogeumllon importin e me keumlteuml zvogeumllon deficitin neuml bilancin e pagesave dhe

peumlrmireumlson vlereumln e valuteumls kombeumltare Me politikeumln fiskale ndikohet edhe neuml zhvillimin

regjional dhe neuml peumlrmireumlsimin e struktureumls ekonomike

4 Konkluzion

Ndeumlrhyrja e shtetit neuml rrjedha ekonomike peumlrmes politikeumls fiskale arsyetohet me rregullimet e

beumlra neuml drejtim teuml meumlnjanimit teuml dukurive qeuml beumlhen pengeseuml peumlr ruajtjen e mireumlqenies seuml

peumlrgjithshme teuml shoqeumlriseuml Keumlto dukuri lidhen me veprimin joperfekt teuml tregut neuml mbrojtjen e

shtresave teuml varfra teuml shoqeumlriseuml krijimin e vendeve teuml puneumls evitimin e monopoleve dhe rritjen

e konkurrenceumls seuml mireumlfillteuml rishpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml e tjereuml Politika fiskale

peumlrbeumlneuml njeuml komponenteuml teuml politikeumls ekonomike shteteumlrore qeuml shfryteumlzohet peumlr qeumlllime

makroekonomike peumlr ta ndikuar nivelin e produktit puneumlsimit dhe ccedilmimeve Politika fiskale

shtreumlnguese aplikohet peumlr teuml mbyllur hendekun e ekspansionit neuml ateuml meumlnyreuml qeuml ndikohet neuml

uljen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes shkurtimit teuml shpenzimeve publike Ndeumlrsa hendeku i

recesionit mbyllet peumlrmes ekspansionit fiskal duke rritur shpenzimet publike peumlr teuml ndikuar neuml

rritjen e keumlrkeseumls agregate Ccedileumlshtja e deficitit buxhetor dhe mbulimi i tij peumlrbeumlneuml problem teuml

veccedilanteuml meqeuml lidhet drejtpeumlrdrejteuml me inflacionin si dukuri me efekte negative neuml ekonomi

dhe nivelin e kursimit teuml popullsiseuml i cili eumlshteuml i domosdosheumlm peumlr investime neuml teuml ardhmen

Jo rralleuml ngjan qeuml shteti del i paafteuml neuml drejtimin e politikeumls fiskale qofteuml peumlr shkak teuml

informacioneve jo teuml sakta apo parashikimeve teuml gabuara lidhur me efektet qeuml rezultojneuml nga

masat dhe veprimet e ndeumlrmarra peumlr arritjen e objektivave teuml politikeumls fillake Njeuml tjeteumlr arsye e

deumlshtimit eumlshteuml jokoordinimi i politikeumls fiskale me politikeumln monetare duke vepruar gjateuml gjitheuml

koheumls si ngulfateumls neuml rezultate teuml njeumlra tjetreumls

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KEumlNDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

nga Martin Hutsebaut

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti

Aktualisht qeveriteuml e vendeve teuml Ballkanit Pereumlndimor peumlrballen me probleme shumeuml teuml meumldha

financiare peumlr shkak teuml normave tepeumlr teuml uleumlta teuml puneumlsimit niveleve teuml larta teuml puneumls seuml

padeklaruar disiplineumls seuml uleumlt financiare dhe njeuml mungese teuml baraziseuml dhe efikasitetit neuml

ccedileumlshtjet tatimore Si rrjedhojeuml keumlto qeveri varen neuml njeuml shkalleuml teuml caktuar nga mbeumlshtetja e

institucioneve europiane dhe ndeumlrkombeumltare financiare peumlr caktimin e buxheteve teuml tyre Kjo

situateuml eumlshteuml e paqeumlndrueshme neuml planin afatgjateuml Qeumlllimi kryesor i keumltij dokumenti eumlshteuml

shqyrtimi i politikave tatimore dhe buxhetore neuml Europeuml nga pikeumlpamja e baraziseuml efikasitetit

dhe qeumlndrueshmeumlriseuml Gjithashtu do teuml shqyrtojmeuml meumlnyreumln sesi qeverisja e mireuml neuml ccedileumlshtjet

tatimore dhe lufta kundeumlr mashtrimit tatimor dhe evazionit tatimor mund teuml ndihmojeuml neuml

gjenerimin e teuml ardhurave teuml brendshme

2 OBJEKTIVAT E POLITIKEumlS TATIMORE

Teuml ardhurat e mjaftueshme tatimore janeuml teuml nevojshme peumlr teuml garantuar demokracineuml rendin

publik dhe funksionimin e sistemit ligjor Tatimi modern duhet teuml jeteuml meuml shumeuml sesa thjesht

burim teuml ardhurash peumlr funksionimin e shtetit tatimi duhet teuml garantojeuml gjithashtu qeuml

autoritetet publike teuml kontribuojneuml neuml meumlnyreuml aktive peumlr ndjekjen e synimeve teuml politikave

ekonomike sociale dhe mjedisore Njeuml rrjet i duhur rrugor njeuml sistem efikas i transportit publik

njeuml sheumlrbim modern sheumlndeteumlsor dhe ofrimi spitalor njeuml sistem i peumlrshtatsheumlm i politikave

arsimore teuml mbrojtjes mjedisore dhe puneumlsimit aktiv si dhe trajnimit profesional keumlrkojneuml

injektimin e dozave teuml meumldha teuml financave

publike

Gjithashtu tatimi eumlshteuml trampolineuml e reumlndeumlsishme peumlr njeuml rishpeumlrndarje teuml teuml ardhurave tek

qytetareumlt Garantimi i solidaritetit dhe kohezionit social neuml shoqeumlri keumlrkon transferime teuml

meumldha

sociale dhe nevoja tatimore peumlr teuml luajtur gjithashtu njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm

Meuml tej tatimi eumlshteuml njeuml instrument peumlr teuml ndikuar tek sjellja e njereumlzve peumlr shembull neuml fusheumln

mjedisore ose neuml lidhje me plakjen aktive (shpeumlrblimi neuml puneuml)

Politikat tatimore nuk duhet teuml jeneuml instrumente konkurrence peumlr qeveriteuml me qeumlllim

teumlrheqjen e

investimeve Politika teuml keumltij lloji ccedilojneuml neuml konkurrenceuml tatimore dhe deumlmtojneuml synimet bazeuml teuml

politikave tatimore

Njeuml parakusht kryesor peumlr arritjen e keumltyre objektivave teuml politikeumls tatimore eumlshteuml manaxhimi

efikas i burimeve publike operimi efektiv i sheumlrbimeve publike dhe ofrimi i sheumlrbimeve teuml

cileumlsiseuml peumlr konsumatoreumlt e keumltyre sheumlrbimeve

3 PARIMET TATIMORE

Politikat tatimore duhet teuml peumlrmbushin njeuml seumlreuml kriteresh teuml reumlndeumlsishme

Para seuml gjithash tatimet duhet trsquoi neumlnshtrohen marreumlveshjesujdiseuml me partnereumlt socialeuml neuml teuml

gjitha nivelet duke peumlrfshireuml edhe nivelin evropian Neuml veccedilanti neuml kuadrin e barreumls seuml reumlndeuml

tatimore teuml peumlrballuar prej tyre puneumltoreumlt deumlshirojneuml teuml keneuml fjaleumln e tyre neuml peumlrcaktimin e

politikeumls tatimore

Seuml dyti tatimet duhet teuml konceptohen neuml meumlnyreuml teuml drejteuml me qeumlllim qeuml teuml garantohet barazi e

taksave Aktualisht teuml ardhurat e puneumls tatohen shumeuml meuml tepeumlr neuml krahasim me konsumin

dhe teuml

ardhurat nga kapitali

Peumlr meuml tepeumlr puna e shpeumlrblyer me pageuml tatohet meuml shumeuml neuml krahasim me veteumlpuneumlsimin si

rezultat veccedilaneumlrisht i njeuml lirie veprimi teuml konsiderueshme qeuml geumlzohet nga teuml veteumlpuneumlsuarit dhe

aneumltareumlt e profesioneve neuml peumlrcaktimin e teuml ardhurave teuml tyre teuml tatueshme

Seuml treti e lidhur ngushteuml me ccedileumlshtjen e baraziseuml tatimore eumlshteuml ccedileumlshtja e efikasitetit tatimor

Nuk

eumlshteuml e mjaftueshme qeuml sistemi tatimor duhet teuml projektohet neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ai

gjithashtu

duhet teuml operojeuml me efektivitet dhe vendosja e taksave duhet teuml garantohet nga procedura qeuml

funksionojneuml realisht

Seuml kateumlrti tatimi duhet teuml jeteuml edhe funksional dmth masat tatimore duhet teuml konceptohen neuml

meumlnyreuml teuml tilleuml qeuml teuml ccedilojneuml neuml arritjen e qeumlllimeve teuml synuara

Seuml pesti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml i thjeshteuml dhe transparent i lehteuml peumlr trsquou administruar

duke

i dheumlneuml mundeumlsineuml autoriteteve tatimore teuml peumlrqendrojneuml peumlrpjekjet e tyre neuml puneumln e

verifikimit

dhe kontrollit Transparenca duhet teuml jeteuml e tilleuml qeuml trsquou japeuml mundeumlsineuml taksapaguesve teuml

kuptojneuml

logjikeumln dhe mekanizmat e sistemit

Seuml gjashti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml neuml peumlrputhje edhe me politikat e tjera teuml realizuara

Seuml shtati tatimi duhet teuml respektojeuml parimet e specificitetit dhe subsidiaritetit dometheumlneuml

secileumls

prej niveleve teuml ndryshme teuml qeveriseuml duhet trsquoi jepen kompetencat e veta peumlr vendosjen e

taksave

neuml peumlrputhje me peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre dhe natyreumln e problemeve Taksat qeuml prekin drejtpeumlrdrejt

ose qeuml preken drejtpeumlrdrejt nga sjellja e Shteteve teuml tjera Aneumltare duhet trsquoi neumlnshtrohet

rregullave

bazeuml teuml pranuara neuml nivel europian dhe ndeumlrkombeumltar Shembuj teuml keumltyre lloje taksash janeuml

peumlr

shembull taksat e korporatave dhe taksat peumlr teuml ardhurat nga kursimet (interesat dividendeumlt)

4 REumlNDEumlSIA E QEVERISJES SEuml MIREuml PUBLIKE NEuml CcedilEumlSHTJET TATIMORE DHE

BUXHETORE

Projektimi dhe zbatimi i suksessheumlm i njeuml sistemi teuml qeumlndruesheumlm tatimor keumlrkon praktika teuml

qeumlndrueshme dhe teuml konsoliduara teuml qeverisjes seuml buxhetit publik

Sipas Alex Matheson-it (OECD)1 qeverisja e mireuml i referohet para seuml gjithash kuadrove brenda

teuml cilave vendosen dhe ekzekutohen politikat publike jo politikave publike neuml vetvete

Qeverisja efektive publike duhet teuml ofrojeuml

- koherenceuml midis objektivave teuml ndryshme teuml politikave

- njeuml mjedis neuml teuml cilin njereumlzit trajtohen me drejteumlsi dhe barazi

Qeverisja e mireuml publike neuml fusheumln e buxhetimit publik dhe manaxhimit financiar keumlrkon

a) transparenceuml fiskale duke neumlnkuptuar njeuml proces teuml hapur fiskal (peumlr shembull me

informacion peumlr de-buxhetimin e shpenzimeve ose peumlr mandatet e dheumlna qeverive

neumlnqendrore) dhe informacion neuml lidhje me faktoreumlt ekonomikeuml teuml peumlrdorur peumlr krijimin e

buxhetit (shpesh qeveriteuml peumlrdorin llogaritje mjaft optimiste teuml zhvillimit ekonomik)

b) peumlrgjegjeumlsi duke neumlnkuptuar kontroll teuml pavarur peumlr shpenzimet manaxhimin financiar dhe

respektimin e procedurave (peumlr shembull prokurimi publik) me qeumlllim shmangien e abuzimit

teuml pushtetit nga individeuml ose grupe teuml caktuara

c) peumlrgjegjshmeumlri duke neumlnkuptuar kapacitet peumlr trsquou peumlrgjigjur neuml meumlnyreuml fleksibeumll ndaj

ndryshimeve teuml paparashikuara kombeumltare ose ndeumlrkombeumltare (peumlr shembull meuml teuml uleumlta sesa

rritja e parashikuar ekonomike)

d) teuml orientuara ndaj teuml ardhmes duke neumlnkuptuar marrjen teumlreumlsisht parasysh teuml kostove teuml

ardhshme (borxhi publik plakja e popullsiseuml) dhe duke njohur pasojat e ardhshme fiskale teuml

politikave aktuale (peumlr shembull neuml fusheumln e puneumlsimit publik) dhe sjelljen (peumlr shembull

degradimi mjedisor) me qeumlllim mosvendosjen e barrave teuml reumlnda ndaj brezave teuml ardhsheumlm

Qeverisja e mireuml neuml fusheumln e politikave buxhetore dhe tatimore - si neuml nivelin politik

institucional dhe burokratik - mund teuml funksionojeuml veteumlm neumlse ka njeuml kultureuml mbeumlshteteumlse peumlr

sjelljen neuml peumlrputhje me rregullat e orientuara drejt interesit publik

Arritja e keumlsaj kulture keumlrkon njeuml proces teuml gjateuml teuml vazhduesheumlm dhe gradual teuml ndryshimit neuml

qeumlndrime dhe vlera Neuml mungeseuml teuml njeuml kulture teuml tilleuml nuk do teuml keteuml besim tek qeveriteuml dhe do

teuml

jeteuml e veumlshtireuml peumlr teuml bindur qytetareumlt qeuml teuml paguajneuml taksat e keumlrkueshme

5 KUADRI EUROPIAN PEumlR POLITIKAT TATIMORE DHE BUXHETORE

1 Matheson A Qeverisje meuml e mireuml e sektorit publik arsyetimi peumlr reformeumln buxhetore dhe teuml

kontabilitetit neuml Vendet Pereumlndimorerdquo neuml

Modelet e Reformeumls seuml Kontabilitetit dhe Buxhetimit Publik OECD Revista peumlr Buxhetin Volumi

2 shtesa

Qeuml prej vitit 2008 Europa po peumlrballet me njeuml krizeuml financiare dhe ekonomike Ajo qeuml filloi si

krizeuml bankare u beuml shpejt krizeuml fiskale Neuml fillim shumica e qeverive teuml BE-seuml mobilizuan

burime teuml konsiderueshme financiare neumlpeumlrmjet programeve teuml stimujve ekonomikeuml (psh

investimet publike) dhe stabilizuesve automatikeuml (psh mireumlqenia sociale) peumlr politikat

kundeumlrciklike

Shpenzimet sociale u rriteumln ndeumlrsa teuml ardhurat (taksat dhe kontributet shoqeumlrore) u

zvogeumlluan Buxhetet publike peumlsuan stres teuml larteuml fiskal deficitet u rriteumln dhe borxhet

shpeumlrthyen

Neuml vitin 2009 deficiti i buxhetit ishte mesatarisht -68 neuml BE 27 (- 63 neuml Eurozoneuml) neuml vitin

2010 deficiti ishte mesatarisht 64 neuml BE 27 (6 neuml Eurozoneuml) Neuml periudheumln 2007 -2012

borxhi publik (si e PBB-seuml) u rrit mesatarisht me 243 pikeuml neuml BE 27 (dhe me 223 pikeuml

neuml Eurozoneuml)

Peumlr vitin 2013 Komisioni Europian pret qeuml niveli mesatar i borxhit neuml Eurozoneuml teuml rritet neuml 95

teuml PBB-seuml

BE (seuml bashku me Bankeumln Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndeumlrkombeumltar) reaguan

duke i dheumlneuml ndihmeuml vendeve neuml veumlshtireumlsi (neumlpeumlrmjet Sheumlrbimit teuml Stabilitetit Financiar

Europian- EFSF ndash dhe Mekanizmit teuml ardhsheumlm teuml Stabilitetit Europian (ESM) dhe veccedilaneumlrisht

me aneuml teuml prezantimit teuml qeverisjes seuml re ekonomike europiane (Tremujori Europian grupi me

gjashteuml elementeuml Pakti Euro- Plus dhe Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen) qeuml

rriti mbikeumlqyrjen europiane teuml zhvillimeve kombeumltare ekonomike dhe fiskale

Tremujori Europian synon koordinimin paraprak teuml politikave kombeumltare ekonomike dhe teuml

tregut teuml puneumls

Pakti Euro Plus synon teuml peumlrmireumlsojeuml konkurrueshmeumlrineuml dhe puneumlsimin buxhetet publike

situateumln financiare teuml sistemeve teuml sigurimeve shoqeumlrore dhe stabilitetin e sektorit financiar

Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marreumlveshja Europiane Fiskale

Traktati ndeumlrqeveritar i lidhur jashteuml kuadrit ligjor teuml BE-seuml eumlshteuml neumlnshkruar nga 25 Shtete

Aneumltare teuml BE-seuml (jo nga Mbreteumlria e Bashkuar dhe Republika Ccedileke) dhe eumlshteuml zbatuar qeuml nga

data 112013 Ky traktat prezanton rregullin e arteuml teuml buxhetit teuml balancuar

Dispozita teuml reumlndeumlsishme teuml keumltij Traktati peumlrfshijneuml

a) koordinimin detyrimi peumlr qeveriteuml qeuml teuml paraqesin diskutim paraprak peumlr ccedildo reformeuml

madhore teuml politikeumls ekonomike

b) qeverisjen risi institucionale si peumlr shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e

qeverisjes europiane

c) stabilitetin - buxhetet duhet teuml jeneuml teuml balancuara ose neuml tepriceuml

- deficiti i peumlrgjithsheumlm i buxhetit lt 3 e PBB-seuml dhe

- kufiri i deficitit strukturor prej 05 PBB-seuml (neumlse borxhi eumlshteuml lt 60 e PBB-seuml 1 e PBBseuml)

- borxhi publik lt 60 e PBB-seuml

-neumlse gt 60 shkurtimi vjetor 120 i tepriceumls

- neumlse deficiti eumlshteuml i tepeumlrt reformat strukturore vendosen nga KE

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

shpenzimet publike Keumlshtu neuml peumlrpjekjet peumlr uljen e papuneumlsiseuml dhe rritjen e keumlrkeseumls seuml

peumlrgjithshme shteti organizon puneuml publike neuml peumlrmasa teuml gjera Me hapjen e vendeve teuml reja

teuml puneumls dhe me realizimin e teuml ardhurave teuml teuml puneumlsuarve neuml keumlteuml sektor rritet keumlrkesa peumlr

produkte dhe sheumlrbime neuml treg Rritja e keumlrkeseumls ndikon neuml rritjen e prodhimit e kjo dmth

angazhim I fuqiseuml seuml re puneumltore teuml cileumlt me teuml ardhurat e realizuara prapeuml paraqiten neuml treg e

keumlshtu me radheuml Neuml keumlteuml rast beumlhet fjaleuml peumlr multiplikatorin me parashenjeuml pozitiveNeuml teuml

kundeumlrteumln neumlse me masat e politikeumls fiskale synohet ulja e keumlrkeseumls ateumlhereuml rritet ngarkesa

tatimore e cila ndikon neuml zvogeumllimin e fuqiseuml blereumlse e kjo shkakton zvogeumllimin e keumlrkeseumls qeuml

ka peumlr pasojeuml zvogeumllimin e prodhimit Zvogeumllimi I prodhimit automatikisht ndikon neuml zvogeumllimin

e numrit teuml teuml puneumlsuarve e kjo prapeuml zvogeumllon keumlrkeseumln Ky proces do teuml peumlrseumlritet derisa nuk

dobeumlsohen efektet e rritjes seuml ngarkeseumls tatimore Neuml keumlteuml rast kemi teuml beumljmeuml me

multiplikatorin me parashenjeuml negative Akseleratori tregon raportin midis vlereumls seuml

investimeve neto dhe rritjes seuml keumlrkeseumls Me ndihmeumln e shpenzimeve publike ploteumlsuese si

psh dheumlnia e kredive me kushte teuml mira dheumlnia e subvencioneve marrja e garancive shteti

ndikon neuml peumlrshpejtimin e aktivitetit teuml subjekteve ekonomike me qeumlllim teuml veumlnies seuml

baraspesheumls parciale Ky veprim neuml praktikeuml njihet si veprim i akseleratorit veprim induktiv i

shpenzimeve publike apo ndikim terciar i shpenzimeve publike Shteti ndikon neuml rritjen apo

zvogeumllimin e nivelit teuml puneumlsimit duke beumlreuml alokacionin e investimeve neuml veprimtari intensive

duke ofruar lehteumlsi tatimore ndeumlrmarrjeve teuml cilat angazhojneuml fuqi puneumltore shteseuml duke

zvogeumlluar barren tatimore personave qeuml merren me veprimtari prodhuese dhe sheumlrbyese e

tjereuml Peumlrmes shpenzimeve publike si instrument i politikeumls fiskale mund teuml ndikohet edhe neuml

peumlrmireumlsimin e struktureumls kualifikuese teuml papuneumlve peumlr teuml lehteumlsuar puneumlsimin e tyre pastaj

neuml zvogeumllimin e koheumlzgjatjes seuml puneumls seuml pensionisteumlve dhe honorareumlt me qeumlllim teuml hapjes seuml

vendeve teuml puneumls peumlr fuqi teuml re puneumltore

Nga figura veumlrehet qarteuml lidhmeumlria ndeumlrmjet keumltyre treguesve makroekonomik Kjo lidhshmeumlri

shprehet veccedilmas ndeumlrmjet papuneumlsiseuml dhe inflacionit dhe tregon se neuml periudhat e rritjes seuml

inflacionit papuneumlsia bie ndjesheumlm dhe e kundeumlrta neuml periudhat e uljes seuml inflacioni papuneumlsia

rritet Trendeumlt e papuneumlsiseuml dhe rritjes seuml produktit gjithashtu tregojneuml peumlr njeuml lidhje teuml ngushteuml

ndeumlrmjet vete Nga figura shihet se neuml periudhat e uljes seuml papuneumlsiseuml produkti sheumlnon

rritjendeumlrsa neuml periudhat e rritjes seuml papuneumlsiseuml produkti bie Ngjasheumlm tregohen edhe lidhjet

rritje e produktit-inflacion Nga figura shihet se ndryshimet e normeumls seuml rritjes seuml produktit i ka

diktuar ndryshimi neuml normeumln e inflacionit Megjitheumlse neuml disa periudha nuk veumlrehet korrelacion

i qarteuml ndeumlrmjet produktit dhe inflacionit Kjo mund teuml shpjegohen si peumlrshtatje e ngadalshme

neuml ndryshime teuml politikave monetare dhe fiskale por gjithsesi edhe teuml ecurive teuml pavolitshme

dhe politikave tjera ekonomike teuml cilat influencojneuml rritjen ekonomike dhe nivelin e ccedilmimeve

33 Veprimi i politikeumls fiskale neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhureumls dhe pasuriseuml

Peumlrmes politikeumls fiskale ndikohet neuml vendosjen e raporteve teuml deumlshiruara neuml fuqineuml ekonomike

teuml qytetareumlve Duhet theksuar se keumltu shteti nuk ka peumlr qeumlllim teuml ndikon neuml barabareumlsineuml e

qytetareumlve sa i peumlrket fuqiseuml ekonomike sepse kjo mund teuml keteuml pasoja neuml humbjen e

motivimit qeuml me puneuml meuml teuml mireuml e me peumlrpjekje meuml teuml meumldha dhe me peumlrgjegjeumlsi teuml madhe neuml

vendin e puneumls teuml realizohen teuml ardhura meuml teuml larta respektivisht pasuri Nga ky keumlndveumlshtrim

varen edhe masat teuml cilat duhet ndeumlrmarreuml peumlr vendosjen e raporteve teuml caktuara neuml teuml

ardhurat dhe pasurineuml Dallimet neuml larteumlsineuml e teuml ardhurave mund teuml zvogeumllohen peumlrmes

a) aplikimit teuml normave tatimore progresive neuml teuml ardhurat

b) lehteumlsive dhe peumlrjashtimeve nga barra tatimore e tatimpaguesve me teuml ardhura teuml uleumlta

c) aplikimit teuml tatimit diferencial neuml njeuml pjeseuml teuml teuml ardhurave ashtu qeuml tatimpaguesit me teuml

ardhura meuml teuml larta teuml ngarkohen me njeuml peumlrqindje meuml teuml madhe teuml tatimit

Neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave ndikohet edhe peumlrmes shpenzimeve publike si instrument i

politikeumls fiskale peumlrmes formave teuml cilat shtojneuml peumlrkujdesjen meuml teuml madhe ndaj kategorive me

teuml ardhura teuml uleumlta Me rastin e vlereumlsimit teuml masave gjithhereuml duhet marreuml parasysh ndikimi i

tatimeve indirekte Veprimet apo efektet regresive teuml keumltyre tatimeve janeuml meuml teuml meumldha sa meuml

i madh teuml jeteuml numri I produkteve dhe sheumlrbimeve teuml tatuara sa meuml e madhe teuml jeteuml ngarkesa

tatimore dhe sa meuml i vogeumll teuml jeteuml seleksionimi i produkteve dhe sheumlrbimeve neuml qarkullim

Neuml shpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml ndikohet peumlrmes keumltyre masave teuml politikeumls fiskale

a) aplikimi i tatimeve neuml trasheumlgimi dhe dhurata si dhe tatimi real neuml pasuri

b) ofrimi i ccedilmimeve meuml teuml uleumlta teuml materialit ndeumlrtimor peumlr kategorineuml me teuml ardhura teuml ulta

c) lirimi i peumlrkohsheumlm nga tatimi

d) shitja e parcelave tokeumlsore qeuml janeuml proneuml e shtetit me kushte teuml volitshme

e) dhe masa qeuml ndikojneuml neuml rritjen e kursimit

34 Efekte tjera teuml aplikimit teuml instrumenteve teuml politikeumls fiskale

Instrumentet e politikeumls fiskale mund teuml aplikohen edhe peumlr qeumlllime tjera si neuml fusheumln e

politikeumls seuml edukimit arsimimit peumlr qeumlllime demografike kulturore ndeumlrtimore sheumlndeteumlsore

dhe komerciale Shteti paraqitet si puneumldheumlneumls neuml ndeumlrmarrjet publike neuml administrateumln

publike neuml organet e ruajtjes seuml rendit dhe siguriseuml Peumlrmes politikeumls doganore shteti rrit

eksportin dhe zvogeumllon importin e me keumlteuml zvogeumllon deficitin neuml bilancin e pagesave dhe

peumlrmireumlson vlereumln e valuteumls kombeumltare Me politikeumln fiskale ndikohet edhe neuml zhvillimin

regjional dhe neuml peumlrmireumlsimin e struktureumls ekonomike

4 Konkluzion

Ndeumlrhyrja e shtetit neuml rrjedha ekonomike peumlrmes politikeumls fiskale arsyetohet me rregullimet e

beumlra neuml drejtim teuml meumlnjanimit teuml dukurive qeuml beumlhen pengeseuml peumlr ruajtjen e mireumlqenies seuml

peumlrgjithshme teuml shoqeumlriseuml Keumlto dukuri lidhen me veprimin joperfekt teuml tregut neuml mbrojtjen e

shtresave teuml varfra teuml shoqeumlriseuml krijimin e vendeve teuml puneumls evitimin e monopoleve dhe rritjen

e konkurrenceumls seuml mireumlfillteuml rishpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml e tjereuml Politika fiskale

peumlrbeumlneuml njeuml komponenteuml teuml politikeumls ekonomike shteteumlrore qeuml shfryteumlzohet peumlr qeumlllime

makroekonomike peumlr ta ndikuar nivelin e produktit puneumlsimit dhe ccedilmimeve Politika fiskale

shtreumlnguese aplikohet peumlr teuml mbyllur hendekun e ekspansionit neuml ateuml meumlnyreuml qeuml ndikohet neuml

uljen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes shkurtimit teuml shpenzimeve publike Ndeumlrsa hendeku i

recesionit mbyllet peumlrmes ekspansionit fiskal duke rritur shpenzimet publike peumlr teuml ndikuar neuml

rritjen e keumlrkeseumls agregate Ccedileumlshtja e deficitit buxhetor dhe mbulimi i tij peumlrbeumlneuml problem teuml

veccedilanteuml meqeuml lidhet drejtpeumlrdrejteuml me inflacionin si dukuri me efekte negative neuml ekonomi

dhe nivelin e kursimit teuml popullsiseuml i cili eumlshteuml i domosdosheumlm peumlr investime neuml teuml ardhmen

Jo rralleuml ngjan qeuml shteti del i paafteuml neuml drejtimin e politikeumls fiskale qofteuml peumlr shkak teuml

informacioneve jo teuml sakta apo parashikimeve teuml gabuara lidhur me efektet qeuml rezultojneuml nga

masat dhe veprimet e ndeumlrmarra peumlr arritjen e objektivave teuml politikeumls fillake Njeuml tjeteumlr arsye e

deumlshtimit eumlshteuml jokoordinimi i politikeumls fiskale me politikeumln monetare duke vepruar gjateuml gjitheuml

koheumls si ngulfateumls neuml rezultate teuml njeumlra tjetreumls

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KEumlNDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

nga Martin Hutsebaut

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti

Aktualisht qeveriteuml e vendeve teuml Ballkanit Pereumlndimor peumlrballen me probleme shumeuml teuml meumldha

financiare peumlr shkak teuml normave tepeumlr teuml uleumlta teuml puneumlsimit niveleve teuml larta teuml puneumls seuml

padeklaruar disiplineumls seuml uleumlt financiare dhe njeuml mungese teuml baraziseuml dhe efikasitetit neuml

ccedileumlshtjet tatimore Si rrjedhojeuml keumlto qeveri varen neuml njeuml shkalleuml teuml caktuar nga mbeumlshtetja e

institucioneve europiane dhe ndeumlrkombeumltare financiare peumlr caktimin e buxheteve teuml tyre Kjo

situateuml eumlshteuml e paqeumlndrueshme neuml planin afatgjateuml Qeumlllimi kryesor i keumltij dokumenti eumlshteuml

shqyrtimi i politikave tatimore dhe buxhetore neuml Europeuml nga pikeumlpamja e baraziseuml efikasitetit

dhe qeumlndrueshmeumlriseuml Gjithashtu do teuml shqyrtojmeuml meumlnyreumln sesi qeverisja e mireuml neuml ccedileumlshtjet

tatimore dhe lufta kundeumlr mashtrimit tatimor dhe evazionit tatimor mund teuml ndihmojeuml neuml

gjenerimin e teuml ardhurave teuml brendshme

2 OBJEKTIVAT E POLITIKEumlS TATIMORE

Teuml ardhurat e mjaftueshme tatimore janeuml teuml nevojshme peumlr teuml garantuar demokracineuml rendin

publik dhe funksionimin e sistemit ligjor Tatimi modern duhet teuml jeteuml meuml shumeuml sesa thjesht

burim teuml ardhurash peumlr funksionimin e shtetit tatimi duhet teuml garantojeuml gjithashtu qeuml

autoritetet publike teuml kontribuojneuml neuml meumlnyreuml aktive peumlr ndjekjen e synimeve teuml politikave

ekonomike sociale dhe mjedisore Njeuml rrjet i duhur rrugor njeuml sistem efikas i transportit publik

njeuml sheumlrbim modern sheumlndeteumlsor dhe ofrimi spitalor njeuml sistem i peumlrshtatsheumlm i politikave

arsimore teuml mbrojtjes mjedisore dhe puneumlsimit aktiv si dhe trajnimit profesional keumlrkojneuml

injektimin e dozave teuml meumldha teuml financave

publike

Gjithashtu tatimi eumlshteuml trampolineuml e reumlndeumlsishme peumlr njeuml rishpeumlrndarje teuml teuml ardhurave tek

qytetareumlt Garantimi i solidaritetit dhe kohezionit social neuml shoqeumlri keumlrkon transferime teuml

meumldha

sociale dhe nevoja tatimore peumlr teuml luajtur gjithashtu njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm

Meuml tej tatimi eumlshteuml njeuml instrument peumlr teuml ndikuar tek sjellja e njereumlzve peumlr shembull neuml fusheumln

mjedisore ose neuml lidhje me plakjen aktive (shpeumlrblimi neuml puneuml)

