politistiki oikonomia dpm60 (1)

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ


ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΧΟΡΗΓΙΕΣ:

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ

ΓΙΩΡΓΟΣ Κ. ΓΚΑΝΤΖΙΑΣ & ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΡΡΕΣ

Πολιτιστική Οικονομία και Χορηγίες:

Οικονομική Διαχείριση και Ανάπτυξη

Πολιτισμικών Μονάδων


ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Πολιτιστική Οικονομία και Χορηγίες: Οικονομική Διαχείριση

και Ανάπτυξη Πολιτισμικών Μονάδων

Γιώργος Κ. Γκαντζιάς & Γιώργος Κορρές

ΠΑΤΡΑ 2011

ΠΠεερριιεεχχόόμμεενναα

Εισαγωγή Εκπαιδευτικού υλικού: Πολιτιστική Οικονοµία, Χορηγία

και Πολιτισµικές Μονάδες ............................................................................................................................9

11.. ΟΟιικκοοννοομμιικκήή ΔΔιιααχχεείίρριισσηη κκααιι ΠΠοολλιιττιισσμμιικκέέςς ΜΜοοννάάδδεεςς:: ΠΠααρρααγγωωγγήή,, ΠΠρροοσσφφοορράά,, ΖΖήήττηησσηη,, ΤΤιιμμοολλόόγγηησσηη κκααιι ΔΔιιααχχεείίρριισσηη ΠΠόόρρωωνν ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................1133

......................................................................................................13

1.1.1 Εκπαιδευτικοί στόχοι ................................................................................................................14

............................................................................................................................15

1.2.1 Πολιτιστικά Αγαθά και Παραγωγή: Έννοιες και Ορισµοί

1.2.3 Παράγοντες ανάπτυξης της παραγωγής στις πολιτισµικές µονάδες ..................21

1.3.1 Πολιτισµικές και οικονοµικές ιδιαιτερότητες των πολιτιστικών αγαθών ..........23

................24

1.4 Οι ∆ιαστάσεις της Τιµολόγησης των Πολιτιστικών Αγαθών ....................................27

........................................................................27

1.4.2. Τα στάδια τιµολόγησης και η τιµολογιακή πολιτική

στις πολιτισµικές µονάδες ......................................................................................................28

..................................31

1.1.2 Έννοιες - Κλειδιά

.............................16

1.2.2 ∆ιαδικασίες παραγωγής στις πολιτισµικές µονάδες

........................................16

....................................................19

1.3 Προσφορά και Ζήτηση Πολιτιστικών Αγαθών (προϊόντα και υπηρεσίες) .........23

1.3.2 Ο ρόλος της προσφοράς και της ζήτησης στις πολιτισµικές µονάδες

1.5 Η ∆ιαχείριση Οικονοµικών Πόρων στις Πολιτισµικές Μονάδες

1.1 Εισαγωγή: Οι διαστάσεις της οικονοµικής διαχείρισης

στις πολιτισµικές µονάδες

1.4.1. Η τιµολόγηση στις πολιτισµικές µονάδες

1.2 Παραγωγή Πολιτιστικών Αγαθών (προϊόντων και υπηρεσιών)

1.5.1 ∆ιαχείριση και Αξιοποίηση οικονοµικών πόρων και κεφαλαίωνστις πολιτισµικές µονάδες ......................................................................................................32

του Πολιτισµού ............................................................................................................................36

22.. ΟΟιικκοοννοομμιικκήή ΑΑννάάππττυυξξηη κκααιι ΠΠρροογγρρααμμμμααττιισσμμόόςς σσττιιςς ΠΠοολλιιττιισσμμιικκέέςς ΜΜοοννάάδδεεςς ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................3399

2.1 Εισαγωγή: Οικονοµικός Προγραµµατισµός ως παράγοντας ανάπτυξης στις πολιτισµικές µονάδες ......................................................................................................40


2.2.1 Πολιτιστική Πολιτική, Πολιτισµικές Μονάδες και Πολιτιστικά Αγαθά στο παγκόσµιο περιβάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού

2.3 Οικονοµικός Σχεδιασµός και Προγραµµατισµός στις Πολιτισµικές Μονάδες:∆είκτες Προγραµµατισµού

2.3.1 Οι παράγοντες διαµόρφωσης του οικονοµικού προγραµµατισµού στις πολιτισµικές µονάδες

2.3.2 Οικονοµικός Προγραµµατισµός και περιβάλλον διοίκησης στις πολιτισµικές µονάδες ......................................................................................................47

....................54

..............................................................56

..........................56

............................60

την οικονοµική ανάπτυξη........................................................................................................64

33.. ΧΧρρηημμααττοοδδόόττηησσηη κκααιι ΠΠοολλιιττιισσμμιικκέέςς ΜΜοοννάάδδεεςς:: ΗΗ ππεερρίίππττωωσσηη ττηηςς ΠΠοολλιιττιισσττιικκήήςς ΧΧοορρηηγγίίααςς ........................................................................................................................................................................................................................6677

3.1 Εισαγωγή: Χρηµατοδότηση και νέες ευκαιρίες για τις πολιτισµικές µονάδες ..................................................................................................67


1.6 Επίλογος: Η Οικονοµική ∆ιαχείριση στο Περιβάλλον της Οικονοµίας

2.1.2 Έννοιες - Κλειδιά .......................................................................................................................40

2.3.3 ∆είκτες Οικονοµικού Προγραµµατισµού και Πολιτισµικές Μονάδες

2.5 Επίλογος: Ο Oικονοµικός Προγραµµατισµός «χαρτογραφεί»

2.4 Νέες Τεχνολογίες, Νεκρό Σηµείο (break-even point) και Αριθµοδείκτες

2.4.1 Το Νεκρό Σηµείο (break-even point) στις πολιτισµικές µονάδες

2.4.2 Οι Αριθµοδείκτες (index-numbers) στις πολιτισµικές µονάδες

2.2 Οικονοµική Ανάπτυξη και Πολιτισµικές Μονάδες .......................................................41

...................................41

......................................................................................................45

......................................................................................................45

(index-numbers) στις Πολιτισµικές Μονάδες

3.2 Χρηµατοδότηση και Πολιτισµικές Μονάδες ....................................................................69

3.3 Η περίπτωση της Πολιτιστικής Χορηγίας στην Ελλάδα ............................................71

......................................72

3.3.2 Οικονοµικές και Επενδυτικές Προκλήσεις: Η πολιτιστική χορηγία και η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη........................................73

Ο Ν. 3525/2007 για την Πολιτιστική Χορηγία ..............................................................77

3.4 Επίλογος: Η «Πολιτική της Φορολογικής Απαλλαγής» (ΠΦΑ) ..........................................................79

..................................................................83

3.1.2 Έννοιες - Κλειδιά ........................................................................................................................68

Βιβλιογραφία και Ιστοσελίδες Εκπαιδευτικού Υλικού

στο Περιβάλλον της Οικονοµίας του Πολιτισµού

3.3.3 Θεσµικές και Νοµοθετικές Ρυθµίσεις για τη Χορηγία:

3.3.1 Η χορηγία στις πολιτισµικές µονάδες: έννοιες και ορισµοί

λιτισµός είναι δύο αλληλεξαρτώµενες συνιστώσες, καθόσον ο ρυθµός ανάπτυξης

της αγοράς των πολιτιστικών αγαθών εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από την πο-

ρεία της παγκόσµιας οικονοµίας, ενώ η παραγωγή των πολιτιστικών αγαθών συµ-

βάλλει µε τη σειρά της στην ανάπτυξη της οικονοµίας και της κοινωνικής συνο-

χής σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσµιο επίπεδο. Για παράδειγµα, στην αγο-

ρά των έργων τέχνης οι νόµοι της προσφοράς και της ζήτησης λειτουργούν δυ-

ναµικά, µε αποτέλεσµα να συντελούν στην ανάπτυξη νέων επενδυτικών ευκαιριών

στο περιβάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού. Η αγορά των έργων τέχνης

κε αρνητικά η ανοδική πορεία της εξαιτίας τού γεγονότος ότι τα χρηµατοπιστωτι-

κά ιδρύµατα είχαν αρχίσει να παγώνουν τις χρηµατοδοτήσεις, λόγω έλλειψης οι-

κονοµικής ρευστότητας. Η αναφερόµενη κρίση επεκτάθηκε στη γενικότερη αγο-

τίας της έλλειψης οικονοµικής ρευστότητας και των δύσκολων οικονοµικών

συνθηκών που επικρατούν στην παγκόσµια αγορά.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, εντοπίζοντας το πρόβληµα της οικονοµικής και πολιτι-

την ανάπτυξη της οικονοµίας του πολιτισµού, στηρίζοντας ενεργά την ψηφιο-

ποίηση και τη διαχείριση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονοµιάς της Ευρώπης.

της οικονοµίας του πολιτισµού σε εθνικό επίπεδο.

στικής, στην οποία οι πόροι για την παραγωγή πολιτιστικών αγαθών θα χρησι-

µοποιούνται αποδοτικά και µε διαφανείς διαδικασίες.

ΠΠοολλιιττιισσττιικκήή ΟΟιικκοοννοομμίίαα,, ΧΧοορρηηγγίίαα κκααιι ΠΠοολλιιττιισσμμιικκέέςς ΜΜοοννάάδδεεςς

βρισκόταν σε πορεία ανόδου µέχρι το 2007, ενώ την τελευταία διετία επηρεάστη-

στικής κρίσης, προσανατολίζεται προς τη δηµιουργία ενός σχεδίου δράσης για

• Να χαρτογραφήσουν, µε τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας, το περιβάλλον

• Να χαράξουν στρατηγικές ανάπτυξης µιας οικονοµίας βιώσιµης και ανταγωνι-

Στην εποχή των πολιτισµικών και οικονοµικών κρίσεων, η οικονοµία και ο πο-

Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη-µέλη καλούνται:

ρά των πολιτιστικών αγαθών, επηρεάζοντας αρνητικά την ανάπτυξή της εξαι-

ΕΕιισσααγγωωγγήή ΕΕκκππααιιδδεευυττιικκοούύ ΥΥλλιικκοούύ::

• Να θεσπίσουν ενιαίο θεσµικό πλαίσιο χρηµατοδότησης των πολιτισµικών µονά-

δων, το οποίο θα προσελκύει επενδύσεις σε µία ανοικτή και ανταγωνιστική αγο-

ρά πολιτιστικών αγαθών µε υποδοµές νέων τεχνολογιών υψηλής ταχύτητας.

βάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού, η οποία θα ευνοήσει την οικονοµική ανά-

πτυξη των πολιτιστικών αγαθών, τη χρονική στιγµή που η εµπιστοσύνη στην αγο-

ρά των χρηµατιστηρίων και των χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων έχει αρχίσει να

κλονίζεται και οι επενδυτές στρέφονται προς νέες επενδυτικές ευκαιρίες. Έτσι, οι

σηµαντικούς πόλους ανάπτυξης της οικονοµίας σε περιόδους οικονοµικών και

πολιτισµικών κρίσεων. Συνεπώς, η πολιτιστική οικονοµία και η χορηγία αποτελούν

τους βασικούς πυλώνες για να εξετάσουµε και να αναλύσουµε στο περιβάλλον

της οικονοµίας του πολιτισµού τις δυνατότητες οικονοµικής ανάπτυξης των πολι-

τισµικών µονάδων στην κοινωνία των πληροφοριών και της γνώσης.

Η «Πολιτιστική Οικονοµία και Χορηγία: Οικονοµική ∆ιαχείριση και Ανάπτυξη

λιτισµικές Μονάδες: Παραγωγή, Προσφορά, Ζήτηση, Τιµολόγηση και ∆ιαχείριση

Πόρων» προσδιορίζει το περιβάλλον διαµόρφωσης, παραγωγής, διαχείρισης, αξιο-

ποίησης και αξιολόγησης του πολιτισµού, παρουσιάζοντας τα εννοιολογικά ερ-

γαλεία για την εξέταση και ανάλυση της παραγωγής, προσφοράς, ζήτησης και τι-

µολόγησης των πολιτιστικών αγαθών στις πολιτισµικές µονάδες. Επίσης, εξετά-

ζεται και αναλύεται συνοπτικά και περιεκτικά η διαχείριση κεφαλαίων και οικο-

στις πολιτισµικές µονάδες.

Στο κεφάλαιο 2 «Οικονοµική Ανάπτυξη και Προγραµµατισµός στις Πολιτισµικές

Μονάδες» εξετάζονται συνοπτικά και περιεκτικά η πολιτιστική πολιτική και η οι-

κονοµική ανάπτυξη στο παγκόσµιο περιβάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού. Ει-

δικότερα, αναλύονται η πολιτιστική πολιτική, τα πολιτιστικά αγαθά και ο οικονο-

µικός προγραµµατισµός σε σχέση µε την οικονοµική ανάπτυξη των πολιτισµικών

µονάδων και ειδικότερα µε την ενεργοποίηση θέσεων εργασίας στις πολιτισµικές

µονάδες. Επιπροσθέτως, αναφέρονται τα επιστηµονικά εργαλεία ανάλυσης του οι-

κονοµικού προγραµµατισµού (π.χ. το νεκρό σηµείο και οι αριθµοδείκτες) στις οι-

κονοµικές µονάδες των πολιτιστικών οργανισµών.

Πολιτιστικής Χορηγίας» παρουσιάζονται οι µορφές χρηµατοδότησης και προσ-

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΧΟΡΗΓΙΕΣ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ

Στο αναφερόµενο πλαίσιο αναµένεται αύξηση των επενδύσεων στο περι-

χορηγίες, ως µορφή εναλλακτικής επένδυσης των επιχειρήσεων/εταιρειών/χο-

των Πολιτισµικών Μονάδων», στο κεφάλαιο 1 «Οικονοµική ∆ιαχείριση και Πο-

νοµικών πόρων και προτείνονται, µε βάση την έρευνα «Πολιτισµός, Οικονοµία

και Πολιτιστική Πολιτική», τα τρία επίπεδα αξιοποίησης των οικονοµικών πόρων

Στο κεφάλαιο 3 «Χρηµατοδότηση και Πολιτισµικές Μονάδες: Η περίπτωση της

ρηγών, αποτελούν, σε συνδυασµό µε τη δηµιουργία συστηµάτων διαφάνειας και

ευνοϊκών φορολογικών πολιτικών (π.χ. η «Πολιτική της Φορολογικής Απαλλαγής»),

διορίζονται τα στάδια της χρηµατοδότησης µε βάση τη µεθοδολογική προσέγγι-

ση «Οικονοµικές και Πολιτισµικές ∆ιαστάσεις Παραγωγής Πολιτιστικών Αγαθών»

(ΟΠ∆ΠΠΑ). Αναλύονται οι σχέσεις της χορηγίας και της εταιρικής κοινωνικής ευ-

θύνης µε έµφαση στις οικονοµικές και επενδυτικές διαστάσεις τους στην αγορά

των χορηγιών. Εξετάζεται συνοπτικά ο Ν. 3525/2007 για την πολιτιστική χορη-

λιτική της Φορολογικής Απαλλαγής» (ΠΦΑ) επισηµαίνοντας τη σηµασία της για

την ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων στο περιβάλλον της οικονοµίας του

πολιτισµού.

Το εκπαιδευτικό υλικό µε τίτλο «Πολιτιστική Οικονοµία και Χορηγίες: Οικονο-

γία και παρουσιάζεται η καινοτόµος φορολογική πολιτική, η οποία ονοµάζεται «Πο-

πτυχιακό πρόγραμμα σπουδών "Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων" (ΔΠΜ) από το 2006 μέχρι το 2011. ȷπό

πολιτισμική διαχείριση, τη ψηφιακή επικοινωνία, την πολιτισμική κρίση, τη ψηφιακή μορφή του χρήματος ως

Οι δημοσιεύσεις του έχουν καταστεί πηγή αναφοράς σε ɓιɓλία της διεθνούς ɓιɓλιογραφίας για τη διαχείριση, τηψηφιακή τεχνολογία, την επικοινωνία και την πολιτιστική πολιτική. Επίσης έχει πολυετή εμπειρία στην δημιουργία,

και την Ελλάδα. Ιδρυτής ψηφιακών δικτύων για την πολιτική, τον πολτισμό και την επικοινωνία. Ɇυγγραφέας αρκετών μονογραφιών, ɓιɓλίων, μελέτων και ακαδημαϊκών άρθρων σε επιστημονικά συνέδρια και περιοδικά με κριτές. Τέλος

πολιτιστικό αγαθό (π.χ. Global Info-Cash ), τις χορηγίες, το γενικό (δημόσιο) συμφέρον και τη διαχείριση κρίσεων.

το 1992 μέχρι σήμερα δημοσιεύει εκτενώς για τις νέες τεχνολογίες, την πολιτιστική πολιτική και διοίκηση, την

για την επικοινωνία, την πολιτιστική πολιτική και τη διοίκηση των πολιτισμικών μονάδων στο Ηνωμένο ȸασίλειο


στο Πανεπιστήμιο ȷιγαίου και ȷκαδημαϊκός Ɉπεύθυνος (Διευθυντής προγράμματος σπουδών) στο μετα-Ο Γιώργος Κ. Γκαντζιάς είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτισμικής Διαχείρισης και Ɂέων Τεχνολογιών

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

www.xorigies.com, www.politismos.info, www.hotelsgr.com, www.onlinegr.com, www.greekelections.info, www.gpj.infowww.globalregulations.com, www.globalinfocash.com, www.infocash.gr, www.eklogesonline.com κ.ά.

οργάνωση, διαχείριση και ανάπτυɝη ως διεθυντής και συντονιστής επιτυχημένων μεταπτυχιακών προγραμμάτων

είναι επιστημονικός υπεύθυνος διαχείρισης καινοτόμων ιστοσελιδων: www.culturaleconomics.info, www.ctpj.info

του Πολιτισμού (ȹΠɀ60) στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Επίσης έχει συνεργαστεί με το Ȳδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ȽΤΕ), Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Πανεπιστήμιο Ūεσσαλίας, Πανεπιστήμιο ΠɎτρας και Λονδίνου, ΠɎντειο Πανεπιστήμιο, και το Πανεπιστημίο του ɆɎαρλαντες. Τα επιστημονικɎ του ενδιαűέροντα έγκεινται στον χώρο των επενδύσεων, της οικονομίας του πολιτισμού, της βιομηχανικής οργɎνωσης, της οικονομικής ανɎπτυɝης, της οικονομικής

συμμετέχει σε πολλές επιστημονικές επιτροπές ως κριτής σε διεθνή περιοδικɎ και σε διεθνή συνέδρια. πολιτικής, και οικονομικής θεωρίας, Ɇυγγραűέας αρκετών βιβλίων, μελετών και επιστημονικών Ɏρθρων με κριτές. Επίσης

στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών "ȹιοίκηση Πολιτισμικών ɀονɎδων" (ȹΠɀ) στη Ūεματική Ενότητα "Οικονομία

µική ∆ιαχείριση και Ανάπτυξη των Πολιτισµικών Μονάδων», αποτελεί σηµαντικό

σηµείο αναφοράς για τους διαχειριστές των πολιτισµικών µονάδων και τους φοιτητές

Ο ũιώργος Κορρές είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και έχει διατέλεσει συντονιστής

στο Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα Σπουδών «∆ιοίκησης Πολιτισµικών Μονάδων».

ΠΠοολλιιττιισσμμιικκέέςς ΜΜοοννάάδδεεςς:: ΠΠααρρααγγωωγγήή,, ΠΠρροοσσφφοορράά,, ΖΖήήττηησσηη,, ΤΤιιμμοολλόόγγηησσηη κκααιι ΔΔιιααχχεείίρριισσηη ΠΠόόρρωωνν

Οι διαστάσεις της οικονοµικής διαχείρισης στις πολιτισµικές µονάδες εξετάζον-

κονοµικοί διαχειριστές των πολιτισµικών µονάδων αντιµετωπίζουν αρκετά προ-

βλήµατα στη διαχείριση των πολιτιστικών αγαθών και στην αξιοποίηση των πό-

ρων τους. Στην εποχή των οικονοµικών και πολιτισµικών κρίσεων, η οικονοµία

µεταλλάσσει ψηφιακά τα συστήµατα παραγωγής, ζήτησης και τιµολόγησης των

στήµατα οικονοµικής διαχείρισης και διοίκησης των πολιτισµικών µονάδων στο

αιώνα.

Τα πολιτιστικά αγαθά, τα οποία αποτελούν τα πολιτιστικά προϊόντα και τις πο-

λιτιστικές υπηρεσίες στο δυναµικό περιβάλλον διαµόρφωσης, παραγωγής, αξιο-

ποίησης και αξιολόγησης του πολιτισµού, αναπτύσσονται σε µια παγκόσµια αγο-

ρά, η οποία θέτει νέους κανόνες και αρχές στα συστήµατα της οικονοµικής τους

διαχείρισης και διοίκησης. Για παράδειγµα, στην περίπτωση των πολιτιστικών

οργανισµών και καλλιτεχνικών φορέων οι οικονοµικοί διαχειριστές επιβάλλεται,

εκτός από το να διαθέτουν υψηλού επιπέδου διαχειριστικές και διοικητικές ικα-

νότητες, να έχουν ιδιαίτερη ευαισθησία, κατανόηση και εξειδίκευση στις πολιτι-

σµικές και οικονοµικές ιδιαιτερότητες των πολιτιστικών αγαθών. Επίσης, οι οικο-

των πολιτιστικών αγαθών όσο και τη διαχείριση των οικονοµικών πόρων. Οι οι-

11.. ΟΟιικκοοννοομμιικκήή ΔΔιιααχχεείίρριισσηη κκααιι

δδιιααχχεείίρριισσηηςς σσττιιςς πποολλιιττιισσμμιικκέέςς μμοοννάάδδεεςς

ται και αναλύονται µε βάση τόσο την παραγωγή, τη ζήτηση και την τιµολόγηση

πολιτιστικών αγαθών, αλλά προκαλεί σοβαρές κρίσεις στα παραδοσιακά συ-

της ψηφιο-επικοινωνιακής βιοµηχανίας (Info-Communication Industry) - σε συν-

δυασµό µε τις οικονοµικές διαστάσεις ανάπτυξης των πολιτιστικών αγαθών - συν-

θέτει τη νέα οικονοµική τάξη της οικονοµίας του πολιτισµού, η οποία όχι µόνο

τέλος της πρώτης δεκαετίας του 21ου

11..11 ΕΕιισσααγγωωγγήή:: ΟΟιι δδιαασσττάάσσεειιςς ττηηςς οοιικκοοννοομμιικκήήςς

νοµικοί διαχειριστές των πολιτιστικών οργανισµών (κερδοσκοπικών και µη κερ-

δοσκοπικών) απαιτείται εκτός από το να διαθέτουν εξειδίκευση στην οικονοµία και

τις πολιτισµικές σπουδές, να έχουν και την ικανότητα συνεργασίας και ενεργούς

συµµετοχής τους στα συστήµατα διοίκησης των πολιτισµικών µονάδων.