Politikat tatimore nuk duhet teuml jeneuml instrumente konkurrence peumlr qeveriteuml me qeumlllim

teumlrheqjen e

investimeve Politika teuml keumltij lloji ccedilojneuml neuml konkurrenceuml tatimore dhe deumlmtojneuml synimet bazeuml teuml

politikave tatimore

Njeuml parakusht kryesor peumlr arritjen e keumltyre objektivave teuml politikeumls tatimore eumlshteuml manaxhimi

efikas i burimeve publike operimi efektiv i sheumlrbimeve publike dhe ofrimi i sheumlrbimeve teuml

cileumlsiseuml peumlr konsumatoreumlt e keumltyre sheumlrbimeve

3 PARIMET TATIMORE

Politikat tatimore duhet teuml peumlrmbushin njeuml seumlreuml kriteresh teuml reumlndeumlsishme

Para seuml gjithash tatimet duhet trsquoi neumlnshtrohen marreumlveshjesujdiseuml me partnereumlt socialeuml neuml teuml

gjitha nivelet duke peumlrfshireuml edhe nivelin evropian Neuml veccedilanti neuml kuadrin e barreumls seuml reumlndeuml

tatimore teuml peumlrballuar prej tyre puneumltoreumlt deumlshirojneuml teuml keneuml fjaleumln e tyre neuml peumlrcaktimin e

politikeumls tatimore

Seuml dyti tatimet duhet teuml konceptohen neuml meumlnyreuml teuml drejteuml me qeumlllim qeuml teuml garantohet barazi e

taksave Aktualisht teuml ardhurat e puneumls tatohen shumeuml meuml tepeumlr neuml krahasim me konsumin

dhe teuml

ardhurat nga kapitali

Peumlr meuml tepeumlr puna e shpeumlrblyer me pageuml tatohet meuml shumeuml neuml krahasim me veteumlpuneumlsimin si

rezultat veccedilaneumlrisht i njeuml lirie veprimi teuml konsiderueshme qeuml geumlzohet nga teuml veteumlpuneumlsuarit dhe

aneumltareumlt e profesioneve neuml peumlrcaktimin e teuml ardhurave teuml tyre teuml tatueshme

Seuml treti e lidhur ngushteuml me ccedileumlshtjen e baraziseuml tatimore eumlshteuml ccedileumlshtja e efikasitetit tatimor

Nuk

eumlshteuml e mjaftueshme qeuml sistemi tatimor duhet teuml projektohet neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ai

gjithashtu

duhet teuml operojeuml me efektivitet dhe vendosja e taksave duhet teuml garantohet nga procedura qeuml

funksionojneuml realisht

Seuml kateumlrti tatimi duhet teuml jeteuml edhe funksional dmth masat tatimore duhet teuml konceptohen neuml

meumlnyreuml teuml tilleuml qeuml teuml ccedilojneuml neuml arritjen e qeumlllimeve teuml synuara

Seuml pesti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml i thjeshteuml dhe transparent i lehteuml peumlr trsquou administruar

duke

i dheumlneuml mundeumlsineuml autoriteteve tatimore teuml peumlrqendrojneuml peumlrpjekjet e tyre neuml puneumln e

verifikimit

dhe kontrollit Transparenca duhet teuml jeteuml e tilleuml qeuml trsquou japeuml mundeumlsineuml taksapaguesve teuml

kuptojneuml

logjikeumln dhe mekanizmat e sistemit

Seuml gjashti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml neuml peumlrputhje edhe me politikat e tjera teuml realizuara

Seuml shtati tatimi duhet teuml respektojeuml parimet e specificitetit dhe subsidiaritetit dometheumlneuml

secileumls

prej niveleve teuml ndryshme teuml qeveriseuml duhet trsquoi jepen kompetencat e veta peumlr vendosjen e

taksave

neuml peumlrputhje me peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre dhe natyreumln e problemeve Taksat qeuml prekin drejtpeumlrdrejt

ose qeuml preken drejtpeumlrdrejt nga sjellja e Shteteve teuml tjera Aneumltare duhet trsquoi neumlnshtrohet

rregullave

bazeuml teuml pranuara neuml nivel europian dhe ndeumlrkombeumltar Shembuj teuml keumltyre lloje taksash janeuml

peumlr

shembull taksat e korporatave dhe taksat peumlr teuml ardhurat nga kursimet (interesat dividendeumlt)

4 REumlNDEumlSIA E QEVERISJES SEuml MIREuml PUBLIKE NEuml CcedilEumlSHTJET TATIMORE DHE

BUXHETORE

Projektimi dhe zbatimi i suksessheumlm i njeuml sistemi teuml qeumlndruesheumlm tatimor keumlrkon praktika teuml

qeumlndrueshme dhe teuml konsoliduara teuml qeverisjes seuml buxhetit publik

Sipas Alex Matheson-it (OECD)1 qeverisja e mireuml i referohet para seuml gjithash kuadrove brenda

teuml cilave vendosen dhe ekzekutohen politikat publike jo politikave publike neuml vetvete

Qeverisja efektive publike duhet teuml ofrojeuml

- koherenceuml midis objektivave teuml ndryshme teuml politikave

- njeuml mjedis neuml teuml cilin njereumlzit trajtohen me drejteumlsi dhe barazi

Qeverisja e mireuml publike neuml fusheumln e buxhetimit publik dhe manaxhimit financiar keumlrkon

a) transparenceuml fiskale duke neumlnkuptuar njeuml proces teuml hapur fiskal (peumlr shembull me

informacion peumlr de-buxhetimin e shpenzimeve ose peumlr mandatet e dheumlna qeverive

neumlnqendrore) dhe informacion neuml lidhje me faktoreumlt ekonomikeuml teuml peumlrdorur peumlr krijimin e

buxhetit (shpesh qeveriteuml peumlrdorin llogaritje mjaft optimiste teuml zhvillimit ekonomik)

b) peumlrgjegjeumlsi duke neumlnkuptuar kontroll teuml pavarur peumlr shpenzimet manaxhimin financiar dhe

respektimin e procedurave (peumlr shembull prokurimi publik) me qeumlllim shmangien e abuzimit

teuml pushtetit nga individeuml ose grupe teuml caktuara

c) peumlrgjegjshmeumlri duke neumlnkuptuar kapacitet peumlr trsquou peumlrgjigjur neuml meumlnyreuml fleksibeumll ndaj

ndryshimeve teuml paparashikuara kombeumltare ose ndeumlrkombeumltare (peumlr shembull meuml teuml uleumlta sesa

rritja e parashikuar ekonomike)

d) teuml orientuara ndaj teuml ardhmes duke neumlnkuptuar marrjen teumlreumlsisht parasysh teuml kostove teuml

ardhshme (borxhi publik plakja e popullsiseuml) dhe duke njohur pasojat e ardhshme fiskale teuml

politikave aktuale (peumlr shembull neuml fusheumln e puneumlsimit publik) dhe sjelljen (peumlr shembull

degradimi mjedisor) me qeumlllim mosvendosjen e barrave teuml reumlnda ndaj brezave teuml ardhsheumlm

Qeverisja e mireuml neuml fusheumln e politikave buxhetore dhe tatimore - si neuml nivelin politik

institucional dhe burokratik - mund teuml funksionojeuml veteumlm neumlse ka njeuml kultureuml mbeumlshteteumlse peumlr

sjelljen neuml peumlrputhje me rregullat e orientuara drejt interesit publik

Arritja e keumlsaj kulture keumlrkon njeuml proces teuml gjateuml teuml vazhduesheumlm dhe gradual teuml ndryshimit neuml

qeumlndrime dhe vlera Neuml mungeseuml teuml njeuml kulture teuml tilleuml nuk do teuml keteuml besim tek qeveriteuml dhe do

teuml

jeteuml e veumlshtireuml peumlr teuml bindur qytetareumlt qeuml teuml paguajneuml taksat e keumlrkueshme

5 KUADRI EUROPIAN PEumlR POLITIKAT TATIMORE DHE BUXHETORE

1 Matheson A Qeverisje meuml e mireuml e sektorit publik arsyetimi peumlr reformeumln buxhetore dhe teuml

kontabilitetit neuml Vendet Pereumlndimorerdquo neuml

Modelet e Reformeumls seuml Kontabilitetit dhe Buxhetimit Publik OECD Revista peumlr Buxhetin Volumi

2 shtesa

Qeuml prej vitit 2008 Europa po peumlrballet me njeuml krizeuml financiare dhe ekonomike Ajo qeuml filloi si

krizeuml bankare u beuml shpejt krizeuml fiskale Neuml fillim shumica e qeverive teuml BE-seuml mobilizuan

burime teuml konsiderueshme financiare neumlpeumlrmjet programeve teuml stimujve ekonomikeuml (psh

investimet publike) dhe stabilizuesve automatikeuml (psh mireumlqenia sociale) peumlr politikat

kundeumlrciklike

Shpenzimet sociale u rriteumln ndeumlrsa teuml ardhurat (taksat dhe kontributet shoqeumlrore) u

zvogeumlluan Buxhetet publike peumlsuan stres teuml larteuml fiskal deficitet u rriteumln dhe borxhet

shpeumlrthyen

Neuml vitin 2009 deficiti i buxhetit ishte mesatarisht -68 neuml BE 27 (- 63 neuml Eurozoneuml) neuml vitin

2010 deficiti ishte mesatarisht 64 neuml BE 27 (6 neuml Eurozoneuml) Neuml periudheumln 2007 -2012

borxhi publik (si e PBB-seuml) u rrit mesatarisht me 243 pikeuml neuml BE 27 (dhe me 223 pikeuml

neuml Eurozoneuml)

Peumlr vitin 2013 Komisioni Europian pret qeuml niveli mesatar i borxhit neuml Eurozoneuml teuml rritet neuml 95

teuml PBB-seuml

BE (seuml bashku me Bankeumln Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndeumlrkombeumltar) reaguan

duke i dheumlneuml ndihmeuml vendeve neuml veumlshtireumlsi (neumlpeumlrmjet Sheumlrbimit teuml Stabilitetit Financiar

Europian- EFSF ndash dhe Mekanizmit teuml ardhsheumlm teuml Stabilitetit Europian (ESM) dhe veccedilaneumlrisht

me aneuml teuml prezantimit teuml qeverisjes seuml re ekonomike europiane (Tremujori Europian grupi me

gjashteuml elementeuml Pakti Euro- Plus dhe Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen) qeuml

rriti mbikeumlqyrjen europiane teuml zhvillimeve kombeumltare ekonomike dhe fiskale

Tremujori Europian synon koordinimin paraprak teuml politikave kombeumltare ekonomike dhe teuml

tregut teuml puneumls

Pakti Euro Plus synon teuml peumlrmireumlsojeuml konkurrueshmeumlrineuml dhe puneumlsimin buxhetet publike

situateumln financiare teuml sistemeve teuml sigurimeve shoqeumlrore dhe stabilitetin e sektorit financiar

Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marreumlveshja Europiane Fiskale

Traktati ndeumlrqeveritar i lidhur jashteuml kuadrit ligjor teuml BE-seuml eumlshteuml neumlnshkruar nga 25 Shtete

Aneumltare teuml BE-seuml (jo nga Mbreteumlria e Bashkuar dhe Republika Ccedileke) dhe eumlshteuml zbatuar qeuml nga

data 112013 Ky traktat prezanton rregullin e arteuml teuml buxhetit teuml balancuar

Dispozita teuml reumlndeumlsishme teuml keumltij Traktati peumlrfshijneuml

a) koordinimin detyrimi peumlr qeveriteuml qeuml teuml paraqesin diskutim paraprak peumlr ccedildo reformeuml

madhore teuml politikeumls ekonomike

b) qeverisjen risi institucionale si peumlr shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e

qeverisjes europiane

c) stabilitetin - buxhetet duhet teuml jeneuml teuml balancuara ose neuml tepriceuml

- deficiti i peumlrgjithsheumlm i buxhetit lt 3 e PBB-seuml dhe

- kufiri i deficitit strukturor prej 05 PBB-seuml (neumlse borxhi eumlshteuml lt 60 e PBB-seuml 1 e PBBseuml)

- borxhi publik lt 60 e PBB-seuml

-neumlse gt 60 shkurtimi vjetor 120 i tepriceumls

- neumlse deficiti eumlshteuml i tepeumlrt reformat strukturore vendosen nga KE

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

ndeumlrmjet vete Nga figura shihet se neuml periudhat e uljes seuml papuneumlsiseuml produkti sheumlnon

rritjendeumlrsa neuml periudhat e rritjes seuml papuneumlsiseuml produkti bie Ngjasheumlm tregohen edhe lidhjet

rritje e produktit-inflacion Nga figura shihet se ndryshimet e normeumls seuml rritjes seuml produktit i ka

diktuar ndryshimi neuml normeumln e inflacionit Megjitheumlse neuml disa periudha nuk veumlrehet korrelacion

i qarteuml ndeumlrmjet produktit dhe inflacionit Kjo mund teuml shpjegohen si peumlrshtatje e ngadalshme

neuml ndryshime teuml politikave monetare dhe fiskale por gjithsesi edhe teuml ecurive teuml pavolitshme

dhe politikave tjera ekonomike teuml cilat influencojneuml rritjen ekonomike dhe nivelin e ccedilmimeve

33 Veprimi i politikeumls fiskale neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhureumls dhe pasuriseuml

Peumlrmes politikeumls fiskale ndikohet neuml vendosjen e raporteve teuml deumlshiruara neuml fuqineuml ekonomike

teuml qytetareumlve Duhet theksuar se keumltu shteti nuk ka peumlr qeumlllim teuml ndikon neuml barabareumlsineuml e

qytetareumlve sa i peumlrket fuqiseuml ekonomike sepse kjo mund teuml keteuml pasoja neuml humbjen e

motivimit qeuml me puneuml meuml teuml mireuml e me peumlrpjekje meuml teuml meumldha dhe me peumlrgjegjeumlsi teuml madhe neuml

vendin e puneumls teuml realizohen teuml ardhura meuml teuml larta respektivisht pasuri Nga ky keumlndveumlshtrim

varen edhe masat teuml cilat duhet ndeumlrmarreuml peumlr vendosjen e raporteve teuml caktuara neuml teuml

ardhurat dhe pasurineuml Dallimet neuml larteumlsineuml e teuml ardhurave mund teuml zvogeumllohen peumlrmes

a) aplikimit teuml normave tatimore progresive neuml teuml ardhurat

b) lehteumlsive dhe peumlrjashtimeve nga barra tatimore e tatimpaguesve me teuml ardhura teuml uleumlta

c) aplikimit teuml tatimit diferencial neuml njeuml pjeseuml teuml teuml ardhurave ashtu qeuml tatimpaguesit me teuml

ardhura meuml teuml larta teuml ngarkohen me njeuml peumlrqindje meuml teuml madhe teuml tatimit

Neuml rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave ndikohet edhe peumlrmes shpenzimeve publike si instrument i

politikeumls fiskale peumlrmes formave teuml cilat shtojneuml peumlrkujdesjen meuml teuml madhe ndaj kategorive me

teuml ardhura teuml uleumlta Me rastin e vlereumlsimit teuml masave gjithhereuml duhet marreuml parasysh ndikimi i

tatimeve indirekte Veprimet apo efektet regresive teuml keumltyre tatimeve janeuml meuml teuml meumldha sa meuml

i madh teuml jeteuml numri I produkteve dhe sheumlrbimeve teuml tatuara sa meuml e madhe teuml jeteuml ngarkesa

tatimore dhe sa meuml i vogeumll teuml jeteuml seleksionimi i produkteve dhe sheumlrbimeve neuml qarkullim

Neuml shpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml ndikohet peumlrmes keumltyre masave teuml politikeumls fiskale

a) aplikimi i tatimeve neuml trasheumlgimi dhe dhurata si dhe tatimi real neuml pasuri

b) ofrimi i ccedilmimeve meuml teuml uleumlta teuml materialit ndeumlrtimor peumlr kategorineuml me teuml ardhura teuml ulta

c) lirimi i peumlrkohsheumlm nga tatimi

d) shitja e parcelave tokeumlsore qeuml janeuml proneuml e shtetit me kushte teuml volitshme

e) dhe masa qeuml ndikojneuml neuml rritjen e kursimit

34 Efekte tjera teuml aplikimit teuml instrumenteve teuml politikeumls fiskale

Instrumentet e politikeumls fiskale mund teuml aplikohen edhe peumlr qeumlllime tjera si neuml fusheumln e

politikeumls seuml edukimit arsimimit peumlr qeumlllime demografike kulturore ndeumlrtimore sheumlndeteumlsore

dhe komerciale Shteti paraqitet si puneumldheumlneumls neuml ndeumlrmarrjet publike neuml administrateumln

publike neuml organet e ruajtjes seuml rendit dhe siguriseuml Peumlrmes politikeumls doganore shteti rrit

eksportin dhe zvogeumllon importin e me keumlteuml zvogeumllon deficitin neuml bilancin e pagesave dhe

peumlrmireumlson vlereumln e valuteumls kombeumltare Me politikeumln fiskale ndikohet edhe neuml zhvillimin

regjional dhe neuml peumlrmireumlsimin e struktureumls ekonomike

4 Konkluzion

Ndeumlrhyrja e shtetit neuml rrjedha ekonomike peumlrmes politikeumls fiskale arsyetohet me rregullimet e

beumlra neuml drejtim teuml meumlnjanimit teuml dukurive qeuml beumlhen pengeseuml peumlr ruajtjen e mireumlqenies seuml

peumlrgjithshme teuml shoqeumlriseuml Keumlto dukuri lidhen me veprimin joperfekt teuml tregut neuml mbrojtjen e

shtresave teuml varfra teuml shoqeumlriseuml krijimin e vendeve teuml puneumls evitimin e monopoleve dhe rritjen

e konkurrenceumls seuml mireumlfillteuml rishpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml e tjereuml Politika fiskale

peumlrbeumlneuml njeuml komponenteuml teuml politikeumls ekonomike shteteumlrore qeuml shfryteumlzohet peumlr qeumlllime

makroekonomike peumlr ta ndikuar nivelin e produktit puneumlsimit dhe ccedilmimeve Politika fiskale

shtreumlnguese aplikohet peumlr teuml mbyllur hendekun e ekspansionit neuml ateuml meumlnyreuml qeuml ndikohet neuml

uljen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes shkurtimit teuml shpenzimeve publike Ndeumlrsa hendeku i

recesionit mbyllet peumlrmes ekspansionit fiskal duke rritur shpenzimet publike peumlr teuml ndikuar neuml

rritjen e keumlrkeseumls agregate Ccedileumlshtja e deficitit buxhetor dhe mbulimi i tij peumlrbeumlneuml problem teuml

veccedilanteuml meqeuml lidhet drejtpeumlrdrejteuml me inflacionin si dukuri me efekte negative neuml ekonomi

dhe nivelin e kursimit teuml popullsiseuml i cili eumlshteuml i domosdosheumlm peumlr investime neuml teuml ardhmen

Jo rralleuml ngjan qeuml shteti del i paafteuml neuml drejtimin e politikeumls fiskale qofteuml peumlr shkak teuml

informacioneve jo teuml sakta apo parashikimeve teuml gabuara lidhur me efektet qeuml rezultojneuml nga

masat dhe veprimet e ndeumlrmarra peumlr arritjen e objektivave teuml politikeumls fillake Njeuml tjeteumlr arsye e

deumlshtimit eumlshteuml jokoordinimi i politikeumls fiskale me politikeumln monetare duke vepruar gjateuml gjitheuml

koheumls si ngulfateumls neuml rezultate teuml njeumlra tjetreumls

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KEumlNDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

nga Martin Hutsebaut

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti

Aktualisht qeveriteuml e vendeve teuml Ballkanit Pereumlndimor peumlrballen me probleme shumeuml teuml meumldha

financiare peumlr shkak teuml normave tepeumlr teuml uleumlta teuml puneumlsimit niveleve teuml larta teuml puneumls seuml

padeklaruar disiplineumls seuml uleumlt financiare dhe njeuml mungese teuml baraziseuml dhe efikasitetit neuml

ccedileumlshtjet tatimore Si rrjedhojeuml keumlto qeveri varen neuml njeuml shkalleuml teuml caktuar nga mbeumlshtetja e

institucioneve europiane dhe ndeumlrkombeumltare financiare peumlr caktimin e buxheteve teuml tyre Kjo

situateuml eumlshteuml e paqeumlndrueshme neuml planin afatgjateuml Qeumlllimi kryesor i keumltij dokumenti eumlshteuml

shqyrtimi i politikave tatimore dhe buxhetore neuml Europeuml nga pikeumlpamja e baraziseuml efikasitetit

dhe qeumlndrueshmeumlriseuml Gjithashtu do teuml shqyrtojmeuml meumlnyreumln sesi qeverisja e mireuml neuml ccedileumlshtjet

tatimore dhe lufta kundeumlr mashtrimit tatimor dhe evazionit tatimor mund teuml ndihmojeuml neuml

gjenerimin e teuml ardhurave teuml brendshme

2 OBJEKTIVAT E POLITIKEumlS TATIMORE

Teuml ardhurat e mjaftueshme tatimore janeuml teuml nevojshme peumlr teuml garantuar demokracineuml rendin

publik dhe funksionimin e sistemit ligjor Tatimi modern duhet teuml jeteuml meuml shumeuml sesa thjesht

burim teuml ardhurash peumlr funksionimin e shtetit tatimi duhet teuml garantojeuml gjithashtu qeuml

autoritetet publike teuml kontribuojneuml neuml meumlnyreuml aktive peumlr ndjekjen e synimeve teuml politikave

ekonomike sociale dhe mjedisore Njeuml rrjet i duhur rrugor njeuml sistem efikas i transportit publik

njeuml sheumlrbim modern sheumlndeteumlsor dhe ofrimi spitalor njeuml sistem i peumlrshtatsheumlm i politikave

arsimore teuml mbrojtjes mjedisore dhe puneumlsimit aktiv si dhe trajnimit profesional keumlrkojneuml

injektimin e dozave teuml meumldha teuml financave

publike

Gjithashtu tatimi eumlshteuml trampolineuml e reumlndeumlsishme peumlr njeuml rishpeumlrndarje teuml teuml ardhurave tek

qytetareumlt Garantimi i solidaritetit dhe kohezionit social neuml shoqeumlri keumlrkon transferime teuml

meumldha

sociale dhe nevoja tatimore peumlr teuml luajtur gjithashtu njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm

Meuml tej tatimi eumlshteuml njeuml instrument peumlr teuml ndikuar tek sjellja e njereumlzve peumlr shembull neuml fusheumln

mjedisore ose neuml lidhje me plakjen aktive (shpeumlrblimi neuml puneuml)

Politikat tatimore nuk duhet teuml jeneuml instrumente konkurrence peumlr qeveriteuml me qeumlllim

teumlrheqjen e

investimeve Politika teuml keumltij lloji ccedilojneuml neuml konkurrenceuml tatimore dhe deumlmtojneuml synimet bazeuml teuml

politikave tatimore

Njeuml parakusht kryesor peumlr arritjen e keumltyre objektivave teuml politikeumls tatimore eumlshteuml manaxhimi

efikas i burimeve publike operimi efektiv i sheumlrbimeve publike dhe ofrimi i sheumlrbimeve teuml

cileumlsiseuml peumlr konsumatoreumlt e keumltyre sheumlrbimeve

3 PARIMET TATIMORE

Politikat tatimore duhet teuml peumlrmbushin njeuml seumlreuml kriteresh teuml reumlndeumlsishme

Para seuml gjithash tatimet duhet trsquoi neumlnshtrohen marreumlveshjesujdiseuml me partnereumlt socialeuml neuml teuml

gjitha nivelet duke peumlrfshireuml edhe nivelin evropian Neuml veccedilanti neuml kuadrin e barreumls seuml reumlndeuml

tatimore teuml peumlrballuar prej tyre puneumltoreumlt deumlshirojneuml teuml keneuml fjaleumln e tyre neuml peumlrcaktimin e

politikeumls tatimore

Seuml dyti tatimet duhet teuml konceptohen neuml meumlnyreuml teuml drejteuml me qeumlllim qeuml teuml garantohet barazi e

taksave Aktualisht teuml ardhurat e puneumls tatohen shumeuml meuml tepeumlr neuml krahasim me konsumin

dhe teuml

ardhurat nga kapitali

Peumlr meuml tepeumlr puna e shpeumlrblyer me pageuml tatohet meuml shumeuml neuml krahasim me veteumlpuneumlsimin si

rezultat veccedilaneumlrisht i njeuml lirie veprimi teuml konsiderueshme qeuml geumlzohet nga teuml veteumlpuneumlsuarit dhe

aneumltareumlt e profesioneve neuml peumlrcaktimin e teuml ardhurave teuml tyre teuml tatueshme

Seuml treti e lidhur ngushteuml me ccedileumlshtjen e baraziseuml tatimore eumlshteuml ccedileumlshtja e efikasitetit tatimor

Nuk

eumlshteuml e mjaftueshme qeuml sistemi tatimor duhet teuml projektohet neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ai

gjithashtu

duhet teuml operojeuml me efektivitet dhe vendosja e taksave duhet teuml garantohet nga procedura qeuml

funksionojneuml realisht

Seuml kateumlrti tatimi duhet teuml jeteuml edhe funksional dmth masat tatimore duhet teuml konceptohen neuml

meumlnyreuml teuml tilleuml qeuml teuml ccedilojneuml neuml arritjen e qeumlllimeve teuml synuara

Seuml pesti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml i thjeshteuml dhe transparent i lehteuml peumlr trsquou administruar

duke

i dheumlneuml mundeumlsineuml autoriteteve tatimore teuml peumlrqendrojneuml peumlrpjekjet e tyre neuml puneumln e

verifikimit

dhe kontrollit Transparenca duhet teuml jeteuml e tilleuml qeuml trsquou japeuml mundeumlsineuml taksapaguesve teuml

kuptojneuml

logjikeumln dhe mekanizmat e sistemit

Seuml gjashti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml neuml peumlrputhje edhe me politikat e tjera teuml realizuara

Seuml shtati tatimi duhet teuml respektojeuml parimet e specificitetit dhe subsidiaritetit dometheumlneuml

secileumls

prej niveleve teuml ndryshme teuml qeveriseuml duhet trsquoi jepen kompetencat e veta peumlr vendosjen e

taksave

neuml peumlrputhje me peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre dhe natyreumln e problemeve Taksat qeuml prekin drejtpeumlrdrejt

ose qeuml preken drejtpeumlrdrejt nga sjellja e Shteteve teuml tjera Aneumltare duhet trsquoi neumlnshtrohet

rregullave

bazeuml teuml pranuara neuml nivel europian dhe ndeumlrkombeumltar Shembuj teuml keumltyre lloje taksash janeuml

peumlr

shembull taksat e korporatave dhe taksat peumlr teuml ardhurat nga kursimet (interesat dividendeumlt)

4 REumlNDEumlSIA E QEVERISJES SEuml MIREuml PUBLIKE NEuml CcedilEumlSHTJET TATIMORE DHE

BUXHETORE

Projektimi dhe zbatimi i suksessheumlm i njeuml sistemi teuml qeumlndruesheumlm tatimor keumlrkon praktika teuml

qeumlndrueshme dhe teuml konsoliduara teuml qeverisjes seuml buxhetit publik

Sipas Alex Matheson-it (OECD)1 qeverisja e mireuml i referohet para seuml gjithash kuadrove brenda

teuml cilave vendosen dhe ekzekutohen politikat publike jo politikave publike neuml vetvete

Qeverisja efektive publike duhet teuml ofrojeuml

- koherenceuml midis objektivave teuml ndryshme teuml politikave

- njeuml mjedis neuml teuml cilin njereumlzit trajtohen me drejteumlsi dhe barazi

Qeverisja e mireuml publike neuml fusheumln e buxhetimit publik dhe manaxhimit financiar keumlrkon

a) transparenceuml fiskale duke neumlnkuptuar njeuml proces teuml hapur fiskal (peumlr shembull me

informacion peumlr de-buxhetimin e shpenzimeve ose peumlr mandatet e dheumlna qeverive

neumlnqendrore) dhe informacion neuml lidhje me faktoreumlt ekonomikeuml teuml peumlrdorur peumlr krijimin e

buxhetit (shpesh qeveriteuml peumlrdorin llogaritje mjaft optimiste teuml zhvillimit ekonomik)

b) peumlrgjegjeumlsi duke neumlnkuptuar kontroll teuml pavarur peumlr shpenzimet manaxhimin financiar dhe

respektimin e procedurave (peumlr shembull prokurimi publik) me qeumlllim shmangien e abuzimit

teuml pushtetit nga individeuml ose grupe teuml caktuara

c) peumlrgjegjshmeumlri duke neumlnkuptuar kapacitet peumlr trsquou peumlrgjigjur neuml meumlnyreuml fleksibeumll ndaj

ndryshimeve teuml paparashikuara kombeumltare ose ndeumlrkombeumltare (peumlr shembull meuml teuml uleumlta sesa

rritja e parashikuar ekonomike)

d) teuml orientuara ndaj teuml ardhmes duke neumlnkuptuar marrjen teumlreumlsisht parasysh teuml kostove teuml

ardhshme (borxhi publik plakja e popullsiseuml) dhe duke njohur pasojat e ardhshme fiskale teuml

politikave aktuale (peumlr shembull neuml fusheumln e puneumlsimit publik) dhe sjelljen (peumlr shembull

degradimi mjedisor) me qeumlllim mosvendosjen e barrave teuml reumlnda ndaj brezave teuml ardhsheumlm

Qeverisja e mireuml neuml fusheumln e politikave buxhetore dhe tatimore - si neuml nivelin politik

institucional dhe burokratik - mund teuml funksionojeuml veteumlm neumlse ka njeuml kultureuml mbeumlshteteumlse peumlr

sjelljen neuml peumlrputhje me rregullat e orientuara drejt interesit publik

Arritja e keumlsaj kulture keumlrkon njeuml proces teuml gjateuml teuml vazhduesheumlm dhe gradual teuml ndryshimit neuml

qeumlndrime dhe vlera Neuml mungeseuml teuml njeuml kulture teuml tilleuml nuk do teuml keteuml besim tek qeveriteuml dhe do

teuml

jeteuml e veumlshtireuml peumlr teuml bindur qytetareumlt qeuml teuml paguajneuml taksat e keumlrkueshme

5 KUADRI EUROPIAN PEumlR POLITIKAT TATIMORE DHE BUXHETORE

1 Matheson A Qeverisje meuml e mireuml e sektorit publik arsyetimi peumlr reformeumln buxhetore dhe teuml

kontabilitetit neuml Vendet Pereumlndimorerdquo neuml

Modelet e Reformeumls seuml Kontabilitetit dhe Buxhetimit Publik OECD Revista peumlr Buxhetin Volumi

2 shtesa

Qeuml prej vitit 2008 Europa po peumlrballet me njeuml krizeuml financiare dhe ekonomike Ajo qeuml filloi si

krizeuml bankare u beuml shpejt krizeuml fiskale Neuml fillim shumica e qeverive teuml BE-seuml mobilizuan

burime teuml konsiderueshme financiare neumlpeumlrmjet programeve teuml stimujve ekonomikeuml (psh

investimet publike) dhe stabilizuesve automatikeuml (psh mireumlqenia sociale) peumlr politikat

kundeumlrciklike

Shpenzimet sociale u rriteumln ndeumlrsa teuml ardhurat (taksat dhe kontributet shoqeumlrore) u

zvogeumlluan Buxhetet publike peumlsuan stres teuml larteuml fiskal deficitet u rriteumln dhe borxhet

shpeumlrthyen

Neuml vitin 2009 deficiti i buxhetit ishte mesatarisht -68 neuml BE 27 (- 63 neuml Eurozoneuml) neuml vitin

2010 deficiti ishte mesatarisht 64 neuml BE 27 (6 neuml Eurozoneuml) Neuml periudheumln 2007 -2012

borxhi publik (si e PBB-seuml) u rrit mesatarisht me 243 pikeuml neuml BE 27 (dhe me 223 pikeuml

neuml Eurozoneuml)

Peumlr vitin 2013 Komisioni Europian pret qeuml niveli mesatar i borxhit neuml Eurozoneuml teuml rritet neuml 95

teuml PBB-seuml

BE (seuml bashku me Bankeumln Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndeumlrkombeumltar) reaguan

duke i dheumlneuml ndihmeuml vendeve neuml veumlshtireumlsi (neumlpeumlrmjet Sheumlrbimit teuml Stabilitetit Financiar

Europian- EFSF ndash dhe Mekanizmit teuml ardhsheumlm teuml Stabilitetit Europian (ESM) dhe veccedilaneumlrisht

me aneuml teuml prezantimit teuml qeverisjes seuml re ekonomike europiane (Tremujori Europian grupi me

gjashteuml elementeuml Pakti Euro- Plus dhe Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen) qeuml

rriti mbikeumlqyrjen europiane teuml zhvillimeve kombeumltare ekonomike dhe fiskale

Tremujori Europian synon koordinimin paraprak teuml politikave kombeumltare ekonomike dhe teuml

tregut teuml puneumls

Pakti Euro Plus synon teuml peumlrmireumlsojeuml konkurrueshmeumlrineuml dhe puneumlsimin buxhetet publike

situateumln financiare teuml sistemeve teuml sigurimeve shoqeumlrore dhe stabilitetin e sektorit financiar

Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marreumlveshja Europiane Fiskale

Traktati ndeumlrqeveritar i lidhur jashteuml kuadrit ligjor teuml BE-seuml eumlshteuml neumlnshkruar nga 25 Shtete

Aneumltare teuml BE-seuml (jo nga Mbreteumlria e Bashkuar dhe Republika Ccedileke) dhe eumlshteuml zbatuar qeuml nga

data 112013 Ky traktat prezanton rregullin e arteuml teuml buxhetit teuml balancuar

Dispozita teuml reumlndeumlsishme teuml keumltij Traktati peumlrfshijneuml

a) koordinimin detyrimi peumlr qeveriteuml qeuml teuml paraqesin diskutim paraprak peumlr ccedildo reformeuml

madhore teuml politikeumls ekonomike

b) qeverisjen risi institucionale si peumlr shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e

qeverisjes europiane

c) stabilitetin - buxhetet duhet teuml jeneuml teuml balancuara ose neuml tepriceuml

- deficiti i peumlrgjithsheumlm i buxhetit lt 3 e PBB-seuml dhe

- kufiri i deficitit strukturor prej 05 PBB-seuml (neumlse borxhi eumlshteuml lt 60 e PBB-seuml 1 e PBBseuml)

- borxhi publik lt 60 e PBB-seuml

-neumlse gt 60 shkurtimi vjetor 120 i tepriceumls

- neumlse deficiti eumlshteuml i tepeumlrt reformat strukturore vendosen nga KE

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

tatimeve indirekte Veprimet apo efektet regresive teuml keumltyre tatimeve janeuml meuml teuml meumldha sa meuml

i madh teuml jeteuml numri I produkteve dhe sheumlrbimeve teuml tatuara sa meuml e madhe teuml jeteuml ngarkesa

tatimore dhe sa meuml i vogeumll teuml jeteuml seleksionimi i produkteve dhe sheumlrbimeve neuml qarkullim

Neuml shpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml ndikohet peumlrmes keumltyre masave teuml politikeumls fiskale

a) aplikimi i tatimeve neuml trasheumlgimi dhe dhurata si dhe tatimi real neuml pasuri

b) ofrimi i ccedilmimeve meuml teuml uleumlta teuml materialit ndeumlrtimor peumlr kategorineuml me teuml ardhura teuml ulta

c) lirimi i peumlrkohsheumlm nga tatimi

d) shitja e parcelave tokeumlsore qeuml janeuml proneuml e shtetit me kushte teuml volitshme

e) dhe masa qeuml ndikojneuml neuml rritjen e kursimit

34 Efekte tjera teuml aplikimit teuml instrumenteve teuml politikeumls fiskale

Instrumentet e politikeumls fiskale mund teuml aplikohen edhe peumlr qeumlllime tjera si neuml fusheumln e

politikeumls seuml edukimit arsimimit peumlr qeumlllime demografike kulturore ndeumlrtimore sheumlndeteumlsore

dhe komerciale Shteti paraqitet si puneumldheumlneumls neuml ndeumlrmarrjet publike neuml administrateumln

publike neuml organet e ruajtjes seuml rendit dhe siguriseuml Peumlrmes politikeumls doganore shteti rrit

eksportin dhe zvogeumllon importin e me keumlteuml zvogeumllon deficitin neuml bilancin e pagesave dhe

peumlrmireumlson vlereumln e valuteumls kombeumltare Me politikeumln fiskale ndikohet edhe neuml zhvillimin

regjional dhe neuml peumlrmireumlsimin e struktureumls ekonomike

4 Konkluzion

Ndeumlrhyrja e shtetit neuml rrjedha ekonomike peumlrmes politikeumls fiskale arsyetohet me rregullimet e

beumlra neuml drejtim teuml meumlnjanimit teuml dukurive qeuml beumlhen pengeseuml peumlr ruajtjen e mireumlqenies seuml

peumlrgjithshme teuml shoqeumlriseuml Keumlto dukuri lidhen me veprimin joperfekt teuml tregut neuml mbrojtjen e

shtresave teuml varfra teuml shoqeumlriseuml krijimin e vendeve teuml puneumls evitimin e monopoleve dhe rritjen

e konkurrenceumls seuml mireumlfillteuml rishpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml e tjereuml Politika fiskale

peumlrbeumlneuml njeuml komponenteuml teuml politikeumls ekonomike shteteumlrore qeuml shfryteumlzohet peumlr qeumlllime

makroekonomike peumlr ta ndikuar nivelin e produktit puneumlsimit dhe ccedilmimeve Politika fiskale

shtreumlnguese aplikohet peumlr teuml mbyllur hendekun e ekspansionit neuml ateuml meumlnyreuml qeuml ndikohet neuml

uljen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes shkurtimit teuml shpenzimeve publike Ndeumlrsa hendeku i

recesionit mbyllet peumlrmes ekspansionit fiskal duke rritur shpenzimet publike peumlr teuml ndikuar neuml

rritjen e keumlrkeseumls agregate Ccedileumlshtja e deficitit buxhetor dhe mbulimi i tij peumlrbeumlneuml problem teuml

veccedilanteuml meqeuml lidhet drejtpeumlrdrejteuml me inflacionin si dukuri me efekte negative neuml ekonomi

dhe nivelin e kursimit teuml popullsiseuml i cili eumlshteuml i domosdosheumlm peumlr investime neuml teuml ardhmen

Jo rralleuml ngjan qeuml shteti del i paafteuml neuml drejtimin e politikeumls fiskale qofteuml peumlr shkak teuml

informacioneve jo teuml sakta apo parashikimeve teuml gabuara lidhur me efektet qeuml rezultojneuml nga

masat dhe veprimet e ndeumlrmarra peumlr arritjen e objektivave teuml politikeumls fillake Njeuml tjeteumlr arsye e

deumlshtimit eumlshteuml jokoordinimi i politikeumls fiskale me politikeumln monetare duke vepruar gjateuml gjitheuml

koheumls si ngulfateumls neuml rezultate teuml njeumlra tjetreumls

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KEumlNDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

nga Martin Hutsebaut

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti

Aktualisht qeveriteuml e vendeve teuml Ballkanit Pereumlndimor peumlrballen me probleme shumeuml teuml meumldha

financiare peumlr shkak teuml normave tepeumlr teuml uleumlta teuml puneumlsimit niveleve teuml larta teuml puneumls seuml

padeklaruar disiplineumls seuml uleumlt financiare dhe njeuml mungese teuml baraziseuml dhe efikasitetit neuml

ccedileumlshtjet tatimore Si rrjedhojeuml keumlto qeveri varen neuml njeuml shkalleuml teuml caktuar nga mbeumlshtetja e

institucioneve europiane dhe ndeumlrkombeumltare financiare peumlr caktimin e buxheteve teuml tyre Kjo

situateuml eumlshteuml e paqeumlndrueshme neuml planin afatgjateuml Qeumlllimi kryesor i keumltij dokumenti eumlshteuml

shqyrtimi i politikave tatimore dhe buxhetore neuml Europeuml nga pikeumlpamja e baraziseuml efikasitetit

dhe qeumlndrueshmeumlriseuml Gjithashtu do teuml shqyrtojmeuml meumlnyreumln sesi qeverisja e mireuml neuml ccedileumlshtjet

tatimore dhe lufta kundeumlr mashtrimit tatimor dhe evazionit tatimor mund teuml ndihmojeuml neuml

gjenerimin e teuml ardhurave teuml brendshme

2 OBJEKTIVAT E POLITIKEumlS TATIMORE

Teuml ardhurat e mjaftueshme tatimore janeuml teuml nevojshme peumlr teuml garantuar demokracineuml rendin

publik dhe funksionimin e sistemit ligjor Tatimi modern duhet teuml jeteuml meuml shumeuml sesa thjesht

burim teuml ardhurash peumlr funksionimin e shtetit tatimi duhet teuml garantojeuml gjithashtu qeuml

autoritetet publike teuml kontribuojneuml neuml meumlnyreuml aktive peumlr ndjekjen e synimeve teuml politikave

ekonomike sociale dhe mjedisore Njeuml rrjet i duhur rrugor njeuml sistem efikas i transportit publik

njeuml sheumlrbim modern sheumlndeteumlsor dhe ofrimi spitalor njeuml sistem i peumlrshtatsheumlm i politikave

arsimore teuml mbrojtjes mjedisore dhe puneumlsimit aktiv si dhe trajnimit profesional keumlrkojneuml

injektimin e dozave teuml meumldha teuml financave

publike

Gjithashtu tatimi eumlshteuml trampolineuml e reumlndeumlsishme peumlr njeuml rishpeumlrndarje teuml teuml ardhurave tek

qytetareumlt Garantimi i solidaritetit dhe kohezionit social neuml shoqeumlri keumlrkon transferime teuml

meumldha

sociale dhe nevoja tatimore peumlr teuml luajtur gjithashtu njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm

Meuml tej tatimi eumlshteuml njeuml instrument peumlr teuml ndikuar tek sjellja e njereumlzve peumlr shembull neuml fusheumln

mjedisore ose neuml lidhje me plakjen aktive (shpeumlrblimi neuml puneuml)

Politikat tatimore nuk duhet teuml jeneuml instrumente konkurrence peumlr qeveriteuml me qeumlllim

teumlrheqjen e

investimeve Politika teuml keumltij lloji ccedilojneuml neuml konkurrenceuml tatimore dhe deumlmtojneuml synimet bazeuml teuml

politikave tatimore

Njeuml parakusht kryesor peumlr arritjen e keumltyre objektivave teuml politikeumls tatimore eumlshteuml manaxhimi

efikas i burimeve publike operimi efektiv i sheumlrbimeve publike dhe ofrimi i sheumlrbimeve teuml

cileumlsiseuml peumlr konsumatoreumlt e keumltyre sheumlrbimeve

3 PARIMET TATIMORE

Politikat tatimore duhet teuml peumlrmbushin njeuml seumlreuml kriteresh teuml reumlndeumlsishme

Para seuml gjithash tatimet duhet trsquoi neumlnshtrohen marreumlveshjesujdiseuml me partnereumlt socialeuml neuml teuml

gjitha nivelet duke peumlrfshireuml edhe nivelin evropian Neuml veccedilanti neuml kuadrin e barreumls seuml reumlndeuml

tatimore teuml peumlrballuar prej tyre puneumltoreumlt deumlshirojneuml teuml keneuml fjaleumln e tyre neuml peumlrcaktimin e

politikeumls tatimore

Seuml dyti tatimet duhet teuml konceptohen neuml meumlnyreuml teuml drejteuml me qeumlllim qeuml teuml garantohet barazi e

taksave Aktualisht teuml ardhurat e puneumls tatohen shumeuml meuml tepeumlr neuml krahasim me konsumin

dhe teuml

ardhurat nga kapitali

Peumlr meuml tepeumlr puna e shpeumlrblyer me pageuml tatohet meuml shumeuml neuml krahasim me veteumlpuneumlsimin si

rezultat veccedilaneumlrisht i njeuml lirie veprimi teuml konsiderueshme qeuml geumlzohet nga teuml veteumlpuneumlsuarit dhe

aneumltareumlt e profesioneve neuml peumlrcaktimin e teuml ardhurave teuml tyre teuml tatueshme

Seuml treti e lidhur ngushteuml me ccedileumlshtjen e baraziseuml tatimore eumlshteuml ccedileumlshtja e efikasitetit tatimor

Nuk

eumlshteuml e mjaftueshme qeuml sistemi tatimor duhet teuml projektohet neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ai

gjithashtu

duhet teuml operojeuml me efektivitet dhe vendosja e taksave duhet teuml garantohet nga procedura qeuml

funksionojneuml realisht

Seuml kateumlrti tatimi duhet teuml jeteuml edhe funksional dmth masat tatimore duhet teuml konceptohen neuml

meumlnyreuml teuml tilleuml qeuml teuml ccedilojneuml neuml arritjen e qeumlllimeve teuml synuara

Seuml pesti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml i thjeshteuml dhe transparent i lehteuml peumlr trsquou administruar

duke

i dheumlneuml mundeumlsineuml autoriteteve tatimore teuml peumlrqendrojneuml peumlrpjekjet e tyre neuml puneumln e

verifikimit

dhe kontrollit Transparenca duhet teuml jeteuml e tilleuml qeuml trsquou japeuml mundeumlsineuml taksapaguesve teuml

kuptojneuml

logjikeumln dhe mekanizmat e sistemit

Seuml gjashti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml neuml peumlrputhje edhe me politikat e tjera teuml realizuara

Seuml shtati tatimi duhet teuml respektojeuml parimet e specificitetit dhe subsidiaritetit dometheumlneuml

secileumls

prej niveleve teuml ndryshme teuml qeveriseuml duhet trsquoi jepen kompetencat e veta peumlr vendosjen e

taksave

neuml peumlrputhje me peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre dhe natyreumln e problemeve Taksat qeuml prekin drejtpeumlrdrejt

ose qeuml preken drejtpeumlrdrejt nga sjellja e Shteteve teuml tjera Aneumltare duhet trsquoi neumlnshtrohet

rregullave

bazeuml teuml pranuara neuml nivel europian dhe ndeumlrkombeumltar Shembuj teuml keumltyre lloje taksash janeuml

peumlr

shembull taksat e korporatave dhe taksat peumlr teuml ardhurat nga kursimet (interesat dividendeumlt)

4 REumlNDEumlSIA E QEVERISJES SEuml MIREuml PUBLIKE NEuml CcedilEumlSHTJET TATIMORE DHE

BUXHETORE

Projektimi dhe zbatimi i suksessheumlm i njeuml sistemi teuml qeumlndruesheumlm tatimor keumlrkon praktika teuml

qeumlndrueshme dhe teuml konsoliduara teuml qeverisjes seuml buxhetit publik

Sipas Alex Matheson-it (OECD)1 qeverisja e mireuml i referohet para seuml gjithash kuadrove brenda

teuml cilave vendosen dhe ekzekutohen politikat publike jo politikave publike neuml vetvete

Qeverisja efektive publike duhet teuml ofrojeuml

- koherenceuml midis objektivave teuml ndryshme teuml politikave

- njeuml mjedis neuml teuml cilin njereumlzit trajtohen me drejteumlsi dhe barazi

Qeverisja e mireuml publike neuml fusheumln e buxhetimit publik dhe manaxhimit financiar keumlrkon

a) transparenceuml fiskale duke neumlnkuptuar njeuml proces teuml hapur fiskal (peumlr shembull me

informacion peumlr de-buxhetimin e shpenzimeve ose peumlr mandatet e dheumlna qeverive

neumlnqendrore) dhe informacion neuml lidhje me faktoreumlt ekonomikeuml teuml peumlrdorur peumlr krijimin e

buxhetit (shpesh qeveriteuml peumlrdorin llogaritje mjaft optimiste teuml zhvillimit ekonomik)

b) peumlrgjegjeumlsi duke neumlnkuptuar kontroll teuml pavarur peumlr shpenzimet manaxhimin financiar dhe

respektimin e procedurave (peumlr shembull prokurimi publik) me qeumlllim shmangien e abuzimit

teuml pushtetit nga individeuml ose grupe teuml caktuara

c) peumlrgjegjshmeumlri duke neumlnkuptuar kapacitet peumlr trsquou peumlrgjigjur neuml meumlnyreuml fleksibeumll ndaj

ndryshimeve teuml paparashikuara kombeumltare ose ndeumlrkombeumltare (peumlr shembull meuml teuml uleumlta sesa

rritja e parashikuar ekonomike)

d) teuml orientuara ndaj teuml ardhmes duke neumlnkuptuar marrjen teumlreumlsisht parasysh teuml kostove teuml

ardhshme (borxhi publik plakja e popullsiseuml) dhe duke njohur pasojat e ardhshme fiskale teuml

politikave aktuale (peumlr shembull neuml fusheumln e puneumlsimit publik) dhe sjelljen (peumlr shembull

degradimi mjedisor) me qeumlllim mosvendosjen e barrave teuml reumlnda ndaj brezave teuml ardhsheumlm

Qeverisja e mireuml neuml fusheumln e politikave buxhetore dhe tatimore - si neuml nivelin politik

institucional dhe burokratik - mund teuml funksionojeuml veteumlm neumlse ka njeuml kultureuml mbeumlshteteumlse peumlr

sjelljen neuml peumlrputhje me rregullat e orientuara drejt interesit publik

Arritja e keumlsaj kulture keumlrkon njeuml proces teuml gjateuml teuml vazhduesheumlm dhe gradual teuml ndryshimit neuml

qeumlndrime dhe vlera Neuml mungeseuml teuml njeuml kulture teuml tilleuml nuk do teuml keteuml besim tek qeveriteuml dhe do

teuml

jeteuml e veumlshtireuml peumlr teuml bindur qytetareumlt qeuml teuml paguajneuml taksat e keumlrkueshme

5 KUADRI EUROPIAN PEumlR POLITIKAT TATIMORE DHE BUXHETORE

1 Matheson A Qeverisje meuml e mireuml e sektorit publik arsyetimi peumlr reformeumln buxhetore dhe teuml

kontabilitetit neuml Vendet Pereumlndimorerdquo neuml

Modelet e Reformeumls seuml Kontabilitetit dhe Buxhetimit Publik OECD Revista peumlr Buxhetin Volumi

2 shtesa

Qeuml prej vitit 2008 Europa po peumlrballet me njeuml krizeuml financiare dhe ekonomike Ajo qeuml filloi si

krizeuml bankare u beuml shpejt krizeuml fiskale Neuml fillim shumica e qeverive teuml BE-seuml mobilizuan

burime teuml konsiderueshme financiare neumlpeumlrmjet programeve teuml stimujve ekonomikeuml (psh

investimet publike) dhe stabilizuesve automatikeuml (psh mireumlqenia sociale) peumlr politikat

kundeumlrciklike

Shpenzimet sociale u rriteumln ndeumlrsa teuml ardhurat (taksat dhe kontributet shoqeumlrore) u

zvogeumlluan Buxhetet publike peumlsuan stres teuml larteuml fiskal deficitet u rriteumln dhe borxhet

shpeumlrthyen

Neuml vitin 2009 deficiti i buxhetit ishte mesatarisht -68 neuml BE 27 (- 63 neuml Eurozoneuml) neuml vitin

2010 deficiti ishte mesatarisht 64 neuml BE 27 (6 neuml Eurozoneuml) Neuml periudheumln 2007 -2012

borxhi publik (si e PBB-seuml) u rrit mesatarisht me 243 pikeuml neuml BE 27 (dhe me 223 pikeuml

neuml Eurozoneuml)

Peumlr vitin 2013 Komisioni Europian pret qeuml niveli mesatar i borxhit neuml Eurozoneuml teuml rritet neuml 95

teuml PBB-seuml

BE (seuml bashku me Bankeumln Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndeumlrkombeumltar) reaguan

duke i dheumlneuml ndihmeuml vendeve neuml veumlshtireumlsi (neumlpeumlrmjet Sheumlrbimit teuml Stabilitetit Financiar

Europian- EFSF ndash dhe Mekanizmit teuml ardhsheumlm teuml Stabilitetit Europian (ESM) dhe veccedilaneumlrisht

me aneuml teuml prezantimit teuml qeverisjes seuml re ekonomike europiane (Tremujori Europian grupi me

gjashteuml elementeuml Pakti Euro- Plus dhe Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen) qeuml

rriti mbikeumlqyrjen europiane teuml zhvillimeve kombeumltare ekonomike dhe fiskale

Tremujori Europian synon koordinimin paraprak teuml politikave kombeumltare ekonomike dhe teuml

tregut teuml puneumls

Pakti Euro Plus synon teuml peumlrmireumlsojeuml konkurrueshmeumlrineuml dhe puneumlsimin buxhetet publike

situateumln financiare teuml sistemeve teuml sigurimeve shoqeumlrore dhe stabilitetin e sektorit financiar

Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marreumlveshja Europiane Fiskale

Traktati ndeumlrqeveritar i lidhur jashteuml kuadrit ligjor teuml BE-seuml eumlshteuml neumlnshkruar nga 25 Shtete

Aneumltare teuml BE-seuml (jo nga Mbreteumlria e Bashkuar dhe Republika Ccedileke) dhe eumlshteuml zbatuar qeuml nga

data 112013 Ky traktat prezanton rregullin e arteuml teuml buxhetit teuml balancuar

Dispozita teuml reumlndeumlsishme teuml keumltij Traktati peumlrfshijneuml

a) koordinimin detyrimi peumlr qeveriteuml qeuml teuml paraqesin diskutim paraprak peumlr ccedildo reformeuml

madhore teuml politikeumls ekonomike

b) qeverisjen risi institucionale si peumlr shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e

qeverisjes europiane

c) stabilitetin - buxhetet duhet teuml jeneuml teuml balancuara ose neuml tepriceuml

- deficiti i peumlrgjithsheumlm i buxhetit lt 3 e PBB-seuml dhe

- kufiri i deficitit strukturor prej 05 PBB-seuml (neumlse borxhi eumlshteuml lt 60 e PBB-seuml 1 e PBBseuml)

- borxhi publik lt 60 e PBB-seuml

-neumlse gt 60 shkurtimi vjetor 120 i tepriceumls

- neumlse deficiti eumlshteuml i tepeumlrt reformat strukturore vendosen nga KE

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

Ndeumlrhyrja e shtetit neuml rrjedha ekonomike peumlrmes politikeumls fiskale arsyetohet me rregullimet e

beumlra neuml drejtim teuml meumlnjanimit teuml dukurive qeuml beumlhen pengeseuml peumlr ruajtjen e mireumlqenies seuml

peumlrgjithshme teuml shoqeumlriseuml Keumlto dukuri lidhen me veprimin joperfekt teuml tregut neuml mbrojtjen e

shtresave teuml varfra teuml shoqeumlriseuml krijimin e vendeve teuml puneumls evitimin e monopoleve dhe rritjen

e konkurrenceumls seuml mireumlfillteuml rishpeumlrndarjen meuml teuml drejteuml teuml pasuriseuml e tjereuml Politika fiskale

peumlrbeumlneuml njeuml komponenteuml teuml politikeumls ekonomike shteteumlrore qeuml shfryteumlzohet peumlr qeumlllime

makroekonomike peumlr ta ndikuar nivelin e produktit puneumlsimit dhe ccedilmimeve Politika fiskale

shtreumlnguese aplikohet peumlr teuml mbyllur hendekun e ekspansionit neuml ateuml meumlnyreuml qeuml ndikohet neuml

uljen e keumlrkeseumls agregate peumlrmes shkurtimit teuml shpenzimeve publike Ndeumlrsa hendeku i

recesionit mbyllet peumlrmes ekspansionit fiskal duke rritur shpenzimet publike peumlr teuml ndikuar neuml

rritjen e keumlrkeseumls agregate Ccedileumlshtja e deficitit buxhetor dhe mbulimi i tij peumlrbeumlneuml problem teuml

veccedilanteuml meqeuml lidhet drejtpeumlrdrejteuml me inflacionin si dukuri me efekte negative neuml ekonomi

dhe nivelin e kursimit teuml popullsiseuml i cili eumlshteuml i domosdosheumlm peumlr investime neuml teuml ardhmen

Jo rralleuml ngjan qeuml shteti del i paafteuml neuml drejtimin e politikeumls fiskale qofteuml peumlr shkak teuml

informacioneve jo teuml sakta apo parashikimeve teuml gabuara lidhur me efektet qeuml rezultojneuml nga

masat dhe veprimet e ndeumlrmarra peumlr arritjen e objektivave teuml politikeumls fillake Njeuml tjeteumlr arsye e

deumlshtimit eumlshteuml jokoordinimi i politikeumls fiskale me politikeumln monetare duke vepruar gjateuml gjitheuml

koheumls si ngulfateumls neuml rezultate teuml njeumlra tjetreumls

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KEumlNDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

nga Martin Hutsebaut

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti

Aktualisht qeveriteuml e vendeve teuml Ballkanit Pereumlndimor peumlrballen me probleme shumeuml teuml meumldha

financiare peumlr shkak teuml normave tepeumlr teuml uleumlta teuml puneumlsimit niveleve teuml larta teuml puneumls seuml

padeklaruar disiplineumls seuml uleumlt financiare dhe njeuml mungese teuml baraziseuml dhe efikasitetit neuml

ccedileumlshtjet tatimore Si rrjedhojeuml keumlto qeveri varen neuml njeuml shkalleuml teuml caktuar nga mbeumlshtetja e

institucioneve europiane dhe ndeumlrkombeumltare financiare peumlr caktimin e buxheteve teuml tyre Kjo

situateuml eumlshteuml e paqeumlndrueshme neuml planin afatgjateuml Qeumlllimi kryesor i keumltij dokumenti eumlshteuml

shqyrtimi i politikave tatimore dhe buxhetore neuml Europeuml nga pikeumlpamja e baraziseuml efikasitetit

dhe qeumlndrueshmeumlriseuml Gjithashtu do teuml shqyrtojmeuml meumlnyreumln sesi qeverisja e mireuml neuml ccedileumlshtjet

tatimore dhe lufta kundeumlr mashtrimit tatimor dhe evazionit tatimor mund teuml ndihmojeuml neuml

gjenerimin e teuml ardhurave teuml brendshme

2 OBJEKTIVAT E POLITIKEumlS TATIMORE

Teuml ardhurat e mjaftueshme tatimore janeuml teuml nevojshme peumlr teuml garantuar demokracineuml rendin

publik dhe funksionimin e sistemit ligjor Tatimi modern duhet teuml jeteuml meuml shumeuml sesa thjesht

burim teuml ardhurash peumlr funksionimin e shtetit tatimi duhet teuml garantojeuml gjithashtu qeuml

autoritetet publike teuml kontribuojneuml neuml meumlnyreuml aktive peumlr ndjekjen e synimeve teuml politikave

ekonomike sociale dhe mjedisore Njeuml rrjet i duhur rrugor njeuml sistem efikas i transportit publik

njeuml sheumlrbim modern sheumlndeteumlsor dhe ofrimi spitalor njeuml sistem i peumlrshtatsheumlm i politikave

arsimore teuml mbrojtjes mjedisore dhe puneumlsimit aktiv si dhe trajnimit profesional keumlrkojneuml

injektimin e dozave teuml meumldha teuml financave

publike

Gjithashtu tatimi eumlshteuml trampolineuml e reumlndeumlsishme peumlr njeuml rishpeumlrndarje teuml teuml ardhurave tek

qytetareumlt Garantimi i solidaritetit dhe kohezionit social neuml shoqeumlri keumlrkon transferime teuml

meumldha

sociale dhe nevoja tatimore peumlr teuml luajtur gjithashtu njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm

Meuml tej tatimi eumlshteuml njeuml instrument peumlr teuml ndikuar tek sjellja e njereumlzve peumlr shembull neuml fusheumln

mjedisore ose neuml lidhje me plakjen aktive (shpeumlrblimi neuml puneuml)

Politikat tatimore nuk duhet teuml jeneuml instrumente konkurrence peumlr qeveriteuml me qeumlllim

teumlrheqjen e

investimeve Politika teuml keumltij lloji ccedilojneuml neuml konkurrenceuml tatimore dhe deumlmtojneuml synimet bazeuml teuml

politikave tatimore

Njeuml parakusht kryesor peumlr arritjen e keumltyre objektivave teuml politikeumls tatimore eumlshteuml manaxhimi

efikas i burimeve publike operimi efektiv i sheumlrbimeve publike dhe ofrimi i sheumlrbimeve teuml

cileumlsiseuml peumlr konsumatoreumlt e keumltyre sheumlrbimeve

3 PARIMET TATIMORE

Politikat tatimore duhet teuml peumlrmbushin njeuml seumlreuml kriteresh teuml reumlndeumlsishme

Para seuml gjithash tatimet duhet trsquoi neumlnshtrohen marreumlveshjesujdiseuml me partnereumlt socialeuml neuml teuml

gjitha nivelet duke peumlrfshireuml edhe nivelin evropian Neuml veccedilanti neuml kuadrin e barreumls seuml reumlndeuml

tatimore teuml peumlrballuar prej tyre puneumltoreumlt deumlshirojneuml teuml keneuml fjaleumln e tyre neuml peumlrcaktimin e

politikeumls tatimore

Seuml dyti tatimet duhet teuml konceptohen neuml meumlnyreuml teuml drejteuml me qeumlllim qeuml teuml garantohet barazi e

taksave Aktualisht teuml ardhurat e puneumls tatohen shumeuml meuml tepeumlr neuml krahasim me konsumin

dhe teuml

ardhurat nga kapitali

Peumlr meuml tepeumlr puna e shpeumlrblyer me pageuml tatohet meuml shumeuml neuml krahasim me veteumlpuneumlsimin si

rezultat veccedilaneumlrisht i njeuml lirie veprimi teuml konsiderueshme qeuml geumlzohet nga teuml veteumlpuneumlsuarit dhe

aneumltareumlt e profesioneve neuml peumlrcaktimin e teuml ardhurave teuml tyre teuml tatueshme

Seuml treti e lidhur ngushteuml me ccedileumlshtjen e baraziseuml tatimore eumlshteuml ccedileumlshtja e efikasitetit tatimor

Nuk

eumlshteuml e mjaftueshme qeuml sistemi tatimor duhet teuml projektohet neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ai

gjithashtu

duhet teuml operojeuml me efektivitet dhe vendosja e taksave duhet teuml garantohet nga procedura qeuml

funksionojneuml realisht

Seuml kateumlrti tatimi duhet teuml jeteuml edhe funksional dmth masat tatimore duhet teuml konceptohen neuml

meumlnyreuml teuml tilleuml qeuml teuml ccedilojneuml neuml arritjen e qeumlllimeve teuml synuara

Seuml pesti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml i thjeshteuml dhe transparent i lehteuml peumlr trsquou administruar

duke

i dheumlneuml mundeumlsineuml autoriteteve tatimore teuml peumlrqendrojneuml peumlrpjekjet e tyre neuml puneumln e

verifikimit

dhe kontrollit Transparenca duhet teuml jeteuml e tilleuml qeuml trsquou japeuml mundeumlsineuml taksapaguesve teuml

kuptojneuml

logjikeumln dhe mekanizmat e sistemit

Seuml gjashti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml neuml peumlrputhje edhe me politikat e tjera teuml realizuara

Seuml shtati tatimi duhet teuml respektojeuml parimet e specificitetit dhe subsidiaritetit dometheumlneuml

secileumls

prej niveleve teuml ndryshme teuml qeveriseuml duhet trsquoi jepen kompetencat e veta peumlr vendosjen e

taksave

neuml peumlrputhje me peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre dhe natyreumln e problemeve Taksat qeuml prekin drejtpeumlrdrejt

ose qeuml preken drejtpeumlrdrejt nga sjellja e Shteteve teuml tjera Aneumltare duhet trsquoi neumlnshtrohet

rregullave

bazeuml teuml pranuara neuml nivel europian dhe ndeumlrkombeumltar Shembuj teuml keumltyre lloje taksash janeuml

peumlr

shembull taksat e korporatave dhe taksat peumlr teuml ardhurat nga kursimet (interesat dividendeumlt)

4 REumlNDEumlSIA E QEVERISJES SEuml MIREuml PUBLIKE NEuml CcedilEumlSHTJET TATIMORE DHE

BUXHETORE

Projektimi dhe zbatimi i suksessheumlm i njeuml sistemi teuml qeumlndruesheumlm tatimor keumlrkon praktika teuml

qeumlndrueshme dhe teuml konsoliduara teuml qeverisjes seuml buxhetit publik

Sipas Alex Matheson-it (OECD)1 qeverisja e mireuml i referohet para seuml gjithash kuadrove brenda

teuml cilave vendosen dhe ekzekutohen politikat publike jo politikave publike neuml vetvete

Qeverisja efektive publike duhet teuml ofrojeuml

- koherenceuml midis objektivave teuml ndryshme teuml politikave

- njeuml mjedis neuml teuml cilin njereumlzit trajtohen me drejteumlsi dhe barazi