Στο κεφάλαιο 1 «Οικονοµική ∆ιαχείριση στις Πολιτισµικές Μονάδες: Παραγω-

γή, Προσφορά, Ζήτηση, Τιµολόγηση και ∆ιαχείριση Πόρων» εξετάζονται και ανα-

λύονται συνοπτικά και περιεκτικά οι διαδικασίες παραγωγής των πολιτιστικών αγα-

θών. Επίσης, παρουσιάζεται το περιβάλλον διαµόρφωσης, παραγωγής, διαχείρι-

σης, αξιοποίησης και αξιολόγησης του πολιτισµού, συµβάλλοντας στη διαµόρφωση

των παραµέτρων υπολογισµού της παραγωγής των πολιτιστικών αγαθών στην

κοινωνία των πληροφοριών και της γνώσης. Επιπροσθέτως, η προσφορά, η ζή-

τηση και η τιµολόγηση των πολιτιστικών αγαθών εξετάζονται και αναλύονται

υπό το πρίσµα των πολιτισµικών και οικονοµικών ιδιαιτεροτήτων της προσφοράς

και της ζήτησης. Τέλος, εξετάζονται και αναλύονται συνοπτικά και περιεκτικά η

διαχείριση κεφαλαίων και οικονοµικών πόρων και προτείνονται µε βάση την έρευ-

να «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτιστική Πολιτική» τα τρία επίπεδα αξιοποίησης

των οικονοµικών πόρων στις πολιτισµικές µονάδες.

11..11..11 ΕΕκκππααιιδδεευυττιικκοοίί σσττόόχχοοιι

Όταν θα έχετε τελειώσει τη µελέτη του κεφαλαίου, θα είστε σε θέση να:

αγορά των πολιτιστικών αγαθών, καθώς και να διακρίνετε τα στάδια τιµολό-

γησης των πολιτιστικών αγαθών, σε συνδυασµό µε τα επίπεδα αξιοποίησης

πολιτισµικών µονάδων, τον πολιτισµό, τα πολιτιστικά αγαθά, τις διαδικασίες

στη διαµόρφωση του οικονοµικού προγραµµατισµού διαχείρισης των οικο-

― περιγράφετε τις διαδικασίες παραγωγής, οργάνωσης, προσφοράς, ζήτησης, τι-

αγαθών, πολιτισµικές και οικονοµικές ιδιαιτερότητες της προσφοράς και της

― εξηγείτε τη σηµασία της παραγωγής, της προσφοράς και της ζήτησης στην

― προσδιορίζετε τα θέµατα που σχετίζονται µε την οικονοµική διαχείριση των

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΧΟΡΗΓΙΕΣ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΟΛΙΤΙΣMΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ

παραγωγής και τον ρόλο της προσφοράς, της ζήτησης και της τιµολόγησης

ζήτησης στις πολιτισµικές µονάδες, τα επίπεδα αξιοποίησης των οικονοµικών

― αναγνωρίζετε τα απαραίτητα εννοιολογικά εργαλείαγια την παραγωγή των

πόρων στις πολιτισµικές µονάδες κ.ά.)

µολόγησης και διαχείρισης των οικονοµικών πόρων στις πολιτισµικές µονάδες

των οικονοµικών πόρων στις πολιτισµικές µονάδες

πολιτιστικών αγαθών στις πολιτισµικές µονάδες (π.χ. παραγωγή πολιτιστικών

• Οικονοµική ∆ιαχείριση στις πολιτισµικές µονάδες

• Πολιτισµικές και Οικονοµικές ιδιαιτερότητες των πολιτιστικών αγαθών

• ∆ιαδικασίες Παραγωγής των πολιτιστικών αγαθών

• Προσφορά και Ζήτηση στις πολιτισµικές µονάδες

• Στάδια Τιµολόγησης των πολιτιστικών αγαθών

• Επίπεδα Αξιοποίησης Οικονοµικών Πόρων

της γνώσης.


11..11..22 ΈΈννννοοιιεεςς - ΚΚλλεειιδδιιάά

της οικονοµικής διοίκησης των πολιτισµικών µονάδων στην κοινωνία των πληροφοριών

νοµικών πόρων στις οικονοµικές µονάδες των πολιτιστικών οργανισµών

― σχεδιάζετε, µε τη βοήθεια των εννοιολογικών εργαλείων, της οικονοµικής διαχείρισης και

((ππρροοϊϊόόννττωωνν κκααιι υυππηηρρεεσσιιώώνν))

Η παραγωγή των πολιτιστικών αγαθών αποτελεί σηµαντικό παράγοντα για

την ανάπτυξη του πολιτισµού και της οικονοµίας γενικότερα. Οι πολιτισµικές µο-

νάδες ως συστήµατα παραγωγής, διαχείρισης και προώθησης των πολιτιστικών

αγαθών επηρεάζονται άµεσα από τις οικονοµικές συνθήκες της παγκόσµιας αγο-

ράς και τις αλλαγές που συντελούνται στην κοινωνία των πληροφοριών και της

γνώσης.

Ειδικότερα, η ανάπτυξη της παραγωγής των πολιτιστικών αγαθών προσδιορί-

ζεται από τις οικονοµικές, πολιτικές, κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Οι

σίες παραγωγής του πολιτισµού, επηρεάζοντας σηµαντικά τις οικονοµικές παρα-

µέτρους ανάπτυξης των πολιτιστικών αγαθών. Οι διαδικασίες παραγωγής των πο-

λιτισµικών µονάδων, στοχεύοντας στην προσαρµογή τους στα νέα οικονοµικά δε-

δοµένα και στην πολιτισµική κρίση που παρατηρείται σε παγκόσµιο επίπεδο, έχουν

διαχείρισης και προώθησης των πολιτιστικών αγαθών τους.

γική ποιότητα παραγωγής των διαφορετικών πολιτιστικών αγαθών, αλλά συντε-

λούν και στη µαζικότερη παραγωγή τους στην παγκόσµια αγορά. Η σταδιακή

ψηφιοποίηση των πολιτιστικών αγαθών επηρεάζει τα οικονοµικά συστήµατα δια-

χείρισης της παραγωγής τους, δηµιουργώντας νέες συνθήκες στην αγορά και ανά-

πτυξη των πολιτισµικών µονάδων. Η διαφορετικότητα και η ποιότητα των πολιτι-

ενώ η µαζικότητα της παραγωγής τους διαµορφώνει ένα οικονοµικό δίκτυο τοπι-

κής υπεροχής και παγκόσµιας προβολής.

11..22..11 ΠΠοολλιιττιισσττιικκάά ΑΑγγααθθάά κκααιι ΠΠααρρααγγωωγγήή:: ΈΈννννοοιιεεςς κκααιι ΟΟρριισσμμοοίί

Για την πληρέστερη εξέταση των διαδικασιών παραγωγής των πολιτιστικών αγα-

τιστικές δραστηριότητες» και «παραγωγή πολιτιστικών αγαθών».

11..22 ΠΠααρρααγγωωγγήή ΠΠοολλιιττιισσττιικκώώνν ΑΑγγααθθώώνν

λιτισµικό», «πολιτιστικό», «πολιτισµικές µονάδες», «πολιτιστικό αγαθό», «πολι-


αρχίσει να ενσωµατώνουν την ψηφιακή τεχνολογία στα συστήµατα παραγωγής,

Οι πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις συντελούν στην ψηφιακή µετάλλαξη των

διαδικασιών παραγωγής του πολιτισµού, διότι όχι µόνο βελτιώνουν την τεχνολο-

θών, σηµαντική είναι η κατανόηση και ανάλυση των εννοιών «πολιτισµός», «πο-

νέες τεχνολογίες, όπως η ψηφιακή τεχνολογία, διεισδύουν δυναµικά στις διαδικα-

στικών αγαθών µέσω των νέων τεχνολογιών ενισχύουν την ανταγωνιστικότητά τους,

Πολιτισµός είναι η δυναµική αλληλεπίδραση του «Πολιτισµικού» και του «Πολι-

τιστικού», η οποία αντιστοιχεί σε συγκεκριµένη δραστηριότητα που αναπτύσσεται

σε συγκεκριµένο χρόνο και τόπο και έχει ως αποτέλεσµα τη διαµόρφωση πολιτι-

Το «Πολιτισµικό» ορίζεται από το χωροχρονικό φάσµα που αντιστοιχεί σε συγ-

περιλαµβάνουν τις διανοητικές, ηθικές και καλλιτεχνικές πτυχές της καθηµε-

ρινής ζωής,

εµπεριέχουν τις πολιτισµικές, οικονοµικές, κοινωνικές και πολιτικές πτυχές

του παγκόσµιου γίγνεσθαι και

ενσωµατώνουν όλο το πλαίσιο των διεργασιών οι οποίες αναδύονται µέσα από

µορφές σηµείων, συµβόλων, κειµένων, γλώσσας, χειροποίητων αντικειµένων

προφορικής ή γραπτής παράδοσης, καθώς και από όλες τις µορφές και τα αν-

τικείµενα της πολιτιστικής τεχνολογίας του ∆ιαδικτύου, π.χ. του ψηφιακού

πολιτισµού µας.

Το «Πολιτιστικό» ορίζεται από όλο το χωροχρονικό φάσµα που αντιστοιχεί στις

περιλαµβάνουν µορφές πολιτιστικής και καλλιτεχνικής δηµιουργίας,

εµπεριέχουν µορφές επικοινωνιακής ή συµβολικής απήχησης και

ενσωµατώνουν µορφές πνευµατικών δικαιωµάτων και πνευµατικής ιδιοκτησίας

για τα πολιτιστικά αγαθά (υπηρεσίες και προϊόντα).

«Πολιτισµικές Μονάδες» είναι οι µονάδες πολιτισµικών διεργασιών και πολι-

τιστικών διαδικασιών οι οποίες οφείλουν να λειτουργούν µε βάση τις αρχές του

γενικού (δηµόσιου) συµφέροντος και τους δηµοκρατικούς µηχανισµούς συµµε-

τοχικής ελευθερίας ώστε να συµβάλλουν στη διαµόρφωση των διαδικασιών πα-

«Πολιτιστικό Αγαθό» είναι η πνευµατική και καλλιτεχνική δηµιουργία, η οποία


κεκριµένες διεργασίες των ανθρώπων, οι οποίες (Γκαντζιάς, 2010, σ. 19):

σµικών πλαισίων και την παραγωγή πολιτιστικών αγαθών (Γκαντζιάς, 2010, σ. 19).

διαδικασίες των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, οι οποίες (Γκαντζιάς, 2010, σ. 20):

αναδύεται από µια συγκεκριµένη πολιτισµική διεργασία διαµόρφωσης και µια συγκε-

(Γκαντζιάς, 2010, σ. 34).

ραγωγής, διαχείρισης, προώθησης και προβολής των πολιτιστικών αγαθών

ραγωγή συγκεκριµένων πολιτιστικών προϊόντων (υλικών και άυλων) ή πολιτι-

«Πολιτιστικές δραστηριότητες» είναι οι δραστηριότητες που έχουν ως απο-

τέλεσµα την τελική παραγωγή ενός πολιτιστικού αγαθού (πολιτιστικού προϊόν-

τος ή πολιτιστικής υπηρεσίας) το οποίο παράγεται µέσα από συγκεκριµένες πολι-

τιστικές διαδικασίες δηµιουργίας πολιτιστικών προϊόντων ή/και πολιτιστικών υπη-

Σύµφωνα µε την οικονοµική επιστήµη, η παραγωγή των αγαθών στις οικονο-

µικές µονάδες δεν περιορίζεται µόνο στις διαδικασίες δηµιουργίας προϊόντων, αλ-

νοµία του πολιτισµού, η πρόσφατη έρευνα «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτι-

στική Πολιτική», εξετάζοντας και αναλύοντας τις παραπάνω έννοιες, καθώς και

την γενικότερη έννοια της παραγωγής αγαθών, εισάγει την έννοια της παραγω-

γής των πολιτιστικών αγαθών, σύµφωνα µε την οποία:

πειριών πολιτισµικής παιδείας, η οποία, µέσω συγκεκριµένων διαδικασιών και

πολιτικών, έχει ως αποτέλεσµα τη διαµόρφωση και δηµιουργία των πολιτιστικών

αγαθών (προϊόντων και υπηρεσιών) τα οποία αποσκοπούν τόσο στην ικανοποίηση

στην οικονοµική ανάπτυξη της τοπικής, περιφερειακής και παγκόσµιας αγοράς.

Ιστορικά η εξέλιξη της παραγωγής των πολιτιστικών αγαθών είναι άµεσα συν-

δεδεµένη µε την εξέλιξη του πολιτισµού και του ανθρώπου. Στο βιβλίο «Πολιτι-

εποχή της ψηφιο-επικοινωνιακής παγκοσµιοποίησης η παραγωγή πολιτισµού, η

οποία βασίζεται στις αναφερόµενες έννοιες, δηµιουργείται µε βάση ένα δυναµικό

σύστηµα το οποίο ονοµάζεται «Σύστηµα ∆υναµικός Πολιτισµός» το οποίο λει-

τουργεί σε ένα περιβάλλον παραγωγής, λειτουργίας, διαχείρισης, αξιοποίησης και

αξιολόγησης του πολιτισµού.


κριµένη πολιτιστική διαδικασία παραγωγής, που έχει ως αποτέλεσµα την πα-

στικών υπηρεσιών (Γκαντζιάς, 2010, σ. 34).

2010, σ. 39).

των αναγκών και επιθυµιών των πολιτών/επισκεπτών/καταναλωτών, όσο και

στική Πολιτική, Χορηγία και Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη» επισηµαίνεται ότι «οι

άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα µέσω του πολιτισµού να κατανοούν ποιοι είναι,

τι είναι και τι δεν είναι αποδεκτό να πράττουν» (Γκαντζιάς, 2010, σ. 21). Στην

από πού προέρχονται, πού ανήκουν, πώς συµπεριφέρονται και να διακρίνουν

λά επεκτείνεται και στις διαδικασίες δηµιουργίας υπηρεσιών, οι οποίες επηρεάζονται

από την προσφορά και ζήτηση των αγαθών (προϊόντων και υπηρεσιών). Στην οικο-

«Παραγωγή Πολιτιστικών Αγαθών» είναι η διεργασία των ιδεών και εµ-

ρεσιών τόσο στο πραγµατικό όσο και στο ψηφιακό τοπίο του πολιτισµού (Γκαντζιάς,

11..22..22 ΔΔιιααδδιικκαασσίίεεςς ππααρρααγγωωγγήήςς σσττιιςς πποολλιιττιισσμμιικκέέςς μμοοννάάδδεεςς

Οι διαδικασίες παραγωγής στις πολιτισµικές µονάδες προσδιορίζονται από τα

δυναµικά πεδία διαµόρφωσης πολιτισµού τα οποία µε βάση το «Σύστηµα ∆υνα-

µικός Πολιτισµός» (Σ∆Π) διαµορφώνουν το βαθµό παραγωγικότητας στις πολιτι-

σµικές µονάδες στην κοινωνία των πληροφοριών και της γνώσης. Στην εποχή των

οικονοµικών και πολιτισµικών κρίσεων, οι έρευνες «Πολιτισµός της Χορηγίας» και

«Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτιστική Πολιτική» επισηµαίνουν ότι στις πολιτι-

σµικές µονάδες η παραγωγικότητα του ανθρώπινου δυναµικού που συµµετέ-

χουν στις διαδικασίες παραγωγής των πολιτιστικών αγαθών προσδιορίζεται από

τα δυναµικά πεδία διαµόρφωσης, παραγωγής, αξιοποίησης και αξιολόγησης του

ή ψηφιακό) διαµόρφωσης των συνθηκών και των καταστάσεων ανάπτυξης των

διεργασιών και των διαδικασιών παραγωγής πολιτισµού,

ψηφιακό) προσδιορισµού των συνθηκών και καταστάσεων πραγµατοποίησης

των διεργασιών διαµόρφωσης πολιτισµικών πλαισίων και διαδικασιών παρα-

γωγής πολιτιστικών αγαθών.

ή ψηφιακό) αποτελεσµατικής αξιοποίησης και αποδοτικής υλοποίησης των διερ-

γασιών διαµόρφωσης πολιτισµικών πλαισίων και των διαδικασιών παραγωγής

πολιτιστικών αγαθών.

κό ή ψηφιακό) αποδοτικής αξιοποίησης και αποτελεσµατικής αξιολόγησης των

διεργασιών διαµόρφωσης πολιτισµικών πλαισίων και των διαδικασιών παρα-

γωγής πολιτιστικών αγαθών.

εξειδικευµένου ανθρώπινου δυναµικού στις πολιτισµικές µονάδες όσο και τις οι-

ΠΑ). Σύµφωνα µε την έρευνα «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτιστική Πολιτική»

η επιστηµονική προσέγγιση ΟΠ∆ΠΠΑ εξετάζει και αναλύει τα ποσοτικά και ποι-

οτικά χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος διαµόρφωσης, παραγωγής, αξιοποίησης

πολιτισµού τα οποία είναι (Γκαντζιάς, 2010, σ. 23-24):


∆υναµικό Πεδίο ∆ιαµόρφωσης Πολιτισµού (∆Π∆Π): το πεδίο (πραγµατικό

∆υναµικό Πεδίο Αξιοποίησης Πολιτισµού (∆ΠΑξπΠ): το πεδίο (πραγµατικό

∆υναµικό Πεδίο Αξιολόγησης Πολιτισµού (∆ΠΑξλΠ): το πεδίο (πραγµατι-

Ειδικότερα, για να εξετάσουµε και να αναλύσουµε τόσο την παραγωγικότητα του

«Οικονοµικές και Πολιτισµικές ∆ιαστάσεις Παραγωγής Πολιτιστικών Αγαθών» (ΟΠ∆Π-

ναι σκόπιµο να χρησιµοποιήσουµε τη µεθοδολογική προσέγγιση που ονοµάζουµε

∆υναµικό Πεδίο Παραγωγής Πολιτισµού (∆ΠΠΠ): το πεδίο (πραγµατικό ή

κονοµικές διαστάσεις της (π.χ. προσφορά, ζήτηση, τιµολόγηση και προώθηση), εί-

Σχήµα 1.1: Περιβάλλον παραγωγής πολιτισµού (π.χ. πολιτιστικά αγαθά)

∆ΥΝΑΜΙΚΟ ΠΕ∆ΙΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

(∆ΠΠΠ)(Περιβάλλον ∆ιαµόρφωσης Παραγωγής,∆ιαχείρισης & Λειτουργίας Πολιτισµού)

ΣΥΣΤΗΜΑ ∆ΥΝΑΜΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ∆ΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ «ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ»

Περιβάλλον Παραγωγής, ∆ιαχείρισης & Λειτουργίας Πολιτισµού

ΣΥΣΤΗΜΑ ∆ΥΝΑΜΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ(Σ∆Π)

∆ΥΝΑΜΙΚΟ ΠΕ∆ΙΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

(Περιβάλλον Αξιολόγησης,Πολιτισµού και Πολιτιστικού γίγνεσθαι)

∆Υ

ΝΑ

ΜΙΚ

Ο Π

Ε∆

ΙΟΠ

ΑΡ

ΑΓΩ

ΓΗ

Σ Π

ΟΛ

ΙΤΙΣ

ΜΟ

Υ

(εισ

ροές

)

∆Υ

ΝΑ

ΜΙΚ

Ο Π

Ε∆

ΙΟΑ

ΞΙΟ

ΠΟ

ΙΗΣΗ

Σ Π

ΟΛ

ΙΤΙΣ

ΜΟ

Υ

(εκρ

οές

)

ΧΡΟΝΙΚΗ ∆ΙΑΡΚΕΙΑ ∆ΙΕΡΓΑΣΙΩΝΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΠΛΑΙΣΙΩΝ

ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ∆ΙΕΡΓΑ-ΣΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ

ΠΛΑΙΣΙΩΝ

ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ

ΑΓΑΘΩΝ

∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ

ΧΡΟΝΙΚΗ ∆ΙΑΡΚΕΙΑ ∆IA∆ΙΚΑΣΙΩΝΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ

∆ΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΠΛΑΙΣΙΩΝΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΣ

ΠΥΡΗΝΑΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣΠΥΡΗΝΑΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ∆ΙΕΡΓΑΣΙΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΕΣ


(∆Π

Αξπ

Π)

(∆ΠΑξλΠ)

(Πολιτισµικός και Πολιτιστικός Πυρήνας)

Πηγή: Γιώργος Γκαντζιάς (2010) «Πολιτιστική Πολιτική, Χορηγίες και Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη», σ. 23

(∆Π

ΠΠ

)

και αξιολόγησης πολιτισµού, ώστε να προσδιορίσει την παραγωγικότητα του

εξειδικευµένου ανθρώπινου δυναµικού. Ειδικότερα, οι πολιτισµικές µονάδες πα-

ράγουν τα πολιτιστικά αγαθά επηρεαζόµενες αφενός µεν από το ∆υναµικό Πεδίο

∆ιαµόρφωσης Πολιτισµού (∆Π∆Π), το οποίο προσδιορίζει τις συνθήκες διαµόρ-

φωσης του πολιτισµού, δηλαδή από τις εισροές των πρώτων υλών, του εργατικού

δυναµικού, των οικονοµικών πόρων και των νέων τεχνολογιών, αφετέρου δε από

τελική µορφή των πολιτιστικών προϊόντων και υπηρεσιών, µε βάση την αξιοποί-

ηση των αναγκών τόσο των παραγωγών πολιτισµού, όσο και των αποδεκτών

των πολιτιστικών αγαθών. Στο σχήµα 1.1 αποτυπώνεται συνοπτικά το περιβάλ-

Στην εποχή των οικονοµικών και πολιτισµικών κρίσεων, ο προσδιορισµός της πα-

ραγωγικότητας των πολιτιστικών αγαθών επηρεάζεται επίσης και από τις οικονοµι-

κές συνθήκες της παγκόσµιας αγοράς. Σύµφωνα µε την οικονοµική επιστήµη, η πα-

ραγωγικότητα του εργατικού δυναµικού προσδιορίζεται από τη διαίρεση των ωρών

εργασίας για την παραγωγή των προϊόντων και υπηρεσιών µε το εργατικό δυναµι-

κό. Για παράδειγµα, σε έναν πολιτιστικό οργανισµό ο υπάλληλος πώλησης εισιτη-

ρίων µε τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών, την ικανότητα χειρισµού των νέων τε-

χνολογικών µέσων, την εµπειρία του και την αντίληψή του για τις ανάγκες των

πολιτών/επισκεπτών έχει τη δυνατότητα σε µικρότερο χρονικό διάστηµα να πωλεί

παρέχει τη δυνατότητα η πολιτισµική µονάδα να αντιµετωπίζει µε επιτυχία τα πιθα-

νά προβλήµατα που προκύπτουν από τον πληθωρισµό, καθόσον, αξιοποιώντας το

11..22..33 ΠΠααρράάγγοοννττεεςς ααννάάππττυυξξηηςς ττηηςς ππααρρααγγωωγγήήςς σσττιιςς πποολλιιττιισσμμιικκέέςς μμοοννάάδδεεςς

Η ανάπτυξη της παραγωγής µιας πολιτισµικής µονάδας εξαρτάται από δύο βα-

σικούς παράγοντες, τη διαµόρφωση του οικονοµικού προγραµµατισµού της και

τη σχεδίαση της παραγωγικής διαδικασίας. Ειδικότερα, η πολιτισµική µονάδα,

για να επιτύχει το υψηλότερο δυνατό επίπεδο παραγωγής των προϊόντων και υπη-

κό προγραµµατισµό, αφετέρου δε να ακολουθεί µία µεθοδολογική προσέγγιση

σχεδίασης της παραγωγικής της διαδικασίας.