Qeverisja e mireuml publike neuml fusheumln e buxhetimit publik dhe manaxhimit financiar keumlrkon

a) transparenceuml fiskale duke neumlnkuptuar njeuml proces teuml hapur fiskal (peumlr shembull me

informacion peumlr de-buxhetimin e shpenzimeve ose peumlr mandatet e dheumlna qeverive

neumlnqendrore) dhe informacion neuml lidhje me faktoreumlt ekonomikeuml teuml peumlrdorur peumlr krijimin e

buxhetit (shpesh qeveriteuml peumlrdorin llogaritje mjaft optimiste teuml zhvillimit ekonomik)

b) peumlrgjegjeumlsi duke neumlnkuptuar kontroll teuml pavarur peumlr shpenzimet manaxhimin financiar dhe

respektimin e procedurave (peumlr shembull prokurimi publik) me qeumlllim shmangien e abuzimit

teuml pushtetit nga individeuml ose grupe teuml caktuara

c) peumlrgjegjshmeumlri duke neumlnkuptuar kapacitet peumlr trsquou peumlrgjigjur neuml meumlnyreuml fleksibeumll ndaj

ndryshimeve teuml paparashikuara kombeumltare ose ndeumlrkombeumltare (peumlr shembull meuml teuml uleumlta sesa

rritja e parashikuar ekonomike)

d) teuml orientuara ndaj teuml ardhmes duke neumlnkuptuar marrjen teumlreumlsisht parasysh teuml kostove teuml

ardhshme (borxhi publik plakja e popullsiseuml) dhe duke njohur pasojat e ardhshme fiskale teuml

politikave aktuale (peumlr shembull neuml fusheumln e puneumlsimit publik) dhe sjelljen (peumlr shembull

degradimi mjedisor) me qeumlllim mosvendosjen e barrave teuml reumlnda ndaj brezave teuml ardhsheumlm

Qeverisja e mireuml neuml fusheumln e politikave buxhetore dhe tatimore - si neuml nivelin politik

institucional dhe burokratik - mund teuml funksionojeuml veteumlm neumlse ka njeuml kultureuml mbeumlshteteumlse peumlr

sjelljen neuml peumlrputhje me rregullat e orientuara drejt interesit publik

Arritja e keumlsaj kulture keumlrkon njeuml proces teuml gjateuml teuml vazhduesheumlm dhe gradual teuml ndryshimit neuml

qeumlndrime dhe vlera Neuml mungeseuml teuml njeuml kulture teuml tilleuml nuk do teuml keteuml besim tek qeveriteuml dhe do

teuml

jeteuml e veumlshtireuml peumlr teuml bindur qytetareumlt qeuml teuml paguajneuml taksat e keumlrkueshme

5 KUADRI EUROPIAN PEumlR POLITIKAT TATIMORE DHE BUXHETORE

1 Matheson A Qeverisje meuml e mireuml e sektorit publik arsyetimi peumlr reformeumln buxhetore dhe teuml

kontabilitetit neuml Vendet Pereumlndimorerdquo neuml

Modelet e Reformeumls seuml Kontabilitetit dhe Buxhetimit Publik OECD Revista peumlr Buxhetin Volumi

2 shtesa

Qeuml prej vitit 2008 Europa po peumlrballet me njeuml krizeuml financiare dhe ekonomike Ajo qeuml filloi si

krizeuml bankare u beuml shpejt krizeuml fiskale Neuml fillim shumica e qeverive teuml BE-seuml mobilizuan

burime teuml konsiderueshme financiare neumlpeumlrmjet programeve teuml stimujve ekonomikeuml (psh

investimet publike) dhe stabilizuesve automatikeuml (psh mireumlqenia sociale) peumlr politikat

kundeumlrciklike

Shpenzimet sociale u rriteumln ndeumlrsa teuml ardhurat (taksat dhe kontributet shoqeumlrore) u

zvogeumlluan Buxhetet publike peumlsuan stres teuml larteuml fiskal deficitet u rriteumln dhe borxhet

shpeumlrthyen

Neuml vitin 2009 deficiti i buxhetit ishte mesatarisht -68 neuml BE 27 (- 63 neuml Eurozoneuml) neuml vitin

2010 deficiti ishte mesatarisht 64 neuml BE 27 (6 neuml Eurozoneuml) Neuml periudheumln 2007 -2012

borxhi publik (si e PBB-seuml) u rrit mesatarisht me 243 pikeuml neuml BE 27 (dhe me 223 pikeuml

neuml Eurozoneuml)

Peumlr vitin 2013 Komisioni Europian pret qeuml niveli mesatar i borxhit neuml Eurozoneuml teuml rritet neuml 95

teuml PBB-seuml

BE (seuml bashku me Bankeumln Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndeumlrkombeumltar) reaguan

duke i dheumlneuml ndihmeuml vendeve neuml veumlshtireumlsi (neumlpeumlrmjet Sheumlrbimit teuml Stabilitetit Financiar

Europian- EFSF ndash dhe Mekanizmit teuml ardhsheumlm teuml Stabilitetit Europian (ESM) dhe veccedilaneumlrisht

me aneuml teuml prezantimit teuml qeverisjes seuml re ekonomike europiane (Tremujori Europian grupi me

gjashteuml elementeuml Pakti Euro- Plus dhe Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen) qeuml

rriti mbikeumlqyrjen europiane teuml zhvillimeve kombeumltare ekonomike dhe fiskale

Tremujori Europian synon koordinimin paraprak teuml politikave kombeumltare ekonomike dhe teuml

tregut teuml puneumls

Pakti Euro Plus synon teuml peumlrmireumlsojeuml konkurrueshmeumlrineuml dhe puneumlsimin buxhetet publike

situateumln financiare teuml sistemeve teuml sigurimeve shoqeumlrore dhe stabilitetin e sektorit financiar

Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marreumlveshja Europiane Fiskale

Traktati ndeumlrqeveritar i lidhur jashteuml kuadrit ligjor teuml BE-seuml eumlshteuml neumlnshkruar nga 25 Shtete

Aneumltare teuml BE-seuml (jo nga Mbreteumlria e Bashkuar dhe Republika Ccedileke) dhe eumlshteuml zbatuar qeuml nga

data 112013 Ky traktat prezanton rregullin e arteuml teuml buxhetit teuml balancuar

Dispozita teuml reumlndeumlsishme teuml keumltij Traktati peumlrfshijneuml

a) koordinimin detyrimi peumlr qeveriteuml qeuml teuml paraqesin diskutim paraprak peumlr ccedildo reformeuml

madhore teuml politikeumls ekonomike

b) qeverisjen risi institucionale si peumlr shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e

qeverisjes europiane

c) stabilitetin - buxhetet duhet teuml jeneuml teuml balancuara ose neuml tepriceuml

- deficiti i peumlrgjithsheumlm i buxhetit lt 3 e PBB-seuml dhe

- kufiri i deficitit strukturor prej 05 PBB-seuml (neumlse borxhi eumlshteuml lt 60 e PBB-seuml 1 e PBBseuml)

- borxhi publik lt 60 e PBB-seuml

-neumlse gt 60 shkurtimi vjetor 120 i tepriceumls

- neumlse deficiti eumlshteuml i tepeumlrt reformat strukturore vendosen nga KE

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

institucioneve europiane dhe ndeumlrkombeumltare financiare peumlr caktimin e buxheteve teuml tyre Kjo

situateuml eumlshteuml e paqeumlndrueshme neuml planin afatgjateuml Qeumlllimi kryesor i keumltij dokumenti eumlshteuml

shqyrtimi i politikave tatimore dhe buxhetore neuml Europeuml nga pikeumlpamja e baraziseuml efikasitetit

dhe qeumlndrueshmeumlriseuml Gjithashtu do teuml shqyrtojmeuml meumlnyreumln sesi qeverisja e mireuml neuml ccedileumlshtjet

tatimore dhe lufta kundeumlr mashtrimit tatimor dhe evazionit tatimor mund teuml ndihmojeuml neuml

gjenerimin e teuml ardhurave teuml brendshme

2 OBJEKTIVAT E POLITIKEumlS TATIMORE

Teuml ardhurat e mjaftueshme tatimore janeuml teuml nevojshme peumlr teuml garantuar demokracineuml rendin

publik dhe funksionimin e sistemit ligjor Tatimi modern duhet teuml jeteuml meuml shumeuml sesa thjesht

burim teuml ardhurash peumlr funksionimin e shtetit tatimi duhet teuml garantojeuml gjithashtu qeuml

autoritetet publike teuml kontribuojneuml neuml meumlnyreuml aktive peumlr ndjekjen e synimeve teuml politikave

ekonomike sociale dhe mjedisore Njeuml rrjet i duhur rrugor njeuml sistem efikas i transportit publik

njeuml sheumlrbim modern sheumlndeteumlsor dhe ofrimi spitalor njeuml sistem i peumlrshtatsheumlm i politikave

arsimore teuml mbrojtjes mjedisore dhe puneumlsimit aktiv si dhe trajnimit profesional keumlrkojneuml

injektimin e dozave teuml meumldha teuml financave

publike

Gjithashtu tatimi eumlshteuml trampolineuml e reumlndeumlsishme peumlr njeuml rishpeumlrndarje teuml teuml ardhurave tek

qytetareumlt Garantimi i solidaritetit dhe kohezionit social neuml shoqeumlri keumlrkon transferime teuml

meumldha

sociale dhe nevoja tatimore peumlr teuml luajtur gjithashtu njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm

Meuml tej tatimi eumlshteuml njeuml instrument peumlr teuml ndikuar tek sjellja e njereumlzve peumlr shembull neuml fusheumln

mjedisore ose neuml lidhje me plakjen aktive (shpeumlrblimi neuml puneuml)

Politikat tatimore nuk duhet teuml jeneuml instrumente konkurrence peumlr qeveriteuml me qeumlllim

teumlrheqjen e

investimeve Politika teuml keumltij lloji ccedilojneuml neuml konkurrenceuml tatimore dhe deumlmtojneuml synimet bazeuml teuml

politikave tatimore

Njeuml parakusht kryesor peumlr arritjen e keumltyre objektivave teuml politikeumls tatimore eumlshteuml manaxhimi

efikas i burimeve publike operimi efektiv i sheumlrbimeve publike dhe ofrimi i sheumlrbimeve teuml

cileumlsiseuml peumlr konsumatoreumlt e keumltyre sheumlrbimeve

3 PARIMET TATIMORE

Politikat tatimore duhet teuml peumlrmbushin njeuml seumlreuml kriteresh teuml reumlndeumlsishme

Para seuml gjithash tatimet duhet trsquoi neumlnshtrohen marreumlveshjesujdiseuml me partnereumlt socialeuml neuml teuml

gjitha nivelet duke peumlrfshireuml edhe nivelin evropian Neuml veccedilanti neuml kuadrin e barreumls seuml reumlndeuml

tatimore teuml peumlrballuar prej tyre puneumltoreumlt deumlshirojneuml teuml keneuml fjaleumln e tyre neuml peumlrcaktimin e

politikeumls tatimore

Seuml dyti tatimet duhet teuml konceptohen neuml meumlnyreuml teuml drejteuml me qeumlllim qeuml teuml garantohet barazi e

taksave Aktualisht teuml ardhurat e puneumls tatohen shumeuml meuml tepeumlr neuml krahasim me konsumin

dhe teuml

ardhurat nga kapitali

Peumlr meuml tepeumlr puna e shpeumlrblyer me pageuml tatohet meuml shumeuml neuml krahasim me veteumlpuneumlsimin si

rezultat veccedilaneumlrisht i njeuml lirie veprimi teuml konsiderueshme qeuml geumlzohet nga teuml veteumlpuneumlsuarit dhe

aneumltareumlt e profesioneve neuml peumlrcaktimin e teuml ardhurave teuml tyre teuml tatueshme

Seuml treti e lidhur ngushteuml me ccedileumlshtjen e baraziseuml tatimore eumlshteuml ccedileumlshtja e efikasitetit tatimor

Nuk

eumlshteuml e mjaftueshme qeuml sistemi tatimor duhet teuml projektohet neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ai

gjithashtu

duhet teuml operojeuml me efektivitet dhe vendosja e taksave duhet teuml garantohet nga procedura qeuml

funksionojneuml realisht

Seuml kateumlrti tatimi duhet teuml jeteuml edhe funksional dmth masat tatimore duhet teuml konceptohen neuml

meumlnyreuml teuml tilleuml qeuml teuml ccedilojneuml neuml arritjen e qeumlllimeve teuml synuara

Seuml pesti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml i thjeshteuml dhe transparent i lehteuml peumlr trsquou administruar

duke

i dheumlneuml mundeumlsineuml autoriteteve tatimore teuml peumlrqendrojneuml peumlrpjekjet e tyre neuml puneumln e

verifikimit

dhe kontrollit Transparenca duhet teuml jeteuml e tilleuml qeuml trsquou japeuml mundeumlsineuml taksapaguesve teuml

kuptojneuml

logjikeumln dhe mekanizmat e sistemit

Seuml gjashti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml neuml peumlrputhje edhe me politikat e tjera teuml realizuara

Seuml shtati tatimi duhet teuml respektojeuml parimet e specificitetit dhe subsidiaritetit dometheumlneuml

secileumls

prej niveleve teuml ndryshme teuml qeveriseuml duhet trsquoi jepen kompetencat e veta peumlr vendosjen e

taksave

neuml peumlrputhje me peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre dhe natyreumln e problemeve Taksat qeuml prekin drejtpeumlrdrejt

ose qeuml preken drejtpeumlrdrejt nga sjellja e Shteteve teuml tjera Aneumltare duhet trsquoi neumlnshtrohet

rregullave

bazeuml teuml pranuara neuml nivel europian dhe ndeumlrkombeumltar Shembuj teuml keumltyre lloje taksash janeuml

peumlr

shembull taksat e korporatave dhe taksat peumlr teuml ardhurat nga kursimet (interesat dividendeumlt)

4 REumlNDEumlSIA E QEVERISJES SEuml MIREuml PUBLIKE NEuml CcedilEumlSHTJET TATIMORE DHE

BUXHETORE

Projektimi dhe zbatimi i suksessheumlm i njeuml sistemi teuml qeumlndruesheumlm tatimor keumlrkon praktika teuml

qeumlndrueshme dhe teuml konsoliduara teuml qeverisjes seuml buxhetit publik

Sipas Alex Matheson-it (OECD)1 qeverisja e mireuml i referohet para seuml gjithash kuadrove brenda

teuml cilave vendosen dhe ekzekutohen politikat publike jo politikave publike neuml vetvete

Qeverisja efektive publike duhet teuml ofrojeuml

- koherenceuml midis objektivave teuml ndryshme teuml politikave

- njeuml mjedis neuml teuml cilin njereumlzit trajtohen me drejteumlsi dhe barazi

Qeverisja e mireuml publike neuml fusheumln e buxhetimit publik dhe manaxhimit financiar keumlrkon

a) transparenceuml fiskale duke neumlnkuptuar njeuml proces teuml hapur fiskal (peumlr shembull me

informacion peumlr de-buxhetimin e shpenzimeve ose peumlr mandatet e dheumlna qeverive

neumlnqendrore) dhe informacion neuml lidhje me faktoreumlt ekonomikeuml teuml peumlrdorur peumlr krijimin e

buxhetit (shpesh qeveriteuml peumlrdorin llogaritje mjaft optimiste teuml zhvillimit ekonomik)

b) peumlrgjegjeumlsi duke neumlnkuptuar kontroll teuml pavarur peumlr shpenzimet manaxhimin financiar dhe

respektimin e procedurave (peumlr shembull prokurimi publik) me qeumlllim shmangien e abuzimit

teuml pushtetit nga individeuml ose grupe teuml caktuara

c) peumlrgjegjshmeumlri duke neumlnkuptuar kapacitet peumlr trsquou peumlrgjigjur neuml meumlnyreuml fleksibeumll ndaj

ndryshimeve teuml paparashikuara kombeumltare ose ndeumlrkombeumltare (peumlr shembull meuml teuml uleumlta sesa

rritja e parashikuar ekonomike)

d) teuml orientuara ndaj teuml ardhmes duke neumlnkuptuar marrjen teumlreumlsisht parasysh teuml kostove teuml

ardhshme (borxhi publik plakja e popullsiseuml) dhe duke njohur pasojat e ardhshme fiskale teuml

politikave aktuale (peumlr shembull neuml fusheumln e puneumlsimit publik) dhe sjelljen (peumlr shembull

degradimi mjedisor) me qeumlllim mosvendosjen e barrave teuml reumlnda ndaj brezave teuml ardhsheumlm

Qeverisja e mireuml neuml fusheumln e politikave buxhetore dhe tatimore - si neuml nivelin politik

institucional dhe burokratik - mund teuml funksionojeuml veteumlm neumlse ka njeuml kultureuml mbeumlshteteumlse peumlr

sjelljen neuml peumlrputhje me rregullat e orientuara drejt interesit publik

Arritja e keumlsaj kulture keumlrkon njeuml proces teuml gjateuml teuml vazhduesheumlm dhe gradual teuml ndryshimit neuml

qeumlndrime dhe vlera Neuml mungeseuml teuml njeuml kulture teuml tilleuml nuk do teuml keteuml besim tek qeveriteuml dhe do

teuml

jeteuml e veumlshtireuml peumlr teuml bindur qytetareumlt qeuml teuml paguajneuml taksat e keumlrkueshme

5 KUADRI EUROPIAN PEumlR POLITIKAT TATIMORE DHE BUXHETORE

1 Matheson A Qeverisje meuml e mireuml e sektorit publik arsyetimi peumlr reformeumln buxhetore dhe teuml

kontabilitetit neuml Vendet Pereumlndimorerdquo neuml

Modelet e Reformeumls seuml Kontabilitetit dhe Buxhetimit Publik OECD Revista peumlr Buxhetin Volumi

2 shtesa

Qeuml prej vitit 2008 Europa po peumlrballet me njeuml krizeuml financiare dhe ekonomike Ajo qeuml filloi si

krizeuml bankare u beuml shpejt krizeuml fiskale Neuml fillim shumica e qeverive teuml BE-seuml mobilizuan

burime teuml konsiderueshme financiare neumlpeumlrmjet programeve teuml stimujve ekonomikeuml (psh

investimet publike) dhe stabilizuesve automatikeuml (psh mireumlqenia sociale) peumlr politikat

kundeumlrciklike

Shpenzimet sociale u rriteumln ndeumlrsa teuml ardhurat (taksat dhe kontributet shoqeumlrore) u

zvogeumlluan Buxhetet publike peumlsuan stres teuml larteuml fiskal deficitet u rriteumln dhe borxhet

shpeumlrthyen

Neuml vitin 2009 deficiti i buxhetit ishte mesatarisht -68 neuml BE 27 (- 63 neuml Eurozoneuml) neuml vitin

2010 deficiti ishte mesatarisht 64 neuml BE 27 (6 neuml Eurozoneuml) Neuml periudheumln 2007 -2012

borxhi publik (si e PBB-seuml) u rrit mesatarisht me 243 pikeuml neuml BE 27 (dhe me 223 pikeuml

neuml Eurozoneuml)

Peumlr vitin 2013 Komisioni Europian pret qeuml niveli mesatar i borxhit neuml Eurozoneuml teuml rritet neuml 95

teuml PBB-seuml

BE (seuml bashku me Bankeumln Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndeumlrkombeumltar) reaguan

duke i dheumlneuml ndihmeuml vendeve neuml veumlshtireumlsi (neumlpeumlrmjet Sheumlrbimit teuml Stabilitetit Financiar

Europian- EFSF ndash dhe Mekanizmit teuml ardhsheumlm teuml Stabilitetit Europian (ESM) dhe veccedilaneumlrisht

me aneuml teuml prezantimit teuml qeverisjes seuml re ekonomike europiane (Tremujori Europian grupi me

gjashteuml elementeuml Pakti Euro- Plus dhe Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen) qeuml

rriti mbikeumlqyrjen europiane teuml zhvillimeve kombeumltare ekonomike dhe fiskale

Tremujori Europian synon koordinimin paraprak teuml politikave kombeumltare ekonomike dhe teuml

tregut teuml puneumls

Pakti Euro Plus synon teuml peumlrmireumlsojeuml konkurrueshmeumlrineuml dhe puneumlsimin buxhetet publike

situateumln financiare teuml sistemeve teuml sigurimeve shoqeumlrore dhe stabilitetin e sektorit financiar

Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marreumlveshja Europiane Fiskale

Traktati ndeumlrqeveritar i lidhur jashteuml kuadrit ligjor teuml BE-seuml eumlshteuml neumlnshkruar nga 25 Shtete

Aneumltare teuml BE-seuml (jo nga Mbreteumlria e Bashkuar dhe Republika Ccedileke) dhe eumlshteuml zbatuar qeuml nga

data 112013 Ky traktat prezanton rregullin e arteuml teuml buxhetit teuml balancuar

Dispozita teuml reumlndeumlsishme teuml keumltij Traktati peumlrfshijneuml

a) koordinimin detyrimi peumlr qeveriteuml qeuml teuml paraqesin diskutim paraprak peumlr ccedildo reformeuml

madhore teuml politikeumls ekonomike

b) qeverisjen risi institucionale si peumlr shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e

qeverisjes europiane

c) stabilitetin - buxhetet duhet teuml jeneuml teuml balancuara ose neuml tepriceuml

- deficiti i peumlrgjithsheumlm i buxhetit lt 3 e PBB-seuml dhe

- kufiri i deficitit strukturor prej 05 PBB-seuml (neumlse borxhi eumlshteuml lt 60 e PBB-seuml 1 e PBBseuml)

- borxhi publik lt 60 e PBB-seuml

-neumlse gt 60 shkurtimi vjetor 120 i tepriceumls

- neumlse deficiti eumlshteuml i tepeumlrt reformat strukturore vendosen nga KE

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

efikas i burimeve publike operimi efektiv i sheumlrbimeve publike dhe ofrimi i sheumlrbimeve teuml

cileumlsiseuml peumlr konsumatoreumlt e keumltyre sheumlrbimeve

3 PARIMET TATIMORE

Politikat tatimore duhet teuml peumlrmbushin njeuml seumlreuml kriteresh teuml reumlndeumlsishme

Para seuml gjithash tatimet duhet trsquoi neumlnshtrohen marreumlveshjesujdiseuml me partnereumlt socialeuml neuml teuml

gjitha nivelet duke peumlrfshireuml edhe nivelin evropian Neuml veccedilanti neuml kuadrin e barreumls seuml reumlndeuml

tatimore teuml peumlrballuar prej tyre puneumltoreumlt deumlshirojneuml teuml keneuml fjaleumln e tyre neuml peumlrcaktimin e

politikeumls tatimore

Seuml dyti tatimet duhet teuml konceptohen neuml meumlnyreuml teuml drejteuml me qeumlllim qeuml teuml garantohet barazi e

taksave Aktualisht teuml ardhurat e puneumls tatohen shumeuml meuml tepeumlr neuml krahasim me konsumin

dhe teuml

ardhurat nga kapitali

Peumlr meuml tepeumlr puna e shpeumlrblyer me pageuml tatohet meuml shumeuml neuml krahasim me veteumlpuneumlsimin si

rezultat veccedilaneumlrisht i njeuml lirie veprimi teuml konsiderueshme qeuml geumlzohet nga teuml veteumlpuneumlsuarit dhe

aneumltareumlt e profesioneve neuml peumlrcaktimin e teuml ardhurave teuml tyre teuml tatueshme

Seuml treti e lidhur ngushteuml me ccedileumlshtjen e baraziseuml tatimore eumlshteuml ccedileumlshtja e efikasitetit tatimor

Nuk

eumlshteuml e mjaftueshme qeuml sistemi tatimor duhet teuml projektohet neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ai

gjithashtu

duhet teuml operojeuml me efektivitet dhe vendosja e taksave duhet teuml garantohet nga procedura qeuml

funksionojneuml realisht

Seuml kateumlrti tatimi duhet teuml jeteuml edhe funksional dmth masat tatimore duhet teuml konceptohen neuml

meumlnyreuml teuml tilleuml qeuml teuml ccedilojneuml neuml arritjen e qeumlllimeve teuml synuara

Seuml pesti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml i thjeshteuml dhe transparent i lehteuml peumlr trsquou administruar

duke

i dheumlneuml mundeumlsineuml autoriteteve tatimore teuml peumlrqendrojneuml peumlrpjekjet e tyre neuml puneumln e

verifikimit

dhe kontrollit Transparenca duhet teuml jeteuml e tilleuml qeuml trsquou japeuml mundeumlsineuml taksapaguesve teuml

kuptojneuml

logjikeumln dhe mekanizmat e sistemit

Seuml gjashti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml neuml peumlrputhje edhe me politikat e tjera teuml realizuara

Seuml shtati tatimi duhet teuml respektojeuml parimet e specificitetit dhe subsidiaritetit dometheumlneuml

secileumls

prej niveleve teuml ndryshme teuml qeveriseuml duhet trsquoi jepen kompetencat e veta peumlr vendosjen e

taksave

neuml peumlrputhje me peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre dhe natyreumln e problemeve Taksat qeuml prekin drejtpeumlrdrejt

ose qeuml preken drejtpeumlrdrejt nga sjellja e Shteteve teuml tjera Aneumltare duhet trsquoi neumlnshtrohet

rregullave

bazeuml teuml pranuara neuml nivel europian dhe ndeumlrkombeumltar Shembuj teuml keumltyre lloje taksash janeuml

peumlr

shembull taksat e korporatave dhe taksat peumlr teuml ardhurat nga kursimet (interesat dividendeumlt)

4 REumlNDEumlSIA E QEVERISJES SEuml MIREuml PUBLIKE NEuml CcedilEumlSHTJET TATIMORE DHE

BUXHETORE

Projektimi dhe zbatimi i suksessheumlm i njeuml sistemi teuml qeumlndruesheumlm tatimor keumlrkon praktika teuml

qeumlndrueshme dhe teuml konsoliduara teuml qeverisjes seuml buxhetit publik

Sipas Alex Matheson-it (OECD)1 qeverisja e mireuml i referohet para seuml gjithash kuadrove brenda

teuml cilave vendosen dhe ekzekutohen politikat publike jo politikave publike neuml vetvete

Qeverisja efektive publike duhet teuml ofrojeuml

- koherenceuml midis objektivave teuml ndryshme teuml politikave

- njeuml mjedis neuml teuml cilin njereumlzit trajtohen me drejteumlsi dhe barazi

Qeverisja e mireuml publike neuml fusheumln e buxhetimit publik dhe manaxhimit financiar keumlrkon

a) transparenceuml fiskale duke neumlnkuptuar njeuml proces teuml hapur fiskal (peumlr shembull me

informacion peumlr de-buxhetimin e shpenzimeve ose peumlr mandatet e dheumlna qeverive

neumlnqendrore) dhe informacion neuml lidhje me faktoreumlt ekonomikeuml teuml peumlrdorur peumlr krijimin e

buxhetit (shpesh qeveriteuml peumlrdorin llogaritje mjaft optimiste teuml zhvillimit ekonomik)

b) peumlrgjegjeumlsi duke neumlnkuptuar kontroll teuml pavarur peumlr shpenzimet manaxhimin financiar dhe

respektimin e procedurave (peumlr shembull prokurimi publik) me qeumlllim shmangien e abuzimit

teuml pushtetit nga individeuml ose grupe teuml caktuara

c) peumlrgjegjshmeumlri duke neumlnkuptuar kapacitet peumlr trsquou peumlrgjigjur neuml meumlnyreuml fleksibeumll ndaj

ndryshimeve teuml paparashikuara kombeumltare ose ndeumlrkombeumltare (peumlr shembull meuml teuml uleumlta sesa

rritja e parashikuar ekonomike)

d) teuml orientuara ndaj teuml ardhmes duke neumlnkuptuar marrjen teumlreumlsisht parasysh teuml kostove teuml

ardhshme (borxhi publik plakja e popullsiseuml) dhe duke njohur pasojat e ardhshme fiskale teuml

politikave aktuale (peumlr shembull neuml fusheumln e puneumlsimit publik) dhe sjelljen (peumlr shembull

degradimi mjedisor) me qeumlllim mosvendosjen e barrave teuml reumlnda ndaj brezave teuml ardhsheumlm

Qeverisja e mireuml neuml fusheumln e politikave buxhetore dhe tatimore - si neuml nivelin politik

institucional dhe burokratik - mund teuml funksionojeuml veteumlm neumlse ka njeuml kultureuml mbeumlshteteumlse peumlr

sjelljen neuml peumlrputhje me rregullat e orientuara drejt interesit publik

Arritja e keumlsaj kulture keumlrkon njeuml proces teuml gjateuml teuml vazhduesheumlm dhe gradual teuml ndryshimit neuml

qeumlndrime dhe vlera Neuml mungeseuml teuml njeuml kulture teuml tilleuml nuk do teuml keteuml besim tek qeveriteuml dhe do

teuml

jeteuml e veumlshtireuml peumlr teuml bindur qytetareumlt qeuml teuml paguajneuml taksat e keumlrkueshme

5 KUADRI EUROPIAN PEumlR POLITIKAT TATIMORE DHE BUXHETORE

1 Matheson A Qeverisje meuml e mireuml e sektorit publik arsyetimi peumlr reformeumln buxhetore dhe teuml

kontabilitetit neuml Vendet Pereumlndimorerdquo neuml

Modelet e Reformeumls seuml Kontabilitetit dhe Buxhetimit Publik OECD Revista peumlr Buxhetin Volumi

2 shtesa

Qeuml prej vitit 2008 Europa po peumlrballet me njeuml krizeuml financiare dhe ekonomike Ajo qeuml filloi si

krizeuml bankare u beuml shpejt krizeuml fiskale Neuml fillim shumica e qeverive teuml BE-seuml mobilizuan

burime teuml konsiderueshme financiare neumlpeumlrmjet programeve teuml stimujve ekonomikeuml (psh

investimet publike) dhe stabilizuesve automatikeuml (psh mireumlqenia sociale) peumlr politikat

kundeumlrciklike

Shpenzimet sociale u rriteumln ndeumlrsa teuml ardhurat (taksat dhe kontributet shoqeumlrore) u

zvogeumlluan Buxhetet publike peumlsuan stres teuml larteuml fiskal deficitet u rriteumln dhe borxhet

shpeumlrthyen

Neuml vitin 2009 deficiti i buxhetit ishte mesatarisht -68 neuml BE 27 (- 63 neuml Eurozoneuml) neuml vitin

2010 deficiti ishte mesatarisht 64 neuml BE 27 (6 neuml Eurozoneuml) Neuml periudheumln 2007 -2012

borxhi publik (si e PBB-seuml) u rrit mesatarisht me 243 pikeuml neuml BE 27 (dhe me 223 pikeuml

neuml Eurozoneuml)

Peumlr vitin 2013 Komisioni Europian pret qeuml niveli mesatar i borxhit neuml Eurozoneuml teuml rritet neuml 95

teuml PBB-seuml

BE (seuml bashku me Bankeumln Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndeumlrkombeumltar) reaguan

duke i dheumlneuml ndihmeuml vendeve neuml veumlshtireumlsi (neumlpeumlrmjet Sheumlrbimit teuml Stabilitetit Financiar

Europian- EFSF ndash dhe Mekanizmit teuml ardhsheumlm teuml Stabilitetit Europian (ESM) dhe veccedilaneumlrisht

me aneuml teuml prezantimit teuml qeverisjes seuml re ekonomike europiane (Tremujori Europian grupi me

gjashteuml elementeuml Pakti Euro- Plus dhe Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen) qeuml

rriti mbikeumlqyrjen europiane teuml zhvillimeve kombeumltare ekonomike dhe fiskale

Tremujori Europian synon koordinimin paraprak teuml politikave kombeumltare ekonomike dhe teuml

tregut teuml puneumls

Pakti Euro Plus synon teuml peumlrmireumlsojeuml konkurrueshmeumlrineuml dhe puneumlsimin buxhetet publike

situateumln financiare teuml sistemeve teuml sigurimeve shoqeumlrore dhe stabilitetin e sektorit financiar

Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marreumlveshja Europiane Fiskale

Traktati ndeumlrqeveritar i lidhur jashteuml kuadrit ligjor teuml BE-seuml eumlshteuml neumlnshkruar nga 25 Shtete

Aneumltare teuml BE-seuml (jo nga Mbreteumlria e Bashkuar dhe Republika Ccedileke) dhe eumlshteuml zbatuar qeuml nga

data 112013 Ky traktat prezanton rregullin e arteuml teuml buxhetit teuml balancuar