το ∆υναµικό Πεδίο Αξιοποίησης Πολιτισµού (∆ΠΑξπΠ), το οποίο προσδιορίζει τις δια-

περισσότερα εισιτήρια. Περαιτέρω, η παραγωγικότητα του εργατικού δυναµικού

ρεσιών της, σκόπιµο είναι αφενός µεν να διαθέτει ευέλικτο και εύστοχο οικονοµι-

δικασίες αξιοποίησης του πολιτισµού, δηλαδή τις εκροές οι οποίες καθορίζουν την

παραγωγής των πολιτισµικών µονάδων.

ίδιο εργατικό δυναµικό, διατηρεί το ίδιο επίπεδο τιµών των πολιτιστικών αγαθών.

λον παραγωγής πολιτισµού µέσα στο οποίο αναπτύσσονται οι διαδικασίες

Ο οικονοµικός προγραµµατισµός µιας πολιτισµικής µονάδας µε βάση τη χρονική

του διάρκεια διακρίνεται σε:

• µακροπρόθεσµο (διάρκειας µέχρι πέντε χρόνια),

• µεσοπρόθεσµο (διάρκειας από δώδεκα µήνες µέχρι είκοσι τέσσερις µήνες) και

Η σχεδίαση της παραγωγικής διαδικασίας µιας πολιτισµικής µονάδας διέρχεται

από τα εξής στάδια:

• Αξιοποίηση και αξιολόγηση του αγαθού.

λύσουµε τις οικονοµικές και πολιτισµικές διαστάσεις της παραγωγής των πολιτι-

• ∆ιαδικασίες παραγωγής των πολιτιστικών αγαθών µε βάση την επιστηµονική

προσέγγιση «Οικονοµικές και Πολιτισµικές ∆ιαστάσεις Παραγωγής Πολιτιστι-

κών Αγαθών», καθώς και το περιβάλλον διαµόρφωσης, παραγωγής, αξιοποί-

ησης και αξιολόγησης του πολιτισµού.

γής των πολιτιστικών αγαθών στις πολιτισµικές µονάδες.


• ∆ιεργασία παραγωγής, π.χ. διεργασίες για τη σύλληψη της αρχικής ιδέας.

• Επιλογή διαδικασιών διαµόρφωσης και δηµιουργίας του αγαθού.

• ∆ιαδικασίες διανοµής και προώθησης του αγαθού.

• Συνθήκες προσφοράς, ζήτησης, τιµολόγησης καθώς και την προώθηση των

και αξιολόγησης του πολιτισµού.

πολιτιστικών αγαθών στο περιβάλλον διαµόρφωσης, παραγωγής, αξιοποίησης

• βραχυπρόθεσµο (διάρκειας µέχρι δώδεκα µήνες).

Συµπερασµατικά, στην οικονοµία του πολιτισµού, για να εξετάσουµε και να ανα-

στικών αγαθών στις πολιτισµικές µονάδες, είναι σκόπιµο να λάβουµε υπόψη τις:

• Νέες τεχνολογίες και τη σχέση τους µε την οικονοµική ανάπτυξη της παραγω-

11..33 ΠΠρροοσσφφοορράά κκααιι ΖΖήήττηησσηη ΠΠοολλιιττιισσττιικκώώννΑΑγγααθθώώνν ((ππρροοϊϊόόνντταα κκααιι υυππηηρρεεσσίίεεςς))

Οι επενδύσεις στην αγορά των πολιτιστικών αγαθών ενισχύουν την παραγωγή

Για παράδειγµα, οι επενδύσεις σε έργα τέχνης βοηθούν την ανάπτυξη της αγο-

γία αλλά αποσκοπούν στο να ικανοποιήσουν και τις ανάγκες και τις επιθυµίες

11..33..11 ΠΠοολλιιττιισσμμιικκέέςς κκααιι οοιικκοοννοομμιικκέέςς ιιδδιιααιιττεερρόόττηηττεεςς ττωωνν πποολλιιττιισσττιικκώώνν ααγγααθθώώνν

Τα έργα τέχνης, ως διαρκή πολιτιστικά προϊόντα, έχουν ορισµένες πολιτισµι-

κές ιδιαιτερότητες, οι οποίες τα χαρακτηρίζουν και τα διαφοροποιούν πολιτισµι-

τυπων έργων τέχνης αυξάνεται τόσο µε το πέρασµα του χρόνου όσο και µε την

πολιτισµική ιδιαιτερότητα και µοναδικότητα που τα διακρίνει.

Ο άνθρωπος παράγει και καταναλώνει πολιτιστικά αγαθά εδώ και αιώνες. Στην

σηµερινή εποχή, οι προχωρηµένες και περίπλοκες µορφές τέχνης απαιτούν εξει-

δίκευση, συσσώρευση πείρας και γνώσης του ανθρώπινου δυναµικού που ασχο-

λείται µε την οικονοµική ανάπτυξη των πολιτιστικών αγαθών. Τα έργα τέχνης συµ-

βάλλουν στην ανάπτυξη της οικονοµίας, διότι δηµιουργούν νέες θέσεις απασχό-

λησης (π.χ. συντήρηση, αποκατάσταση, εκτίµηση, ψηφιοποίηση κ.ά.) και νέες

λεσµα να διαµορφώνεται µια έντονη οικονοµική δραστηριότητα, η οποία έχει τους

δικούς της οικονοµικούς κανόνες και αρχές στην κοινωνία των πληροφοριών και

της γνώσης.

Στην έρευνα «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτιστική Πολιτική» υποστηρίζεται

ότι, για να αναπτυχθεί η παραγωγή των πολιτιστικών αγαθών στην Ελλάδα, απαι-

τείται η ανάπτυξη ενιαίων πολιτιστικών πολιτικών, οι οποίες θα διασφαλίζουν και

κών έργων τέχνης ήταν και παραµένουν απαγορευτικές για τους πολίτες/κατανα-


ράς τους εφόσον ενισχύουν τους παραγωγούς/καλλιτέχνες να παράγουν πολι-

των πολιτών/καταναλωτών που τα αγοράζουν π.χ. την ανάγκη της ψυχαγω-

γίας, της διακόσµησης, της συλλογής κ.ά.

θα εγγυώνται την οικονοµική ανάπτυξη και τη φορολογική πολιτική τους (π.χ.

«Πολιτική της Φορολογικής Απαλλαγής»). Στην Ελλάδα, π.χ., οι τιµές των ελληνι-

τους, η οποία συµβάλλει στη διαµόρφωση των συνθηκών προσφοράς και ζήτησης.

τιστικά αγαθά τα οποία όχι µόνο ικανοποιούν τη δική τους ανάγκη για δηµιουρ-

κά από τα άλλα διαρκή προϊόντα της ελεύθερης αγοράς. Έτσι, η τιµή των πρωτό-

αγορές (π.χ. έµποροι έργων τέχνης, µεσάζοντες έργων τέχνης κ.ά.) µε αποτέ-

λωτές έργων τέχνης. Η κατάσταση αυτή δηµιουργήθηκε διότι στην Ελλάδα επι-

κρατεί στην αγορά των έργων τέχνης µια ιδιόµορφη και ιδιαίτερη συµπεριφορά, η

οποία διαµορφώνεται από τη νοοτροπία νεοπλουτισµού και ευκαιριακού κέρδους.

Η ιδιόµορφη και ιδιαίτερη αυτή συµπεριφορά έχει ως αρχή να αξιολογεί τα πολιτι-

µής τους, αδιαφορώντας για τα ποιοτικά και άλλα πολιτιστικά κριτήρια αξιολόγη-

σης των έργων τέχνης. Για παράδειγµα, κατά την εκτίµηση και αξιολόγηση ενός

το συγκεκριµένο έργο τέχνης να αποτιµάται χρηµατικά µε µοναδικό κριτήριο την

«εξουσία» οικονοµικής ισχύος που προσδίδει στον ιδιοκτήτη του, διότι εξαιτίας της

11..33..22 ΟΟ ρρόόλλοοςς ττηηςς ππρροοσσφφοορράάςς κκααιι ττηηςς ζζήήττηησσηηςς σσττιιςς πποολλιιττιισσμμιικκέέςς μμοοννάάδδεεςς

Μία άλλη σηµαντική ιδιαιτερότητα των πολιτιστικών αγαθών εντοπίζεται στον

κανόνα της προσφοράς και της ζήτησης που διέπει την παγκόσµια αγορά των αγα-

θών. Στο πολιτισµικό γίγνεσθαι η προσφορά και η ζήτηση των πολιτιστικών αγα-

θών (προϊόντων και υπηρεσιών) παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες σε σχέση µε την

προσφορά και ζήτηση των αγαθών σε άλλες µορφές αγοράς, δηλαδή στην περί-

πτωση των πολιτιστικών αγαθών δεν ισχύει ο κανόνας ότι η προσφορά εξαρτά-

Το σύστηµα της προσφοράς και της ζήτησης των πολιτιστικών αγαθών (προϊόν-

των και υπηρεσιών) διαµορφώνεται από τους παραγωγούς, τους προµηθευτές των

της αγοράς τους (π.χ. τοπικό, περιφερειακό και παγκόσµιο). Για παράδειγµα, η

παραστάσεων και των διαθέσιµων θέσεων σε ένα συγκεκριµένο χρονικό διάστη-


έργου τέχνης τού προσδίδεται µία ιδιαίτερα αυξηµένη-απαγορευτική τιµή, στηρι-

ζόµενη ουσιαστικά στην αναφερόµενη νοοτροπία, η οποία οδηγεί στο φαινόµενο

Συνεπώς, το εύρος των πολιτιστικών αγαθών που παρέχεται από µία πολιτισικής

µονάδα δεν επηρεάζεται από τον αριθµό των πολιτών/επισκεπτών της, αλλά

µέθοδοι τιµολόγησής τους αποτελούν πολύπλοκες και πολυδιάστατες διαδικασίες.

πολιτιστικών αγαθών, τους πολίτες/επισκέπτες/καταναλωτές και το περιβάλλον

διαθέτουν την οικονοµική δυνατότητα να το αποκτήσουν.

τιµής του απευθύνεται σε λίγους και εκλεκτούς πολίτες /καταναλωτές, οι οποίοι

ται από τη ζήτηση, αλλά - αντιθέτως - η ζήτηση επηρεάζεται από την προσφορά.

- αντίθετα - η ποσότητα και ποιότητα των πολιτιστικών αγαθών που προσφέρεται

είναι αυτές που καθορίζουν τον αριθµό των πολιτών/επισκεπτών.

Στην αγορά των πολιτιστικών αγαθών τόσο η προσφορά και η ζήτηση όσο και οι

προσφορά ενός πολιτιστικού προϊόντος - π.χ. ενός θεατρικού έργου - σε ένα δεδο-

µένο χρονικό διάστηµα υπολογίζεται µε βάση τον συνολικό αριθµό των θεατρικών

στικά αγαθά (π.χ. έργα τέχνης), έχοντας ως µοναδικό κριτήριο το µέγεθος της τι-

µα. Επίσης, η ζήτηση του θεατρικού έργου υπολογίζεται από τον αριθµό των θε-

σχέση µε τις διαθέσιµες θέσεις που υπήρχαν για τη συγκεκριµένη θεατρική πα-

Στην οικονοµική επιστήµη, δύο σηµαντικοί παράγοντες της ανάπτυξης των αγα-

θών, η προσφορά και η ζήτηση, αλληλεπιδρούν δυναµικά. Η προσφορά και η ζή-

τηση, ως ανεξάρτητοι παράγοντες, επηρεάζουν τις ισορροπίες της αγοράς. Συγ-

διαµορφωθούν οι κατάλληλες οικονοµικές συνθήκες, οι οποίες θα διαµορφώ-

ζητείται να είναι ίση µε την ποσότητα που προσφέρεται. Η ισοδυναµία µεταξύ προ-

σφοράς και ζήτησης µε τις ιδιαιτερότητες των πολιτιστικών αγαθών επιβάλλεται

να διέπει και τα συστήµατα παραγωγής των πολιτισµικών µονάδων. Οποιαδήπο-

τε διατάραξη αυτής της ισορροπίας στην αγορά των πολιτιστικών αγαθών δηµι-

ουργεί τα φαινόµενα «υπερβολικής προσφοράς» και «υπερβολικής ζήτησης».

Ειδικότερα, στην περίπτωση που η ποσότητα που προσφέρεται είναι µεγαλύτερη

λεσµα να διαταράσσεται η αναφερόµενη ισορροπία, διότι οι πολιτισµικές µονάδες

δεν θα έχουν τη δυνατότητα να προσελκύσουν αγοραστές για τα πολιτιστικά αγα-

στικά αγαθά, τα οποία είναι πολύ πιθανόν να συµπιέσουν και τις τιµές προς τα κά-

όταν ο αριθµός εισιτηρίων που ζητείται για ένα πολιτιστικό φεστιβάλ είναι µεγαλύ-

τερος από τα εισιτήρια που έχουν εκδοθεί, τότε υπάρχει µη ικανοποιητική προσφο-

ρά. Η µη ικανοποιητική προσφορά είναι δυνατόν να οδηγήσει στην αύξηση των τι-

και οι διαθέσιµοι οικονοµικοί πόροι για την ανάπτυξη της παραγωγής.

Οι οικονοµικές παράµετροι υπολογισµού της προσφοράς και της ζήτησης στις

υπηρεσίες πολιτισµού εξετάζονται και αναλύονται στο κεφάλαιο 4 του Τόµου Α

«Οικονοµική ∆ιαχείριση». Στο αναφερόµενο κεφάλαιο, παρουσιάζονται αναλυτι-

κά η καµπύλη της ζήτησης και της προσφοράς καθώς και ο Νόµος της ζήτησης

Συµπερασµατικά, η συνολική παραγωγή των προϊόντων εξαρτάται από το επί-

πεδο στο οποίο θα επιτευχθεί η ισορροπία µεταξύ της συνολικής προσφοράς και

γνώσης, η συνολική προσφορά των πολιτιστικών αγαθών εξαρτάται από:


νουν ίδια µεγέθη προσφοράς και ζήτησης, δηλαδή η ποσότητα ενός προϊόντος που

από την ποσότητα που ζητείται, τότε θα υπάρχει πλεόνασµα προσφοράς, µε αποτέ-

θά τους και συνεπώς θα δηµιουργηθεί µια συσσώρευση αποθεµάτων από πολιτι-

τω (δηλαδή µείωση τιµών). Αντίθετα, στην περίπτωση που η ποσότητα των πολιτι-

τότε θα υπάρχει έλλειµµα προσφοράς (δηλαδή υπερβολική ζήτηση). Για παράδειγµα,

και της προσφοράς (Κορρές, 2002, σ. 133 -180).

της συνολικής ζήτησης των προϊόντων. Στην κοινωνία των πληροφοριών και της

ατών που παρακολούθησε τον συνολικό αριθµό των θεατρικών παραστάσεων σε

ράσταση στη συγκεκριµένη χρονική στιγµή.

κεκριµένα, για να υπάρξει ισορροπία στην αγορά των αγαθών, επιβάλλεται να

µών και ίσως σε περαιτέρω αύξηση της παραγωγής, εάν υπάρχουν οι δυνατότητες

στικών αγαθών που ζητείται είναι µεγαλύτερη από την ποσότητα που προσφέρεται

• Τα πολιτιστικά αγαθά που παράγονται στην καθηµερινότητα της φυσικής σύν-

θεσης και στην καθηµερινότητα της ψηφιακής σύνθεσης σε µία δεδοµένη χρο-

νική περίοδο.

• Τα καθαρά αποθέµατα των πολιτιστικών αγαθών στις πολιτισµικές µονάδες, δη-

λαδή τα αποθέµατα των πολιτιστικών αγαθών που υπήρχαν στην αρχή της

περιόδου µείον τα αποθέµατα των πολιτιστικών αγαθών που επιθυµούν οι πα-

ραγωγικοί φορείς να διατηρήσουν στο τέλος της περιόδου.

Ενώ η συνολική ζήτηση των πολιτιστικών αγαθών εξαρτάται από:

• την ικανοποίηση των επιθυµιών και αναγκών των πολιτών/ επισκεπτών /κα-


• τη ζήτηση για επενδύσεις στον τοµέα του πολιτισµού.

• τη ζήτηση για πολιτιστικά αγαθά στην πραγµατική και ψηφιακή αγορά.

ταναλωτών.

• την τιµολόγηση των πολιτιστικών αγαθών.

ττωωνν ΠΠοολλιιττιισσττιικκώώνν ΑΑγγααθθώώνν

λαµβάνονται τις πολιτισµικές και οικονοµικές ιδιαιτερότητες της προσφοράς και

αιώνα, η µεγαλύτερη σε διάρκεια περίοδος υψηλής

ζήτησης έργων τέχνης έφτασε στο τέλος της µε τη δηµοπράτηση 56 έργων του

Damien Hirst στο διήµερο πλειστηριασµό µε τίτλο “Beautiful inside my head for-

ever” που διοργανώθηκε από τον οίκο Sotheby’s του Λονδίνου στις 15 Σεπτεµ-

βρίου του 2008 µε την πώληση όλων των έργων εκτός από δύο, τα οποία απέ-

φεραν έσοδα πάνω από 65 εκατ. λίρες Αγγλίας. Είναι σκόπιµο να τονιστεί ότι την

ίδια στιγµή έχουµε και την έναρξη της σηµερινής οικονοµικής κρίσης εφόσον η

Lehman Brothers – µια από τις µεγαλύτερες τράπεζες της Wall Street – υπέβαλε

ση των πολιτιστικών αγαθών. Η τιµολόγηση των πολιτιστικών αγαθών εξασφα-

λίζει την αποδοτική λειτουργία της πολιτισµικής µονάδας, συµβάλλοντας στην

αιώνα οφείλεται και στο γεγονός ότι παρα-

τερα, από το 1980 χτίστηκαν περισσότερα από 80 νέα µουσεία στην Αµερική και

γιακή πολιτική για την παροχή των υπηρεσιών µε βάση τις νέες οικονοµικές συν-

θήκες της παγκόσµιας αγοράς.

Η τιµολόγηση στις πολιτισµικές µονάδες προσδιορίζεται µε βάση αφενός µεν

Η τιµολόγηση των αγαθών µιας πολιτισµικής µονάδας αποτελεί βασικό παρά-

γοντα για την εξασφάλιση της αποδοτικής λειτουργίας και της βιωσιµότητας της

µονάδας.

11..44 ΟΟιι ΔΔιιαασσττάάσσεειιςς ττηηςς ΤΤιιμμοολλόόγγηησσηηςς

11..44..11 ΗΗ ττιιμμοολλόόγγηησσηη σσττιιςς πποολλιιττιισσμμιικκέέςς μμοοννάάδδεεςς


αποτελεσµατικότερη προώθησή τους. Η ανοδική πορεία ζήτησης των έργων τέ-

µεγάλο αριθµό έργων τέχνης. Επίσης, τα µουσεία αυτά διαµόρφωσαν την τιµολο-

τον οικονοµικό προγραµµατισµό της πολιτισµικής µονάδας αφετέρου δε την πο-

νατότητα των πολιτιστικών διαχειριστών να κατανοούν, να υιοθετούν και να αντι-

Η τιµολόγηση και η προώθηση των πολιτιστικών αγαθών εξαρτώνται από τη δυ-

αίτηση πτώχευσης (Βλ. The Economist, 28/01/2010, σ. 16).

χνης την τελευταία δεκαετία του 20ού

τηρείται σηµαντική αύξηση του αριθµού των µουσείων παγκοσµίως. Ειδικό-

την Ευρώπη (π.χ. το µουσείο της Ακρόπολης στην Ελλάδα), τα οποία αγόρασαν

τηγορίας πολιτιστικών αγαθών.

λιτική των τιµών που εφαρµόζουν ανταγωνιστικές µονάδες παραγωγής ίδιας κα-

της ζήτησής τους. Στον 20ό

Στον 21ο αιώνα, οι συνθήκες της αγοράς επηρεάζουν σηµαντικά την τιµολόγη-

Η έρευνα «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτιστική Πολιτική» επισηµαίνει ότι τα

βασικά σηµεία τα οποία οφείλουν να εξετάσουν και να λάβουν υπόψη οι οικονο-

µικοί διαχειριστές των πολιτισµικών µονάδων για να διαµορφώσουν την τιµολο-

Τα κόστη των µουσείων επηρεάζονται σηµαντικά από τις απαιτήσεις που έχουν

οι επισκέπτες τους για τεχνολογικά αναβαθµισµένες συλλογές και εκθέσεις. Στην

είναι σκόπιµο να διαθέτει ευελιξία, προσαρµοστικότητα και αποδοτικότητα στις δυ-

ναµικές συνθήκες της παγκόσµιας αγοράς των πολιτιστικών αγαθών.

11..44..22 ΤΤαα σσττάάδδιιαα ττιιμμοολλόόγγηησσηηςς κκααιι ηη ττιιμμοολλοογγιιαακκήή πποολλιιττιικκήή σσττιιςς πποολλιιττιισσμμιικκέέςς μμοοννάάδδεεςς

Η τιµολογιακή πολιτική των πολιτισµικών αγαθών στις πολιτισµικές µονάδες εί-

ναι αρκετά περίπλοκη και πολυδιάστατη διαδικασία. Η διαδικασία της τιµολόγη-

σης προσδιορίζεται από τα παρακάτω στάδια, τα οποία αποτελούν τη βάση για τη

συγκρότηση και ολοκλήρωση µιας µεθοδευµένης τιµολογιακής πολιτικής.

είναι σκόπιµο να καθορίζεται µε σαφήνεια και ακρίβεια προκειµένου να διευκο-

λύνει τον προσδιορισµό της τιµής του πολιτιστικού αγαθού. Οι επιµέρους στόχοι

της τιµολόγησης δύνανται να σχετίζονται µε την αύξηση των εσόδων, των πω-

Κατά το δεύτερο στάδιο, διαµορφώνονται οι παράγοντες που προσδιορίζουν

ριστικά και τις τιµές τους συντελούν στη δηµιουργία διαφορετικών επιπέδων ζή-

(δηµόσιου) συµφέροντος.

υπολογίζεται µε βάση το κόστος διασφάλισης και εξασφάλισης του γενικού


• το λειτουργικό κόστος των πολιτισµικών µονάδων,

• ο αριθµός και το κόστος των επισκεπτών,

• το κόστος της τεχνολογικής αναβάθµισής τους,

• το µέγεθος του πληθωρισµού,

• τις επιπτώσεις των αυξοµειώσεων των τιµών,

• το γενικό κόστος επίτευξης των στόχων τους, το οποίο είναι σκόπιµο να

Κατά το πρώτο στάδιο, γίνεται η επιλογή του στόχου της τιµολόγησης, η οποία

τη ζήτηση των πολιτιστικών αγαθών, τα οποία ανάλογα µε τα ιδιαίτερα χαρακτη-

εποχή των οικονοµικών κρίσεων η πολιτική τιµολόγησης των πολιτιστικών αγαθών

λήσεων ή ακόµη και τον σχεδιασµό παροχής νέων υπηρεσιών.

γιακή τους πολιτική είναι (Γκαντζιάς, υπό έκδοση, culturaleconomics.info):

τησης. Έτσι, ενώ η ζήτηση ενός πολιτιστικού αγαθού µπορεί να θέσει ένα ανώτα-

τοτε ένα κατώτατο όριο στη διαµόρφωση της τιµής του.

Η εκτίµηση του κόστους δύναται να διαφοροποιήσει σε µεγάλο βαθµό τη τιµή

των πολιτιστικών αγαθών µιας πολιτισµικής µονάδας και γενικότερα την τιµολο-

γιακή της δυναµική στην αγορά των πολιτιστικών αγαθών.

στους και των προνοµιακών τιµών των ανταγωνιστών της. Το στάδιο αυτό έχει

σαν στόχο η πολιτισµική µονάδα, χρησιµοποιώντας τα οικονοµικά αποτελέσµατα

του εξωτερικού περιβάλλοντός της, να προσαρµόσει την τιµολογιακή της πολιτι-

Κατά το πέµπτο στάδιο της διαδικασίας τιµολόγησης, επιλέγεται η τελική τιµή

του πολιτιστικού αγαθού, η οποία επηρεάζεται, πέραν των αναφερόµενων παρα-

Στην επιστήµη της οικονοµίας, η τιµή ορίζεται από το κόστος που επωµίζεται ο

ρεσία. Η τιµολογιακή πολιτική διαφοροποιείται ανάλογα µε τις επικρατούσες µορ-

Στις αναφερόµενες αγορές η επιλογή της κατάλληλης πολιτικής τιµολόγησης

Μορφή Αγοράς Τιµολογιακή Πολιτική

• Ελεύθερος

ή Πλήρης

Ανταγωνισµόςυπηρεσίες και οριακά µικρά κέρδη.

• Ολιγοπώλιο • ∆ραστηριοποιείται ένας µικρός αριθµός οικονοµικών µο-νάδων στην αγορά µε αλληλοεξαρτώµενη πολιτική και τι-µολόγηση.

Πίνακας 1.1: Μορφές Αγοράς και Τιµολογιακή Πολιτική


το όριο στην τιµή του, το κόστος που απαιτείται για την παραγωγή του θέτει πάν-

Κατά το τρίτο στάδιο, γίνεται η αξιολόγηση του κόστους, το οποίο περιλαµβά-

νει το κόστος παραγωγής, λειτουργίας, διανοµής, προώθησης, διαφήµισης κ.ά.

φορά των αγορών κ.ά.

πελάτης προκειµένου να καταναλώσει και να χρησιµοποιήσει ένα προϊόν ή µια υπη-

λαδή την προσφορά και τη ζήτηση και υπάρχουν πολλές• Οι τιµές διαµορφώνονται από τις δυνάµεις της αγοράς δη-

µικρές οικονοµικές µονάδες µε οµοιογενή προϊόντα και

φές αγοράς στις οποίες η πολιτισµική µονάδα καθορίζει το µερίοδιο που κατέχει

Κατά το τέταρτο στάδιο, πραγµατοποιούνται η ανάλυση και η σύγκριση του κό-

κή έτσι ώστε να αυξήσει την ανταγωνιστική της υπεροχή στην αγορά.

ραµέτρων και από άλλους παράγοντες, όπως είναι το θεσµικό πλαίσιο, η συµπερι-

ρά και η τιµή προσδιορίζεται από τον µοναδικό παραγωγό.• Μονοπώλιο • ∆ραστηριοποιείται µία µόνο οικονοµική µονάδα στην αγο-

στην τοπική, περιφερειακή και παγκόσµια αγορά (βλ. Πίνακα 1.1):

για το συγκεκριµένο πολιτιστικό αγαθό,

• τον ανταγωνισµό που υπάρχει στην αγορά των πολιτιστικών µονάδων και

• την ευελιξία των µηχανισµών είσπραξης που διαθέτει η πολιτισµική µονάδα.

Επιπλέον, στην κοινωνία των πληροφοριών και της γνώσης υπάρχουν ορισµένοι

Η πολιτισµική ιδιαιτερότητα και φυσιογνωµία του πολιτιστικού αγαθού.

Η δυνατότητα παραγωγής και προσφοράς των πολιτισµικών αγαθών στην κα-

θηµερινότητα της φυσικής σύνθεσης και στην καθηµερινότητα της ψηφιακής

Οι συνθήκες ζήτησης και προώθησης του πολιτιστικού αγαθού.

Οι οικονοµικές και τεχνολογικές διαστάσεις της παραγωγής, διαχείρισης, προ-

ώθησης και προβολής του πολιτιστικού αγαθού.

Οι δυνάµεις της ελεύθερης αγοράς για διαµόρφωση των τιµών στα τοπικά, πε-

ριφερειακά και παγκόσµια συστήµατα οικονοµικής πολιτικής του πολιτισµού.

Συµπερασµατικά, η τιµολόγηση των πολιτιστικών αγαθών είναι σκόπιµο να προ-

ριστές που τη διαµορφώνουν εξετάσουν και αναλύσουν:

• Τις οικονοµικές συνθήκες που επηρεάζουν τα εισοδήµατα των πολιτών/επι-

σκεπτών/καταναλωτών στο παγκόσµιο οικονοµικό γίγνεσθαι.

µικές, θεσµικές, κοινωνικές, πολιτισµικές, τεχνολογικές και πολιτικές συνθήκες

του κοινωνικού ιστού, όπως το θεσµικό πλαίσιο για την ανάπτυξη της ανταγω-

νιστικότητας στην αγορά των πολιτιστικών βιοµηχανιών, τη φορολογική πολι-

• Τις συνθήκες οργάνωσης και διαχείρισης των οικονοµικών πόρων στις πολιτι-

σµικές µονάδες.


• τη δυνατότητα και επιθυµία του πολίτη/επισκέπτη/καταναλωτή να πληρώσει

Ειδικότερα, στις οικονοµικές µονάδες των πολιτιστικών οργανισµών η

παράγοντες που επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά την τιµολόγηση των πολιτιστικών

σαρµόζεται στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, εφόσον οι οικονοµικοί διαχει-

τική, το νοµοθετικό πλαίσιο για τις πολιτιστικές χορηγίες κ.ά.

αγαθών, όπως (Γκαντζιάς, υπο έκδοση, culturaleconomics.info):

τιµολόγηση προσδιορίζεται από (Γκαντζιάς υπο έκδοση, cuturaleconomics.info) :

σύνθεσης.

• Το εξωτερικό περιβάλλον της αγοράς των πολιτισµικών µονάδων, π.χ. οικονο-

11..55 HH ΔΔιιααχχεείίρριισσηη ΟΟιικκοοννοομμιικκώώνν ΠΠόόρρωωνν σσττιιςς ΠΠοολλιιττιισσμμιικκέέςς ΜΜοοννάάδδεεςς

Η διαχείριση των οικονοµικών πόρων στις πολιτισµικές µονάδες προσδιορίζεται

Η οργάνωση, ο σχεδιασµός και ο προγραµµατισµός συνθέτουν ένα συγκεκριµέ-

νο πλαίσιο λειτουργίας της οικονοµικής διαχείρισης, το οποίο εν µέρει επηρεάζει

και τη γενικότερη λειτουργία του διοικητικού συστήµατος της πολιτισµικής µο-

νάδας. Ειδικότερα, η οργάνωση των διαδικασιών οικονοµικής διαχείρισης τόσο

από την εξειδίκευση, την ικανότητα και την εµπειρία που διαθέτουν τα στελέχη

διαχείρισης της πολιτισµικής µονάδας.

Οι οικονοµικοί διαχειριστές λειτουργούν µε βάση συγκεκριµένα οικονοµικά προ-

γράµµατα τα οποία αποσκοπούν στη βελτίωση της οικονοµικής διαχείρισης των

πολιτισµικών µονάδων. Η έρευνα «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτιστική Πολι-

τική» επισηµαίνει ότι το µεγαλύτερο σφάλµα που διαπράττουν οι διαχειριστές οι-

της έλλειψης πληροφοριών και ειδήσεων τόσο για τις συνθήκες που επηρεάζουν

χνολογίας, αδυνατούν να διαχειριστούν αποτελεσµατικά και αποδοτικά τα διαθέ-

σιµα κεφάλαια και τους πόρους της πολιτισµικής µονάδας τους. Για παράδειγµα,

φόρηση για τις οικονοµικές επιπτώσεις της ψηφιακής τεχνολογίας και τη σηµα-

στικές χορηγίες, µε αποτέλεσµα να αποτυγχάνει να εκµεταλλευτεί µε τον καλύ-

τερο δυνατό τρόπο τις οικονοµικές επιπτώσεις των πρόσφατων αλλαγών. Στην

κοινωνία των πληροφοριών και της γνώσης αρκετές φορές οι οικονοµικοί διαχει-

για τις οικονοµικές συνθήκες της παγκόσµιας αγοράς των πολιτιστικών αγαθών,

αδυνατούν να εξετάσουν και να αναλύσουν τόσο τις νέες τεχνολογικές συνθή-

κες και το νοµοθετικό πλαίσιο διαµόρφωσης της αγοράς των πολιτιστικών αγα-

συνθήκες διαµόρφωσης του ανταγωνισµού στην τοπική, περιφερειακή και παγ-

κόσµια αγορά.

Η οικονοµική διαχείριση στο περιβάλλον των πολιτισµικών µονάδων έχει ως


µε βάση τους βασικούς παράγοντες λειτουργίας της οικονοµικής διαχείρισής τους.

των διαθέσιµων κεφαλαίων όσο και των χρηµατοοικονοµικών πόρων εξαρτάται

κονοµικών πόρων στις πολιτισµικές µονάδες οφείλεται στο γεγονός ότι, εξαιτίας

θεσµικού πλαισίου για τα πολιτιστικά αγαθά, π.χ. το Ν. 3527/2007 για τις πολιτι-

ριστές των πολιτισµικών µονάδων, εξαιτίας της µη έγκαιρης πληροφόρησής τους

θών όσο και τις οικονοµικές και πολιτισµικές κρίσεις, οι οποίες προσδιορίζουν τις

στόχο τη µεγιστοποίηση της οικονοµικής απόδοσης και την αποτελεσµατικότερη

αξιοποίηση των περιουσιακών της στοιχείων και οικονοµικών απαιτήσεών της. Η αξιο-

ο οικονοµικός διαχειριστής ενός µουσείου - µην έχοντας την κατάλληλη πληρο-

σία της χορηγίας - αδυνατεί να κατανοήσει και να αναλύσει τις νέες αλλαγές του

την αγορά των πολιτιστικών αγαθών όσο και των πρόσφατων εξελίξεων της τε-

ποίηση και η σωστή κατανοµή των οικονοµικών πόρων των πολιτισµικών µονά-

δυνατότητα αποδοτικών συστηµάτων λήψης αποφάσεων. Για παράδειγµα, τα

συστήµατα έγκαιρης λήψης αποφάσεων συµβάλλουν στην αποτελεσµατική αξιο-

λόγηση των εναλλακτικών µορφών επενδύσεων.

11..55..11 ΔΔιιααχχεείίρριισσηη κκααιι ΑΑξξιιοοπποοίίηησσηη οοιικκοοννοομμιικκώώνν ππόόρρωωννκκααιι κκεεφφααλλααίίωωνν σσττιιςς πποολλιιττιισσμμιικκέέςς μμοοννάάδδεεςς

βλέψεων των ρυθµών ανάπτυξης της αγοράς καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολη, διό-

τι όλα τα έσοδα και οι δαπάνες που εκτιµούνται ως το αποτέλεσµα µιας συγκε-

κριµένης επένδυσης, εκφράζονται σε σταθερές τιµές, µη λαµβάνοντας υπόψη τους

αστάθµητους παράγοντες των αλλαγών της αγοράς. ∆ηλαδή τα έσοδα και οι δα-

πάνες µιας οικονοµικής µονάδας ενός πολιτιστικού οργανισµού αντιπροσωπεύουν

την ίδια αγοραστική δύναµη, καθόσον ο κύριος στόχος της µονάδας είναι η αύ-

ξηση των πραγµατικών κερδών της. Για παράδειγµα, όταν µια επένδυση επηρεά-

ζεται µόνο από τις δαπάνες της πολιτισµικής µονάδας και όχι και από τα έσοδά της,

λόγω πληθωρισµού περίπου µε τον ίδιο ρυθµό. Η οικονοµική πολιτική των πολι-

τισµικών µονάδων σε περιόδους οικονοµικών κρίσεων επηρεάζεται από:

περιβάλλον της πολιτισµικής µονάδας.

Σύµφωνα µε την οικονοµική επιστήµη, η αξιοποίηση των κεφαλαίων και των

οικονοµικών πόρων µιας οικονοµικής µονάδας ενός πολιτιστικού οργανισµού, η

της στην αγορά των πολιτιστικών αγαθών. Για παράδειγµα, το πρώτο βήµα για

τη σωστή «εκµετάλλευση» και την αξιοποίηση των διαθέσιµων κεφαλαίων και των

χρηµατικών πόρων της οικονοµικής µονάδας ενός πολιτιστικού οργανισµού είναι:

• η καταγραφή των υπαρχουσών οικονοµικών δυνατοτήτων της οικονοµικής µο-

νάδας,


• Τις διαδικασίες παραγωγής των πολιτιστικών αγαθών (υπηρεσιών και προϊόντων).

οποία εξαρτάται και από το σχεδιασµό της τιµολογιακής της πολιτικής, επηρεά-

ζει τη βιωσιµότητά της, την οικονοµική της ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητά

δων είναι µια πολυσύνθετη και πολυδιάστατη διαδικασία, η οποία προϋποθέτει τη

Στην εποχή των οικονοµικών και πολιτισµικών κρίσεων, η πραγµατοποίηση προ-

ο πληθωρισµός µπορεί να αγνοηθεί, εάν όλες οι δαπάνες αναµένεται να αυξηθούν

• Τον βαθµό διείσδυσης της ψηφιακής τεχνολογίας στο εσωτερικό και εξωτερικό

• Την πολιτισµική ιδιαιτερότητα της τοποθεσίας όπου βρίσκεται η πολιτισµική µονάδα.

• Τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά.

τουργία και την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της οικονοµικής µονάδας του

πολιτιστικού οργανισµού και

• ο οικονοµικός σχεδιασµός και προγραµµατισµός υλοποίησης και επίτευξης των

σχεδίων της οικονοµικής ανάπτυξης της πολιτισµικής µονάδας.

Ειδικότερα, κατά τη διαδικασία αξιοποίησης κεφαλαίων ενός πολιτιστικού ορ-

γανισµού είναι σκόπιµο οι οικονοµικοί διαχειριστές να διαχωρίσουν τις διαφορε-

νόν να είναι πιο αποτελεσµατικά και αποδοτικά για την οικονοµική ανάπτυξη της

σηµαντικό παράγοντα των επιλογών που έχουν οι οικονοµικοί διαχειριστές να δια-

χειρίζονται τους πόρους µιας πολιτισµικής µονάδας στα πλαίσια διαµόρφωσης, δια-

λογισµός του κόστους κεφαλαίου είναι σηµαντικός διότι:

βάλλει στην ορθολογική και αποτελεσµατική διαχείριση του προϋπολογισµού

• Οι πληροφορίες για το κόστος κεφαλαίου µιας πολιτισµικής µονάδας παρέχουν

τη δυνατότητα στους οικονοµικούς διαχειριστές να έχουν σαφέστερη γνώση

της χρηµατοοικονοµικής ροής ώστε να λαµβάνουν αποφάσεις µε πιο γρήγορες

διαδικασίες.

χείριση των πολιτισµικών µονάδων. Για παράδειγµα, µια οικονοµική παράµετρος εί-

ναι το Συνολικό Σταθερό Κόστος (ΣΣΚ) των πολιτιστικών αγαθών (π.χ. ενοίκια,

δοση και την αποτελεσµατικότητα των λειτουργιών της πολιτισµικής µονάδας. Ει-

δικότερα, το συνολικό σταθερό κόστος δεν µεταβάλλεται αν µια πολιτισµική µονά-

• να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες που σχετίζονται άµεσα ή έµµεσα µε τους

οικονοµικούς πόρους που διαθέτει η πολιτισµική µονάδα,


• η εύρεση των αναγκαίων και των συµπληρωµατικών κεφαλαίων για τη λει-

χείρισης και λειτουργίας των µηχανισµών χρηµατοδότησής της. Ειδικότερα, ο υπο-

• Η ακριβής εκτίµηση του κόστους κεφαλαίου µιας πολιτισµικής µονάδας συµ-

και των επενδύσεών της.

µισθοί εργαζοµένων, εξοπλισµός, δάνεια), το οποίο είναι ανεξάρτητο από την από-

µιας πολιτισµικής µονάδας είναι σκόπιµο οι οικονοµικοί διαχειριστές:

• να καταγράψουν µε ακρίβεια τους διαθέσιµους οικονοµικούς πόρους,

τικές µορφές κεφαλαίων (π.χ. ίδια κεφάλαια, επιχορηγήσεις, δωρεές, δάνεια, χο-

πολιτισµικής µονάδας. Στην οικονοµική επιστήµη, το κόστος κεφαλαίου αποτελεί

χουν διαφορετικές οικονοµικές παράµετροι οι οποίες επηρεάζουν την οικονοµική δια-

Σύµφωνα µε την έρευνα «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτιστική Πολιτική», υπάρ-

δα (π.χ. µουσείο) λειτουργεί ή δεν λειτουργεί. Επίσης, µε βάση την αναφερόµενη έρευ-

να, για να πραγµατοποιηθούν η διαχείριση και η αξιοποίηση των οικονοµικών πόρων

και, αν χρειαστεί, να προτείνουν εναλλακτικά οικονοµικά προγράµµατα που πιθα-

ρηγίες κ.ά.) ώστε να έχουν τη δυνατότητα να υπολογίσουν το κόστος κεφαλαίου

• να προσδιορίσουν τις δυνατότητες που παρέχουν οι διαθέσιµοι οικονοµικοί πό-

ροι στην πολιτισµική µονάδα για να είναι βιώσιµη και να έχει προοπτικές ανά-

• να σχεδιάσουν και προγραµµατίσουν τη διαχείριση των οικονοµικών πόρων για

• να αξιολογήσουν την εφαρµογή και την υλοποίηση της διαχείρισης των οικο-

νοµικών πόρων και στη συνέχεια να ελέγξουν τις νέες πληροφορίες και συν-

θήκες ώστε, αν χρειαστεί, να ανασχηµατίζουν τον οικονοµικό προγραµµατισµό

για τη διαχείριση των οικονοµικών πόρων της πολιτισµικής µονάδας.

Επιπροσθέτως, οι οικονοµικοί διαχειριστές είναι σκόπιµο να διαµορφώσουν τη

χρηµατοδοτική πολιτική της πολιτισµικής µονάδας µε τη βοήθεια του χρηµατοοι-

Περαιτέρω, στην έρευνα «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτιστική Πολιτική»,

προτείνονται τρία παράλληλα επίπεδα στα οποία είναι σκόπιµο να λειτουργούν οι

οικονοµικοί διαχειριστές για να αξιοποιήσουν µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους

οικονοµικούς πόρους των πολιτισµικών µονάδων. Τα επίπεδα αυτά είναι:

κοί διαχειριστές είναι σκόπιµο να εξετάζουν το µέγεθος του πληθωρισµού, τις

• το επίπεδο διαχείρισης οικονοµικών πληροφοριών και ειδήσεων στο οποίο εκτι-

νονται από τις διαθέσιµες πηγές πληροφόρησης για τις επερχόµενες αλλαγές

εναλλακτικά σχέδια οικονοµικού προγραµµατισµού για την προσαρµογή της

πολιτισµικής µονάδας στα νέα δεδοµένα.