Dispozita teuml reumlndeumlsishme teuml keumltij Traktati peumlrfshijneuml

a) koordinimin detyrimi peumlr qeveriteuml qeuml teuml paraqesin diskutim paraprak peumlr ccedildo reformeuml

madhore teuml politikeumls ekonomike

b) qeverisjen risi institucionale si peumlr shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e

qeverisjes europiane

c) stabilitetin - buxhetet duhet teuml jeneuml teuml balancuara ose neuml tepriceuml

- deficiti i peumlrgjithsheumlm i buxhetit lt 3 e PBB-seuml dhe

- kufiri i deficitit strukturor prej 05 PBB-seuml (neumlse borxhi eumlshteuml lt 60 e PBB-seuml 1 e PBBseuml)

- borxhi publik lt 60 e PBB-seuml

-neumlse gt 60 shkurtimi vjetor 120 i tepriceumls

- neumlse deficiti eumlshteuml i tepeumlrt reformat strukturore vendosen nga KE

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

logjikeumln dhe mekanizmat e sistemit

Seuml gjashti sistemi tatimor duhet teuml jeteuml neuml peumlrputhje edhe me politikat e tjera teuml realizuara

Seuml shtati tatimi duhet teuml respektojeuml parimet e specificitetit dhe subsidiaritetit dometheumlneuml

secileumls

prej niveleve teuml ndryshme teuml qeveriseuml duhet trsquoi jepen kompetencat e veta peumlr vendosjen e

taksave

neuml peumlrputhje me peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre dhe natyreumln e problemeve Taksat qeuml prekin drejtpeumlrdrejt

ose qeuml preken drejtpeumlrdrejt nga sjellja e Shteteve teuml tjera Aneumltare duhet trsquoi neumlnshtrohet

rregullave

bazeuml teuml pranuara neuml nivel europian dhe ndeumlrkombeumltar Shembuj teuml keumltyre lloje taksash janeuml

peumlr

shembull taksat e korporatave dhe taksat peumlr teuml ardhurat nga kursimet (interesat dividendeumlt)

4 REumlNDEumlSIA E QEVERISJES SEuml MIREuml PUBLIKE NEuml CcedilEumlSHTJET TATIMORE DHE

BUXHETORE

Projektimi dhe zbatimi i suksessheumlm i njeuml sistemi teuml qeumlndruesheumlm tatimor keumlrkon praktika teuml

qeumlndrueshme dhe teuml konsoliduara teuml qeverisjes seuml buxhetit publik

Sipas Alex Matheson-it (OECD)1 qeverisja e mireuml i referohet para seuml gjithash kuadrove brenda

teuml cilave vendosen dhe ekzekutohen politikat publike jo politikave publike neuml vetvete

Qeverisja efektive publike duhet teuml ofrojeuml

- koherenceuml midis objektivave teuml ndryshme teuml politikave

- njeuml mjedis neuml teuml cilin njereumlzit trajtohen me drejteumlsi dhe barazi

Qeverisja e mireuml publike neuml fusheumln e buxhetimit publik dhe manaxhimit financiar keumlrkon

a) transparenceuml fiskale duke neumlnkuptuar njeuml proces teuml hapur fiskal (peumlr shembull me

informacion peumlr de-buxhetimin e shpenzimeve ose peumlr mandatet e dheumlna qeverive

neumlnqendrore) dhe informacion neuml lidhje me faktoreumlt ekonomikeuml teuml peumlrdorur peumlr krijimin e

buxhetit (shpesh qeveriteuml peumlrdorin llogaritje mjaft optimiste teuml zhvillimit ekonomik)

b) peumlrgjegjeumlsi duke neumlnkuptuar kontroll teuml pavarur peumlr shpenzimet manaxhimin financiar dhe

respektimin e procedurave (peumlr shembull prokurimi publik) me qeumlllim shmangien e abuzimit

teuml pushtetit nga individeuml ose grupe teuml caktuara

c) peumlrgjegjshmeumlri duke neumlnkuptuar kapacitet peumlr trsquou peumlrgjigjur neuml meumlnyreuml fleksibeumll ndaj

ndryshimeve teuml paparashikuara kombeumltare ose ndeumlrkombeumltare (peumlr shembull meuml teuml uleumlta sesa

rritja e parashikuar ekonomike)

d) teuml orientuara ndaj teuml ardhmes duke neumlnkuptuar marrjen teumlreumlsisht parasysh teuml kostove teuml

ardhshme (borxhi publik plakja e popullsiseuml) dhe duke njohur pasojat e ardhshme fiskale teuml

politikave aktuale (peumlr shembull neuml fusheumln e puneumlsimit publik) dhe sjelljen (peumlr shembull

degradimi mjedisor) me qeumlllim mosvendosjen e barrave teuml reumlnda ndaj brezave teuml ardhsheumlm

Qeverisja e mireuml neuml fusheumln e politikave buxhetore dhe tatimore - si neuml nivelin politik

institucional dhe burokratik - mund teuml funksionojeuml veteumlm neumlse ka njeuml kultureuml mbeumlshteteumlse peumlr

sjelljen neuml peumlrputhje me rregullat e orientuara drejt interesit publik

Arritja e keumlsaj kulture keumlrkon njeuml proces teuml gjateuml teuml vazhduesheumlm dhe gradual teuml ndryshimit neuml

qeumlndrime dhe vlera Neuml mungeseuml teuml njeuml kulture teuml tilleuml nuk do teuml keteuml besim tek qeveriteuml dhe do

teuml

jeteuml e veumlshtireuml peumlr teuml bindur qytetareumlt qeuml teuml paguajneuml taksat e keumlrkueshme

5 KUADRI EUROPIAN PEumlR POLITIKAT TATIMORE DHE BUXHETORE

1 Matheson A Qeverisje meuml e mireuml e sektorit publik arsyetimi peumlr reformeumln buxhetore dhe teuml

kontabilitetit neuml Vendet Pereumlndimorerdquo neuml

Modelet e Reformeumls seuml Kontabilitetit dhe Buxhetimit Publik OECD Revista peumlr Buxhetin Volumi

2 shtesa

Qeuml prej vitit 2008 Europa po peumlrballet me njeuml krizeuml financiare dhe ekonomike Ajo qeuml filloi si

krizeuml bankare u beuml shpejt krizeuml fiskale Neuml fillim shumica e qeverive teuml BE-seuml mobilizuan

burime teuml konsiderueshme financiare neumlpeumlrmjet programeve teuml stimujve ekonomikeuml (psh

investimet publike) dhe stabilizuesve automatikeuml (psh mireumlqenia sociale) peumlr politikat

kundeumlrciklike

Shpenzimet sociale u rriteumln ndeumlrsa teuml ardhurat (taksat dhe kontributet shoqeumlrore) u

zvogeumlluan Buxhetet publike peumlsuan stres teuml larteuml fiskal deficitet u rriteumln dhe borxhet

shpeumlrthyen

Neuml vitin 2009 deficiti i buxhetit ishte mesatarisht -68 neuml BE 27 (- 63 neuml Eurozoneuml) neuml vitin

2010 deficiti ishte mesatarisht 64 neuml BE 27 (6 neuml Eurozoneuml) Neuml periudheumln 2007 -2012

borxhi publik (si e PBB-seuml) u rrit mesatarisht me 243 pikeuml neuml BE 27 (dhe me 223 pikeuml

neuml Eurozoneuml)

Peumlr vitin 2013 Komisioni Europian pret qeuml niveli mesatar i borxhit neuml Eurozoneuml teuml rritet neuml 95

teuml PBB-seuml

BE (seuml bashku me Bankeumln Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndeumlrkombeumltar) reaguan

duke i dheumlneuml ndihmeuml vendeve neuml veumlshtireumlsi (neumlpeumlrmjet Sheumlrbimit teuml Stabilitetit Financiar

Europian- EFSF ndash dhe Mekanizmit teuml ardhsheumlm teuml Stabilitetit Europian (ESM) dhe veccedilaneumlrisht

me aneuml teuml prezantimit teuml qeverisjes seuml re ekonomike europiane (Tremujori Europian grupi me

gjashteuml elementeuml Pakti Euro- Plus dhe Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen) qeuml

rriti mbikeumlqyrjen europiane teuml zhvillimeve kombeumltare ekonomike dhe fiskale

Tremujori Europian synon koordinimin paraprak teuml politikave kombeumltare ekonomike dhe teuml

tregut teuml puneumls

Pakti Euro Plus synon teuml peumlrmireumlsojeuml konkurrueshmeumlrineuml dhe puneumlsimin buxhetet publike

situateumln financiare teuml sistemeve teuml sigurimeve shoqeumlrore dhe stabilitetin e sektorit financiar

Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marreumlveshja Europiane Fiskale

Traktati ndeumlrqeveritar i lidhur jashteuml kuadrit ligjor teuml BE-seuml eumlshteuml neumlnshkruar nga 25 Shtete

Aneumltare teuml BE-seuml (jo nga Mbreteumlria e Bashkuar dhe Republika Ccedileke) dhe eumlshteuml zbatuar qeuml nga

data 112013 Ky traktat prezanton rregullin e arteuml teuml buxhetit teuml balancuar

Dispozita teuml reumlndeumlsishme teuml keumltij Traktati peumlrfshijneuml

a) koordinimin detyrimi peumlr qeveriteuml qeuml teuml paraqesin diskutim paraprak peumlr ccedildo reformeuml

madhore teuml politikeumls ekonomike

b) qeverisjen risi institucionale si peumlr shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e

qeverisjes europiane

c) stabilitetin - buxhetet duhet teuml jeneuml teuml balancuara ose neuml tepriceuml

- deficiti i peumlrgjithsheumlm i buxhetit lt 3 e PBB-seuml dhe

- kufiri i deficitit strukturor prej 05 PBB-seuml (neumlse borxhi eumlshteuml lt 60 e PBB-seuml 1 e PBBseuml)

- borxhi publik lt 60 e PBB-seuml

-neumlse gt 60 shkurtimi vjetor 120 i tepriceumls

- neumlse deficiti eumlshteuml i tepeumlrt reformat strukturore vendosen nga KE

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

c) peumlrgjegjshmeumlri duke neumlnkuptuar kapacitet peumlr trsquou peumlrgjigjur neuml meumlnyreuml fleksibeumll ndaj

ndryshimeve teuml paparashikuara kombeumltare ose ndeumlrkombeumltare (peumlr shembull meuml teuml uleumlta sesa

rritja e parashikuar ekonomike)

d) teuml orientuara ndaj teuml ardhmes duke neumlnkuptuar marrjen teumlreumlsisht parasysh teuml kostove teuml

ardhshme (borxhi publik plakja e popullsiseuml) dhe duke njohur pasojat e ardhshme fiskale teuml

politikave aktuale (peumlr shembull neuml fusheumln e puneumlsimit publik) dhe sjelljen (peumlr shembull

degradimi mjedisor) me qeumlllim mosvendosjen e barrave teuml reumlnda ndaj brezave teuml ardhsheumlm

Qeverisja e mireuml neuml fusheumln e politikave buxhetore dhe tatimore - si neuml nivelin politik

institucional dhe burokratik - mund teuml funksionojeuml veteumlm neumlse ka njeuml kultureuml mbeumlshteteumlse peumlr

sjelljen neuml peumlrputhje me rregullat e orientuara drejt interesit publik

Arritja e keumlsaj kulture keumlrkon njeuml proces teuml gjateuml teuml vazhduesheumlm dhe gradual teuml ndryshimit neuml

qeumlndrime dhe vlera Neuml mungeseuml teuml njeuml kulture teuml tilleuml nuk do teuml keteuml besim tek qeveriteuml dhe do

teuml

jeteuml e veumlshtireuml peumlr teuml bindur qytetareumlt qeuml teuml paguajneuml taksat e keumlrkueshme

5 KUADRI EUROPIAN PEumlR POLITIKAT TATIMORE DHE BUXHETORE

1 Matheson A Qeverisje meuml e mireuml e sektorit publik arsyetimi peumlr reformeumln buxhetore dhe teuml

kontabilitetit neuml Vendet Pereumlndimorerdquo neuml

Modelet e Reformeumls seuml Kontabilitetit dhe Buxhetimit Publik OECD Revista peumlr Buxhetin Volumi

2 shtesa

Qeuml prej vitit 2008 Europa po peumlrballet me njeuml krizeuml financiare dhe ekonomike Ajo qeuml filloi si

krizeuml bankare u beuml shpejt krizeuml fiskale Neuml fillim shumica e qeverive teuml BE-seuml mobilizuan

burime teuml konsiderueshme financiare neumlpeumlrmjet programeve teuml stimujve ekonomikeuml (psh

investimet publike) dhe stabilizuesve automatikeuml (psh mireumlqenia sociale) peumlr politikat

kundeumlrciklike

Shpenzimet sociale u rriteumln ndeumlrsa teuml ardhurat (taksat dhe kontributet shoqeumlrore) u

zvogeumlluan Buxhetet publike peumlsuan stres teuml larteuml fiskal deficitet u rriteumln dhe borxhet

shpeumlrthyen

Neuml vitin 2009 deficiti i buxhetit ishte mesatarisht -68 neuml BE 27 (- 63 neuml Eurozoneuml) neuml vitin

2010 deficiti ishte mesatarisht 64 neuml BE 27 (6 neuml Eurozoneuml) Neuml periudheumln 2007 -2012

borxhi publik (si e PBB-seuml) u rrit mesatarisht me 243 pikeuml neuml BE 27 (dhe me 223 pikeuml

neuml Eurozoneuml)

Peumlr vitin 2013 Komisioni Europian pret qeuml niveli mesatar i borxhit neuml Eurozoneuml teuml rritet neuml 95

teuml PBB-seuml

BE (seuml bashku me Bankeumln Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndeumlrkombeumltar) reaguan

duke i dheumlneuml ndihmeuml vendeve neuml veumlshtireumlsi (neumlpeumlrmjet Sheumlrbimit teuml Stabilitetit Financiar

Europian- EFSF ndash dhe Mekanizmit teuml ardhsheumlm teuml Stabilitetit Europian (ESM) dhe veccedilaneumlrisht

me aneuml teuml prezantimit teuml qeverisjes seuml re ekonomike europiane (Tremujori Europian grupi me

gjashteuml elementeuml Pakti Euro- Plus dhe Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen) qeuml

rriti mbikeumlqyrjen europiane teuml zhvillimeve kombeumltare ekonomike dhe fiskale

Tremujori Europian synon koordinimin paraprak teuml politikave kombeumltare ekonomike dhe teuml

tregut teuml puneumls

Pakti Euro Plus synon teuml peumlrmireumlsojeuml konkurrueshmeumlrineuml dhe puneumlsimin buxhetet publike

situateumln financiare teuml sistemeve teuml sigurimeve shoqeumlrore dhe stabilitetin e sektorit financiar

Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marreumlveshja Europiane Fiskale

Traktati ndeumlrqeveritar i lidhur jashteuml kuadrit ligjor teuml BE-seuml eumlshteuml neumlnshkruar nga 25 Shtete

Aneumltare teuml BE-seuml (jo nga Mbreteumlria e Bashkuar dhe Republika Ccedileke) dhe eumlshteuml zbatuar qeuml nga

data 112013 Ky traktat prezanton rregullin e arteuml teuml buxhetit teuml balancuar

Dispozita teuml reumlndeumlsishme teuml keumltij Traktati peumlrfshijneuml

a) koordinimin detyrimi peumlr qeveriteuml qeuml teuml paraqesin diskutim paraprak peumlr ccedildo reformeuml

madhore teuml politikeumls ekonomike

b) qeverisjen risi institucionale si peumlr shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e

qeverisjes europiane

c) stabilitetin - buxhetet duhet teuml jeneuml teuml balancuara ose neuml tepriceuml

- deficiti i peumlrgjithsheumlm i buxhetit lt 3 e PBB-seuml dhe

- kufiri i deficitit strukturor prej 05 PBB-seuml (neumlse borxhi eumlshteuml lt 60 e PBB-seuml 1 e PBBseuml)

- borxhi publik lt 60 e PBB-seuml

-neumlse gt 60 shkurtimi vjetor 120 i tepriceumls

- neumlse deficiti eumlshteuml i tepeumlrt reformat strukturore vendosen nga KE

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

borxhi publik (si e PBB-seuml) u rrit mesatarisht me 243 pikeuml neuml BE 27 (dhe me 223 pikeuml

neuml Eurozoneuml)

Peumlr vitin 2013 Komisioni Europian pret qeuml niveli mesatar i borxhit neuml Eurozoneuml teuml rritet neuml 95

teuml PBB-seuml

BE (seuml bashku me Bankeumln Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndeumlrkombeumltar) reaguan

duke i dheumlneuml ndihmeuml vendeve neuml veumlshtireumlsi (neumlpeumlrmjet Sheumlrbimit teuml Stabilitetit Financiar

Europian- EFSF ndash dhe Mekanizmit teuml ardhsheumlm teuml Stabilitetit Europian (ESM) dhe veccedilaneumlrisht

me aneuml teuml prezantimit teuml qeverisjes seuml re ekonomike europiane (Tremujori Europian grupi me

gjashteuml elementeuml Pakti Euro- Plus dhe Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen) qeuml

rriti mbikeumlqyrjen europiane teuml zhvillimeve kombeumltare ekonomike dhe fiskale

Tremujori Europian synon koordinimin paraprak teuml politikave kombeumltare ekonomike dhe teuml

tregut teuml puneumls

Pakti Euro Plus synon teuml peumlrmireumlsojeuml konkurrueshmeumlrineuml dhe puneumlsimin buxhetet publike

situateumln financiare teuml sistemeve teuml sigurimeve shoqeumlrore dhe stabilitetin e sektorit financiar

Traktati peumlr Stabilitetin Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marreumlveshja Europiane Fiskale

Traktati ndeumlrqeveritar i lidhur jashteuml kuadrit ligjor teuml BE-seuml eumlshteuml neumlnshkruar nga 25 Shtete

Aneumltare teuml BE-seuml (jo nga Mbreteumlria e Bashkuar dhe Republika Ccedileke) dhe eumlshteuml zbatuar qeuml nga

data 112013 Ky traktat prezanton rregullin e arteuml teuml buxhetit teuml balancuar

Dispozita teuml reumlndeumlsishme teuml keumltij Traktati peumlrfshijneuml

a) koordinimin detyrimi peumlr qeveriteuml qeuml teuml paraqesin diskutim paraprak peumlr ccedildo reformeuml

madhore teuml politikeumls ekonomike

b) qeverisjen risi institucionale si peumlr shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e

qeverisjes europiane

c) stabilitetin - buxhetet duhet teuml jeneuml teuml balancuara ose neuml tepriceuml

- deficiti i peumlrgjithsheumlm i buxhetit lt 3 e PBB-seuml dhe

- kufiri i deficitit strukturor prej 05 PBB-seuml (neumlse borxhi eumlshteuml lt 60 e PBB-seuml 1 e PBBseuml)

- borxhi publik lt 60 e PBB-seuml

-neumlse gt 60 shkurtimi vjetor 120 i tepriceumls

- neumlse deficiti eumlshteuml i tepeumlrt reformat strukturore vendosen nga KE

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

- neumlse reformat nuk zbatohen do teuml keteuml sanksione eventuale financiare

Pas axhendeumls seuml re europiane teuml orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2) 2politikat stimuluese u

zeumlvendeumlsuan nga programet e kontrolleve ekonomike madheumlsia e teuml cilave u llogarit neuml 09 teuml

PBB-seuml neuml BE 27 si neuml vitin 2010 edhe neuml vitin 2011 (3)3

Shumica e programeve teuml peumlrshtatjes fiskale veccedilaneumlrisht neuml vendet e Europeumls lindore dhe

jugore

dhe Irlandeuml fokusohen neuml reduktimet e shpenzimeve publike neuml investime peumlrfitime peumlr

mireumlqenie sociale sheumlndeteumlsi dhe papuneumlsi pensione puneumlsim teuml sektorit publik dhe paga dhe

peumlr rritje teuml teuml ardhurave kryesisht neumlpeumlrmjet njeuml rritjeje teuml tatimeve teuml konsumit por edhe

neumlpeumlrmjet taksave meuml teuml larta teuml teuml ardhurave personale dhe korporative minus shpenzimet

tatimore dhe duke peumlrmireumlsuar peumlrputhshmeumlrineuml tatimore4

Peumlrvojat e para me Tremujorin Europian tregojneuml njeuml peumlrshpejtim teuml reduktimeve teuml deficitit

publik (nga -68 PBB neuml vitin 2009 neuml -38 neuml vitin 2012 neuml BE 27) dhe rritje teuml njeuml moshe

efektive teuml daljes neuml pension Si pasojeuml e paketave teuml kontrolleve ekonomike dhe reumlnies seuml

investimeve- dhe normave teuml rritjes presioni tek tregjet e puneumls u rrit Nivelet e papuneumlsiseuml u

rriteumln nga 71 neuml vitin 2008 neuml 90 neuml vitin 2009 (mesatarja BE 27) neuml Eurozoneuml shifrat

janeuml 76 neuml vitin 2008 dhe 96 neuml 2009 Peumlr vitin 2013 KE pret njeuml rritje teuml meumltejshme neuml

118 neuml Eurozoneuml Papuneumlsia eumlshteuml tepeumlr e larteuml midis puneumltoreumlve teuml rinj neuml mosheuml dhe me

kualifikim teuml uleumlt

Peumlr shkak teuml thellimit teuml meumltejsheumlm teuml krizeumls ekonomike Komisioneri Europian Olli Rehn i

shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit teuml Financave teuml Eurozoneumls duke deklaruar se

ribalancimi i buxheteve teuml tyre mund teuml peumlrparojeuml meuml ngadaleuml sesa ishte planifikuar neuml fillim

Gjithashtu ky eumlshteuml njeuml leumlshim modest ndaj sindikatave qeuml kritikonin prej vitesh qasjen thuajse

teuml

njeumlanshme teuml kontrolleve ekonomike teuml BE-seuml dhe qeveriteuml neuml lufteumln kundeumlr krizeumls Sindikatat

kaneuml argumentuar qeuml neuml fillim teuml krizeumls peumlr njeuml qasje meuml teuml balancuar me hapeumlsireuml edhe peumlr

investime neuml zhvillimin ekonomik

6 TEuml ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE

Neuml statistikat e Eurostat-it teuml ardhurat dhe shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mbulojneuml teuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

gjitha nivelet e qeveriseuml qeveria qendrore shteteumlrore krahinore dhe lokale si dhe fondet e

sigurimeve shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 teuml ardhurat totale qeveritare neuml BE 27 arriteumln neuml 447 teuml PBB-seuml dhe shpenzimet

neuml 491 teuml PBB-seuml (mesataret e ponderuara) Neuml Eurozoneuml teuml ardhurat arriteumln 454 teuml PBBseuml

dhe shpenzimet neuml 495 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe teuml ardhurave totale eumlshteuml

i barabarteuml me huadheumlnien netohuamarrjen neto

2 Konsolidimi fiskal peumlrkufizohet si politika konkrete teuml synuara peumlr uljen e deficitit qeveritar

dhe akumulimit teuml borxhit

3 Theodoropoulou S dhe Watt A (2011) Withdrawal symptoms an assessment of the

austerity packages in Europe (Simptomat e teumlrheqjes

njeuml vlereumlsim i paketave teuml kontrolleve ekonomike neuml Europeumlrdquo) dokument pune i ETUI 201102

Bruksel

4 Bieling H-J (2012) EU facing the crisis Social and employment policies in times of tight

budgets (BE qeuml peumlrballon krizeumln Politikat sociale

dhe teuml puneumlsimit neuml koheumlt e buxheteve teuml kufizuara) Transferim vol 18 nr 3 ETUI Bruksel

5 Eurostat Statistikat financiare qeveritare Nga Statistikat e Shpjeguara teuml dheumlna nga muaji

tetor 2012

Komponenteumlt kryesoreuml teuml teuml ardhurave qeveritare janeuml taksat dhe kontributet shoqeumlrore

Neuml vitin 2011 taksat peumlrbeumlnin 582 teuml teuml ardhurave totale neuml BE 27 (55 neuml Eurozoneuml)

Kontributet shoqeumlrore arriteumln 311 teuml teuml ardhurave totale (346 neuml Eurozoneuml)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare qeveria daneze siguron 84 teuml teuml

ardhurave teuml saj nga taksat ndeumlrsa neuml Hungari Republikeumln Ccedileke Sllovaki dhe Slloveni taksat

peumlrbeumljneuml meuml pak se 50 teuml teuml ardhurave teuml qeverive

Neuml lidhje me shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare ne konstatojmeuml normeumln meuml teuml larteuml neuml

teuml

PBB-seuml neuml vitin 2011 neuml Danimarkeuml me 579 pasuar nga Franca6 (559) Finlanda (540)

Belgjika (533) dhe Suedia (513) Norvegjia shpenzoi 446 Shpenzimet meuml teuml ulta u

regjistruan neuml Bullgari (352) Sllovaki (374) Lituani (375) dhe Rumani (377) 7

Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare mund teuml klasifikohen neuml bazeuml teuml funksionit ekonomik ose

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

neuml bazeuml teuml tipitnatyreumls Klasifikimi funksional bazohet neuml dhjeteuml kategori kryesore (ndarje e

njohur si nivel COFOG 1 - qeuml peumlrfaqeumlson Klasifikimin peumlr Funksionet e Qeveriseuml)

Klasifikimi neuml bazeuml teuml natyreumls peumlrdor njeuml listeuml teuml kateumlr kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si

Sistemi Europian i Llogarive) Neuml keumlteuml dokument ne do teuml kufizohemi tek klasifikimi meuml i

peumlrshtatsheumlm dometheumlneuml ai funksional

7 KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TEuml PEumlRGJITHSHME QEVERITARE

Neuml teuml gjitha Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml funksioni i mbrojtjes sociale eumlshteuml meuml i reumlndeumlsishmi

shpenzimet e tij arriteumln 199 teuml PBB-seuml mesatarisht neuml BE 27 neuml vitin 2010 (neuml krahasim me

182 neuml vitin 2002) Ky funksion meuml vete peumlrfaqeumlson 394 teuml shpenzimeve totale qeveritare

Shpenzimi neuml sheumlndeteumlsi (produktet mjekeumlsore dhe farmaceutike sheumlrbimet e sheumlndetit publik

dhe peumlr pacienteumlt e jashteumlm etj) ishte 75 i PBB-seuml neuml vitin 2010 neuml BE 27 (64 neuml vitin

2002) Ky peumlrfaqeumlson 147 teuml shpenzimeve totale Kjo do teuml thoteuml se mbrojtja sociale dhe

sheumlndeteumlsia seuml bashku ishin peumlrgjegjeumlse peumlr 541 teuml shpenzimeve totale publike mesatarisht

neuml

BE 27 neuml vitin 2010

Shpenzimet peumlr funksione teuml tjera ishin (mesatarisht) peumlr sheumlrbime teuml peumlrgjithshme publike

65 teuml PBB-seuml arsim 55 ccedileumlshtje ekonomike 47 rendi publik dhe siguria 19

mbrojtja 16 argeumltimi kultura feja 12 strehimi 1 dhe mbrojtja mjedisore 09

Gjateuml periudheumls 2002-2010 shpenzimet mesatare (si e PBB-seuml) u rriteumln peumlr teuml gjitha

funksionet

neuml BE 27 me peumlrjashtim teuml sheumlrbimeve teuml peumlrgjithshme publike (ulje e lehteuml) strehimit dhe

mbrojtjes (status kuo) Rritjet meuml teuml larta u veumlrejteumln peumlr ccedileumlshtjet ekonomike (+ 175)

sheumlndeteumlsineuml (+ 172) dhe mbrojtjen sociale (+ 93)

Ekzistojneuml ndryshime teuml meumldha midis Shteteve Aneumltare neuml lidhje me reumlndeumlsineuml e atribuuar

funksioneve teuml ndryshme (shifrat peumlr vitin 2010 si peumlrqindje e PBB-seuml)

6 Neuml vitin 1880 Franca shpenzoi veteumlm 112 teuml PBB-seuml seuml saj peumlr shpenzimet publike neuml 1960

kjo ishte rritur neuml 346

7 Eurostat Shpenzimet e peumlrgjithshme qeveritare analizeuml neuml bazeuml teuml funksionit teuml detajuar

ekonomik Statistikat neuml fokus 332012

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

Peumlr sa i peumlrket mbrojtjes sociale 5 vendet e para neuml lidhje me shpenzimet janeuml Danimarka

(254 e PBB-seuml) Franca (242) Finlanda (239) Austria (217) dhe Suedia (216)

Peseuml vendet neuml klasifikime meuml teuml ulta rezervohen peumlr Qipron (117) Sllovakineuml (123)

Bullgarineuml (135) Republikeumln Ccedileke (137) dhe Letonia (138) Norvegjia shpenzoi 178

Neuml lidhje me sheumlndeteumlsineuml 5 vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (85 teuml PBB-seuml) Irlandeumln

(85) Holandeumln (83) Austrineuml (81) dhe Mbreteumlrineuml e Bashkuar (82) Neuml peseuml vendet e

fundit gjejmeuml Qipron (33) Rumanineuml (36) Letonineuml (43) Bullgarineuml (48) dhe

Luksemburgun (49) Norvegjia shpenzoi 75

Sheumlrbimet e peumlrgjithshme publike peumlrfshijneuml shpenzime teuml lidhura me organet legjislative dhe

ekzekutive (peumlrveccedil mbrojtjes policiseuml gjykatave burgjeve dhe sheumlrbimeve teuml brigadave teuml

zjarrfikeumlseve) dhe pagesa teuml interesit peumlr borxhin qeveritar Peseuml vendet e para peumlrfshijneuml

Greqineuml (111 teuml PBB-seuml) Qipron (107) Hungarineuml (93) Belgjikeumln(84) dhe Italineuml

(83) Neuml vendet e fundit peumlrfaqeumlsohen Estonia (32) Irlanda dhe Bullgaria (teuml dyja 39)

dhe Lituania Luksemburgu dhe Rumania (teuml gjitha 45) Norvegjia shpenzoi 47

Shpenzimet peumlr arsimin shkojneuml peumlr meuml shumeuml se 60 peumlr kompensimin e teuml puneumlsuarve Peseuml

vendet e para peumlrfshijneuml Danimarkeumln (81 e PBB-seuml) Qipron (75) Suedineuml dhe Mbreteumlrineuml e

Bashkuar (teuml dyja 7) dhe Estonineuml (68) Neuml vendet me klasifikime meuml teuml uleumlta gjejmeuml

Rumanineuml (34) Bullgarineuml dhe Greqineuml (teuml dyja 38) Gjermanineuml (43) dhe Italineuml seuml

bashku me Sllovakineuml (teuml dyja 45)

Shpenzimet e uleumlta peumlr arsimin tregojneuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml neumlninvestim relativ publik ose neuml

sheumlrbimet e arsimit parashkollor ose atij treteumlsor ose neuml teuml dyja

Norvegjia shpenzoi 59

8 TEuml ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PEumlRFSHIREuml KONTRIBUTET

SHOQEumlRORE)

Eumlshteuml e drejteuml teuml themi se zona BE 27 eumlshteuml njeuml zoneuml me tatim teuml larteuml me raport mesatar teuml

peumlrgjithsheumlm tatimor prej 384 teuml PBB-seuml (mesatarja e ponderuar) neuml vitin 2010 Kjo eumlshteuml meuml

shumeuml se 50 meuml e larteuml se neuml SHBA (248 e PBB-seuml) Gjateuml periudheumls 2000-2010 raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor u ul me 20 pikeuml8

Brenda BE-seuml ndryshimet neuml nivelet globale tatimore midis Shteteve Aneumltare janeuml tepeumlr teuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

meumldha Neuml Danimarkeuml (476) Suedi (458) dhe Belgjikeuml (439) barra globale tatimore

eumlshteuml 60 deri 75 meuml e larteuml se neuml Lituani (271) Rumani (272) Letoni (273) dhe

Bullgari (274) Teuml gjitha Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml raport global tatimor qeuml eumlshteuml neumln

mesataren e BE-seuml Keumlto ndryshime teuml meumldha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikeumls sociale