• το επίπεδο εφαρµογής και υλοποίησης των οικονοµικών προγραµµάτων για τη


πτυξης,

ανάπτυξης της πολιτισµικής µονάδας,

την περαιτέρω ανάπτυξη της πολιτισµικής µονάδας,

κονοµικού της πλάνου, το οποίο:

• να αναζητήσουν συµπληρωµατικούς και εναλλακτικούς οικονοµικούς πόρους

νάδας (π.χ. συνολικό σταθερό κόστος, συνολικό µεταβλητό κόστος κ.ά.).

• ∆ιαχωρίζει τις διαφορετικές µορφές κόστους λειτουργίας της πολιτισµικής µο-

• Υπολογίζει τις διάφορες µορφές κόστους λειτουργίας των πολιτισµικών µονάδων.

• ∆ιαµορφώνει τον προϋπολογισµό της πολιτισµικής µονάδας.

λειτουργικές δαπάνες, τους στόχους που θέλουν να θέσουν κ.ά.

και ο προϋπολογισµός της πολιτισµικής µονάδας. Για παράδειγµα, οι οικονοµι-

µώνται οι νέες συνθήκες της παγκόσµιας αγοράς των πολιτιστικών αγαθών.

και τις τάσεις της αγοράς, ώστε να είναι σε θέση να αναλύουν και να προτείνουν

• το επίπεδο της οικονοµικής διαχείρισης στο οποίο διαµορφώνονται ο σχεδιασµός

Κατά το επίπεδο αυτό, οι οικονοµικοί διαχειριστές είναι σκόπιµο να ενηµερώ-

διαχείριση των οικονοµικών πόρων και κεφαλαίων της πολιτισµικής µονάδας.

Τέλος, µε την αναφερόµενη έρευνα, επισηµαίνεται ότι οι οικονοµικοί διαχειρι-

• Νέες εργασιακές σχέσεις που διαµορφώνονται στο τοπικό, περιφερειακό και

παγκόσµιο περιβάλλον παραγωγής πολιτιστικών αγαθών.

• Φορολογικές ρυθµίσεις που σχετίζονται µε τις δύο µορφές φορολογικής πολι-

τικής στο περιβάλλον του πολιτισµού και των χορηγιών (π.χ. Πολιτική της

• Νέες τεχνολογίες για την αποτελεσµατικότερη διαχείριση των πόρων και κε-

φαλαίων που διαθέτουν οι πολιτισµικές µονάδες.

Συµπερασµατικά, οι αναφερόµενοι παράγοντες διαχείρισης των οικονοµικών

πόρων είναι σκόπιµο να εξεταστούν σε συνδυασµό µε την ανάλυση της διαχείρι-

σης των κεφαλαίων και πόρων των οικονοµικών µονάδων του κεφαλαίου 3 στον

Τόµο Α «Οικονοµική ∆ιαχείριση». Ειδικότερα, στο κεφάλαιο 3 παρουσιάζονται

στοιχεία για την αξία µιας οικονοµικής µονάδας, τον προσδιορισµό του επιτοκίου

και τη διαχείριση των χρηµατοοικονοµικών πόρων, την κίνηση των κεφαλαίων και


τα επιµέρους οικονοµικά τµήµατα της διοίκησης των πολιτισµικών µονάδων.

κής µονάδας, είναι σκόπιµο να εξετάσουν και να αναλύσουν τις:

στές για να αξιοποιήσουν µε επιτυχία τους οικονοµικούς πόρους µιας πολιτισµι-

τερες πληροφορίες στο Κορρές, 2002, σ. 85-131).

Στο επίπεδο αυτό, γίνεται η πρακτική εφαρµογή της οικονοµικής διαχείρισης από

Φορολογικής ∆ιαφυγής και Πολιτική της Φορολογικής Απαλλαγής).

τις οικονοµικές συνθήκες διαχείρισης της οικονοµικής µονάδας (βλέπε περισσό-

ππεερριιββάάλλλλοονν ττηηςς οοιικκοοννοομμίίααςς ττοουυ πποολλιιττιισσμμοούύ

Η οικονοµική διαχείριση στο περιβάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού εξετά-

ζεται και αναλύεται µε βάση την παραγωγή των πολιτιστικών αγαθών, τις πολιτι-

σφοράς και της ζήτησης των πολιτιστικών αγαθών, τις διαστάσεις της τιµολόγησης

των πολιτιστικών αγαθών και τη διαχείριση των οικονοµικών πόρων στις πολιτι-

σµικές µονάδες. Σύµφωνα µε τις πρόσφατες έρευνες και µελέτες για την οικονο-

ται και αναλύεται µε βάση το επιστηµονικό πεδίο της οικονοµίας του πολιτισµού,

το οποίο εν µέρει προσδιορίζεται και από την οικονοµική ανάλυση των πολιτισµι-

κών και οικονοµικών ιδιαιτεροτήτων των πολιτιστικών αγαθών (προϊόντων και υπη-

φαινόµενο το συγκεκριµένο έργο τέχνης να αποτιµάται χρηµατικά µε µοναδικό κρι-

τήριο την «εξουσία» οικονοµικής ισχύος που προσδίδει στον ιδιοκτήτη του, διότι

Η τιµολογιακή πολιτική και η διαχείριση στο περιβάλλον της οικονοµίας του πο-

της προσφοράς και ζήτησης των αγαθών στις πολιτισµικές µονάδες είναι διαφο-

µός των πολιτιστικών δραστηριοτήτων (π.χ. εικαστικές εκθέσεις) που παρέχεται

αριθµό των πολιτών/επισκεπτών.

στικών αγαθών. Η τιµολόγηση των πολιτιστικών αγαθών εξασφαλίζει την αποδο-

ρη προώθησή τους. Η έρευνα «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτιστική Πολιτική»


11..66 ΕΕππίίλλοογγοοςς:: ΗΗ οοιικκοοννοομμιικκήή δδιιααχχεείίρριισσηη σσττοο

µία και τον πολιτισµό, η οικονοµική διαχείριση στις πολιτισµικές µονάδες εξετάζε-

στη νοοτροπία του νεοπλουτισµού και ευκαιριακού κέρδους, η οποία οδηγεί στο

ρεσιών). Για παράδειγµα, κατά την εκτίµηση και αξιολόγηση ενός έργου τέχνης τού

εξαιτίας της τιµής του απευθύνεται σε λίγους και εκλεκτούς πολίτες/καταναλω-

τές, οι οποίοι διαθέτουν την οικονοµική ρευστότητα για να το αποκτήσουν.

λιτιστικών αγαθών, οι οποίες καθορίζουν και το ρόλο της προσφοράς και της ζή-

τηση των πολιτιστικών αγαθών (προϊόντων και υπηρεσιών). Ειδικότερα, ο ρόλος

στικών αγαθών δεν ισχύει ο κανόνας ότι η προσφορά εξαρτάται από τη ζήτηση

από µία πολιτισµική µονάδα δεν επηρεάζεται από τον αριθµό των πολιτών/επι-

σφορά και ζήτηση των πολιτιστικών αγαθών όσο και την τιµολόγηση των πολιτι-

σµικές και οικονοµικές ιδιαιτερότητες των πολιτιστικών αγαθών, τον ρόλο της προ-

προσδίδεται µία ιδιαίτερα αυξηµένη-απαγορευτική τιµή, στηριζόµενη ουσιαστικά

λιτισµού επηρεάζονται από τις πολιτισµικές και οικονοµικές ιδιαιτερότητες των πο-

ρετικός απ’ ότι στις άλλες µορφές αγοράς, δηλαδή στην περίπτωση των πολιτι-

αλλά - αντιθέτως - η ζήτηση επηρεάζεται από την προσφορά. Για παράδειγµα ο αριθ-

σκεπτών της, αλλά αντίθετα η ποσότητα και η ποιότητα των πολιτιστικών δραστη-

ριοτήτων (π.χ. εικαστικές εκθέσεις) που προσφέρονται είναι αυτές που καθορίζούν τον

Στον 21ό αιώνα, οι συνθήκες της αγοράς επηρεάζουν σηµαντικά τόσο την προ-

τική λειτουργία της πολιτισµικής µονάδας, συµβάλλοντας στην αποτελεσµατικότε-

επισηµαίνει ότι τα βασικά σηµεία τα οποία συµβάλλουν στην αποτελεσµατικότερη

διαµόρφωση της τιµολογιακής πολιτικής των πολιτισµικών µονάδων είναι:

µο να προσδιορίζεται από τα παρακάτω στάδια, τα οποία είναι:

• προσδιορισµός παραγόντων ζήτησης (π.χ. αρνητική ζήτηση, ικανοποιητική ζή-

• συγκριτική αξιοποίηση των διαφορετικών τιµών του πολιτιστικού αγαθού στην

σχέση µε τις οικονοµικές, κοινωνικές, πολιτικές, θεσµικές και πολιτισµικές εξε-

λίξεις της τοπικής, περιφερειακής και παγκόσµιας αγοράς.

Συµπερασµατικά, η οικονοµική διαχείριση στο περιβάλλον των πολιτισµικών

απαιτήσεων. Η αξιοποίηση και η σωστή κατανοµή των οικονοµικών πόρων των

προϋποθέτει τη δυνατότητα αποδοτικών συστηµάτων λήψης αποφάσεων. Επίσης,

η παραγωγή, προσφορά, ζήτηση και τιµολόγηση των πολιτιστικών αγαθών δια-

µορφώνουν τις απαραίτητες συνθήκες για την οικονοµική ανάπτυξη των πολιτι-

σµικών µονάδων. Η έρευνα «Πολιτισµός. Οικονοµία και Πολιτιστική Πολιτική» επι-

σηµαίνει ότι οι οικονοµικοί διαχειριστές στο περιβάλλον της οικονοµίας του πολι-

• τα λειτουργικά κόστη των πολιτισµικών µονάδων,

υπολογίζεται µε βάση το κόστος διασφάλισης και εξασφάλισης του γενικού

(δηµόσιου) συµφέροντος.


• ο αριθµός και το κόστος των επισκεπτών,

• το κόστος της τεχνολογικής αναβάθµισης τους,

• το µέγεθος του πληθωρισµού,

• οι επιπτώσεις των αυξοµειώσεων των τιµών,

από τη γενικότερη οικονοµική πολιτική των πολιτισµικών µονάδων είναι σκόπι-

• επιλογή στόχου τιµολόγησης,

τηση κ.ά.),

• αξιολόγηση κόστους,

αγορά,

• το γενικό κόστος επίτευξης των στόχων τους, το οποίο είναι σκόπιµο να

Στις πολιτισµικές µονάδες, η διαδικασία της τιµολόγησης η οποία επηρεάζεται

• κατανόηση των συνθηκών διαµόρφωσης της τιµής του πολιτιστικού αγαθού σε

µονάδων έχει ως στόχο τη µεγιστοποίηση της οικονοµικής απόδοσης και την

αποτελεσµατικότερη αξιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων και οικονοµικών

πολιτισµικών µονάδων είναι µια πολυσύνθετη και πολυδιάστατη διαδικασία, η οποία

σφορά, τη ζήτηση, την τιµολόγηση και τη διαχείριση των οικονοµικών πόρων στις

• το πεδίο παραγωγής πολιτιστικών αγαθών – εξέταση των διαδικασιών παρα-

• το πεδίο διαµόρφωσης των πολιτισµικών ιδιαιτεροτήτων της προσφοράς και

• το πεδίο τιµολόγησης και αξιοποίησης πόρων – διαστάσεις τιµολόγησης, στά-

Εɟωτήσεις - Ασκήσεις (Ⱦεűαɚαɑɞɡ 1):

των çπɞɚιτιστικών αɔαɗώνè και αναɚɨστε τη σηɛασɑα τɞɡς ɔια την ɞικɞνɞɛική διαɢεɑɟιση

των πɞɚιτιστικών αɔαɗών (πɟɞɥɧντων και ɡπηɟεσιών) στην επɞɢή των πɞɚιτισɛικών και

την ɞικɞνɞɛική πɞɚιτική τɤν πɞɚιτισɛικɩν ɛɞνάδɤν στην επɞɢή τɤν πɞɚιτισɛικɩν και

2. Ʉɞιɞι εɑναι ɞι παɟάɔɞντες πɞɡ επηɟεάɕɞɡν τις διαδικασɑες παɟαɔωɔής και ανάπτɡɝης

πɞɚιτιστικɩν αɔαɗɩν (πɟɞɥɧντɤν και ɡπηɟεσιɩν) στην επɞɢή τηɠ κɞινɤνɑαɠ τɤν πɚηɟɞűɞɟιɩν

5. Ʉɞια εɑναι τα στάδια τιɛɞɚɧɔησηɠ και τιɛɞɚɞɔιακήɠ πɞɚιτικήɠ στιɠ πɞɚιτισɛικɏɠ ɛɞνάδεɠ;

7. ɇι εɑναι σκɧπιɛɞ να εɝετάσɞɡν και να αναɚɨσɞɡν ɞι ɞικɞνɞɛικɞɑ διαɢειɟιστɏɠ ɔια να σɢεδιάσɞɡν

1. Ʉɟɞσδιɞɟɑστε τις ɏννɞιες τɞɡ çπɞɚιτισɛɞɨè, τɞɡ çπɞɚιτισɛικɞɨè τɞɡ çπɞɚιτιστικɞɨè και


κά πεδία διοίκησης, τα οποία είναι:

δια τιµολόγησης των πολιτιστικών αγαθών, επίπεδα αξιοποίησης οικονοµικών

πόρων κ.ά.

ɛε τɞν καɚɨτεɟɞ δɡνατɧ τɟɧπɞ τɞɡɠ ɞικɞνɞɛικɞɨɠ πɧɟɞɡɠ τɤν πɞɚιτισɛικɩν ɛɞνάδɤν;6. Ʉɞια εɑναι τα επɑπεδα ɚειτɞɡɟɔɑαɠ τɤν ɞικɞνɞɛικɩν διαɢειɟιστɩν ɔια να αɝιɞπɞιήσɞɡν

τισµού - για να αξιοποιήσουν µε τον καλύτερο δυνατό την παραγωγή, την προ-

πολιτισµικές µονάδες - είναι σκόπιµο να λειτουργούν στα τρία παράλληλα δυναµι-

γωγής, υπολογισµός της παραγωγής των πολιτιστικών αγαθών κ.ά.

της ζήτησης στα πολιτιστικά αγαθά, καµπύλη προσφοράς και ζήτησης κ.ά..

3. Εɝετάστε τɞɡɠ παɟάɔɞντεɠ πɞɡ πɟɞσδιɞɟɑɕɞɡν την πɟɞσűɞɟά και τη ɕήτηση τɤν πɞɚιτιστικɩν

4. Ʉɩɠ ɞι ɞικɞνɞɛικɞɑ διαɢειɟιστɏɠ διαɛɞɟűɩνɞɡν την τιɛɞɚɞɔιακή και τη ɢɟηɛατɞδɞτική πɞɚιτική

των πɞɚιτισɛικών ɛɞνάδων. (Ενδεικτική απάντηση: σ. 16-18.)

ɞικɞνɞɛικών κɟɑσεων; (Ενδεικτική απαντηση: σ. 19-22.)

και τηɠ ɔνɩσηɠ. (Ενδεικτική απάντηση: σ. 23-26.)

ɛιαɠ πɞɚιτισɛικήɠ ɛɞνάδαɠ; (Ενδεικτική απάντηση: σ. 28-34.)

(Ενδεικτική απάντηση: σ. 28-30.)


ɞικɞνɞɛικɩν κɟɑσεɤν; (Ενδεικτική απάντηση: σ. 32 και σ. 36-38.)

22.. ΟΟιικκοοννοομμιικκήή ΑΑννάάππττυυξξηη κκααιι ΠΠρροογγρρααμμμμααττιισσμμόόςς

22..11 ΕΕιισσααγγωωγγήή:: ΟΟιικκοοννοομμιικκόόςς ΠΠρροογγρρααμμμμααττιισσμμόόςς ωωςς ππααρράάγγοοννττααςς ααννάάππττυυξξηηςςσσττιιςς πποολλιιττιισσμμιικκέέςς μμοοννάάδδεεςς

Στο ψηφιακό περιβάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού, οι οικονοµικοί δια-

χειριστές των πολιτισµικών µονάδων διαµορφώνουν τον οικονοµικό προγραµ-

µατισµό για την ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων, λαµβάνοντας υπόψη τις

νέες τεχνολογίες όσο και τις συνθήκες της παγκόσµιας αγοράς του πολιτισµού.

Οι πολιτισµικές µονάδες λειτουργούν ως δυναµικά συστήµατα παραγωγής, δια-

χείρισης και προώθησης των πολιτιστικών αγαθών. Οι οικονοµικοί διαχειριστές

των πολιτισµικών µονάδων ανασυγκροτούν τα παραδοσιακά συστήµατα διοίκη-

προγραµµατισµού τους.

Οι πολιτισµικές µονάδες, ως κερδοσκοπικές και µη κερδοσκοπικές µονάδες

παραγωγής πολιτιστικών αγαθών, αποτελούν σηµαντικούς πόλους ανάπτυξης της

οικονοµίας σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσµιο επίπεδο. Η οικονοµική ανά-

κτες διαµόρφωσης του οικονοµικού προγραµµατισµού µιας πολιτισµικής µονάδας.

Για παράδειγµα, οι οικονοµικές µονάδες των µουσείων είναι σκόπιµο να υιοθετούν

µεθόδους διαµόρφωσης του οικονοµικού προγραµµατισµού οι οποίες καθορίζον-

ται από τους δείκτες της παραγωγικότητας, της βιωσιµότητας, της αποτελεσµατι-

κότητας και της αποδοτικότητας του µουσείου.

Στο κεφάλαιο 2 «Οικονοµική Ανάπτυξη και Προγραµµατισµός στις Πολιτισµικές

νοµική ανάπτυξη στο παγκόσµιο περιβάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού. Ει-

σσττιιςς ΠΠοολλιιττιισσμμιικκέέςς ΜΜοοννάάδδεεςς

σής τους ώστε να υιοθετήσουν τις νέες µεθόδους διαµόρφωσης του οικονοµικού

πτυξη και η αξιοποίηση των πολιτιστικών αγαθών εξαρτώνται εν µέρει από τους δεί-

Μονάδες» εξετάζονται συνοπτικά και περιεκτικά η πολιτιστική πολιτική και η οικο-

δικότερα, αναλύονται η πολιτιστική πολιτική, τα πολιτιστικά αγαθά και ο οικονοµι-

κός προγραµµατισµός σε σχέση µε την οικονοµική ανάπτυξη των πολιτισµικών µο-

νάδων και ειδικότερα µε την ενεργοποίηση θέσεων εργασίας στις πολιτισµικές µο-

νάδες. Επιπροσθέτως, εισάγονται οι παράγοντες και οι δείκτες που συµβάλλουν

στη διαµόρφωση του οικονοµικού προγραµµατισµού µιας πολιτισµικής µονάδας.

Τέλος, αναφέρονται τα επιστηµονικά εργαλεία ανάλυσης του οικονοµικού προ-

γραµµατισµού (π.χ. το νεκρό σηµείο και οι αριθµοδείκτες) στις οικονοµικές µο-

νάδες των πολιτιστικών οργανισµών.


τισµού στις πολιτισµικές µονάδες (π.χ. παράγοντες και δείκτες διαµόρφωσης

την οικονοµική ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων στο περιβάλλον της οι-

― προσδιορίζετε τους στόχους διαµόρφωσης του οικονοµικού σχεδιασµού και

λιτική και την οικονοµική ανάπτυξη των πολιτιστικών αγαθών.

• Οικονοµική Ανάπτυξη και Πολιτιστική Πολιτική

• Οικονοµικός Προγραµµατισµός και Πολιτισµικές Μονάδες

• Παράγοντες και ∆είκτες διαµόρφωσης του Οικονοµικού Προγραµµατισµού

• Νεκρό Σηµείο και Αριθµοδείκτες στις οικονοµικές µονάδες

― αναγνωρίζετε τα επιστηµονικά εργαλεία ανάλυσης του οικονοµικού προγραµµα-

στις πολιτισµικές µονάδες καθώς και τον ρόλο των νέων τεχνολογιών για την

― εκτιµάτε τη σηµασία του οικονοµικού σχεδιασµού και προγραµµατισµού

― περιγράφετε τις διαδικασίες του οικονοµικού σχεδιασµού και προγραµµατισµού για

οικονοµική ανάπτυξη των πολιτιστικών αγαθών (προϊόντων και υπηρεσιών)



οικονοµικού προγραµµατισµού, νεκρό σηµείο και αριθµοδείκτες κ.ά.)

κονοµίας του πολιτισµού

στην εποχή των πολιτισµικών και οικονοµικών κρίσεων

προγραµµατισµού µιας πολιτισµικής µονάδας σε σχέση µε την πολιτιστική πο-


22..22 ΟΟιικκοοννοομμιικκήή ΑΑννάάππττυυξξηη κκααιι ΠΠοολλιιττιισσμμιικκέέςς ΜΜοοννάάδδεεςς

Στην κοινωνία των πληροφοριών και της γνώσης, ένα κρατικό θέατρο, ένα δη-

µοτικό πολιτιστικό κέντρο, ένα µουσείο, ένας µη κερδοσκοπικός οργανισµός

παραγωγής πολιτιστικών δραστηριοτήτων κ.ά. αποτελούν τους φορείς παραγω-

πτύσσονται και λειτουργούν ως δυναµικά συστήµατα πολιτισµικών µονάδων. Οι

νέες συνθήκες της οικονοµικής ανάπτυξης και των νέων τεχνολογιών επηρεά-

ναµικά πεδία ψηφιακής µετάλλαξης για τα πολιτιστικά αγαθά στην εποχή της ψη-

φιο-επικοινωνιακής παγκοσµιοποίησης. Για παράδειγµα, οι πολιτισµικές µονά-

δες ως κερδοσκοπικές και µη κερδοσκοπικές µονάδες παραγωγής συµβάλλουν

σηµαντικά στην οικονοµική ανάπτυξη και στην αύξηση των εσόδων του κρά-

• Ενεργοποιούν θέσεις εργασίας – π.χ. αύξηση της απασχόλησης για τον πολιτι-

σµό.