8 Keumlto shifra bazohen neuml raportin Tendencat tatimore neuml Bashkimin Europian botim i vitit

2012 i publikuar nga Eurostat

Seria Eurostat statistikat e shpjeguara jep norma pak meuml teuml larta peumlr shkak teuml peumlrdorimit teuml

njeuml metodologjie teuml ndryshme Raporti i

peumlrgjithsheumlm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazeumln e njeuml emeumlruesi (vlerat e PBB-seuml) qeuml

peumlrfshin llogaritje teuml prodhimit nga sektori informal

Kjo shpjegon arsyen peumlrse raporti i uleumlt i peumlrgjithsheumlm tatimor mund teuml ndodheuml peumlr shkak teuml

normave teuml uleumlta tatimore por edhe peumlr shkak teuml

evazionit teuml larteuml tatimor

ofrimi i sheumlrbimit publik kundrejt atij privat neuml fusheumln e pensioneve sigurimeve sheumlndeteumlsore

etj

dhe shtete teuml fuqishme ose teuml dobeumlta teuml mireumlqenies sociale

9 STRUKTURA TATIMORE

Sistemet tatimore mbeumlshteten neuml tri shtylla sipas llojit teuml tatimit dallojmeuml - tatimin e

drejtpeumlrdrejteuml i cili

peumlrfshin tatimin mbi teuml ardhurat personale tatimin mbi teuml ardhurat korporative dhe teuml ardhura

teuml tjera dhe

taksat kapitale ( taksat e trasheumlgimise dhe dhurimit) - taksat indirekte duke peumlrfshireuml TVSH-

neuml akcizeumln

tatimin mbi konsumin taksat mbi produktet dhe prodhimin - kontributet shoqeumlrore teuml

punonjeumlsve

puneumldheumlneumlsve dhe teuml veteuml - puneumlsuarve

Taksat mund teuml klasifikohen edhe sipas bazeumls tatimore meuml pas ne beumljmeuml dallimin ndeumlrmjet

konsumit -

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

puneumls - (teuml puneumlsuarit) dhe taksave kapitale

Dhe seuml fundmi taksat ndahen edhe sipas nivelit teuml qeverisjes qeumlndrore shteteumlrore dhe teuml

qeveriseuml

vendore fondet e sigurimit social

Disponohen gjithashtu statistika specifike peumlr taksat mjedisore (peumlrfshireuml akcizeumln mbi

produktet e

energjiseuml taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe peumlr tatimin mbi

proneumln (neuml bazeuml

teuml teuml dheumlnave teuml OECD-seuml (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik)

91 Teuml ardhurat tatimore sipas llojit teuml tatimit

Tatimet e drejtpeumlrdrejta lejojneuml rishpeumlrndarje meuml teuml madhe se sa tatimet indirekte prandaj ato

kaneuml

tendenceuml teuml jeneuml meuml teuml reumlndeumlsishme neuml vendet me njeuml objektiv rishpeumlrndarjeje meuml teuml theksuar

Neuml keumlto

vende normat kryesore teuml tatimit mbi teuml ardhurat personale kaneuml tendenceuml teuml jeneuml gjithashtu

edhe meuml teuml

larta

Neuml 27 shtetet aneumltare teuml BE-seuml taksat indirekte taksat e drejtpeumlrdrejta dhe kontributet sociale

sot kaneuml

pak a shumeuml teuml njeumljteumln pesheuml neuml teuml ardhurat totale tatimore secila prej tyre numeumlron rreth

13 teuml PBBseuml

9 Megjithateuml Shtetet e reja Aneumltare kaneuml njeuml struktureuml teuml ndryshme krahasuar me ateuml teuml

Shteteve

Aneumltare teuml vjetra Shtetet e reja Aneumltare mbeumlshteten meuml shumeuml neuml taksat indirekte ndeumlrsa ato

teuml vjetra

(peumlrfshire edhe Norvegjineuml) kaneuml aksione meuml teuml larta teuml taksave teuml drejtpeumlrdrejta Pjesa meuml e

uleumlt e

tatimeve direkte eumlshteuml regjistruar neuml Lituani (veteumlm 174 e totalit) Bullgari (188 e totalit)

Sllovaki

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

(191) Estoni (199) dhe Republika Ccedileke (208) teuml gjitha keumlto vende kaneuml miratuar njeuml

sistem teuml

sheshteuml

Vendet nordike neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar Irlandeuml Belgjikeuml dhe Itali kaneuml teuml gjitha aksione teuml

larta teuml

tatimeve direkte (ndeumlrmjet 627 dhe 349 teuml teuml ardhurave totale nga tatimi)

Sa peumlr kontributet sociale pamja eumlshteuml meuml e larmishme keumltu ne gjejmeuml Shtetet Aneumltare teuml

vjetra dhe teuml

reja ndeumlrmjet 5 meuml kryesoreve Tipar i reumlndeumlsisheumlm eumlshteuml se Franca dhe Gjermania kaneuml njeuml

peumlrqindje teuml

larteuml teuml kontributeve sociale (mbi 39) dhe njeuml pjeseuml relativisht teuml uleumlt teuml tatimeve direkte (neumln

30)

Shumica e shteteve teuml reja aneumltare kaneuml aksione mbi mesataren e 27 shteteve aneumltare teuml BE-

seuml

Bashkimi Evropian ka qeneuml shumeuml aktiv neuml fusheumln e taksave indirekte duke vendosur norma

minimale

peumlr TVSH-neuml (Direktiva e 6-teuml) Peumlrpjekje janeuml beumlreuml edhe peumlr harmonizimin e tatimit korporativ

(normat

dhe bazeumln tatimore) por deri tani veteumlm progres i kufizuar mund teuml beumlhet neuml lidhje me

ccedileumlshtjen e bazeumls

tatimore korporative

9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janeuml rritur neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme nga

89 e PBB-seuml neuml 126 neuml vitin

2010 Kontributet sociale janeuml rritur nga 117 neuml vitin 1970 neuml 127 neuml vitin 2010 Taksat

indirekte kaneuml mbetur neuml teuml njeumljtin nivel

130 neuml vitin 1970 dhe 132 neuml vitin 2010

92 Teuml ardhurat tatimore sipas bazeumls tatimore

921 Tatimi mbi konsumin

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur njeuml ndikim teuml forteuml mbi tatimin e konsumit masa neuml

rritje teuml teuml

ardhurave qeuml nga viti 2009 janeuml peumlrqendruar kryesisht neuml tatimin mbi konsumin (TVSH dhe

taksat peumlr

energjineuml duhanin dhe alkoolin) Pas dy vitesh reumlnieje Taksa me normeuml teuml neumlnkuptuar (TAP)

mbi

konsumin eumlshteuml rritur peumlrseumlri ndjesheumlm neuml vitin 2010 dhe meuml tej neuml vitin 2011 dhe 2012 Neuml

vitin 2010

taksat e konsumit peumlrfaqeumlsonin 287 teuml teuml ardhurave teuml peumlrgjithshme tatimore neuml 27 shtetet

aneumltare teuml

BE-seuml (270 neuml Norvegji)

TVSH eumlshteuml komponenti me i madh i taksave teuml konsumit (gt50) Tatimi mbi energjineuml duhanin

dhe

alkoolin peumlrbeumljneuml rreth 13 e teuml ardhurave nga tatimi mbi konsumin neuml 27 Shtetet Aneumltare teuml

BE-seuml

Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth peseuml hereuml meuml shumeuml teuml ardhura (neuml

teuml PBBseuml)

se Holanda gjeuml e cila eumlshteuml peumlrtej diferenceumls neuml normat e taksave

Normat standarde teuml TVSH-seuml janeuml rritur shpesh nga 2009 e tutje Norma mesatare standarde

eumlshteuml rritur

me 15 pikeuml neuml kateumlr vite dhe aktualisht eshte 21 neuml BE 27 Jo meuml pak se 18 vende aneumltare teuml

BE-seuml

kaneuml rritur normat e tyre standarde teuml TVSH-seuml neuml periudheumln 2009-2011 dhe Hungaria arriti

deri neuml

normeumln me teuml larteuml prej 27 brenda 6 viteve

Peumlrputhshmeumlria tatimore me TVSH eumlshteuml e uleumlt neuml BE 27 Neuml vitin 2010 peumlrjashtimet normat e

reduktuara dhe evazioni rezultoi neuml mbledhjen e veteumlm rreth 50 e teuml ardhurave nga TVSH

teorike

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92 e mbledhur neuml Luksemburg deri neuml 36

neuml

Greqi

922 Taksimi i puneumls

Barra tatimore mbi puneumln peumlrbeumlhet kryesisht nga tatimi neuml teuml ardhurat personale (TAP) dhe

kontributet e

sigurimeve shoqeumlrore Neuml vitin 2010 taksa e puneumls llogaritej peumlr 512 teuml teuml ardhurave totale

tatimore neuml

shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (415(Norvegji)

Pavareumlsisht nga konsensusi i gjereuml neuml BE mbi nevojeumln peumlr teuml ulur takseumln mbi puneumln dhe peumlr trsquoua

zhvendosur barreumln faktoreumlve teuml tjereuml teuml prodhimit TAP mbi puneumln u ul veteumlm me 07 pikeuml neuml

27 vendet

e BE-seuml midis viteve 2000 dhe 2010 (367-360) Teuml 12 shtetet e reja aneumltare uleumln meuml shumeuml

taksimin

e puneumls Neuml vitin 2010 tendenca neuml reumlnie u peumlrmbys dhe barra tatimore mbi puneumln filloi teuml

rritet peumlrseumlri neuml

meuml shumeuml se gjysmeumln e Shteteve Aneumltare Neuml disa prej Shteteve teuml reja Aneumltare (Hungari

Rumani

Bullgari) barra tatimore u ul meuml tejTAP-I meuml i uleumlt mbi puneumln neuml vitin 2010 eumlshteuml gjetur neuml

Bullgari

(244) Portugali (234) dhe Malteuml (217) barra meuml e larteuml tatimore mbi puneumln eumlshteuml

regjistruar neuml

Itali (426) dhe Belgjikeuml (425) (TAP-i mbi puneumln neuml Norvegji eumlshteuml 361)

Norma meuml e larteuml e tatimit mbi teuml ardhurat personale (TAP) eumlshteuml mesatarisht 381 neuml 2012

neuml BE 27

Brenda Bashkimit norma varion nga 100 neuml Bullgari neuml 566 neuml Suedi dhe 554 neuml

Danimarkeuml

Pjesa me e madhe e Shteteve Antare teuml reja kane norma neumln normat mesatare teuml larta

(peumlrjashtim beumljneuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

Sllovenia dhe Qipro) normat me te uleumlta janeuml veumlrejtur neuml Bullgari (100) Republiken Ccedileke

(150)

Lituani (150) dhe Rumani (160) vende te cilat kaneuml takse te sheshteuml

Qeuml nga viti 1995 ka pasur njeuml tendenceuml gati teuml peumlrgjithshme neuml reumlnie neuml normat e larta

ndeumlrmjet viteve

1995 deri ne 2009 norma mesatare meuml e larteuml ka reumlneuml me meuml shumeuml se 10 (nga 474 ne

372) Qeuml

nga viti 2010 norma meuml e larteuml u rrit peumlrseumlri Reduktimi meuml i madh i normeumls me te larteuml ndodhi

neuml Bullgari

(- 400) Republiken Ccedileke (- 280) Rumani (-240) dhe Sllovaki (- 230)

10 Raporti i teuml Ardhurave nga TVSH krahason teuml ardhurat aktuale teuml TVSH me ato teorike teuml

cilat do teuml lindnin neumlse norma

standarde e TVSH do teuml bazohej neuml konsumin e peumlrgjithsheumlm peumlrfundimtar

Megjitheuml uljen e madhe teuml normave meuml teuml larta teuml TAP-it kthimi nga tatimi mbi te ardhurat

(KTA) e puneumls

ra veteumlm pak Peumlrveccedil normave teuml larta reumlndeumlsi ka edhe niveli i teuml ardhurave mbi teuml cilin

aplikohen

normat Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave teuml TAP-it dhe nga lehteumlsirat

tatimore

dhe kreditimet tatimore teuml aplikuara

TAP-i llogaritet veteumlm sa njeuml e treta e taksave teuml puneumls Neuml BE 27 mesatarisht rreth dy teuml tretat

e KTA-seuml

seuml puneumls peumlrbeumlhet nga kostot e puneumls jo-paga teuml paguara nga puneumldheumlneumlsit dhe puneumlmarreumlsit

(kryesisht

kontributet shoqeumlrore) Neuml vitin 2009 367 e teuml ardhurave peumlr mbrojtje sociale neuml BE 27 erdhi

nga

puneumldheumlneumlsit dhe 201 eumlshteuml paguar nga punonjeumlsit (qeveriteuml kontribuan 391)

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rrisin puneumlsimin e rrogeumltareve me rroga te uleumlta qeveriteuml kaneuml ulur shpesh

barreumln

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

tatimore peumlr puneumltoreumlt pak teuml kualifikuar Peumlr puneumltoreumlt neuml dy teuml tretat e teuml ardhurave

mesatare barra

tatimore eumlshteuml ulur nga viti 2000 neuml vitin 2010 mesatarisht me 30 neuml BE 27 (nga 390 neuml

360)

Reduktimet qeneuml meuml te meumldha neuml Suedi Hollande Hungari Finlande Sllovaki dhe Bullgari (teuml

gjitha gt

6)

Shkalla e progresivitetit teuml sistemit teuml taksave mbi teuml ardhurat personale mund teuml vlereumlsohet

duke

krahasuar barreumln tatimore me teuml cileumln peumlrballen personat qeuml jetojneuml veteumlm teuml cileumlt fitojneuml 67

teuml pageumls

mesatare me ateuml qeuml peumlrballen homologeumlt e tyre teuml cileumlt fitojne 167 teuml pageumls

mesatare11Hollanda ka njeuml

progresivitet te forteuml me njeuml barreuml tatimore prej 52 mbi teuml ardhurat bruto teuml pagave peumlr njeuml

person me

67 teuml te ardhurave mesatare dhe barreuml 281 peumlr dikeuml me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

Shifrat peumlr

Norvegjineuml janeuml peumlrkateumlsisht 178 dhe 279 duke treguar njeuml sistem meuml pak progresiv

Vendet me njeuml

sistem teuml takseumls seuml sheshteuml kaneuml neuml realitet edhe njeuml sistem progresiv peumlr shkak teuml pjeseumls

(bazeumls) pa

taksa mbi teuml ardhurat psh neuml Republikeumln Ccedileke barra eumlshteuml 79 peumlr personat me 67 teuml teuml

ardhurave

mesatare dhe 152 peumlr ata me 167 teuml teuml ardhurave mesatare

923 Taksimi i kapitalit

Neuml vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 204 teuml teuml ardhurave tatimore totale neuml BE

27 (315

neuml Norvegji) Tatimet mbi kapitalin peumlrfshijneuml tatimet mbi teuml ardhurat e korporatave (64 e teuml

ardhurave

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

tatimore totale neuml BE 27 dhe 136 neuml Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat kapitale nga familjet

(21 e

totalit neuml BE 27 dhe Norvegji) tatimet mbi teuml ardhurat e teuml veteuml- puneumlsuarve (52 neuml BE 27

dhe 24 neuml

Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasuriseuml (66 neuml BE 27 dhe 134 neuml

Norvegji)

Prej vitit 1995 deri neuml 2007 TAP peumlr kapitalin u rrit neuml BE 25 nga mesatarisht 265 neuml 325

Qeuml prej

asaj kohe TAP u ul neumlnivelin 27 neuml vitin 2010 (neuml Norvegji TAP peumlr kapitalin u rrit vazhdimisht

nga

388 neuml vitin 1995 neuml 449 neuml 2010)

Tatimi i teuml ardhurave korporative eumlshteuml njeuml komponent kyccedil i tatimit teuml kapitalit Pjesa e tij neuml teuml

ardhurat

totale tatimore neuml BE 27 u rrit nga mesatarisht 59 neuml 1995 neuml 87 neuml vitin 2007 dhe u ul neuml

64 neuml

vitin 2010

Shumica e vendeve kaneuml dy norma statutore peumlr teuml ardhurat korporative njeuml normeuml standarde

dhe njeuml

normeuml teuml reduktuar peumlr biznesin e vogeumll Niveli standard i taksave statutore peumlr teuml ardhurat

korporative

varion nga njeuml nivel minimal prej 10 (neuml Bullgari dhe Qipro) neuml njeuml nivel maksimal prej 361

(neuml

Franceuml) Shtetet e reja Aneumltare kaneuml neuml peumlrgjitheumlsi nivele teuml uleumlta Qeuml prej vitit 1995 norma

mesatare

statutore BE 27 u zvogeumllua nga 353 neuml 235 neuml vitin 2012

Peumlrveccedil normeumls statutore ekziston norma efektive Norma tatimore mesatare efektive peumlr teuml

ardhurat

korporative (EATR) ishte 213 neuml 2011 neumlBE 27 EATR ishte meuml e uleumlta neuml Bullgari (89) dhe

meuml e

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

larta neuml Franceuml (328) Neuml 12 shtete teuml reja aneumltare teuml EATR-seuml ishte mesatarisht 164 ndeumlrsa

neuml 15

11 Shih OECD (2012) Tatimi i pagave 2010-2011

shtete teuml vjetra aneumltare teuml EATR-seuml mesatare ishte 25 Siccedil ndodh peumlr normeumln statutore edhe

norma

efektive sheumlnoi njeuml tendenceuml teuml dukshme reumlnieje gjateuml dy dekadave teuml fundit

Njeuml nga arsyet kryesore peumlr keumlteuml reumlnie neuml normat e taksave korporative eumlshteuml konkurrenca

midis qeverive

peumlr teuml teumlrhequr investime teuml huaja Zgjerimi i BE-seuml veteumlm e ka peumlrforcuar keumlteuml tendenceuml peumlr

shkak teuml

mungeseumls seuml harmonizimit teuml taksave korporative neuml BE dhe faktit se Shtetet Aneumltare shpesh

kaneuml

prezantuar taksa (norma e sheshteuml) neuml njeuml nivel shumeuml teuml uleumlt Kjo ka stimuluar tendenceumln neuml

BE peumlr trsquoiu

drejtuar vendeve me taksa meuml teuml uleumlta

Peumlr meuml tepeumlr mundeumlsia qeuml kompaniteuml teuml mbartin humbjet e tyre dhe trsquoi kompensojneuml me

fitimet e viteve

teuml ardhshme redukton meuml tej teuml ardhurat e taksave korporative Neumlse keumlsaj i shtohen

strukturat dhe

peumlrjashtimet e shumta teuml veccedilanta tatimore teuml ofruara kompanive ndeumlrkombeumltare nuk duhet teuml

jeteuml ccediludi qeuml

neuml shumiceumln e vendeve normat efektive teuml taksave korporative janeuml meuml teuml uleumlta sesa normat

statutore

dhe se kompaniteuml meuml teuml meumldha shumeumlkombeumlshe nuk paguajneuml taksa

Si shembull mund trsquoi referohemi 25 kompanive meuml teuml meumldha teuml themeluara neuml Belgjikeuml (kapitali

total prej

340 miliardeuml Euro) qeuml nxoreumln njeuml fitim prej 25 miliardeuml Euro gjateuml vitit 2011 dhe qeuml paguan

07 taksa

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

korporative Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml i evazionit teuml theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i

mashtrimit

tatimor

Duket se OECD dhe G 20 e kaneuml kuptuar se kjo nuk mund teuml vazhdojeuml dhe se hapeumlsirat ligjore e

tatimore

duhet teuml mbyllen

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat nga kapitalet e familjeve (21 e teuml ardhurave tatimore

totale neuml BE 27

dhe Norvegji) eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml tregojme se direktiva e kursimit e BE-seuml ka krijuar njeuml

shkeumlmbim

automatik teuml informacionit midis autoriteteve tatimore teuml vendeve aneumltare teuml BE neuml lidhje me

pagesat e

interesit peumlr qytetareumlt e shteteve teuml tjera aneumltare

Seuml fundi ia vlen teuml peumlrmendet se 11 Shtete Aneumltare teuml BE-seuml kaneuml vendosur neuml 22 janar 2013 teuml

prezantojneuml njeuml Takseuml teuml peumlrbashkeumlt teumlTransaksioneve Financiare (taksa Tobin) Kjo takseuml do teuml

prezantohet qeuml nga 1 janari 2014 dhe do teuml jeteuml 01 mbi vlereumln e aksioneve dhe obligacioneve

teuml

transaksioneve (001 peumlr derivatet)

924 Tatimi mjedisor

Taksat mjedisore janeuml taksat e teuml ardhmes Fillimisht taksat e energjiseuml dhe transportit (qeuml janeuml

dy taksa

kryesore mjedisore) janeuml prezantuar veteumlm si instrumente peumlr rritjen e teuml ardhurave pa ndonjeuml

qeumlllim

mjedisor Aktualisht politikeumlbeumlreumlsit janeuml teuml ndeumlrgjegjsheumlm se taksat mjedisore mund teuml

prodhojneuml njeuml

dividend teuml dyfishteuml duke rritur puneumlsimin (me aneuml teuml transferimit teuml barreumls tatimore nga

taksat e puneumls)

dhe duke peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e mjedisit me aneuml teuml ndikimit tek sjellja e konsumatoreumlve dhe

prodhuesve

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

(parimi ndoteumlsi paguan ) BE eumlshteuml duke promovuar taksat mjedisore

Statistikat e teuml ardhurave teuml taksave mjedisore duhet teuml interpretohen me kujdes peumlr shkak teuml

njeuml

paradoksi kryesor teuml neumlnkuptuar neuml teuml veumlrteteuml vendet me pjeseuml teuml konsiderueshme teuml

energjiseuml seuml

rinovueshme mund teuml keneuml njeuml TAP meuml teuml uleumlt peumlr energjineuml sesa vendet qeuml mbeumlshteten

gjereumlsisht neuml

burimet e energjiseuml teuml bazuar neuml karbon veteumlm peumlr shkak se burimet e energjiseuml seuml

rinovueshme i

neumlnshtrohen shpesh normave meuml teuml uleumlta tatimore Vendet me teuml ardhura teuml larta nga taksat

mjedisore

mund teuml jeneuml meuml teuml ndoturat ndeumlrsa nga ana tjeteumlr teuml ardhurat e uleumlta nga taksat mjedisore

mund teuml jeneuml

tregues i njeuml kujdesi teuml madh ndaj mjedisit

Taksat mjedisore gjeneruan neuml vitin 2010 62 teuml teuml ardhurave totale teuml tatimeve neuml BE 27

(24 e

Prodhimit teuml Brendsheumlm Bruto) Neuml krahasim me teuml ardhurat neuml vitin 1995 [27 e Prodhimit

Kombeumltar

Bruto (PBB)] teuml ardhurat nga taksat mjedisore janeuml ulur neuml 3 teuml PBB-seuml neuml vitin 2010 Pjesa

meuml e

larteuml e taksave mjedisore neuml teuml ardhurat tatimore totale u sheumlnua neuml Bullgari (107) Neuml lidhje

me

pjeseumln e PBB-seuml Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me teuml ardhura prej 4 teuml PBB-

seuml

Taksat e energjiseuml (duke peumlrfshireuml taksat peumlr leumlndeumlt djegeumlse teuml transportit) peumlrfaqeumlsonin 749

teuml teuml

ardhurave tatimore mjedisore neumlBE 27 neuml vitin 2010 taksat e transportit (taksat peumlr

automjetet) 212

dhe taksat peumlr ndotjen dhe burimet 39

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

925 Tatimi mbi proneumln

Taksat mbi proneumln peumlrfshijneuml taksat periodike mbi proneumln e paluajtshme taksat periodike mbi

pasurineuml e

paluajtshme neto taksat mbi pronat trasheumlgimineuml dhe dhuratat taksat mbi transaksionet

financiare dhe

kapitalin12taksa teuml tjera periodike dhe jo-periodike mbi proneumln

Taksat mbi proneumln janeuml interesante duke marreuml parasysh nevojeumln e transferimit teuml barreumls nga

taksat e

puneumls Taksat mbi proneumln e paluajtshme janeuml nga taksat meuml pak teuml deumlmshme ndaj rritjes seuml

PBB-seuml

Taksat periodike ndaj proneumls gjithashtu ofrojneuml avantazhin e njeuml qeumlndrueshmeumlrie teuml larteuml teuml teuml

ardhurave

tatimore qeuml lehteumlson planifikimin buxhetor Duke qeneuml se taksat ndaj proneumls janeuml relativisht teuml

uleumlta neuml

shumeuml vende ka hapeumlsireuml peumlr rritje

Mesatarisht neuml BE 27 taksat mbi proneumln nxjerrin 36 teuml teuml ardhurave totale tatimore (2010)

Taksat

mbi proneumln janeuml meuml teuml lartat neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar (119 e taksave totale) Franceuml (81)

Belgjikeuml

(71) Spanjeuml (67) dhe Irlandeuml (56) Ato janeuml meuml teuml uleumlta neuml Estoni (10) Austri (12)

dhe

Republikeumln Ccedileke (13)

10 KARAKTERISTIKEuml SPECIFIKE TAKSAT ME NORMEuml TEuml SHESHTEuml

Ccedileumlshtja e taksave me normeuml teuml sheshteuml ndaj teuml ardhurave personale dheose korporative eumlshteuml

debatuar

qeuml prej botimit teuml librit The Flat Tax (Taksa e Sheshteuml) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka neuml

vitin

1983 Eksperimenti me taksat e sheshta neuml Europeuml filloi neuml vitin 1994 me prezantimin e njeuml

norme

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

uniforme takse prej 26 mbi teuml ardhurat personale neuml Estoni Qeuml prej asaj kohe shumeuml vende

teuml

Europeumls qendrore dhe lindore si dhe vende teuml Ballkanit kaneuml ndjekur ateuml shembull

Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrmendim se taksa e sheshteuml nuk ekziston neuml praktikeuml normat dhe

karakteristika teuml tjera (zbritjet tatimore krediteuml tatimore) teuml sistemeve teuml taksave teuml sheshta

ndryshojneuml

Neuml kundeumlrshtim me ccedilfareuml mendojneuml njereumlzit taksat e sheshta nuk janeuml gjithmoneuml taksa teuml

uleumlta neuml

Lituani peumlr shembull norma eumlshteuml 33 neuml krahasim me normeumln 10 neuml Bullgari dhe Maqedoni

Neuml praktikeuml taksa e sheshteuml eumlshteuml larg nga teuml qenit ldquoe sheshteumlrdquo peumlr shkak teuml pjeseumls seuml

patatueshme

taksa e sheshteuml merr njeuml karakter progresiv derisa teuml arrihet norma e sheshteuml (i njohur si

progresioni

Bentham i emeumlrtuar sipas filozofit Bentham Jeremy)

Peumlrkraheumlsit e takseumls seuml sheshteuml peumlrdorin argumente teuml ndryshme neuml favor teuml keumltij lloji teuml

taksave taksa e

sheshteuml do teuml zvogeumllonte barreumln mbi puneumln dhe do teuml nxiste oferteumln e puneumls do teuml shmangte

leumlvizjen e

puneumltoreumlve duke ulur tatimin mbi personat me paga teuml larta do teuml beumlnte sistemin e tatimit mbi

teuml ardhurat

meuml pak teuml komplikuar meuml transparent meuml teuml lehteuml peumlr trsquou administruar me kosto me teuml uleumlt teuml

pajtueshmeumlriseuml do teuml rezultonte automatikisht neuml teuml ardhura tatimore meuml teuml larta ose teuml

pakteumln teuml njeumljta

peumlr shkak teuml efektit teuml kurbeumls Laffer (normat e uleumlta tatimore = meuml shumeuml oreuml puneuml dhe evazion

e

mashtrim tatimor meuml teuml uleumlt = meuml shumeuml teuml ardhura tatimore) dhe e fundit por jo meuml pak e

reumlndeumlsishmja

do teuml teumlrheqin Investime teuml Huaja Direkte (IHD)

Megjithateuml realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojneuml se tatimi i thjeshteuml nuk eumlshteuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

domosdoshmeumlrisht tatim i mireuml

Tipari meuml interesant i taksave me normeuml teuml sheshteuml eumlshteuml transparenca e tyre peumlr punonjeumlsit

Gjithashtu eumlshteuml e mundur qeuml taksat me normeuml teuml sheshteuml janeuml meuml teuml lehta peumlr trsquou administruar

peumlr shkak

12 Shih pikeumln 923 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin)

teuml heqjes neuml shumeuml raste teuml zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe

zeumlvendeumlsimin e

tyre nga njeuml lehteumlsireuml e peumlrgjithshme tatimore Megjithateuml duhet veumlneuml neuml dukje se kursimet e

pritshme peumlr

administratat tatimore shpesh mbivlereumlsohen

Sa i peumlrket efektit teuml teuml ardhurave nga perdorimi i takseumls seuml sheshteuml mund teuml veumlrehet se neuml disa

vende

teuml ardhurat tatimore ne teuml veumlrteteuml janeuml rritur Megjithateuml neuml kundeumlrshtim me ateuml qeuml

mbeshtetesit e takseumls

seuml sheshteuml argumentojneuml keumlrkimet13 nuk kaneuml gjetur efektin Laffer ose efekte teuml

konsiderueshme teuml

oferteumls seuml puneumls si pasoje e kalimit neuml taksa teuml sheshta Njeuml pjeseuml e madhe e rezultatit duket teuml

jeteuml nga

efekti i futjes paralele te rregullave meuml teuml rrepta peumlr teuml luftuar mashtrimin tatimor dhe peumlr teuml

peumlrmireumlsuar

pajtueshmeumlrineuml Peumlrvoja me futjen e takseumls seuml sheshteuml ne Rusi neuml vitin 2001 e mbeumlshtet keumlteuml

tezeuml

Neuml artikullin e tyre Ccedilmitizimi i Takseumls seuml Sheshteuml Ruse 14 CGGaddy dhe WGGale

peumlrshkruajneuml

meumlnyreumln sesi Rusia peumlrballoi njeuml krizeuml borxhi shumeuml teuml madh neuml vitin 1998 peumlr shkak teuml sistemit

teuml saj

tepeumlr primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit teuml tij teuml pamjaftuesheumlm Presidenti Jelcin

urdheumlroi njeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

raport mbi shkalleumln dhe arsyet e ldquokrizeumls seuml pagesaverdquo normeumln e uleumlt teuml mbledhjes seuml taksave

neuml Rusi neuml

vitet 1997-1998 U konstatua se ndeumlrmarrjet meuml teuml meumldha teuml vendit paguanin meuml pak se 8 teuml

fatureumls

seuml tyre tatimore neuml para neuml doreuml (kesh) 29 e taksave nuk paguheshin fare dhe 63

paguheshin neuml

formeumln e kompensimeve dhe shkeumlmbimit teuml mallrave

Mbi bazeumln e rezultateve teuml disponueshme teuml keumlrkimeve Gaddy dhe Gale nxoreumln peseuml

konkluzione neuml

lidhje me ndikimet e reformeumls ruse peumlr tatimet mbi teuml ardhurat personale

1 prezantimi i takseumls seuml sheshteuml mbi teuml ardhurat personale (norma prej 13) ishte pjeseuml e njeuml

grupi teuml

ploteuml teuml reformave fiskale teuml ndeumlrmarra pas krizeumls seuml borxhit teuml vitit 1998 (peumlr shembull norma

tatimore mbi dividendeumlt u rrit nga 15 neuml 30 norma e takseumls korporative prej 30 mbeti

ende por

bashkiteuml lejoheshin teuml vendosnin njeuml mbitakseuml prej 5 rritje teuml tatimeve teuml akcizeumls peumlr alkoolin

dhe

leumlndeumlt djegeumlse)

2 ndryshimet neuml zbatimin dhe administrimin e taksave peumlrveccedil ndryshimeve teuml tjera

strukturore ishin

shumeuml meuml teuml reumlndeumlsishme dhe me ndikim meuml teuml gjereumlsesa ndryshimi neuml normat tatimore

3 zhvillimi ekonomik filloi mbareuml peumlrpara prezantimit teuml reformave PBB u rrit dy hereuml po aq

shpejt

peumlrpara reformeumls si pas reformeumls (PBB u rrit 106 neuml vit gjateuml gjashteuml tremujoreumlve peumlrpara

dateumls

112001 dhe 47 neuml vit neuml gjashteuml tremujoreuml pas asaj date)

4 teuml dheumlnat mikroekonomike tregojneuml se uljet e normave kishin ndikim teuml uleumlt neuml ofrimin e

puneumls

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

5 megjitheumlse pati njeuml rritje teuml konsiderueshme neuml lidhje me paeumlrputhshmeumlrineuml pas reformeumls seuml

vitit

2001 kjo ka meuml shumeuml teuml ngjareuml trsquoi atribuohet ndryshimeve neuml administrimin dhe zbatimin meuml

teuml

rrepteuml teuml ligjit tatimor (peumlr shembull duke rritur autoritetin e agjencive teuml zbatimit tatimor dhe

teuml

policiseuml tatimore neuml Moskeuml policia tatimore fali dyfishin e shumeumls neuml vitin 2001 nga shkeleumlsit

tatimoreuml sesa neuml vitin 2000)

Neuml lidhje me ndikimin e njeuml takse teuml sheshteuml ndaj kostove teuml puneumls nuk duhet teuml harrojmeuml se

tatimi

efektiv ndaj puneumls varet gjithashtu nga kontributet shoqeumlrore dhe keumlto kontribute neuml

peumlrgjitheumlsi kaneuml fituar

reumlndeumlsi neuml vende qeuml kaneuml miratuar njeuml struktureuml takse teuml sheshteuml

Ndoshta aspekti meuml i reumlndeumlsisheumlm i prezantimit teuml njeuml takse teuml sheshteuml teuml teuml ardhurave

personale eumlshteuml

fakti se kjo takseuml nuk eumlshteuml neutrale neuml lidhje me rishpeumlrndarjen dhe teuml ardhurat tatimore peumlr

qeveriteuml

Ndikimi i takseumls seuml sheshteuml tek rishpeumlrndarja e teuml ardhurave dhe teuml ardhurat e shtetit varet jo

veteumlm nga

norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazeuml neuml fund teuml shkalleumls teuml teuml ardhurave peumlr

shumeumln e

13 Carone G Schmidt JH dhe Nicodegraveme G (2007) Teuml ardhurat tatimore neuml Bashkimin

Europian Trendet e fundit dhe sfidat neuml

pritje EC Shkresat ekonomke nr 280 Maj 2007 p18 me referenceuml peumlr Keen M Kim Ydhe

Marsone R (2006) ldquoTaksat e

sheshtardquo parimet dhe evidencat IMF letra pune nr 06218

14 Sheumlnime Ndeumlrkombeumltare Tatimore 14 mars 2005 p 983

kredive teuml pranuara tatimore dhe peumlr ruajtjen apo jo teuml njeuml uljeje teuml veccedilanteuml tatimore peumlr

personat peumlr

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

peumlrfitime shoqeumlrore

Njeuml studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenareuml teuml ndrysheumlm

neuml

Belgjikeuml Ata gjeteumln se neuml rastin e futjes seuml takseumls seuml sheshteuml prej 25 pa pjeseumln bazeuml teuml pa-

tatueshme

dhe njeuml reduktim teuml bazeumls tatimore veteumlm peumlr shpenzimet profesionale rishpeumlrndarja e te

ardhurave do

teuml ulej me 69 Tre prej 10 pjeseve (decile) me teuml ardhurat me teuml ulta do teuml humbte ndeumlrmjet

200 dhe

237 te teuml ardhurave dhe pjesa meuml e larteuml (10) e 10 pjeseve do teuml fitonte 123 Neuml rast teuml

paraqitjes seuml

njeuml pjese bazeuml teuml pa-tatueshme dhe njeuml takse teuml sheshteuml prej 25 4 prej 10 pjeseumlve me teuml

ardhurat meuml

teuml ulta do teuml humbte midis 09 dhe 62 dhe 3 prej 10 pjeseve me teuml ardhurat meuml teuml larta do teuml

fitonte

ndeumlrmjet 116 dhe 167 Te ardhurat tatimore do teuml uleshin me 268

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml arrihet neutraliteti i teuml ardhurave neuml Belgjikeuml norma e sheshteuml do teuml duhet teuml

jeteuml aq e

larteuml sa 395 (me njeuml takseuml teuml reduktuar peumlr njereumlzit me peumlrfitime sociale) Madje edhe

ateumlhereuml efekti

nga rishpeumlrndarja e takseumls do teuml thellohej duke patur peumlrfitimin meuml teuml madh peumlr pjeset me teuml

ardhura meuml

teuml larta

Studimi nga Fuest Peichl dhe Shafer peumlr Gjermanineuml16 mbi efektet e njeuml tatimi mbi teuml ardhurat

neutrale

neuml ekonomineuml gjermane arrin neuml rezultate teuml njeumljta Ata gjeteumln se teuml gjitheuml skenareumlt ndash

kombinimi i njeuml

normeuml teuml sheshteuml dhe nje baze teuml pa-tatueshme - japin njeuml rritje teuml pabaraziseuml dhe

rishpeumlrndarje neuml favor

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

teuml teuml ardhurave meuml teuml larta

Seuml fundi ekziston argumenti se njeuml sistem i takseumls seuml sheshteuml do teuml teumlrheqi Investime te Huaja

Direkte

(IHD) Tatimi eumlshteuml me teuml veumlrteteuml njeuml nga peumlrcaktuesit e investimeve Megjithateuml peumlrcaktues teuml

tjereuml janeuml

neuml meumlnyreuml teuml barabarteuml ose edhe meuml te reumlndeumlsishme Keshilli i Europes (KE) numeumlron

ekzistenceumln dhe

cileumlsineuml e infrastruktureumls ekonomike disponueshmeumlrineuml e puneumltoreumlve teuml kualifikuar

perspektiveumln neuml

tregje dhe vende teuml ndryshme qasjen gjeografike te tregjeve shpenzimet e transportit

standardet

mjedisore nivelin e pagave sistemin e sigurimeve shoqeumlrore dhe qeumlndrimin e peumlrgjithsheumlm teuml

qeveriseuml17

Ne mund teuml shtojmeuml gjithashtu sigurineuml ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe teuml rregullave

Arrijmeuml neuml peumlrfundimin se sistemi i tatimit teuml sheshteuml eumlshteuml njeuml ide e keumlndshme por

fatkeqeumlsisht veteumlm

aq Ekzistojneuml meumlnyra meuml teuml mira peumlr teuml realizuar avantazhet e pretenduara teuml tatimit teuml

sheshteuml pa

shkelur parimet e kapitalit teuml cilat karakterizojneuml tatimin progresiv

11 PEumlRFUNDIMET E POLITIKAVE

Siccedil ilustron ky dokument sistemet tatimore neuml Shtetet Aneumltare teuml BE-seuml (Shtetet Aneumltare) kaneuml

meuml

shumeuml ndryshime sesa ngjashmeumlri Ndryshimet vazhdojneuml jo veteumlm neuml lidhje me teuml ardhurat

totale

tatimore por edhe neuml lidhje me struktureumln tatimore normat e taksave dhe peumlrcaktimet e

bazave tatimore

15 Shtetet ldquoe vjetrardquo aneumltare bazohen mesatarisht shumeuml meuml tepeumlr tek taksat direkte sesa 12

Shtetet ldquoe

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

rejardquo Aneumltare qeuml bazohen meuml shumeuml neuml taksat indirekte Edhe peumlr ato taksa ku BE-ja ka mundur

teuml

harmonizojeuml neuml njeuml fareuml shkalle bazeumln tatimore dhe normat e taksave (TVSH tatimet peumlr

akcizeumln)

ndryshimet mbeten Veccedilaneumlrisht neuml fusheumln e taksave direkte dhe neuml veccedilanti taksat korporative

dhe taksat

e tjera teuml kapitalit BE ka beumlreuml shumeuml propozime por jo aq shumeuml progres ndaj njeuml politike teuml

peumlrbashkeumlt

tatimore Arsyeja kryesore peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml se vendimet e politikeumls tatimore neuml BE

keumlrkojneuml

unanimitet neuml Keumlshillin e Ministrave dhe qeveriteuml kaneuml tendenceumln teuml konsiderojneuml taksat (dhe

mbrojtjen

shoqeumlrore) dhe neuml veccedilanti taksat korporatave si njeumlinstrument teuml politikeumls kombeumltare

ekonomike

15 Decoster A en Van Camp G (2005) Hoe vlak is onze taks Is een vlaktaks fair KUL

Leuvense Economische

Standpunten 2005110

16 Fuest C Peichl A dhe Schaefer T (2007) Eumlshteuml njeuml takseuml e sheshteuml Politikisht e

Realizuesheumlm neuml njeuml shtet teuml Rritur-neuml

mireumlqeumlnie Kuotuar nga Carone Schmidt dhe Nicodegraveme opcit p 18

17 Komunikim nga KE neuml Keumlshill (2001) Drejt njeuml tregu teuml brendsheumlm pa pengesa tatimore COM

(2001) 582 finale

Neuml mungeseuml teuml njeuml harmonizimi global Europian neuml fusheumln e taksave teuml korporatave dhe

taksave teuml tjera

teuml kapitalit dhe teuml njeuml bashkeumlpunimi teuml fuqisheumlm ndeumlrkombeumltar ndeumlrmjet autoriteteve

tatimore neuml kuadeumlr

teuml OECD-seuml konkurrenceumls tatimore dhe importimit teuml mallrave meuml teuml lira evazioni fiskal dhe

mashtrimi do

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

teuml vazhdojneuml Qeveriteuml duhet teuml kuptojneuml se pa rregullimin dhe bashkeumlpunimin ndeumlrkombeumltar

ato teuml

gjitha do teuml humbasin neuml fund teuml fundit Koheumlt e fundit ka sinjale brenda BE-seuml OECD-seuml dhe

G20 qeuml do

teuml ndeumlrmerren veprime neuml meumlnyreuml qeuml teuml fuqizohet bashkeumlpunimi ndeumlrkombeumltar teuml zvogeumllohet

evazioni

fiskal ndeumlrkombetar dhe peumlr teuml siguruar qeuml kompaniteuml ndeumlrkombeumltare teuml paguajneuml pjeseumln e

tyre teuml barreumls

fiskale Nuk mund teuml ndodheuml qeuml marreumlveshjet dypaleumlshe ose direktivat e BE teuml destinuara peumlr teuml

shmangur taksimin e dyfishteuml mbi fitimet e kompanive si peumlrfundim teuml mos prodhojneuml asnjeuml

tatim

Ndeumlrkoheuml qeveriteuml kombeumltare mund teuml beumljneuml veteuml shumeuml peumlrpjekje peumlr teuml zbatuar parimet e

qeverisjes

seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtje tatimore dhe buxhetore Sa meuml e mireuml teuml jeteuml qeverisja aq meuml i larteuml

eumlshteuml

besimi tek qeveria dhe aq meuml e madhe do teuml jeteuml gatishmeumlria e njereumlzve dhe kompanive peumlr teuml

paguar

taksa Kur njereumlzit marrin njeuml kompensim teuml drejteuml neuml sheumlrbimet publike dhe peumlrfitimet

shoqeumlrore ata do

teuml jeneuml teuml gatsheumlm teuml paguajneuml ccedilmimin peumlr keumlteuml Neumlse neuml teuml kundeumlrt kaneuml peumlrshtypjen se

parateuml e tyre

nuk janeuml shpenzuar siccedil duhet ata nuk do teuml jeneuml teuml gatsheumlm peumlr teuml kontribuar

Nga pikeumlpamja sociale taksat direkte duhet teuml keneuml prioritet ndaj taksave indirekte Tatimi i teuml

ardhurave

mbi kapitalin duhet teuml peumlrafrohet meuml shumeuml me tatimin e teuml ardhurave teuml puneumls Taksat meuml teuml

larta

efektive mbi kapitalin ndaj kompanive teuml meumldha dhe peumlr teuml ardhurat personale mbi kapitalin

mund teuml

ndihmonin neuml uljen e taksave teuml puneumls

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

Sa i peumlrket kompanive kjo mund teuml beumlhet duke vendosur norma normale tatimore teuml

korporatave mbi njeuml

bazeuml tatimore teuml gjereuml duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat duke taksuar fitimet kapitale

te realizuara

nga shitja e kompanive duke e mbajtur neumln vezhgim rrjedhsn ndeumlrkufitare teuml te ardhurave

(udheumlzimet e

OECD-seuml mbi ccedilmimin e transferimit) sidomos neuml vendet me norma teuml uleumlta tatimore (parajsa

tatimore)

neumlpeumlrmjet kontrollit teuml rregullt teuml llogarive teuml kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e

pavarur

duke lidhur marreumlveshjeve dypaleumlshe tatimore me vendet e tjera duke vendosur deumlnime

proporcionale

neuml rast teuml mashtrimit tatimor dhe seuml fundi duke shmangur regjime teuml veccedilanta tatimore tepeumlr

bujare

Ndeumlrmarrjeve teuml vogla dhe teuml mesme (SME) duhet trsquou jepet njeuml normeuml teuml reduktuar tatimore

Sa i peumlrket teuml ardhurave personale kapitale mund teuml vendosen taksa periodike dhe teuml

korrigjuara peumlr

efektet shoqeumlrore mbi teuml ardhurat nga pasuriteuml e paluajtshme (shteumlpi apartamente toka) dhe

ato teuml

luajtshme (interesat dhe dividenteumlt nga obligacionet aksionet) Gjithashtu mund teuml zbatohen

tatimet mbi

transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme Taksat e trasheumlgimiseuml atje ku ato

ekzistojneuml duhet teuml jeteuml progresive brenda kufijve teuml arsyesheumlm dhe jo-diskriminues

Sa i peumlrket tatimit mbi teuml ardhurat e puneumls njeuml normeuml e sheshteuml tatimore nuk eumlshteuml e drejteuml

sepse ajo

shkel parimin themelor se shpatullat meuml teuml gjera duhet teuml mbajneuml barreumln meuml teuml reumlndeuml Teuml

ardhurat e

puneumls duhet teuml tatohen neuml bazeuml teuml njeuml shkalle progresive me njeuml pjeseuml bazeuml teuml pa-tatueshme

Gjithashtu

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

duhet teuml parashikohen ndihma tatimore peumlr shpenzimet profesionale kreditime tatimore teuml

kufizuara

mund teuml jepen peumlr qeumlllime sociale ose mjedisore (psh krediteuml hipotekore shpeumlrblimet e puneumls

peumlr

puneumltoreumlt meuml teuml vjeteumlr teuml cileumlt punojneuml derisa teuml arrijneuml mosheumln e pensionit investimet e

kursimit teuml

energjiseuml etj) Ndarja dhe taksimi i veccedilanteuml i teuml ardhurave teuml puneumls (dhe kapitalit pensional te

parregulluar me ligj) mund teuml jeneuml teuml reumlndeumlsishme peumlr partnereumlt jo-aktive Peumlr feumlmijeumlt neuml

ngarkim shumica

e qeverive ofrojneuml njeuml lehteumlsim tatimor peumlrveccedil ndihmeumls peumlr feumlmijeumlt Neuml vend teuml keumltij lehteumlsimi

mund teuml

parashikohet njeuml transferim social neuml rritje i cili do ta beumljeuml meuml teuml dukshme mbeumlshtetjen

financiare peumlr

feumlmijeumlt I njeumljti parim mund teuml aplikohet edhe peumlr investimet pro mjedisore

Barazia tatimore duhet teuml jeteuml e garantuar ndeumlrmjet teuml gjitha grupeve profesionale Abuzimet

me statusin

e teuml veteuml-puneumlsuarit dhe me statutet e kompaniseuml duhet teuml parandalohen Duhet teuml shmanget

taksimi i

dyfishteuml i punonjeumlsve kufitareuml Gjithashtu eumlshteuml i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i

shkalleumlve

tatimore neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohet standardi i jeteseumls seuml puneumltoreumlve

Sa i peumlrket taksimit teuml teumlrthorteuml dhe neuml veccedilanti taksave te konsumit ato duhet teuml konceptohen

si njeuml

instrument rregullator peumlr teuml ndikuar prodhimin dhe konsumin peumlr teuml nxitur njeuml rritje cileumlsore

dhe teuml

qeumlndrueshme ekonomike dhe njeuml mjedis e meumlnyreuml jetese teuml sheumlndetshme Taksat mjedisore

mbi

energjineuml transportin dhe ndotjen mund teuml futen apo teuml zhvillohen neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllojneuml

tatimin mbi

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

puneumln Suedia e ka aplikuar keumlteuml transferteuml me sukses Peumlr arsye teuml drejteumlsiseuml sociale duhet teuml

aplikohet

njeuml progresivitet i caktuar mbi TVSH-neuml produktet bazeuml dhe sheumlrbimet duhet teuml tatohen me njeuml

normeuml meuml

teuml uleumlt ndeumlrsa produktet e luksit duhet teuml tatohen me njeuml normeuml meuml teuml larteuml ose teuml jeneuml subjekt

i njeuml takse

teuml veccedilanteuml mbi produktet e luksit Neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbrohen standardet e jeteseumls seuml grupeve

meuml teuml

dobeumlta neuml shoqeumlri duhet teuml kihet kujdes peumlr teuml siguruar qeuml taksat indirekte teuml mos jene shumeuml

mbizoteumlruese neuml sistemet e taksave kombeumltare

Sa peumlr kontributet e sigurimeve shoqeumlrore ato duhet teuml jeneuml mjaftuesheumlm teuml larta peumlr teuml

garantuar

peumlrshtatshmeumlrineuml dhe qeumlndrueshmeumlrineuml e peumlrfitimeve sociale statutore duke marreuml parasysh

plakjen e

shoqeumlrive Peumlrfitimet meuml teuml larta sociale mund teuml tatohen me njeuml normeuml teuml reduktuar

Peumlrfitimet meuml teuml

uleumlta duhet teuml jeneuml pa taksa

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml rritet efikasiteti i sistemit teuml taksave duhet teuml trajtohen evazioni fiskal dhe

mashtrimi

tatimor Masa teuml ndryshme mund teuml kontribuojneuml peumlr teuml peumlrmireumlsuar mbledhjen e taksave dhe

peumlr teuml rritur

peumlrputhshmeumlrine

- Peumlrmireumlsimi i kapaciteteve teuml administrateumls tatimore

- Investimi neuml rekrutim trajnim dhe pajisje moderne teuml inspektoreumlve tatimore dhe sociale (IPA

ka fonde

neuml dispozicion peumlr ngritjen e kapaciteteve)

- Kontrolli i rregullt i llogarive teuml kompanive dhe teuml bankave (neuml BE bankat do teuml jeneuml teuml

detyruara qeuml

nga 2015 teuml raportojne peumlrfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve)

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

- Teuml gjitha pagat dhe shpeumlrblimet duhet teuml paguhen neumlpeumlrmjet llogarive bankare (psh neuml

sektorin belg

te metaleve peumlr elektricisteumlt asnjeuml shperblim fund-viti pa llogari bankare)

- Teuml gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 euro teuml detyrueshme neumlpeumlrmjet llogarive bankare (krh

Itali)

- Promovimi i puneumls seuml deklaruar neumlpeumlrmjet stimujve tatimore (psh zbritshmeria e mallrave

dhe

sheumlrbimeve teuml caktuara) dhe informacion meuml i mireuml i puneumltoreumlve mbi peumlrfitimet afatgjata teuml

puneumls se

deklaruar (pension teuml denjeuml)

- Analizimi i teuml dheumlnave peumlrputhja e teuml dheumlnave dhe komunikimi i teuml dheumlnave organizimi i

lidhjes seuml teuml

teuml dheumlnave teuml ndryshme psh ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe teuml dheumlnave mbi

shpenzimet

neumlpeumlrmjet kartave te kreditit (krh Itali) midis regjistrit tq puneumlsimit dhe fondeve tq sigurimeve

shoqeumlrore ndeumlrmjet teuml ardhurave teuml deklaruara dhe regjistrimit teuml makinave apo

apartamenteve etj

- Detyrimi peumlr teuml regjistruar punonjeumlsit para se teuml fillojneuml puneumln

- Krijimi i njeuml regjistri qendror teuml teuml gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare neuml

rastin e

indikacioneve teuml mashtrimit tatimor

- Kontrolli i shtreumlnguar peumlr transaksionet neuml fusha teuml caktuara teuml ndjeshme ekonomike

antikitete arti

ari argjendaria

- Futja e regjistrave elektronikeuml ts parave peumlr HORECA (Hotel Restorante Cafe)

- Peumlrfshirja neuml formularin e deklarimit tatimor vjetor teuml njeuml pyetjeje neumlse personi ka njeuml llogari

bankare

apo sigurim jashteuml vendit

- Rregullimi dhe mundeumlsiteuml e amnistiseuml peumlr riatdhesimin e kapitalit me penalitete teuml arsyeshme

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

financiare

- Marreumlveshjet reciproke automatike teuml shkeumlmbimit teuml informacionit me autoritetet tatimore teuml

huaja mbi

teuml ardhurat e jorezidenteumlve

PEumlRMBAJTJA

POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVEumlSHTRIMIT EUROPIAN

1 Qeumlllimi i keumltij dokumenti p1

2 Objektiva teuml politikave tatimore p1

3 Parimet tatimore p2

4 Reumlndeumlsia e qeverisjes seuml mireuml publike neuml ccedileumlshtjet tatimore dhe buxhetore p2

5 Historiku europian peumlr politikat buxhetore dhe tatimore p3

6 Teuml ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p5

7 Klasifikimi funksional i shpenzimeve teuml peumlrgjithshme teuml Qeveriseuml p5

8 Totali i teuml ardhurave tatimore (peumlrfshireuml kontributet shoqeumlrore) p6

9 Struktura Tatimore p7

91 Teuml ardhura tatimore sipas llojit teuml tatimit p7

92 Teuml ardhura tatimore sipas bazeumls tatimore p8

921 Taksimi i konsumit

922 Taksimi i puneumls

923 Taksimi i kapitalit

924 Taksimi mjedisor

925 Taksimi i proneumls

10 Karakteristika teuml Veccedilanta Taksat me normeuml teuml sheshteuml p11

11 Peumlrfundime teuml Politikave p14

Instrumentet kryesore te politikeumls fiskale janeuml shpenzimet qeveritare dhe tatimet

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikeumln e taksave peumlr

teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike si psh rritje ekonomike stabilitet te ccedilmimeve

punsim meuml teuml larteuml

Keumlto qeumlllime ndahen neuml tri kategori

Qeumlllimi alokativ ndash ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e resurseve teuml

shoqeumlriseuml apo zhvillimin e sektoreumlve teuml caktuar

Qeumlllimi shpeumlrndareumls - ndikimi i politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml shpeumlrndarjen -

rishpeumlrndarjen e teuml ardhurave

Qeumlllimi stabilizues - ndikimi i qeveriseuml neuml inflacion papuneumlsi dhe rritje ekonomike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me politikeumln e shpenzimeve qeveritare peumlr blerje mallrash e

sheumlrbimesh e peumlr kryerjen e pagesave teuml transferueshme nga njeumlra aneuml dhe me politikeumln e

sigurimit teuml teuml ardhurave e para se gjithash teuml taksave neuml aneumln tjeteumlr

Dallojm politike fiskale

Politikeuml fiskale ekspansioniste (zgjeruese)

Politikeuml fiskale restriktive (kufizuese)

Politika e teuml ardhurave

Problemi kryesor I politikes fiskale eumlshteuml ldquoEvazioni Fiskalrdquo apo ikja nga tatimi dhe rritja e

normeumls se interest nga shpenzimet qeveritare

Politika Fiskale

Politika fiskale eumlshteuml peumlrdorimi i mbledhjes seuml teuml hyrave teuml qeveriseuml ( tatimore ) dhe shpenzimet

(shpenzimet) peumlr teuml ndikuar neuml ekonomineuml

Keumlto ndryshime mund teuml ndikojeuml variablat makroekonomikeuml e meumlposhtme neuml njeuml ekonomi

Keumlrkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik

Shpeumlrndarja e teuml ardhurave

Modeli i shpeumlrndarjes seuml burimeve brenda sektorit qeveritar dhe neuml lidhje me sektorin privat

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

Qeumlndrimet e Poltikes Fiskale janeuml

Politika Fiskale Neutrale eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht kur njeuml ekonomi eumlshteuml neuml ekuilibeumlr

Shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml financuar ploteumlsisht nga teuml ardhurat tatimore dhe neuml peumlrgjitheumlsi

rezultati i buxhetit ka njeuml efekt neutral neuml nivelin e aktivitetit ekonomik

Politika ekspansioniste fiskale peumlrfshin shpenzimet e qeveriseuml tejkalon teuml ardhurat tatimore

dhe eumlshteuml zakonisht ndeumlrmerren gjateuml recesionet

Politika fiskale kontradiktore ndodh kur shpenzimet e qeveriseuml eumlshteuml meuml i uleumlt se teuml ardhurat

tatimore dhe eumlshteuml ndeumlrmarreuml zakonisht peumlr teuml paguar borxhin e qeveriseuml

Qeveriteuml shpenzojneuml para peumlr shumeuml lloj teuml shpenzimeve qeveritare nga ushtria dhe policia neuml

sheumlrbime teuml tilla si arsimi dhe sheumlndeteumlsia si dhe pagesat e transferimit teuml tilla si ndihma

sociale Ky shpenzim mund teuml financohen neuml njeuml numeumlr teuml meumlnyra teuml ndryshme Tatimet

peumlrfitimi nga shtypi para Huazimit teuml parave nga popullata ose nga jashteuml Konsumi i rezervave

fiskale Shitja e aseteve fikse ( psh teuml tokeumls ) Huamarrja etj

Qeveriteuml e peumlrdorin politikeumln fiskale peumlr teuml ndikuar neuml nivelin e keumlrkeseumls agregate neuml ekonomi

neuml njeuml peumlrpjekje peumlr teuml arritur objektivat ekonomike teuml stabilitetit teuml ccedilmimeve puneumlsim teuml

ploteuml dhe rritjen ekonomike

Rritje ekonomike nga Politika Fiskale

Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe neuml ulje normat e taksave

janeuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr teuml stimuluar keumlrkeseumln agregate dhe pasi teuml arrihet rritja

ekonimike duhet ta fillojm uljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave

Keynesianet argumentojneuml kjo metodeuml do teuml peumlrdoret neuml koheuml teuml recesionit ose aktivitet teuml uleumlt

ekonomik si njeuml mjet i domosdosheumlm peumlr rritje teuml forteuml ekonomike dhe teuml punojneuml neuml drejtim teuml

puneumlsimit teuml ploteuml

Poashtu Keynes parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do teuml zvogeumllojeuml

nivelet e keumlrkeseumls agregate duke stabilizuar ccedilmimet Por ka ende divergjenca mes

ekonomisteve peumlr keumlteuml qeumlshtjeuml

Pasojat e deficitit buxhetor

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

Kur qeveria shkon njeuml deficit buxhetor fondet do teuml duhet teuml vijneuml nga huamarrja publike

(Pshobligacioneve teuml qeveriseuml) huamarrjes jashteuml shtetit Kur qeveriteuml teuml financojn njeuml deficit

me leumlshimin e obligacioneve teuml qeveriseuml normat e interesit mund teuml rritet neuml teuml gjitheuml tregun

sepse huamarrja e qeveriseuml krijon keumlrkeseuml meuml teuml larteuml peumlr kredi neuml tregjet financiare

Kjo shkakton njeuml keumlrkeseuml meuml teuml uleumlt agregate peumlr mallra dhe sheumlrbime e qeuml kjo eumlshteuml ne

kundershtim me stimulimin fiscal teuml Keynesit Keumlteuml e kundershtojn ekonomistet klasik dhe

neoklasik

Neuml pikeumlpamjen klasike politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto e cila ka njeuml

efekt lehteumlsues neuml prodhimin kombeumltar dhe teuml ardhurat Kur huamarrja e qeveriseuml rrit normat

e interesit teuml teumlrheq kapitalin e huaj nga investitoreumlt e huaj

Politika Fiskale neuml Bashkimin Europian

Propozohet shpesh qeuml Bashkimi Evropian teuml miratojeuml njeuml formeuml teuml bashkimit fiskal Shumica e

shteteve aneumltare teuml BE-seuml teuml marrin pjeseuml neuml bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) bazuar

neuml monedheumln euro por shumica e vendimet peumlr taksat dhe shpenzimet mbeten neuml nivel

kombeumltar Prandaj edhe pse Bashkimi Evropian ka njeuml bashkim monetar ajo nuk ka njeuml

bashkim fiskal

Kompetencat e BE-seuml ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca teuml kufizuara fiskale Ajo ka njeuml rol

neuml peumlrcaktimin e nivelit teuml TVSH-seuml ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave neuml tregtineuml e

jashtme

Politikat fiskale janeuml masat me teuml cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajteuml

shpenzimeve me qeumlllim teuml monitorimit dhe ndikimit neuml ekonomineuml e njeuml vendi

Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare

TATIMI

Oferta dhe kerkesa peumlr para

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

Norma e

interesit

Q veria e Kosoveumls mbetet e peumlrkushtuar neuml implementimin e njeuml seumlreuml masash me qeumlllim teuml

rritjes seuml teuml hyrave buxhetore dhe uljes seuml evazionit fiskal siccedil janeuml

Fiskalizimi i ploteuml i teuml gjitha bizneseve funksionale deri neuml fund teuml mandatit qeveriseumls

Peumlrdorimi I arkeumls Fiskale

Implementimi i ploteuml i strategjiseuml peumlr luftimin e ekonomiseuml jo-formale

Kthimi i kontrollit neuml pikat kufitare 1 dhe 31

Instalimi i sistemeve teuml reja informative neuml Administrateumln Tatimore teuml Kosoveumls dhe neuml

Doganat e Kosoveumls teuml cilat do teuml mundeumlsojneuml kontrollin meuml teuml sakteuml teuml mallrave dhe

transaksioneve financiare

Futjen neuml peumlrdorim teuml deklarimit elektronik

Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove masat qe duhet merr janeuml paisjet

qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe

pagesa ne dogana 1

Pagesa e Tatimeve sipas teuml ardhurave

Dallimi mes tatimit Progresiv regresiv dhe teuml sheshteuml

Evazioni Fiskal

Evazioni fiskal eumlshteuml njeuml problem serioz jo veteumlm peumlr veumlndet me zhvillim ekonomik ende neuml

tranzicion por edhe neuml vendet qeuml kaneuml njeuml sistem fiskal teuml zhvilluar Evazioni eumlshteuml njeuml sjellje e

cila eumlshteuml neuml kontrast me rregullat e vendosura meuml pareuml nga klauzolat specifike fiskale ku

parashikohen edhe deumlnime administrative e penale Ai eumlshteuml njeuml shkelje e ligjit pasi mund teuml

peumlrkufizohet si mos pagim i tatimeve teuml paracaktuara Kurse evazuesi si tatim paguesi qeuml nuk

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

peumlrmbush detyrimet e tij Shmangia nuk eumlshteuml kundra ligjeve Ajo konsiston neuml aktivitetin e njeuml

personeli qeuml eumlshteuml realizuar neuml rruge legale me synim shmangien qeuml meuml pareuml teuml krijimit teuml

bazeumls seuml tatueshme pra uljen e detyrimit tatimor Evazioni tatimor neuml ccedilfareumldo forme qofteuml i

lejuesheumlm apo i palejuesheumlm shkakton veumlshtireumlsi neuml financimin e teuml dalave teuml planifikuara

Parimi kryesor i mbledhjes seuml tatimeve dhe taksave teuml detyrimeve tatimorene peumlrgjitheumlsi eumlshteuml

se ato mblidhen peumlr interes publik Pra njeuml mungeseuml neuml teuml hyrat publike do teuml thoteuml me pak

investime neuml infrastrukture me pak invetime neuml arsim kulture shkence neuml rend qeteumlsi

publike etj njeuml pakeumlsim teuml teuml mirave publike neuml peumlgjitheumlsi neuml disfavor teuml shoqeumlriseuml

Situata Ekonomike E Gjermaniseuml

Komisioni Europian - 2013

Germany

2012

2013

2014

2015

GDP ()

07

05

17

19

Inflation ()

21

17

17

16

PaPunsia ()

55

54

53

51

Buxheti Publik ( of GDP)