• Συντελούν στη δηµιουργία πολιτιστικών δραστηριοτήτων, οι οποίες παρέχουν

έµµεσα οικονοµική ενίσχυση σε άλλες µορφές αγορών (π.χ. στα ξενοδοχεία,

22..22..11 ΠΠοολλιιττιισσττιικκήή ΠΠοολλιιττιικκήή,, ΠΠοολλιιττιισσμμιικκέέςς ΜΜοοννάάδδεεςς

Η πολιτιστική πολιτική στο περιβάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού συντε-

λιτιστικών αγαθών στις διάφορες χώρες του κόσµου. Η πολιτιστική πολιτική, οι

πολιτισµικές µονάδες και τα πολιτιστικά αγαθά αποτελούν σηµαντικές παραµέ-

τρους για την οικονοµική ανάπτυξη και την ενεργοποίηση θέσεων εργασίας στο


γής και διαχείρισης των πολιτιστικών αγαθών, οι οποίοι δραστηριοποιούνται, ανα-

τους, εφόσον:

• Παράγουν πολιτιστικά αγαθά (προϊόντα και υπηρεσίες).

• Παρέχουν συµβόλαια υπηρεσιών πολιτισµού.

στα εµπορικά καταστήµατα, στους χώρους στάθµευσης αυτοκινήτων κ.ά.).

λεί στη βιωσιµότητα και εξέλιξη τόσο των πολιτισµικών µονάδων όσο και των πο-

• Επενδύουν σε αναβάθµιση του τεχνολογικού εξοπλισµού, των υποδοµών, κ.ά.

ζουν τα παραδοσιακά συστήµατα των πολιτισµικών µονάδων, συνθέτοντας δυ-

ππεερριιββάάλλλλοονν ττηηςς οοιικκοοννοομμίίααςς ττοουυ πποολλιιττιισσμμοούύκκααιι ΠΠοολλιιττιισσττιικκάά ΑΑγγααθθάά σσττοο ππααγγκκόόσσμμιιοο

perity III: The Economic Impact of Nonprofit Arts and Culture Organizations

τάξης των 166,2 δισ. δολ. στις ΗΠΑ, συντελώντας παράλληλα στην ανάπτυξη

δολαρίων από τις τοπικές φορολογίες , έσοδα 9,1 δισ. δολαρίων από τις φορολο-

γίες των Πολιτειών και έσοδα 12,6 δισ. δολαρίων από την οµοσπονδιακή φορο-

λογία. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία τα οποία να µας

δίνουν συγκεκριµένες ενδείξεις για το µέγεθος της οικονοµίας του πολιτισµού. Συ-

νεπώς, επιβάλλεται να δηµιουργηθούν οι απαιτούµενες δοµές για να καταγραφούν

και να προσδιοριστούν οι παράγοντες που συντελούν στην οικονοµική ανάπτυξη

των πολιτισµικών µονάδων. Στην εποχή της οικονοµικής και πολιτισµικής κρί-

σης, η οικονοµική ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων και των πολιτιστικών αγα-

θών (προϊόντων και υπηρεσιών) δύναται να αποτελέσει µια µεγάλη ευκαιρία πα-

δες, υπό την προϋπόθεση δηµιουργίας επίσηµων φορέων ψηφιακής καταγρα-

φής του περιβάλλοντος διαµόρφωσης, παραγωγής, αξιοποίησης και αξιολόγησης

πολιτισµού (π.χ. Ινστιτούτο Αξιοποίησης Χορηγιών).

Στην Ελλάδα, η πολιτιστική πολιτική του Υπουργείου Πολιτισµού διαµόρφωσε

νέα θεσµικά και νοµοθετικά πλαίσια µε σκοπό την οικονοµική ανάπτυξη των πο-

πολιτιστική χορηγία). Η Ευρωπαϊκή Ένωση µε τα χρηµατοδοτούµενα προγράµ-

µατα συµβάλλει στην οικονοµική ανάπτυξη του πολιτισµού στην Ελλάδα τόσο τον

Στην περίπτωση των πολιτισµικών µονάδων στον τοµέα του θεάτρου, αν ανα-

τρέξουµε στις αρχές της δεκαετίας του ’80, θα διαπιστώσουµε ότι η αποκέντρω-

διότι τα µεγάλα αστικά κέντρα, και ιδιαίτερα η Αθήνα, συγκέντρωναν τις περισ-

αιώνα, ο θεσµός

Υπουργείου Πολιτισµού, έχοντας ως κύριους στόχους την πολιτιστική αποκέν-

τρωση των δραστηριοτήτων και την αυτόνοµη και αυτοδύναµη θεατρική ανάπτυξη

Θέατρα), µε έδρες την Κοµοτηνή, τις Σέρρες, τη Βέροια, τη Λάρισα, τη Λαµία, το

παγκόσµιο πολιτισµικό γίγνεσθαι. Σύµφωνα µε την έρευνα Arts & Economic Pros-


τικές οργανώσεις (π.χ. ορχήστρες, µουσεία κ.ά.) και γενικότερα η πολιτιστική

Ειδικότερα, οι πολιτισµικές µονάδες και γενικότερα η πολιτισµική βιοµηχανία

της απασχόλησης µε την ενεργοποίηση 5.7 εκατ. θέσεων εργασίας το 2005.

ραγωγής εσόδων τόσο για το ελληνικό κράτος όσο και για τις πολιτισµικές µονά-

λιτισµικών µονάδων και των πολιτιστικών αγαθών (π.χ. Ν. 3525/2007 για την

σή τους και η οικονοµική τους δραστηριότητα δεν ήταν ιδιαίτερα αναπτυγµένη

της θεατρικής αποκέντρωσης ενισχύθηκε στη χώρα µας µε πρωτοβουλία του

στο οικονοµικό γίγνεσθαι. Έτσι ιδρύθηκαν ∆Η.ΠΕ.ΘΕ. (∆ηµοτικά Περιφερειακά

Αγρίνιο, τα Γιάννενα, την Πάτρα, την Καλαµάτα, τη Ρόδο και τα Χανιά. Οι πολι-

and Their Audiences, οι πολιτισµικές µονάδες που λειτουργούν ως µη κυβερνη-

βιοµηχανία απέφεραν, µέσω της παραγωγής των πολιτιστικών αγαθών, έσοδα της

απέφεραν, µέσω της φορολογίας τους, στην κυβέρνηση των ΗΠΑ έσοδα 7,9 δισ.

20ό όσο και τον 21ό αιώνα.

σότερες πολιτιστικές δραστηριότητες. Από τις αρχές του 21ου

τιστικές µονάδες των θεατρικών δραστηριοτήτων λειτουργούν ως νοµικά πρό-

σωπα δηµοσίου ή ιδιωτικού δικαίου. Η διοικητική και οικονοµική τους εποπτεία

κών παραστάσεων σε µικρότερες πόλεις και χωριά. Το Υπουργείο Πολιτισµού, έχον-

τας την πολιτιστική εποπτεία τόσο για την τήρηση των καλλιτεχνικών προδια-

γραφών όσο και για την αντιµετώπιση προβληµάτων, συµβάλλει δυναµικά στην

οικονοµική ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων για τις θεατρικές δραστηριότη-

τες δηµιουργώντας πολιτιστικά δίκτυα οικονοµικής ανάπτυξης των θεατρικών πα-

Στην Ελλάδα το θεσµικό πλαίσιο για την ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων

και γενικότερα η έλλειψη ενιαίας πολιτιστικής πολιτικής για την οικονοµική ανά-

κονοµικών όσο και οργανωτικών προβληµάτων στο περιβάλλον (εσωτερικό και

εξωτερικό) των πολιτισµικών µονάδων. Τα αναφερόµενα προβλήµατα οξύνονται

εξαιτίας τόσο των «γραφειοκρατικών αγκυλώσεων» όσο και της «πελατοκεντρι-

κής νοοτροπίας» που κυριαρχεί στην αγορά των πολιτιστικών αγαθών (προϊόν-

των και υπηρεσιών). Επιπλέον, τα οικονοµικά προβλήµατα επιδεινώνονται εξαι-

τίας της αδυναµίας των πολιτισµικών µονάδων να διαθέτουν ειδικευµένο προ-

σωπικό για την πολιτιστική και οικονοµική διαχείριση, µε αποτέλεσµα να µη δια-

µορφώνονται αποδοτικά προγράµµατα οικονοµικής ανάπτυξης σε περιόδους

οικονοµικών και πολιτισµικών κρίσεων. Είναι γεγονός ότι ο οικονοµικός προ-

γραµµατισµός των περισσότερων πολιτισµικών µονάδων στην Ελλάδα προσανα-

τολίζεται κυρίως στην αναζήτηση επιχορηγήσεων από το κράτος, χορηγίες και

Αν ανατρέξουµε στο παρελθόν, θα διαπιστώσουµε ότι η πολιτιστική δραστη-

καθορίζεται από τα πελατοκεντρικά συστήµατα, άποψη που ενισχύεται από το

γεγονός ότι οι περισσότερες πολιτισµικές µονάδες είχαν ως χρηµατοδότη τους τον

πράξεις κρατικού αυταρχισµού και «αυθαίρετων» αποφάσεων για την οικονοµι-

αιώνα, οι νέες τε-

χνολογίες διείσδυσαν στα οικονοµικά συστήµατα, βελτιώνοντας την οικονοµική

κατάσταση των πολιτισµικών µονάδων και λειτουργώντας ως καταλύτης για την

ανάπτυξη της οικονοµίας του πολιτισµού. Στην περίπτωση των τεχνών, η κυριαρχία

του δηµοκρατικού πολιτεύµατος στην Ελλάδα µετά το 1974 βοήθησε τους µεγά-

λους καλλιτέχνες να ωριµάσουν ως προς τις πολιτιστικές τους δραστηριότητες, να


ραστάσεών τους.

ριότητα στον ελλαδικό χώρο από την περίοδο της µεταπολίτευσης µέχρι σήµερα

κρατικό µηχανισµό, ο οποίος ενδυνάµωνε τις «πελατοκεντρικές νοοτροπίες» µε

ανήκει στις οικείες νοµαρχίες και, παρόλο που οι πολιτισµικές µονάδες του θεάτρου

εδρεύουν σε κάποιο δήµο, οφείλουν να αναπτύσσουν ένα δυναµικό δίκτυο πολιτι-

πτυξη των πολιτιστικών βιοµηχανιών είχε ως αποτέλεσµα τη δηµιουργία τόσο οι-

στικής αποκέντρωσης και οικονοµικής ανάπτυξης των θεατρικών δραστηριοτήτων

τους καλύπτοντας την ευρύτερη περιοχή της περιφέρειας µε περιοδείες θεατρι-

κή ενίσχυση των πολιτισµικών µονάδων. Στις αρχές του 21ου

χρηµατοδοτούµενα προγράµµατα από την Ε.Ε.

και να βρεθούν µε τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών στο επίκεντρο του πολιτι-

να αναπτύσσεται δυναµικά τη δεκαετία του ’80 και τη δεκαετία του ’90 εξαιτίας

της ανάπτυξης των πρώτων συλλογών από Έλληνες καλλιτέχνες, τη χρονική στιγ-

µή που ταυτοχρόνως διευρύνεται και η αγορά των συλλεκτών έργων τέχνης. Έτσι,

των έργων τέχνης.

Στην εποχή της ψηφιο-επικοινωνιακής παγκοσµιοποίησης, η ανάπτυξη των χρη-

οικονοµική ανάπτυξη του πολιτισµού και ιδιαίτερα για την πολιτιστική αποκέν-

τρωση των πολιτισµικών µονάδων αποτελεί σηµαντικό παράγοντα για την οικο-

νοµική ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων. Ειδικότερα, τα αναφερόµενα ευ-

ρωπαϊκά προγράµµατα χρηµατοδότησης των πολιτισµικών µονάδων παρέχουν µια

σηµαντική οικονοµική στήριξη για την ανάπτυξη των πολιτιστικών φορέων, συλ-

λόγων, µουσείων και µη κερδοσκοπικών ιδρυµάτων που δραστηριοποιούνται στους

δήµους και την ευρύτερη περιφέρεια µέχρι το 2010. Κρατικοί φορείς τέχνης, δη-

µοτικά πολιτιστικά κέντρα, τοπικά φεστιβάλ, δηµιουργούν τις πολιτισµικές και

οικονοµικές συνθήκες οι οποίες θα στηρίξουν τους πολιτισµικούς φορείς, προ-

ωθώντας πολιτιστικές δραστηριότητες (π.χ. λαϊκές χορευτικές εκδηλώσεις, θεα-


µαζικοποιήσουν τις συζητήσεις για το χαρακτήρα και την αποστολή της τέχνης

σµικού γίγνεσθαι. Κατ’ αυτό τον τρόπο, η αγορά της σύγχρονης τέχνης αρχίζει

η ανάπτυξη των διαφορετικών συλλογών συµβάλλει σε µια παγκόσµια ανάπτυξη

τρικές παραστάσεις, εκθέσεις εικαστικών τεχνών κ.ά.).

µατοδοτήσεων από την Ε.Ε µε τη µορφή των πενταετών προγραµµάτων για την

22..33 ΟΟιικκοοννοομμιικκόόςς ΣΣχχεεδδιιαασσμμόόςς κκααιι ΠΠρροογγρρααμμμμααττιισσμμόόςς σσττιιςς ΠΠοολλιιττιισσμμιικκέέςς ΜΜοοννάάδδεεςς:: ΔΔεείίκκττεεςς ΠΠρροογγρρααμμμμααττιισσμμοούύ

Ο οικονοµικός σχεδιασµός και προγραµµατισµός «χαρτογραφεί» την αναπτυ-

ξιακή πορεία των πολιτισµικών µονάδων. Οι οικονοµικοί διαχειριστές µιας οικο-

νοµικής µονάδας διαµορφώνουν τα οικονοµικά προγράµµατα, τα οποία ενισχύουν

την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναµικού, του τεχνολογικού εξοπλισµού και των

οικονοµικών συνθηκών στα συστήµατα διοίκησης των πολιτισµικών µονάδων. Η

αξιοποίηση των οικονοµικών πόρων της πολιτισµικής µονάδας εξαρτάται από τις

αποφάσεις των οικονοµικών διαχειριστών, οι οποίοι είναι σκόπιµο να λαµβάνουν

δυναµική ανάπτυξη των συνθηκών της αγοράς των πολιτιστικών αγαθών (προ-

ϊόντα και υπηρεσίες). Στην «καθηµερινότητα της φυσικής σύνθεσης» (πραγµατι-

κό περιβάλλον) όσο και στην «καθηµερινότητα της ψηφιακής σύνθεσης» (ψηφιακό

περιβάλλον) ο οικονοµικός προγραµµατισµός µιας πολιτισµικής µονάδας, π.χ. ενός

• τη διασφάλιση των οικονοµικών πόρων για τη στελέχωση της πολιτισµικής

µονάδας, π.χ. εξειδικευµένο προσωπικό για την οικονοµική διαχείριση των

• την ενδυνάµωση των κανονιστικών πλαισίων που ενισχύουν οικονοµικά τις πο-

λιτισµικές µονάδες, π.χ. θεσµικό πλαίσιο για διάφορες µορφές χρηµατοδότη-

• την ανάπτυξη των στρατηγικών και τακτικών οικονοµικής ανάπτυξης για τις πο-

• την υιοθέτηση καινοτόµων και πρωτοποριακών µοντέλων για την οικονοµική

ανάπτυξη της πολιτισµικής µονάδας, π.χ. µοντέλο «Πολιτιστικών ∆ραστηριο-

τήτων Ενεργητικής Αντίδρασης (Π∆ΕΑ).

22..33..11 ΟΟιι ππααρράάγγοοννττεεςς δδιιααμμόόρρφφωωσσηηςς ττοουυ οοιικκοοννοομμιικκοούύ ππρροογγρρααμμμμααττιισσμμοούύ σσττιιςς πποολλιιττιισσμμιικκέέςς μμοοννάάδδεεςς

Στην κοινωνία των πληροφοριών και της γνώσης, οι παράγοντες διαµόρφω-

σης του οικονοµικού προγραµµατισµού προσδιορίζονται από τους οικονοµι-


υπόψη τόσο τον οικονοµικό προγραµµατισµό που έχουν διαµορφώσει όσο και τη

µουσείου, είναι σκόπιµο να διαµορφώνεται έχοντας ως στόχους:

πολιτιστικών αγαθών (προϊόντων και υπηρεσίων).

λιτισµικές µονάδες,

σης των πολιτισµικών µονάδων, όπως είναι οι χορηγίες, οι επιχορηγήσεις κ.ά.,

ρίζεται από τις κερδοσκοπικές και µη κερδοσκοπικές δραστηριότητες. Μια πο-

λιτισµική µονάδα χαρακτηρίζεται ως κερδοσκοπική όταν τα οικονοµικά της κέρ-

ζει στους µετόχους ή ιδιοκτήτες της, έχοντας ως βασικό κριτήριο την αποκλει-

στική ικανοποίηση των ιδιωτικών συµφερόντων των µετόχων ή ιδιοκτητών της.

Αντιθέτως, µια πολιτισµική µονάδα χαρακτηρίζεται ως µη κερδοσκοπική όταν

πούλησε είτε από έσοδα από την πραγµατοποίηση µιας πολιτιστικής δραστη-

ριότητας, τα επενδύει σε υποδοµές, προγράµµατα, δραστηριότητες, οι οποίες

αποσκοπούν στο να ενισχύσουν την οικονοµική ανάπτυξη της πολιτισµικής

µονάδας, έχοντας ως βασικό κριτήριο την εξασφάλιση και διασφάλιση των αρ-

χών του γενικού (δηµόσιου) συµφέροντος.

• τις κατηγορίες παραγωγής των πολιτισµικών µονάδων οι οποίες είναι: α) η πρω-

τογενής παραγωγή, β) η δευτερογενής παραγωγή και γ) η τριτογενής παραγωγή.

• την προέλευση κεφαλαίου και των µεθόδων χρηµατοδότησης των πολιτισµικών

µονάδων που προέρχονται από το: α) δηµόσιο τοµέα, β) ιδιωτικό τοµέα, γ)

• το νοµοθετικό πλαίσιο των πολιτισµικών µονάδων που τις χαρακτηρίζει ως: α)

• το µέγεθος των διοικητικών συστηµάτων των πολιτισµικών µονάδων που τις

Στις αναφερόµενες κατηγορίες πολιτισµικών µονάδων, η διαµόρφωση του οικο-

νοµικού προγραµµατισµού εξαρτάται από τη «φυσιογνωµία» της οικονοµικής

οργάνωσης στα συστήµατα διοίκησής τους: Ειδικότερα:

• Η τυπική οργάνωση επηρεάζει τη διαµόρφωση του οικονοµικού σχεδιασµού και

προγραµµατισµού, εφόσον εξαρτάται άµεσα τόσο από την ιεραρχική δοµή λή-

ψης των αποφάσεων, οικονοµικής φύσης, όσο και από τη δυνατότητα ευελιξίας

ως προς την επίτευξη του συγκεκριµένου οικονοµικού οφέλους της πολιτισµι-

κής µονάδας.


κούς διαχειριστές οι οποίοι ενεργούν, εφόσον εξετάσουν και αναλύσουν:

• τη «φυσιογνωµία» του κέρδους των πολιτισµικών µονάδων, η οποία προσδιο-

δη, που αποκτώνται είτε από τα έσοδα των εισιτηρίων που πούλησε είτε από

έσοδα από την πραγµατοποίηση µιας πολιτιστικής δραστηριότητας, τα µοιρά-

τα οικονοµικά της κέρδη, που αποκτώνται είτε από τα έσοδα των εισιτηρίων που

∆ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα) κ.ά.

δηµοτικό τοµέα, και δ) το δηµόσιο και ιδιωτικό τοµέα δηλαδή Σ∆ΙΤ (Συµπράξεις

ριορισµένης Ευθύνης (ΕΠΕ)

κατηγοριοποιεί σε: α) µικρές, β) µεσαίες, γ) µικροµεσαίες και δ) µεγάλες.

Οµόρρυθµες Εταιρείες (Ο.Ε), β) Ανώνυµες Εταιρείες (Α.Ε) και γ) Εταιρείες Πε-

• Η άτυπη οργάνωση επηρεάζει τη διαµόρφωση του οικονοµικού σχεδιασµού

και προγραµµατισµού, εφόσον εξαρτάται από τους µη προβλέψιµους οικονο-

µικούς στόχους της πολιτισµικής µονάδας, η οποία δραστηριοποιείται τόσο

• Οι θεσµικές και νοµοθετικές συνθήκες οργάνωσης και λειτουργίας των πολιτι-

σµικών µονάδων επηρεάζουν τη διαµόρφωση του οικονοµικού σχεδιασµού

από το πολιτικό, πολιτισµικό και οικονοµικό γίγνεσθαι.

• Οι ιδιαιτερότητες των διαδικασιών οργάνωσης της πολιτισµικής µονάδας επη-

ρεάζουν τη διαµόρφωση του οικονοµικού σχεδιασµού και προγραµµατισµού ως

των οικονοµικών προτεραιοτήτων, β) την τµηµατοποίηση των οικονοµικών ερ-

χο των διαδικασιών ανάπτυξης του οικονοµικού προγραµµατισµού.

• Η οργάνωση των σχέσεων εξουσίας και εποπτείας της πολιτισµικής µονάδας

επηρεάζουν τη διαµόρφωση του οικονοµικού σχεδιασµού και προγραµµατισµού,

διότι η ιεραρχική δοµή του συστήµατος διοίκησης εξαρτάται από: α) την πολι-

τική του προγραµµατισµού για την οικονοµική ανάπτυξη, β) τα συστήµατα

τυποποίηση των συµπεριφορών ως προς τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων

οικονοµικών δραστηριοτήτων και για τη διαχείριση των απαραίτητων πόρων και

δραστηριότητες οικονοµικής βιωσιµότητας για τις πολιτισµικές µονάδες.

δδιιοοίίκκηησσηηςς σσττιιςς πποολλιιττιισσμμιικκέέςς μμοοννάάδδεεςς


στο πραγµατικό όσο και στο ψηφιακό περιβάλλον.

και προγραµµατισµού, εφόσον εξαρτώνται τόσο από το κοινωνικό όσο και

προς την απόδοση των στόχων του, διότι εξαρτώνται από: α) την ιεράρχηση

γασιών γ) την αξιολόγηση των οικονοµικών αποτελεσµάτων και δ) τον έλεγ-

διαµόρφωσης κανόνων δεοντολογίας για την οικονοµική βιωσιµότητα, γ) την

για την οικονοµική πολιτική, δ) την ανάθεση αρµοδιοτήτων για την εκτέλεση

ε) τα γενικότερα χαρακτηριστικά που συµβάλλουν στην εύρυθµη λειτουργία

των οικονοµικών µονάδων π.χ. τα άτοµα και οι σχέσεις τους µε την οικονοµι-

κή µονάδα, τα κεφάλαια ανάπτυξης (εγκαταστάσεις, πολιτιστικά προϊόντα,

πολιτιστικές δραστηριότητες κ.ά.), οι ανθρώπινοι πόροι και οι εξειδικευµένες

Η διοίκηση των πολιτισµικών µονάδων, τόσο ως προς τη δοµή και την διάρθρωσή

της όσο και των γενικότερων οικονοµικών θεµάτων, αποτυπώνεται µε βάση το Σχήµα 2.1

22..33..22 ΟΟιικκοοννοομμιικκόόςς π ρροογγρρααμμμμααττιισσμμόόςς κκααιι ππεερριιββάάλλλλοονν

κονοµικού σχεδιασµού και προγραµµατισµού στις πολιτισµικές µονάδες. Σύµ-

φωνα µε τη µεθοδολογική προσέγγιση της τυπικής οργάνωσης, τα διοικητικά

συστήµατα των πολιτισµικών µονάδων έχουν τη δυνατότητα να ρυθµίζουν την

ανθρώπινη συµπεριφορά µε την προϋπόθεση ότι ακολουθείται ένα συγκεκριµέ-

νο σχέδιο οικονοµικής ανάπτυξης, το οποίο αναµένεται να πετύχει την αύξηση της

αποτελεσµατικότητας των συγκεκριµένων στόχων της οικονοµικής µονάδας.

Συνεπώς, η ιεράρχηση των εξουσιών προσδιορίζεται από το οργανόγραµµα της

πολιτισµικής µονάδας, η οποία καθορίζει µε σαφήνεια την οικονοµική διοικητική

Στην αγορά των πολιτιστικών αγαθών και των πολιτιστικών δραστηριοτήτων

Σχήµα 2.1: Ιεραρχικό Σύστηµα Οικονοµικής ∆ιοίκησης των Πολιτισµικών µονάδων

ΓΕΝΙΚΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ∆ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ

∆ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ

Α’

ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣΑ1

ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ

Γ1 Γ2

ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣΑ2


Β’


Γ’


ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ

Στο Σχήµα 2.1 αποτυπώνεται η τυπική οργάνωση για τη διαµόρφωση του οι-

θέση που το κάθε στέλεχος κατέχει στη γενικότερη διοικητική ιεραρχία.

η βιωσιµότητα και η οικονοµική ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων εξαρτάται

βάνει τους παράγοντες εκείνους που σχετίζονται µε πόρους που διαθέτει η οικο-

νοµική µονάδα στο σύστηµα των πολιτισµικών µονάδων. Η αποτελεσµατικότη-

τα, η αποδοτικότητα και η ανάπτυξη του ανταγωνιστικού πλεονεκτήµατος επη-

ρεάζονται τόσο από τις εύστοχες εκτιµήσεις για την αξιοποίηση των διαθέσιµων

νου ανθρώπινου δυναµικού που διαθέτει η πολιτισµική µονάδα. Πιο συγκεκριµέ-

να, ορισµένοι σηµαντικοί παράγοντες του εσωτερικού περιβάλλοντος που συν-

τελούν τόσο στη διαµόρφωση του οικονοµικού σχεδιασµού και προγραµµατισµού,

όσο και στην οικονοµική ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων είναι:

• Η ταξινόµηση στο σύστηµα της οικονοµικής διοίκησης των προτεραιοτήτων

για την οικονοµική ανάπτυξη της πολιτισµικής µονάδας.

• Η οικονοµική διαχείριση των πολιτιστικών αγαθών (προϊόντων και υπηρεσιών)

που παράγει η πολιτισµική µονάδα ώστε να είναι οικονοµικά βιώσιµη στην

«καθηµερινότητα της φυσικής σύνθεσης» (φυσικό περιβάλλον) και στην «κα-

θηµερινότητα της ψηφιακής σύνθεσης» (ψηφιακό περιβάλλον).

µένου ανθρώπινου δυναµικού στις οικονοµικές µονάδες διαχείρισης των πολι-

τιστικών αγαθών που παράγουν και προωθούν οι πολιτισµικές µονάδες, π.χ.

βάση τις αρµοδιότητες, τα καθήκοντα, την οµαδοποίηση ενεργειών και την αξιο-

λόγηση της απόδοσης και αποτελεσµατικότητας.

• Η αξιοποίηση των πόρων µιας πολιτισµικής µονάδας (π.χ. αξιοποίηση των οι-

νισµός εκροών και εισροών, ύψος προϋπολογισµού, θεσµικό πλαίσιο οικονο-

διαθέσιµες πρώτες ύλες, καθώς και οικονοµικές απαιτήσεις για την τεχνολογι-

κή και ψηφιακή υποστήριξη της πολιτισµικής µονάδας.

Στην κοινωνία των πληροφοριών και της γνώσης, το εξωτερικό περιβάλλον µιας

πολιτισµικής µονάδας αφορά τους παράγοντες που προσδιορίζονται από το γενι-

κότερο κοινωνικό, πολιτικό, πολιτιστικό και οικονοµικό γίγνεσθαι. Πιο συγκεκρι-

µένα, οι παράγοντες του εξωτερικού περιβάλλοντος που επηρεάζουν άµεσα τη

τόσο από το εσωτερικό περιβάλλον διοίκησης όσο και από το εξωτερικό περι-

βάλλον δραστηριοποίησής τους. Ειδικότερα, το εσωτερικό περιβάλλον περιλαµ-

πόρων όσο και από τις διοικητικές και διαχειριστικές δυνατότητες του ειδικευµέ-

• Η διοίκηση του ανθρώπινου δυναµικού, δηλαδή η δηµιουργία θέσεων εξειδικευ-

ταµερισµό εργασιών στο σύστηµα διοίκησης των πολιτισµικών µονάδων µε

προσδιορισµός του αριθµού των θέσεων εξειδικευµένης εργασίας και κυρίως κα-

κονοµικών πόρων για τη βιωσιµότητα του πολιτιστικού οργανισµού, συντο-

µικής πολιτικής, διαχείριση των έκτακτων εξόδων και των τακτικών εσόδων,


διαµόρφωση του οικονοµικού σχεδιασµού και προγραµµατισµού των πολιτισµι-

κών µονάδων είναι:

• Πολιτικές ιδιαιτερότητες και συνθήκες οι οποίες διαµορφώνουν το γενικότερο

πλαίσιο διοικητικής πολιτικής των πολιτισµικών µονάδων και επηρεάζουν τη θε-

σµική, πολιτική και νοµοθετική διαχείριση του σχεδιασµού και προγραµµατι-

γενικότερο πλαίσιο διοικητικής πολιτικής των πολιτισµικών µονάδων και επη-

ρεάζουν τη κοινωνιο-πολιτισµική διαχείριση του σχεδιασµού και προγραµµα-

τισµού της οικονοµικής µονάδας (π.χ. η δοµή της κοινωνίας, οι διαρκείς µετα-

βολές του τρόπου ζωής, η σύνδεση παράδοσης και σύγχρονης πραγµατικότη-

τας, το φαινόµενο της παγκοσµιοποίησης, η αύξηση του τουρισµού και του

τοπικού πληθυσµού, τα δηµογραφικά, ψυχογραφικά και άλλα κριτήρια, οι κοι-

• Οικονοµικές ιδιαιτερότητες και συνθήκες οι οποίες καθορίζουν το γενικότερο

πλαίσιο της διοικητικής πολιτικής των πολιτισµικών µονάδων και επηρεάζουν

την οικονοµική διαχείριση του σχεδιασµού και προγραµµατισµού της οικονο-

µικής µονάδας τους (π.χ. οι διαθέσιµοι οικονοµικοί πόροι, η χρήση κοινοτικών

κονδυλίων, οι κρατικές επιχορηγήσεις, η συνεισφορά του ιδιωτικού τοµέα µε

τικού τοµέα κ.ά.).

• Τεχνολογικές ιδιαιτερότητες και συνθήκες οι οποίες χαρακτηρίζουν το γενικό-

τερο τεχνολογικό πλαίσιο διοικητικής πολιτικής των πολιτισµικών µονάδων

µατισµού της οικονοµικής µονάδας τους (π.χ. οι καινοτοµίες, η µεταφορά της

τεχνολογίας, οι δαπάνες για έρευνα και επιµόρφωση, η τεχνολογία της πλη-

ροφορίας, η εµφάνιση νέων τεχνολογιών, η ανάγκη της διαχείρισης των αγα-

Στην εποχή των οικονοµικών και πολιτισµικών κρίσεων, η δυναµική αλληλε-

πίδραση τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού περιβάλλοντος προσδιορί-

ζουν τη δυνατότητα ανάπτυξης του οικονοµικού σχεδιασµού και προγραµµατι-

σαφήνεια το σύνολο των βασικών παραγόντων που επηρεάζουν την οικονοµική

ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερι-

κό περιβάλλον των σύγχρονων συστηµάτων διοίκησης.


σµού της οικονοµικής µονάδας τους (π.χ. η παροχή ειδικών κινήτρων, το ισχύον

θεσµικό πλαίσιο, οι νόµοι, η δηµιουργία διεθνών δικτύων κ.ά.)

• Κοινωνικο-πολιτισµικές ιδιαιτερότητες και συνθήκες οι οποίες προσδιορίζουν το

νωνικές αντιλήψεις και η πολυπολιτισµικότητα).

και επηρεάζουν την τεχνολογική διαχείριση του σχεδιασµού και του προγραµ-

θών και των υπηρεσιών και η µαζική παραγωγή υπηρεσιών κ.ά.).

σµού των πολιτισµικών µονάδων. Το Σχήµα 2.2 αποτυπώνει συνοπτικά και µε

χορηγίες, η οικονοµική σταθερότητα, η σύναψη συνεργασιών δηµόσιου και ιδιω-

Η οικονοµική ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων εξαρτάται από τη διαµόρ-

φωση ολοκληρωµένων και αποδοτικών οικονοµικών προγραµµάτων. Σύµφωνα

µε την έρευνα «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτιστική Πολιτική», οι βασικές δια-

δικασίες της οικονοµικής διαχείρισης είναι:

βάλλοντος της οικονοµικής µονάδας ενός πολιτιστικού οργανισµού.

λύσεων.

κονοµικών πλεονεκτηµάτων και µειονεκτηµάτων της πολιτισµικής µονάδας.

οτήτων για την οικονοµική βιωσιµότητα της πολιτισµικής µονάδας.

Σχήµα 2.2: Εσωτερικό & Εξωτερικό Περιβάλλον Πολιτισµικών µονάδων

ΠολιτισµικέςΙδιαιτερότητες

& Συνθήκες

Παράγοντες Εσωτερικού Περιβάλλοντος:

• Φυσικοί Πόροι• Ανθρώπινοι Πόροι• Οικονοµικοί Πόροι• Τεχνολογικοί Πόροι

ΤεχνολογικέςΙδιαιτερότητες

& Συνθήκες

Οικονοµικές Ιδιαιτερότητες& Συνθήκες:

Αγοραστές

ΠολιτικέςΙδιαιτερότητες& Συνθήκες:


Εξωτερικό Περιβάλλον:

• Η συλλογή των οικονοµικών πληροφοριών πολιτισµικής αξίας.

• Η εξέταση των οικονοµικών δεδοµένων πολιτισµικού κεφαλαίου.

• Η ανάλυση των οικονοµικών συνθηκών του εσωτερικού και εξωτερικού περι-

• Η ψηφιακή επεξεργασία των οικονοµικών πληροφοριών, δεδοµένων και ανα-

• Η δηµιουργία συγκεκριµένων στρατηγικών και τακτικών προσδιορισµού των οι-

• Ο προγραµµατισµός εφαρµογής και υλοποίησης των οικονοµικών προτεραι-

Kοινωνικο-

Πελάτες

Ψηφιακή Τεχνολογία

ΝόµοιΘεσµοί

• η αξιολόγηση των οικονοµικών πληροφοριών, δεδοµένων και αναλύσεων και

η ενεργοποίησης των µεθόδων διόρθωσης ή επανεξέτασης ορισµένων οικονο-

µικών αποφάσεων δράσης.

Οι αναφερόµενες διαδικασίες διαµόρφωσης του οικονοµικού σχεδιασµού και προ-

Σχήµα 2.3: Οικονοµική «χαρτογράφηση» της διαχείρισης των ΠολιτισµικώνΜονάδων

Σχήµα 2.4: Περιβάλλον Οικονοµικού Προγραµµατισµού στις Πολιτισµικές Μονάδες

ΑξιολόγησηΠροτάσεις Βελτίωσης

Οικονοµική Πληροφόρηση Σχεδιασµός

Οικονοµικός Προγραµµατισµός

Οικονοµικός Έλεγχος

Eσωτερικό ΠεριβάλλονΠολιτισµικής Μονάδας

Οικονοµική Μονάδα

Οικονοµικός Προγραµµατισµός

Οικονοµικοί Πόροι

Eσωτερικό ΠεριβάλλονΠολιτισµικήςΜονάδας

ΑποτελεσµατικότηταΑξιολόγηση & Επανασχεδιασµός


γραµµατισµού αποτυπώνονται στα Σχήµατα 2.3 και 2.4.

του ΟικονοµικούΠρογραµµατισµού

Σύµφωνα µε την έρευνα «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτιστική Πολιτική»,

ο οικονοµικός προγραµµατισµός συµβάλλει στην οικονοµική «χαρτογράφηση»

του προγράµµατος της οικονοµικής ανάπτυξης των πολιτισµικών µονάδων. Στην

εποχή της ψηφιο-επικοινωνιακής παγκοσµιοποίησης, ο οικονοµικός σχεδιασµός

και προγραµµατισµός αποτελεί προϋπόθεση και όχι επιλογή για τους οικονοµικούς

• Στον προσδιορισµό των φυσικών και οικονοµικών παραγόντων που επηρεάζουν

τη λειτουργία του οικονοµικού συστήµατος της πολιτισµικής µονάδας.

• Στη µείωση της αβεβαιότητας για το µέλλον, η οποία οφείλεται: α) στις συν-

θήκες του περιβάλλοντος (εξωτερικού και εσωτερικού), β) στην κυριαρχία της

ψηφιακής τεχνολογίας και γ) στις πολιτισµικές και οικονοµικές κρίσεις της ελεύ-

• Στη µείωση του κόστους, εφόσον αποσκοπεί στην επίτευξη της οικονοµικότε-

ρης λύσης, η οποία βασίζεται στο µικρότερο δυνατό κόστος για την επίτευξη

συγκεκριµένων στόχων µιας πολιτισµικής µονάδας.

• Στον αποδοτικότερο έλεγχο και στην αποτελεσµατικότερη αξιολόγηση των οι-

κονοµικών αποτελεσµάτων του οικονοµικού συστήµατος της πολιτισµικής µο-

νάδας.

Επιπροσθέτως, οι οικονοµικοί διαχειριστές των πολιτισµικών µονάδων µε τον οι-

κονοµικό σχεδιασµό και προγραµµατισµό προσπαθούν να προσδιορίσουν την ανα-

πτυξιακή πορεία του οργανισµού, για να επιτύχουν δε αυτό το αποτέλεσµα ακο-

λουθούν την παρακάτω επιστηµονική διαδικασία:

• ∆ιάγνωση των ευκαιριών για την οικονοµική ανάπτυξη της πολιτισµικής µονά-

δας (αναζήτηση των συνθηκών και ευκαιριών µε βάση την έγκαιρη και άµεση

πληροφόρηση για την ανάπτυξη της αγοράς των πολιτιστικών αγαθών).

• Σαφή προσδιορισµό των σκοπών και στόχων της πολιτισµικής µονάδας (τι επι-

• ∆ιαµόρφωση πολιτικής, στρατηγικής και τακτικής της πολιτισµικής µονάδας (κα-

ρης πολιτικής, στρατηγικής και τακτικής που θα υιοθετήσει η πολιτισµική µονάδα).

• Ταξινόµηση των εναλλακτικών επιλογών δράσης για την οικονοµική ανάπτυξη

της πολιτισµικής µονάδας (επιλογή και υιοθέτηση µεθοδολογικών προσεγγί-

σεων για τον τρόπο υλοποίησης της οικονοµικής πολιτικής που θα υιοθετήσει

η πολιτισµική µονάδα).


θερης αγοράς.

διαχειριστές των πολιτισµικών µονάδων διότι συµβάλλει:

διώκουµε να επιτύχουµε - σκοπός και πώς µπορούµε να το πετύχουµε - στόχος).

θορισµός γενικών κατευθυντήριων κανόνων για την επιλογή της καταλληλότε-

• Επιλογή µεθόδων υλοποίησης και εφαρµογής του οικονοµικού σχεδιασµού

και προγραµµατισµού της πολιτισµικής µονάδας.

22..33..33 ΔΔεείίκκττεεςς ΟΟιικκοοννοομμιικκοούύ ΠΠρροογγρρααμμμμααττιισσμμοούύ κκααιι ΠΠοολλιιττιισσμμιικκέέςς ΜΜοοννάάδδεεςς

Στην έρευνα «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτιστική Πολιτική» τονίζεται ότι ο

οικονοµικός προγραµµατισµός µιας πολιτισµικής µονάδας «χαρτογραφεί» τη δυ-

• ∆είκτης Παραγωγικότητας των πολιτισµικών µονάδων, ο οποίος προσδιορίζει

λιτισµικής µονάδας.

• ∆είκτης Βιωσιµότητας των πολιτιστικών µονάδων, ο οποίος προσδιορίζει τη δυ-

νατότητα βιωσιµότητας της πολιτισµικής µονάδας στην «καθηµερινότητα της

• ∆είκτης Αποτελεσµατικότητας των πολιτισµικών µονάδων, ο οποίος προσδιο-

ρίζει τη δυνατότητα αποτελεσµάτων οικονοµικής ανάπτυξης για τις πολιτισµι-

κές µονάδες.

βαθµό απόδοσης των οικονοµικών προγραµµάτων ως προς την επιτυχηµένη

επίτευξη των σκοπών και στόχων του οικονοµικού προϋπολογισµού της πολι-

τισµικής µονάδας.

Επίσης, σύµφωνα µε την αναφερόµενη έρευνα, οι οικονοµικοί διαχειριστές είναι

σκόπιµο να διαµορφώνουν τα οικονοµικά προγράµµατα µε βάση τις αρχές του γε-

νικού (δηµόσιου) συµφέροντος οι οποίες εξαρτώνται από τις οικονοµικές συνθή-

κες που:

• Προσδιορίζουν τους οικονοµικούς σκοπούς και στόχους της πολιτισµικής µο-

νάδας.

• ∆ιαµορφώνουν τους δείκτες οικονοµικού προγραµµατισµού της οικονοµικής


ναµική πορεία της οικονοµικής ανάπτυξής της, εφόσον διαµορφωθεί µε βάση τους

παρακάτω δείκτες οικονοµικού προγραµµατισµού:

φυσικής σύνθεσης» και στην «καθηµερινότητα της ψηφιακής σύνθεσης».

ανάπτυξης, π.χ. τους δείκτες της παραγωγικότητας, της βιωσιµότητας, της απο-

τόσο τον βαθµό παραγωγικότητας για τα πολιτιστικά αγαθά (προϊόντα και υπη-

• ∆είκτης Αποδοτικότητας των πολιτισµικών µονάδων, ο οποίος προσδιορίζει τον

ρεσίες) όσο και το εύρος ανάπτυξης των πολιτιστικών δραστηριοτήτων της πο-

τελεσµατικότητας και της αποδοτικότητας της οικονοµικής µονάδας ενός πο-

λιτιστικού οργανισµού, οι οποίοι συντελούν στην εκτίµηση του χρόνου επι-

στροφής των κεφαλαίων επένδυσης, του κέρδους της επένδυσης, στην αύξη-

• Παρέχουν εναλλακτικές πηγές χρηµατοδότησης µε βάση τη λίστα των χρηµα-

τοοικονοµικών προτεραιοτήτων για την ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων.

• Προσδιορίζουν τις οικονοµικές παραµέτρους µε βάση το βραχυπρόθεσµο και το

µακροπρόθεσµο προγραµµατισµό της πολιτισµικής µονάδας, π.χ. προγραµµα-

τισµός για τη διαδικασία καταγραφής των προβλέψεων για: α) την ανάπτυξη

των οικονοµικών µεγεθών, β) τις εισροές και εκροές της οικονοµικής µονάδας

• ∆ιασφαλίζουν την καλύτερη δυνατή εκµετάλλευση των οικονοµικών πόρων των

πολιτισµικών µονάδων µε βάση τους δείκτες της παραγωγικότητας, βιωσιµό-

τητας, αποτελεσµατικότητας και αποδοτικότητας (π.χ. διασφαλίζεται η αναλο-

γία των επενδύσεων ως προς τον προσδιορισµό του σκοπού και στόχου τόσο

των τρεχουσών επενδύσεων όσο και των µελλοντικών επενδύσεων της πολι-

τισµικής µονάδας).


ση των πωλήσεων, του κόστους προβολής των πολιτισµικών µονάδων κ.ά.

του πολιτιστικού οργανισµού κ.ά.

σσττιιςς πποολλιιττιισσμμιικκέέςς μμοοννάάδδεεςς

ριστές την ευελιξία και την τάχιστη επεξεργασία και ανάλυση των οικονοµικών

πληροφοριών και ειδήσεων, οι οποίες επηρεάζουν την οικονοµική ανάπτυξη των

πολιτισµικών µονάδων. Οι οικονοµικοί διαχειριστές, λαµβάνοντας υπόψη τις εξε-

λίξεις των νέων τεχνολογιών, οφείλουν να εξετάσουν και να αναλύσουν τον οι-

κονοµικό σχεδιασµό και προγραµµατισµό των πολιτισµικών µονάδων στο περι-

βάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού µε βάση τα επιστηµονικά εργαλεία της οι-

• Οι αριθµοδείκτες (index-numbers) των πολιτισµικών µονάδων.