01

-00

01

02

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

Borxhi Publik ( of GDP) 810

796

771

741

Situata Ekonomike e Kosoveumls

Politika fiskale

Me politikeuml fiskale kuptojm aksione teuml caktuara nga ana e qeveriseuml aksione keumlto teuml

ndeumlrmarrura neuml fusheumln e tatimeve teuml pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me

teuml cilat ndikohet neuml nivelin e rritjes ekonomike etj

Peumlrmbajtja

1 Politika fiskale

o 11 Tatimet

111 Tatimet e drejtpeumlrdrejta

112 Tatimet e teumlrthorta

113 Shpenzimet publike

114 Ekuilibri buxhetor

115 Huat publike

Politika fiskale

Politika fiskale neuml vete ngeumlrthen disa qeumlllime siccedil janeuml teuml zvoglojeuml ndikimin e cikleve ekonomike

neuml rritjen ekonomike neuml puneumlsim poashtu teuml ndihmoj neuml drejtim teuml rritjes seuml saj neuml meumlnyreuml qeuml

teuml sigurojeuml nivel teuml puneumlsimit meuml teuml larteuml Si rol kyccedil neuml rritjen e tatimeve luajneuml edhe

shpenzimet qeveritare teuml cilat ndikojneuml negativisht neuml rritjen e shpenzimeve teuml

konsumatoreumlve Mireumlpo ajo ccedilfareuml duhet qeveria teuml beumljeuml kundrejt keumlsaj gjendje eumlshteuml qeuml teuml beumljeuml

uljen e tatimeve pa e zvogluar ose rritur nivelin e shpenzimeve pra duke tentuar qeuml Politikat

fiskale tatimet t`i mbaj teuml pandryshueshme Keumltu mund teuml ndeshemi me fazen e ekspansionit

dmth ku shpenzimet e firmave dhe konsumatoreumlve rriten ekonomia neuml keumlto kushte futet neuml

fazeumln e ekspansionit Nga kjo na beumlneuml teuml kuptojm se kur ulen tatimet individeumlve dhe firmave u

mbeteumln meuml shumeuml teuml ardhura peumlr teuml shpenzuar poashtu politika fiskale nganjeumlhereuml peumlrdoret

edhe peumlr teuml ngadalsuar rritjen ekonomike Neuml kuadeumlr teuml politikeumls fiskale hyjneuml edhe teuml hyrat

publike me teuml hyra publike kuptojm teuml gjitha ato mjete qeuml shteti i arkeumlton neuml buxhetin e vet peumlr

qeumlllim teuml ploteumlsimit teuml nevojave publike siccedil janeuml shkolla universitetet spitalet etj Keumlto mjete

sigurohen nga tatimet teuml cilat qytetareumlt janeuml teuml obliguar teuml paguajneuml

Tatimet

Gjithashtu pjeseuml e politikeumls fiskale janeuml edhe tatimet me tatime kuptojm pagesa teuml

detyrueshme qeuml shteti i cakton popullit e me mjetet qeuml grumbullohen nga keumlto pagesa shteti

tenton t`i mbuloj shpenzimet publike

Tatimet kaneuml edhe njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm ku peumlrmes tyre shteti ndikon neuml veumlllimin dhe neuml

struktureumln e investimeve

Tatimet klasifikohen neuml tatime

teuml drejtpeumlrdrejta dhe

te teumlrthorta

Tatimet e drejtpeumlrdrejta

peumlrfshihen produktet e krijuara teuml ardhura e siguruara dhe vet pasuria keumltu beumljneuml pjeseuml

tatimi mbi pasurin

tatimi mbi fitimin

tatimi neuml teuml ardhura etj

Tatimet e teumlrthorta

Tatimi mbi

qarkullimin

doganat

akcizat

taksat etj

Shpenzimet publike

Peumlrfaqsojneuml njeuml pjeseuml teuml produktit teuml brendsheumlm bruto qeuml ndahet peumlr ploteumlsimin e nevojave teuml

peumlrgjithshme teuml vendit

Ekuilibri buxhetor

Me buxhet neumlnkuptojm njeuml harmoni ndeumlrmjet teuml hyrave publike dhe shpenzimeve publike

teprica e tyre quhet suficit kurse tejkalimi i shpenzimeve neuml krahasim me teuml hyrat njihet si

deficit Kur rriten teuml ardhurat e qeveriseuml kjo beumlneuml teuml kuptojm se janeuml mbledhur meuml shumeuml

tatime dhe taksa

Huat publike

Kur shteti nuk eumlshteuml i afteuml qeuml t`i mbulojeuml vetvetiu shpenzimet (nevojat) shteteumlrore ateumlhereuml ai i

praktikon huat publike keumlto hua janeuml teuml kthyshme

POLITIKA FISKALE

LIGJERATA

HYRJE

Politika fiskale eumlshteuml politika shteteumlrore e konsumit dhe tatimimit

Shteti grumbullon teuml hyra peumlr financimin e programeve publike (politika tatimore)

Shteti realizoneuml shpenzime gjateuml realizimit teuml programeve teuml caktuara (konsumi shteteumlror)

Politika fiskale

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare si dhe zbatimin e politikeumls seuml

taksave peumlr teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike dhe sociale

Qeumlllimet e politikeumls fiskale mund teuml jeneuml

1) Alokative 2) Shpeumlrndareumls dhe

3) Stabilizuese

Politika fiskale

Qeumlllimi alokativ ka teuml beumljeuml me veprimin e politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e

resurseve teuml shoqeumlriseuml (ofrimi i teuml mirave publike eksternalitetet etj)

Qeumlllimi shpeumlrndareumls ka teuml beumljeuml me ndikimin e politikave buxhetore neuml shpeumlrndarjen e teuml

ardhurave teuml shoqeumlriseuml neuml mes shtresave teuml ndryshme teuml popullsiseuml

Politika fiskale

Qeumlllimet stabilizuese kaneuml teuml beumljneuml me ndikimin e qeveriseuml mbi inflacionin papuneumlsineuml shtimin

dhe zhvillimin ekonomik

Buxheti qeveritar dhe politika fiskale

Buxheti eumlshteuml i peumlrbeumlreuml nga pjeseuml jo domosdoshmeumlrisht teuml barabarta

a) shpenzimet dhe teuml

b) teuml ardhurat

Buxheti sheumlrben qeuml neuml meumlnyreuml teuml detajuar teuml regjistrohen dhe kontrollohen si kryerja e

shpenzimeve ashtu edhe realizimi i teuml ardhurave teuml planifikuara

Politika fiskale

Politika fiskale diskreciale ndash shteti ndryshoneuml normat e tatimit ose programet e gjertanishme teuml

konsumit

Puneumlt publike (rrugeumlt shkollat etj)

Projektet e puneumlsimit neuml sektorin publik

Ndryshimin e normave teuml tatimit

Projektet kapitale

Politika fiskale diskrecionale

Politika fiskale diskrecionale nuk veproneuml menjihere

Nevojitet koheuml e caktuar peumlr grumbullimin e informatave peumlr gjendjen neuml teuml cileumln

momentalisht gjindet ekonomia (recesioni ose inflacioni)

Stabilizatoreumlt automatik

Stabilizatoreumlt automatik - janeuml teuml kyqur neuml sistemin fiskal dhe beumljneuml stabilizimin e ekonomiseuml

kombeumltare pa ndonjeuml ndeumlrhyrje aktive teuml shtetit

Ndryshimi automatik i teuml hyrave nga tatimet

Pagesat e transferuara

Stabilizatoreumlt automatik

Politika fiskale ekspanzive

rritja e konsumit shteteumlror

Politika fiskale restriktive

zvogeumllimi i konsumit shteteumlror

Buxheti

Buxheti paraqet pasqyrimin e teuml ardhurave teuml planifikuara dhe shpenzimet e shtetit

Buxheti i shtetit eumlshteuml njeuml akt me teuml cilin vlereumlsohen teuml ardhurat dhe teuml hyrat si dhe

peumlrcaktohen shpenzimet dhe teuml daluarat peumlr njeuml vit neuml pajtim me legislacionin neuml fuqi Buxheti

peumlrbeumlhet nga pjesa e peumlrgjithshme dhe ajo e vecant

Buxheti mund teuml peumlrcillet peumlrmes peumlrmbajtjes seuml programit (arsimi sheumlndeteumlsia mbrojtja

Buxheti mund teuml peumlrcillet edhe peumlrmes burimeve teuml tatimit

Buxheti

Suficiti buxhetor ndash shpenzimet buxhetore janeuml meuml teuml vogla se teuml hyrat buxhetore

Deficiti buxhetor ndash shpenzimet buxhetore janeuml meuml teuml meumldha se teuml hyrat buxhetore

Buxheti i ekuilibruar ndash shpenzimet buxhetore janeuml teuml barabarta me teuml hyrat buxhetore

Financimi i deficitit

Qeveria financoneuml deficitin buxhetor duke emituar dhe shitur obligata

Obligatat ja shet individeumlve neuml shtetin e vet ose individeumlve jasheuml shtetit e neuml disa raste edhe

Bankeumls Qendrore

Obligata ndash paraqet premtimin e shtetit teuml caktuar se pronareumlve teuml obligatave do teuml ja paguaj

parat neuml afatin e caktuar neuml obligateumln e emituar

Buxheti

Qeumlllimi ekonomik i buxhetit eumlshteuml

A) ndarja neuml mes teuml konsumit privat dhe atij shoqeumlror

B) ndikoneuml neuml oferteumln e faktoreumlve teuml prodhimit (puna kapitali)

C) realizimi i qeumlllimeve makroekonomike

Borxhi shteteumlror

Borxhi i brendsheumlm

Hyrja borxh e qeveriseuml neuml kuadeumlr teuml teritorit teuml saj

Borxhi i jashteumlm

Hyrja borxh e qeveriseuml jashteuml vendit

Politika fiskale

A do teuml ndikojeuml gjitheumlhereuml rritja e normeumls seuml tatimit neuml rritjen e teuml hyrave tatimore

Peumlr teuml mbuluar deficitin e buxhetit qeveria mund teuml ndjekeuml dy rrugeuml

Teuml shtypeuml (emitojeuml) para

Teuml marreuml hua nga publiku (ose nga vendet tjera)

Pollitika fiskale qeuml realizohet peumlrmes veprimit aktiv teuml qeveriseuml quhet politikeuml fiskale aktive dhe

e njejta mund teuml jeteuml zgjeruese ose kufizuese

Edhe politika fiskale automatike mund teuml jeteuml zgjeruese ose kufizuese

Neuml teorineuml dhe praktikeumln ekonomike dallojmeuml kateumlr lloje teuml politikave fiskale

Zgjeruese aktive

Kufizuese aktive

Zgjeruese automatike

Kufizuese automatike

Efektet e politikeumls fiskale

• Politika fiskale
• • Peumlrmbajtja
  • Politika fiskale
  • • Tatimet
    • • Tatimet e drejtpeumlrdrejta
      • Tatimet e teumlrthorta
      • Shpenzimet publike
      • Ekuilibri buxhetor
      • Huat publike

qarkullimin

doganat

akcizat

taksat etj

Shpenzimet publike

Peumlrfaqsojneuml njeuml pjeseuml teuml produktit teuml brendsheumlm bruto qeuml ndahet peumlr ploteumlsimin e nevojave teuml

peumlrgjithshme teuml vendit

Ekuilibri buxhetor

Me buxhet neumlnkuptojm njeuml harmoni ndeumlrmjet teuml hyrave publike dhe shpenzimeve publike

teprica e tyre quhet suficit kurse tejkalimi i shpenzimeve neuml krahasim me teuml hyrat njihet si

deficit Kur rriten teuml ardhurat e qeveriseuml kjo beumlneuml teuml kuptojm se janeuml mbledhur meuml shumeuml

tatime dhe taksa

Huat publike

Kur shteti nuk eumlshteuml i afteuml qeuml t`i mbulojeuml vetvetiu shpenzimet (nevojat) shteteumlrore ateumlhereuml ai i

praktikon huat publike keumlto hua janeuml teuml kthyshme

POLITIKA FISKALE

LIGJERATA

HYRJE

Politika fiskale eumlshteuml politika shteteumlrore e konsumit dhe tatimimit

Shteti grumbullon teuml hyra peumlr financimin e programeve publike (politika tatimore)

Shteti realizoneuml shpenzime gjateuml realizimit teuml programeve teuml caktuara (konsumi shteteumlror)

Politika fiskale

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare si dhe zbatimin e politikeumls seuml

taksave peumlr teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike dhe sociale

Qeumlllimet e politikeumls fiskale mund teuml jeneuml

1) Alokative 2) Shpeumlrndareumls dhe

3) Stabilizuese

Politika fiskale

Qeumlllimi alokativ ka teuml beumljeuml me veprimin e politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e

resurseve teuml shoqeumlriseuml (ofrimi i teuml mirave publike eksternalitetet etj)

Qeumlllimi shpeumlrndareumls ka teuml beumljeuml me ndikimin e politikave buxhetore neuml shpeumlrndarjen e teuml

ardhurave teuml shoqeumlriseuml neuml mes shtresave teuml ndryshme teuml popullsiseuml

Politika fiskale

Qeumlllimet stabilizuese kaneuml teuml beumljneuml me ndikimin e qeveriseuml mbi inflacionin papuneumlsineuml shtimin

dhe zhvillimin ekonomik

Buxheti qeveritar dhe politika fiskale

Buxheti eumlshteuml i peumlrbeumlreuml nga pjeseuml jo domosdoshmeumlrisht teuml barabarta

a) shpenzimet dhe teuml

b) teuml ardhurat

Buxheti sheumlrben qeuml neuml meumlnyreuml teuml detajuar teuml regjistrohen dhe kontrollohen si kryerja e

shpenzimeve ashtu edhe realizimi i teuml ardhurave teuml planifikuara

Politika fiskale

Politika fiskale diskreciale ndash shteti ndryshoneuml normat e tatimit ose programet e gjertanishme teuml

konsumit

Puneumlt publike (rrugeumlt shkollat etj)

Projektet e puneumlsimit neuml sektorin publik

Ndryshimin e normave teuml tatimit

Projektet kapitale

Politika fiskale diskrecionale

Politika fiskale diskrecionale nuk veproneuml menjihere

Nevojitet koheuml e caktuar peumlr grumbullimin e informatave peumlr gjendjen neuml teuml cileumln

momentalisht gjindet ekonomia (recesioni ose inflacioni)

Stabilizatoreumlt automatik

Stabilizatoreumlt automatik - janeuml teuml kyqur neuml sistemin fiskal dhe beumljneuml stabilizimin e ekonomiseuml

kombeumltare pa ndonjeuml ndeumlrhyrje aktive teuml shtetit

Ndryshimi automatik i teuml hyrave nga tatimet

Pagesat e transferuara

Stabilizatoreumlt automatik

Politika fiskale ekspanzive

rritja e konsumit shteteumlror

Politika fiskale restriktive

zvogeumllimi i konsumit shteteumlror

Buxheti

Buxheti paraqet pasqyrimin e teuml ardhurave teuml planifikuara dhe shpenzimet e shtetit

Buxheti i shtetit eumlshteuml njeuml akt me teuml cilin vlereumlsohen teuml ardhurat dhe teuml hyrat si dhe

peumlrcaktohen shpenzimet dhe teuml daluarat peumlr njeuml vit neuml pajtim me legislacionin neuml fuqi Buxheti

peumlrbeumlhet nga pjesa e peumlrgjithshme dhe ajo e vecant

Buxheti mund teuml peumlrcillet peumlrmes peumlrmbajtjes seuml programit (arsimi sheumlndeteumlsia mbrojtja

Buxheti mund teuml peumlrcillet edhe peumlrmes burimeve teuml tatimit

Buxheti

Suficiti buxhetor ndash shpenzimet buxhetore janeuml meuml teuml vogla se teuml hyrat buxhetore

Deficiti buxhetor ndash shpenzimet buxhetore janeuml meuml teuml meumldha se teuml hyrat buxhetore

Buxheti i ekuilibruar ndash shpenzimet buxhetore janeuml teuml barabarta me teuml hyrat buxhetore

Financimi i deficitit

Qeveria financoneuml deficitin buxhetor duke emituar dhe shitur obligata

Obligatat ja shet individeumlve neuml shtetin e vet ose individeumlve jasheuml shtetit e neuml disa raste edhe

Bankeumls Qendrore

Obligata ndash paraqet premtimin e shtetit teuml caktuar se pronareumlve teuml obligatave do teuml ja paguaj

parat neuml afatin e caktuar neuml obligateumln e emituar

Buxheti

Qeumlllimi ekonomik i buxhetit eumlshteuml

A) ndarja neuml mes teuml konsumit privat dhe atij shoqeumlror

B) ndikoneuml neuml oferteumln e faktoreumlve teuml prodhimit (puna kapitali)

C) realizimi i qeumlllimeve makroekonomike

Borxhi shteteumlror

Borxhi i brendsheumlm

Hyrja borxh e qeveriseuml neuml kuadeumlr teuml teritorit teuml saj

Borxhi i jashteumlm

Hyrja borxh e qeveriseuml jashteuml vendit

Politika fiskale

A do teuml ndikojeuml gjitheumlhereuml rritja e normeumls seuml tatimit neuml rritjen e teuml hyrave tatimore

Peumlr teuml mbuluar deficitin e buxhetit qeveria mund teuml ndjekeuml dy rrugeuml

Teuml shtypeuml (emitojeuml) para

Teuml marreuml hua nga publiku (ose nga vendet tjera)

Pollitika fiskale qeuml realizohet peumlrmes veprimit aktiv teuml qeveriseuml quhet politikeuml fiskale aktive dhe

e njejta mund teuml jeteuml zgjeruese ose kufizuese

Edhe politika fiskale automatike mund teuml jeteuml zgjeruese ose kufizuese

Neuml teorineuml dhe praktikeumln ekonomike dallojmeuml kateumlr lloje teuml politikave fiskale

Zgjeruese aktive

Kufizuese aktive

Zgjeruese automatike

Kufizuese automatike

Efektet e politikeumls fiskale

• Politika fiskale
• • Peumlrmbajtja
  • Politika fiskale
  • • Tatimet
    • • Tatimet e drejtpeumlrdrejta
      • Tatimet e teumlrthorta
      • Shpenzimet publike
      • Ekuilibri buxhetor
      • Huat publike

Politika fiskale ka teuml beumljeuml me peumlrdorimin e shpenzimeve qeveritare si dhe zbatimin e politikeumls seuml

taksave peumlr teuml arritur qeumlllime teuml caktuara ekonomike dhe sociale

Qeumlllimet e politikeumls fiskale mund teuml jeneuml

1) Alokative 2) Shpeumlrndareumls dhe

3) Stabilizuese

Politika fiskale

Qeumlllimi alokativ ka teuml beumljeuml me veprimin e politikave buxhetore teuml qeveriseuml neuml alokimin e

resurseve teuml shoqeumlriseuml (ofrimi i teuml mirave publike eksternalitetet etj)

Qeumlllimi shpeumlrndareumls ka teuml beumljeuml me ndikimin e politikave buxhetore neuml shpeumlrndarjen e teuml

ardhurave teuml shoqeumlriseuml neuml mes shtresave teuml ndryshme teuml popullsiseuml

Politika fiskale

Qeumlllimet stabilizuese kaneuml teuml beumljneuml me ndikimin e qeveriseuml mbi inflacionin papuneumlsineuml shtimin

dhe zhvillimin ekonomik

Buxheti qeveritar dhe politika fiskale

Buxheti eumlshteuml i peumlrbeumlreuml nga pjeseuml jo domosdoshmeumlrisht teuml barabarta

a) shpenzimet dhe teuml

b) teuml ardhurat

Buxheti sheumlrben qeuml neuml meumlnyreuml teuml detajuar teuml regjistrohen dhe kontrollohen si kryerja e

shpenzimeve ashtu edhe realizimi i teuml ardhurave teuml planifikuara

Politika fiskale

Politika fiskale diskreciale ndash shteti ndryshoneuml normat e tatimit ose programet e gjertanishme teuml

konsumit

Puneumlt publike (rrugeumlt shkollat etj)

Projektet e puneumlsimit neuml sektorin publik

Ndryshimin e normave teuml tatimit

Projektet kapitale

Politika fiskale diskrecionale

Politika fiskale diskrecionale nuk veproneuml menjihere

Nevojitet koheuml e caktuar peumlr grumbullimin e informatave peumlr gjendjen neuml teuml cileumln

momentalisht gjindet ekonomia (recesioni ose inflacioni)

Stabilizatoreumlt automatik

Stabilizatoreumlt automatik - janeuml teuml kyqur neuml sistemin fiskal dhe beumljneuml stabilizimin e ekonomiseuml

kombeumltare pa ndonjeuml ndeumlrhyrje aktive teuml shtetit

Ndryshimi automatik i teuml hyrave nga tatimet

Pagesat e transferuara

Stabilizatoreumlt automatik

Politika fiskale ekspanzive

rritja e konsumit shteteumlror

Politika fiskale restriktive

zvogeumllimi i konsumit shteteumlror

Buxheti

Buxheti paraqet pasqyrimin e teuml ardhurave teuml planifikuara dhe shpenzimet e shtetit

Buxheti i shtetit eumlshteuml njeuml akt me teuml cilin vlereumlsohen teuml ardhurat dhe teuml hyrat si dhe

peumlrcaktohen shpenzimet dhe teuml daluarat peumlr njeuml vit neuml pajtim me legislacionin neuml fuqi Buxheti

peumlrbeumlhet nga pjesa e peumlrgjithshme dhe ajo e vecant

Buxheti mund teuml peumlrcillet peumlrmes peumlrmbajtjes seuml programit (arsimi sheumlndeteumlsia mbrojtja

Buxheti mund teuml peumlrcillet edhe peumlrmes burimeve teuml tatimit

Buxheti

Suficiti buxhetor ndash shpenzimet buxhetore janeuml meuml teuml vogla se teuml hyrat buxhetore

Deficiti buxhetor ndash shpenzimet buxhetore janeuml meuml teuml meumldha se teuml hyrat buxhetore

Buxheti i ekuilibruar ndash shpenzimet buxhetore janeuml teuml barabarta me teuml hyrat buxhetore

Financimi i deficitit

Qeveria financoneuml deficitin buxhetor duke emituar dhe shitur obligata

Obligatat ja shet individeumlve neuml shtetin e vet ose individeumlve jasheuml shtetit e neuml disa raste edhe

Bankeumls Qendrore

Obligata ndash paraqet premtimin e shtetit teuml caktuar se pronareumlve teuml obligatave do teuml ja paguaj

parat neuml afatin e caktuar neuml obligateumln e emituar

Buxheti

Qeumlllimi ekonomik i buxhetit eumlshteuml

A) ndarja neuml mes teuml konsumit privat dhe atij shoqeumlror

B) ndikoneuml neuml oferteumln e faktoreumlve teuml prodhimit (puna kapitali)

C) realizimi i qeumlllimeve makroekonomike

Borxhi shteteumlror

Borxhi i brendsheumlm

Hyrja borxh e qeveriseuml neuml kuadeumlr teuml teritorit teuml saj

Borxhi i jashteumlm

Hyrja borxh e qeveriseuml jashteuml vendit

Politika fiskale

A do teuml ndikojeuml gjitheumlhereuml rritja e normeumls seuml tatimit neuml rritjen e teuml hyrave tatimore

Peumlr teuml mbuluar deficitin e buxhetit qeveria mund teuml ndjekeuml dy rrugeuml

Teuml shtypeuml (emitojeuml) para

Teuml marreuml hua nga publiku (ose nga vendet tjera)

Pollitika fiskale qeuml realizohet peumlrmes veprimit aktiv teuml qeveriseuml quhet politikeuml fiskale aktive dhe

e njejta mund teuml jeteuml zgjeruese ose kufizuese

Edhe politika fiskale automatike mund teuml jeteuml zgjeruese ose kufizuese

Neuml teorineuml dhe praktikeumln ekonomike dallojmeuml kateumlr lloje teuml politikave fiskale

Zgjeruese aktive

Kufizuese aktive

Zgjeruese automatike

Kufizuese automatike

Efektet e politikeumls fiskale

• Politika fiskale
• • Peumlrmbajtja
  • Politika fiskale
  • • Tatimet
    • • Tatimet e drejtpeumlrdrejta
      • Tatimet e teumlrthorta
      • Shpenzimet publike
      • Ekuilibri buxhetor
      • Huat publike

Puneumlt publike (rrugeumlt shkollat etj)

Projektet e puneumlsimit neuml sektorin publik

Ndryshimin e normave teuml tatimit

Projektet kapitale

Politika fiskale diskrecionale

Politika fiskale diskrecionale nuk veproneuml menjihere

Nevojitet koheuml e caktuar peumlr grumbullimin e informatave peumlr gjendjen neuml teuml cileumln

momentalisht gjindet ekonomia (recesioni ose inflacioni)

Stabilizatoreumlt automatik

Stabilizatoreumlt automatik - janeuml teuml kyqur neuml sistemin fiskal dhe beumljneuml stabilizimin e ekonomiseuml

kombeumltare pa ndonjeuml ndeumlrhyrje aktive teuml shtetit

Ndryshimi automatik i teuml hyrave nga tatimet

Pagesat e transferuara

Stabilizatoreumlt automatik

Politika fiskale ekspanzive

rritja e konsumit shteteumlror

Politika fiskale restriktive

zvogeumllimi i konsumit shteteumlror

Buxheti

Buxheti paraqet pasqyrimin e teuml ardhurave teuml planifikuara dhe shpenzimet e shtetit

Buxheti i shtetit eumlshteuml njeuml akt me teuml cilin vlereumlsohen teuml ardhurat dhe teuml hyrat si dhe

peumlrcaktohen shpenzimet dhe teuml daluarat peumlr njeuml vit neuml pajtim me legislacionin neuml fuqi Buxheti

peumlrbeumlhet nga pjesa e peumlrgjithshme dhe ajo e vecant

Buxheti mund teuml peumlrcillet peumlrmes peumlrmbajtjes seuml programit (arsimi sheumlndeteumlsia mbrojtja

Buxheti mund teuml peumlrcillet edhe peumlrmes burimeve teuml tatimit

Buxheti

Suficiti buxhetor ndash shpenzimet buxhetore janeuml meuml teuml vogla se teuml hyrat buxhetore

Deficiti buxhetor ndash shpenzimet buxhetore janeuml meuml teuml meumldha se teuml hyrat buxhetore

Buxheti i ekuilibruar ndash shpenzimet buxhetore janeuml teuml barabarta me teuml hyrat buxhetore

Financimi i deficitit

Qeveria financoneuml deficitin buxhetor duke emituar dhe shitur obligata

Obligatat ja shet individeumlve neuml shtetin e vet ose individeumlve jasheuml shtetit e neuml disa raste edhe

Bankeumls Qendrore

Obligata ndash paraqet premtimin e shtetit teuml caktuar se pronareumlve teuml obligatave do teuml ja paguaj

parat neuml afatin e caktuar neuml obligateumln e emituar

Buxheti

Qeumlllimi ekonomik i buxhetit eumlshteuml

A) ndarja neuml mes teuml konsumit privat dhe atij shoqeumlror

B) ndikoneuml neuml oferteumln e faktoreumlve teuml prodhimit (puna kapitali)

C) realizimi i qeumlllimeve makroekonomike

Borxhi shteteumlror

Borxhi i brendsheumlm

Hyrja borxh e qeveriseuml neuml kuadeumlr teuml teritorit teuml saj

Borxhi i jashteumlm

Hyrja borxh e qeveriseuml jashteuml vendit

Politika fiskale

A do teuml ndikojeuml gjitheumlhereuml rritja e normeumls seuml tatimit neuml rritjen e teuml hyrave tatimore

Peumlr teuml mbuluar deficitin e buxhetit qeveria mund teuml ndjekeuml dy rrugeuml

Teuml shtypeuml (emitojeuml) para

Teuml marreuml hua nga publiku (ose nga vendet tjera)

Pollitika fiskale qeuml realizohet peumlrmes veprimit aktiv teuml qeveriseuml quhet politikeuml fiskale aktive dhe

e njejta mund teuml jeteuml zgjeruese ose kufizuese

Edhe politika fiskale automatike mund teuml jeteuml zgjeruese ose kufizuese

Neuml teorineuml dhe praktikeumln ekonomike dallojmeuml kateumlr lloje teuml politikave fiskale

Zgjeruese aktive

Kufizuese aktive

Zgjeruese automatike

Kufizuese automatike

Efektet e politikeumls fiskale

• Politika fiskale
• • Peumlrmbajtja
  • Politika fiskale
  • • Tatimet
    • • Tatimet e drejtpeumlrdrejta
      • Tatimet e teumlrthorta
      • Shpenzimet publike
      • Ekuilibri buxhetor
      • Huat publike

Buxheti i shtetit eumlshteuml njeuml akt me teuml cilin vlereumlsohen teuml ardhurat dhe teuml hyrat si dhe

peumlrcaktohen shpenzimet dhe teuml daluarat peumlr njeuml vit neuml pajtim me legislacionin neuml fuqi Buxheti

peumlrbeumlhet nga pjesa e peumlrgjithshme dhe ajo e vecant

Buxheti mund teuml peumlrcillet peumlrmes peumlrmbajtjes seuml programit (arsimi sheumlndeteumlsia mbrojtja

Buxheti mund teuml peumlrcillet edhe peumlrmes burimeve teuml tatimit

Buxheti

Suficiti buxhetor ndash shpenzimet buxhetore janeuml meuml teuml vogla se teuml hyrat buxhetore

Deficiti buxhetor ndash shpenzimet buxhetore janeuml meuml teuml meumldha se teuml hyrat buxhetore

Buxheti i ekuilibruar ndash shpenzimet buxhetore janeuml teuml barabarta me teuml hyrat buxhetore

Financimi i deficitit

Qeveria financoneuml deficitin buxhetor duke emituar dhe shitur obligata

Obligatat ja shet individeumlve neuml shtetin e vet ose individeumlve jasheuml shtetit e neuml disa raste edhe

Bankeumls Qendrore

Obligata ndash paraqet premtimin e shtetit teuml caktuar se pronareumlve teuml obligatave do teuml ja paguaj

parat neuml afatin e caktuar neuml obligateumln e emituar

Buxheti

Qeumlllimi ekonomik i buxhetit eumlshteuml

A) ndarja neuml mes teuml konsumit privat dhe atij shoqeumlror

B) ndikoneuml neuml oferteumln e faktoreumlve teuml prodhimit (puna kapitali)

C) realizimi i qeumlllimeve makroekonomike

Borxhi shteteumlror

Borxhi i brendsheumlm

Hyrja borxh e qeveriseuml neuml kuadeumlr teuml teritorit teuml saj

Borxhi i jashteumlm

Hyrja borxh e qeveriseuml jashteuml vendit

Politika fiskale

A do teuml ndikojeuml gjitheumlhereuml rritja e normeumls seuml tatimit neuml rritjen e teuml hyrave tatimore

Peumlr teuml mbuluar deficitin e buxhetit qeveria mund teuml ndjekeuml dy rrugeuml

Teuml shtypeuml (emitojeuml) para

Teuml marreuml hua nga publiku (ose nga vendet tjera)

Pollitika fiskale qeuml realizohet peumlrmes veprimit aktiv teuml qeveriseuml quhet politikeuml fiskale aktive dhe

e njejta mund teuml jeteuml zgjeruese ose kufizuese

Edhe politika fiskale automatike mund teuml jeteuml zgjeruese ose kufizuese

Neuml teorineuml dhe praktikeumln ekonomike dallojmeuml kateumlr lloje teuml politikave fiskale

Zgjeruese aktive

Kufizuese aktive

Zgjeruese automatike

Kufizuese automatike

Efektet e politikeumls fiskale

• Politika fiskale
• • Peumlrmbajtja
  • Politika fiskale
  • • Tatimet
    • • Tatimet e drejtpeumlrdrejta
      • Tatimet e teumlrthorta
      • Shpenzimet publike
      • Ekuilibri buxhetor
      • Huat publike

Hyrja borxh e qeveriseuml neuml kuadeumlr teuml teritorit teuml saj

Borxhi i jashteumlm

Hyrja borxh e qeveriseuml jashteuml vendit

Politika fiskale

A do teuml ndikojeuml gjitheumlhereuml rritja e normeumls seuml tatimit neuml rritjen e teuml hyrave tatimore

Peumlr teuml mbuluar deficitin e buxhetit qeveria mund teuml ndjekeuml dy rrugeuml

Teuml shtypeuml (emitojeuml) para

Teuml marreuml hua nga publiku (ose nga vendet tjera)

Pollitika fiskale qeuml realizohet peumlrmes veprimit aktiv teuml qeveriseuml quhet politikeuml fiskale aktive dhe

e njejta mund teuml jeteuml zgjeruese ose kufizuese

Edhe politika fiskale automatike mund teuml jeteuml zgjeruese ose kufizuese

Neuml teorineuml dhe praktikeumln ekonomike dallojmeuml kateumlr lloje teuml politikave fiskale

Zgjeruese aktive

Kufizuese aktive

Zgjeruese automatike

Kufizuese automatike

Efektet e politikeumls fiskale

• Politika fiskale
• • Peumlrmbajtja
  • Politika fiskale
  • • Tatimet
    • • Tatimet e drejtpeumlrdrejta
      • Tatimet e teumlrthorta
      • Shpenzimet publike
      • Ekuilibri buxhetor
      • Huat publike