22..44..11 ΤΤοο ΝΝεεκκρρόό ΣΣηημμεείίοο ((bbrreeaakk eevveenn ppooiinntt)) σσττιιςς πποολλιιττιισσμμιικκέέςς μμοοννάάδδεεςς

Η διαµόρφωση του οικονοµικού σχεδιασµού και προγραµµατισµού στις πολιτι-σµικές µονάδες εµπεριέχει και τη δηµιουργία του χρηµατοοικονοµικού προγραµ-

µατισµού τους. Στην εποχή των νέων τεχνολογιών, οι περισσότερες οικονοµικές

µονάδες των πολιτιστικών οργανισµών έχουν περισσότερες απαιτήσεις και εναλ-

λακτικές επενδυτικές προτάσεις από όσες πραγµατικά είναι σε θέση και προτίθενται

πιµο να επιλέξουν τις κατάλληλες τεχνικές οι οποίες θα τους παρέχουν τη δυνα-

µε βάση τις ανάγκες της πολιτισµικής µονάδας. Η απόρριψη ορισµένων επενδυ-

εναλλακτικούς τρόπους πραγµατοποίησης του ίδιου προγράµµατος. Η ύπαρξη

επενδυτικών προγραµµάτων σε µία οικονοµική µονάδα ενός πολιτιστικού οργα-

νισµού και η ανάγκη εξεύρεσης και διάθεσης οικονοµικών πόρων καταδεικνύουν

του οικονοµικού προγραµµατισµού τους.


22..44 ΝΝέέεεςς ΤΤεεχχννοολλοογγίίεεςς,, ΝΝεεκκρρόό ΣΣηημμεείίοο ((bbrreeaakk- ee vveennppooiinntt)) κκααιι ΑΑρριιθθμμοοδδεείίκκττεεςς ((IInnddeexx NNuummbbeerrss))

• Το νεκρό σηµείο (break-even point) στις πολιτισµικές µονάδες

να χρηµατοδοτήσουν µε βάση το χρηµατοοικονοµικό προγραµµατισµό που δια-

θέτει η πολιτισµική µονάδα τους. Συνεπώς, οι οικονοµικοί διαχειριστές είναι σκό-

τότητα να ταξινοµούν τις οικονοµικές προτεραιότητες, εφόσον τις διαβαθµίσουν

τικών προγραµµάτων µπορεί να οφείλεται στην ακύρωσή τους, διότι αποτελούν

την αναγκαιότητα δηµιουργίας συστηµάτων για τη διαµόρφωση και το σχεδιασµό

Στο περιβάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού, οι νέες τεχνολογίες - και ιδιαί-

τερα η ψηφιακή τεχνολογία - συντελούν στην πληρέστερη διαµόρφωση της σχεδία-

κονοµικής ανάλυσης τα οποία είναι:

σης του οικονοµικού προγραµµατισµού, διότι παρέχουν στους οικονοµικούς διαχει-

Στην κοινωνία των πληροφοριών και της γνώσης η διαµόρφωση του οικονο-

προσδιορισµού του χρηµατοοικονοµικού σχεδιασµού της πολιτισµικής µονάδας,

διορίζεται τόσο από την παραγωγή όσο και από τις πωλήσεις της «κρίσιµης µά-

λικά έσοδα και τις συνολικές δαπάνες της στην κοινωνία των πληροφοριών και

µονάδας:

δα ισούνται µε τις συνολικές δαπάνες της πολιτισµικής µονάδας.

θών στην οποία πραγµατοποιείται η απόσβεση των συνολικών εξόδων µε τα συ-

τους άξονες του παρακάτω διαγράµµατος οι οποίοι αποτυπώνουν στις συντεταγ-

τιστικών αγαθών (προϊόντων και υπηρεσιών) - οριζόντιος άξονας και β) τα σηµείατων συνολικών εσόδων που ισούνται µε τις συνολικές δαπάνες των πολιτιστικών

(σε νοµ. µονάδες)

Σταθερά Έξοδα

Συνολικά Έξοδα

Κέρδη

Συνολικά Έσοδα


εµπεριέχει την εξέταση και ανάλυση του νεκρού σηµείου (break-even point).

even point) της πολιτισµικής µονάδας αποσκοπεί στο να εξισορροπήσει τα συνο-

Το νεκρό σηµείο (break-even point) απεικονίζεται σχηµατικά από δύο καθέ-

∆ιάγραµµα 2.1: Ανάλυση του Νεκρού σηµείου

µικού προγραµµατισµού έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, διότι, ως απαραίτητη διαδικασία

ζας-ποσότητας» των πολιτιστικών αγαθών. Συνεπώς, το νεκρό σηµείο (break-

της γνώσης. Ειδικότερα, το νεκρό σηµείο (break-even point) µιας πολιτισµικής

Ειδικότερα, η εξέταση και ανάλυση του νεκρού σηµείου (break-even point) προσ-

• καθορίζει το σηµείο της «κρίσιµης µάζας-ποσότητας» των πολιτιστικών αγα-

• οριοθετεί την περιοχή κερδών και ζηµιών, δηλαδή το σηµείο όπου τα συνολικά έσο-

νολικά έσοδά της,

µένες: α) τα σηµεία προσδιορισµού της «κρίσιµης µάζας-ποσότητας» των πολι-

Νεκρό Σηµείο

Έσοδα και Έξοδα Πολιτισµικών Μονάδων

Ζηµιές

«Κρίσιµη µάζα»/Ποσότητα

αγαθών (προϊόντων και υπηρεσιών) - κάθετος άξονας.

νοµικής µονάδας του πολιτιστικού οργανισµού, καθώς και τα τµήµατα-περιοχές

λιτιστικά αγαθά (προϊόντα και υπηρεσίες). Στον κάθετο άξονα εµφανίζονται τα

έσοδα και έξοδα της πολιτισµικής µονάδας. Στον οριζόντιο άξονα εµφανίζεται η

αξία των πωλήσεων της πολιτιστικής µονάδας. Το σηµείο τοµής της γραµµής

των συνολικών εσόδων και της γραµµής των συνολικών εξόδων των πολιτιστι-

µίες για την οικονοµική µονάδα του µουσείου.

ΣΕΠΜ = Συνολικά Έσοδα Πολιτισµικών Μονάδων

Σ∆ΠΜ = Σταθερές ∆απάνες Πολιτισµικών Μονάδων

ΣΜ∆ΠΜ = Συνολικές Μεταβλητές ∆απάνες Πολιτισµικών Μονάδων

ΥΚΠΜ = Υγιές Κέρδος Πολιτισµικών Μονάδων.

πολιτιστικό αγαθό (προϊόν και υπηρεσία) υπολογίζεται από το κλάσµα: [το στα-

αγαθό (προϊόν και υπηρεσία) – (ΤΠΑ) µείον [το µεταβλητό κόστος ανά πολιτιστι-

των πολιτιστικών αγαθών (προϊόντων και υπηρεσιών) που οφείλει να πραγµατο-

ποιεί µια οικονοµική µονάδα ενός πολιτιστικού οργανισµού για να έχει τη δυνα-

γίσει τις έκτακτες ή αιφνίδιες µεταβολές των οικονοµικών συνθηκών στο το-

πίο της παγκόσµιας αγοράς, ώστε να προσδιορίσει µε ακρίβεια τα διαφορετικά

τικό πολιτιστικό αγαθό (προϊόν και υπηρεσία).


νεκρού σηµείου (break-even point) των πολιτιστικών αγαθών έχει και µειονε-

point), στο οποίο τα συνολικά έσοδα ισούνται µε τα συνολικά έξοδα δηλ. δεν υπάρ-

even point) διαχωρίζει και οριοθετεί την περιοχή εκείνη των κερδών από τις ζη-

Το διάγραµµα 2.1 παρουσιάζει το νεκρό σηµείο (break-even point) της οικο-

ΣΕΠΜ = Σ∆ΠΜ + Μ∆ΠΜ + ΥΚΠΜ

Η «κρίσιµη µάζα»-ποσότητα του νεκρού σηµείου (break-even point) ανά

Το νεκρό σηµείο (break-even point) απεικονίζει τον ελάχιστο όγκο πωλήσεων

• η αδυναµία της ανάλυσης του νεκρού σηµείου (break-even point) να υπολο-

σηµεία απόσβεσης (break-even point) που απαιτούνται για το κάθε διαφορε-

στα οποία πραγµατοποιεί η οικονοµική µονάδα τα κέρδη και τις ζηµίες από τα πο-

χει ούτε κέρδος, ούτε ζηµία για τη πολιτισµική µονάδα. Το νεκρό σηµείου (break-

κών αγαθών (προϊόντων και υπηρεσιών) είναι το νεκρό σηµείο (break-even

θερό κόστος των πολιτιστικών αγαθών – (ΣΚΠΑ)] προς [την τιµή ανά πολιτιστικό

τότητα να καλύψει τόσο Σ∆ΠΜ όσο και Μ∆ΠΜ. Παρ’ όλα, αυτά ο υπολογισµός του

Ο υπολογισµός του νεκρού σηµείου (break-even point) στις πολιτισµικές µο-

νάδες γίνεται µε βάση την παρακάτω µαθηµατική ισότητα (βλ. Γκαντζιάς, υπό έκδοση, ιστοσελίδα culturaleconomics.info):

κτήµατα, τα οποία είναι:

κό αγαθό (προϊόν και υπηρεσία)–(ΜΚΠΑ)].

βασίζεται στη σταθερή τιµή που έχουν τα πολιτιστικά αγαθά (προϊόντα και υπη-

ρεσίες) τη δεδοµένη χρονική στιγµή. Συνεπώς, για να µελετηθούν όλες οι δυ-

νατότητες πραγµατοποίησης υγιούς κέρδους µε βάση τη διαµόρφωση των δια-

φορετικών τιµών των πολιτιστικών αγαθών, απαιτείται µια σειρά από δια-

βάση τη διαφορετική τιµή του κάθε πολιτιστικού αγαθού τη δεδοµένη χρονι-

κή στιγµή.

πληροφορίες µε βάση µόνο τα συγκεκριµένα οικονοµικά στοιχεία της δεδοµέ-

νης χρονικής στιγµής, η οποία αντιστοιχεί σε οικονοµικές συνθήκες της συγ-

αιώνα οι οικονοµικές συνθήκες είναι δυ-

ναµικές, διότι παρουσιάζουν µεγάλες διακυµάνσεις σε πολύ τακτικά διαστήµα-

στές που διαµορφώνουν τα οικονοµικά προγράµµατα των πολιτισµικών µονάδων.

• προσδιορίζονται οι συνολικές δαπάνες της πολιτισµικής µονάδας, οι οποίες υπο-

κύκλο εργασιών (τζίρο) της πολιτισµικής µονάδας και το µεταβλητό κόστος (δη-

λαδή τις δαπάνες που εξαρτώνται από το µέγεθος παραγωγής των πολιτιστικών

αγαθών ή από τις δαπάνες που εξαρτώνται από το κόστος των πολιτιστικών δρα-

στηριοτήτων).

• καθορίζονται τα συνολικά έσοδα της πολιτισµικής µονάδας, τα οποία υπολογί-

ζονται µε βάση το γινόµενο της τιµής πώλησης των πολιτιστικών αγαθών (προ-

ϊόντα και υπηρεσίες) της πολιτισµικής µονάδας επί της ποσότητας των πωλή-

σεων των πολιτιστικών αγαθών (προϊόντα και υπηρεσίες) στην κοινωνία των

πληροφοριών και της γνώσης.

λιτισµικές µονάδες είναι σηµαντική διότι συµβάλλει:

• Στην πρόβλεψη του πιθανού κόστους του συγκεκριµένου πολιτιστικού αγα-

• Στην ανάπτυξη δεξιοτήτων των οικονοµικών διαχειριστών να αξιολογούν την

οικονοµική ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων και ειδικότερα των πολιτι-

στικών αγαθών (προϊόντων και υπηρεσιών).

γράµµατα, τα οποία θα προσδιορίζουν το νεκρό σηµείου(break- even point) µε

Ειδικότερα, µε το νεκρό σηµείο (break-even point):

Επιπροσθέτως, η χρησιµότητα του νεκρού σηµείου (break-even point) στις πο-

• η ανάλυση του νεκρού σηµείου (break-even point) είναι γραµµική, εφόσον


• η ανάλυση του νεκρού σηµείου (break-even point) είναι στατική διότι παρέχει

τα και γι αυτό οι οικονοµικές κρίσεις προκαλούν τους οικονοµικούς διαχειρι-

λογίζονται µε βάση το σταθερό κόστος (δηλαδή τις σταθερές δαπάνες) από τον

θού (προϊόντος και υπηρεσίας) τόσο για την παραγωγή του όσο και για το µέ-

γεθος των πωλήσεών του.

κεκριµένης χρονικής στιγµής. Στον 21ό

• Στον προσδιορισµό της τιµής του πολιτιστικού αγαθού (προϊόντος και υπηρε-

σίας) και γενικότερα στη διαµόρφωση της τιµολογιακής πολιτικής των πολιτι-

σµικών µονάδων.

• Στον έλεγχο του κόστους του πολιτιστικού αγαθού (προϊόντος και υπηρεσίας).

• Στη λήψη γενικών αποφάσεων για τη διαµόρφωση οικονοµικών προγραµµά-

των επέκτασης και διεύρυνσης των οικονοµικών δραστηριοτήτων της πολιτι-

σµικής µονάδας.

• Στη λήψη ειδικών χρηµατοοικονοµικών αποφάσεων που σχετίζονται µε τις τρέ-

χουσες οικονοµικές υποχρεώσεις της πολιτισµικής µονάδας και γενικότερα µε

την ευρύτερη πολιτιστική και οικονοµική πολιτική που υιοθετείται στην κοινω-

νία των πληροφοριών και της γνώσης.

• Στη διαµόρφωση επιστηµονικών µεθοδολογικών προσεγγίσεων για τη µελέτη

και αξιολόγηση του οικονοµικού σχεδιασµού και προγραµµατισµού των πολι-

τισµικών µονάδων στην εποχή της ψηφιο-επικοινωνιακής παγκοσµιοποίησης.

κά εργαλεία για τη διαµόρφωση του χρηµατοοικονοµικού προγραµµατισµού της

οικονοµικής µονάδας ενός πολιτιστικού οργανισµού.

22..44..22 OOιι ΑΑρριιθθμμοοδδεείίκκττεεςς ((iinnddeexx--nnuummbbeerrss)) σσττιιςς πποολλιιττιισσμμιικκέέςς μμοοννάάδδεεςς

Οι αριθµοδείκτες (index-numbers) είναι τα επιστηµονικά εργαλεία της οικονο-

µικής ανάλυσης και ερµηνείας των στοιχείων της οικονοµικής µονάδας ενός πο-

λιτιστικού οργανισµού. Η αξία της χρήσης των αριθµοδεικτών έγκειται στο γεγο-

πολιτισµικής µονάδας, ώστε να διαµορφωθούν τα βασικά οικονοµικά συµπερά-

σµατα για την εξέταση και ανάλυση της οικονοµικής πολιτικής που υιοθετεί η οι-

numbers) ως χρηµατοοικονοµικοί δείκτες προσδιορίζουν τις σχέσεις µεταξύ των

οικονοµικών µεγεθών, της λογιστικής και των στατιστικών στοιχείων, συµβάλ-

λοντας στην εξέταση και ανάλυση των πραγµατικών οικονοµικών συνθηκών στην

αγορά των πολιτισµικών µονάδων.

Συµπερασµατικά, η εξέταση και ανάλυση του νεκρού σηµείου (break-even


κονοµική µονάδα. Σύµφωνα µε οικονοµικές έρευνες, οι αριθµοδείκτες (index-

point) των πολιτιστικών αγαθών (προϊόντων και υπηρεσιών), καθώς και οι αριθµο-

δείκτες (index-numbers) των πολιτισµικών µονάδων, αποτελούν τα επιστηµονι-

νός ότι αποτυπώνουν µε απλές µαθηµατικές σχέσεις την οικονοµική ανάπτυξη της

Σύµφωνα µε επιστηµονικές έρευνες, οι βασικές κατηγορίες των αριθµοδεικτών

στις οικονοµικές µονάδες είναι:

• Οι αριθµοδείκτες ρευστότητας (liquidity rations), οι οποίοι χρησιµοποιούνται

για τον προσδιορισµό της οικονοµικής κατάστασης της πολιτισµικής µονάδας

στις οικονοµικές συνθήκες των τρεχουσών αναγκών. Οι αριθµοδείκτες ρευ-

στότητας µετρούν τη δυνατότητα της οικονοµικής µονάδας του πολιτιστικού

οργανισµού να καλύπτει άµεσα και να επιτυγχάνει σε ικανοποιητικό βαθµό τις

βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις της. Για παράδειγµα, οι βραχυπρόθεσµες υπο-

χρεώσεις µιας πολιτισµικής µονάδας εξαρτώνται: α) από την ύπαρξη επαρκών

οικονοµικών στοιχείων και πληροφοριών, β) τη διαθεσιµότητα των αποθεµά-

κονοµικών απαιτήσεων.

• Οι αριθµοδείκτες αποδοτικότητας (profitability rations), οι οποίοι χρησιµοποι-

ούνται για να καταστεί δυνατή η µέτρηση του βαθµού επιτυχίας ή αποτυχίας

της οικονοµικής µονάδας ενός πολιτιστικού οργανισµού σε δεδοµένες χρονικές

στιγµές. Λειτουργούν ως εργαλεία µέτρησης της αποδοτικότητας της οικονο-

µικής διοίκησης του πολιτιστικού οργανισµού. Οι αριθµοδείκτες αποδοτικότη-

τας λειτουργούν ως εργαλεία µέτρησης της αποδοτικότητας της πολιτισµικής

γ) το υγιές κέρδος.

• Οι αριθµοδείκτες διάρθρωσης κεφαλαίων και βιωσιµότητας (leverage rations),

οι οποίοι χρησιµοποιούνται για τη µελέτη της µακροχρόνιας οικονοµικής κατά-

στασης της οικονοµικής µονάδας ενός πολιτιστικού οργανισµού. Περιλαµβά-

προσδιορισµού της οικονοµικής κατάστασης της πολιτισµικής µονάδας. Ειδι-

κότερα, η οικονοµική κατάσταση εξετάζεται και αναλύεται µε βάση τη µακρο-

χρόνια οικονοµική προσέγγιση για τη διάρθρωση των κεφαλαίων της πολιτι-

σµικής µονάδας.

Πιο συγκεκριµένα, οι αναφερόµενοι αριθµοδείκτες των οικονοµικών µονάδων

αποτελούν σηµαντικά εργαλεία για τη διαµόρφωση του οικονοµικού σχεδιασµού


των, γ) τη χορήγηση µεγάλων πιστώσεων και δ) την ύπαρξη υπερβολικών οι-

µονάδας (ανταµοιβές - κεφάλαια - κίνδυνοι). Για τη µέτρηση της αποδοτικό-

νουν τόσο τη χρηµατοδότηση µε δανειακά κεφάλαια όσο και τη διαδικασία

και προγραµµατισµού των πολιτισµικών µονάδων. Ο Πίνακας 2.1 απεικονίζει

συνοπτικά το πλαίσιο διαµόρφωσης των κατηγοριών και των σκοπών ανάλύσης

και υπολογισµού των αριθµοδεικτών στις πολιτισµικές µονάδες.

τητας υπολογίζονται: α) το µέγεθος των πωλήσεων, β) η παραγωγικότητα και

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΣΚΟΠΟΣ & ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΙ∆Η:

Αριθµοδείκτες Ρευστότητας

• Προσδιορισµός βραχυχρόνιαςοικονοµικής θέσης καιανταπόκρισης στιςβραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις

• Γενικής Ρευστότητας• Ειδικής Ρευστότητας

Αριθµοδείκτες ∆ραστηριότητας

• Μέτρηση του βαθµούαποτελεσµατικότηταςχρησιµοποίησης περιουσιακώνστοιχείων

• Βραχυπρόθεσµων υποχρεώσεων

• Κυκλοφορίας Αποθεµάτων

• Κυκλοφορίας ΚεφαλαίουΚίνησης

• Κυκλοφορίας Ενεργητικού

• Κυκλοφορίας Παγίων• Κυκλοφορίας Ιδίων

Κεφαλαίων

Αριθµοδείκτες Αποδοτικότητας

• Μέτρηση βαθµού επιτυχίας ήαποτυχίας σε µία δεδοµένηχρονική στιγµή

• Καθαρού κέρδους• Αποδοτικότητας

ΑπασχολουµένωνΚεφαλαίων

• Αποδοτικότητας Ενεργητικού

• Αποδοτικότητας Ιδίων Κεφαλαίων

Αριθµοδείκτες ∆ιάρθρωσης Κεφαλαίων & Βιωσιµότητας

Αριθµοδείκτες Επενδύσεων

• Εκτίµηση της µακροχρόνιαςικανότητας ανταπόκρισης στιςυποχρεώσεις

• Συσχέτιση αριθµού µετοχών µε τα κέρδη και τα περιουσιακάστοιχεία

Αριθµοδείκτες Μεγέθυνσης

• Μέτρηση ικανότητας διατήρησης οικονοµικής θέσης

• Ιδίων Κεφαλαίων προςΣυνολικά Κεφάλαια

• Ιδίων Κεφαλαίων προς ∆άνεια

• Ιδίων Κεφαλαίων προς Πάγια

Πίνακας 2.1: Αριθµοδείκτες

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΡΙΘΜΟ∆ΕΙΚΤΩΝ ΣΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΜΟΝΑ∆ΕΣ


• Ταµειακής Ρευστότητας

• Μεικτού κέρδους

Συµπερασµατικά, οι αριθµοδείκτες προσδιορίζουν τη σχέση µεταξύ βασικών οι-κονοµικών και επιχειρηµατικών προγραµµατισµών που διευκολύνουν την επεν-

γραµµάτων, ώστε να πραγµατοποιείται µια ορθολογικότερη εκµετάλλευση τωνδιαθέσιµων πόρων.

ΕΙ∆Η:


µονάδων καθορίζουν το βαθµό αποδόσης των διάφορων οικονοµικών προ-ένα σύστηµα λήψης αποφάσεων. Ειδικότερα, οι αριθµοδείκτες των πολιτισµικώνδυτική και οικονοµική δράση των ενδιαφεροµένων, η οποία διαµορφώνεται από

22..55 ΕΕππίίλλοογγοοςς:: ΟΟ ΟΟιικκοοννοομμιικκόόςς ΠΠρροογγρρααμμμμααττιισσμμόόςς ««χχααρρττοογγρρααφφεείί»» ττηηνν οοιικκοοννοομμιικκήή ααννάάππττυυξξηη

οικονοµική ανάπτυξη των πολιτιστικών αγαθών, εφόσον ωθεί τις πολιτισµικές µο-

νάδες που διαθέτουν ευέλικτα οικονοµικά προγράµµατα να «χαρτογραφήσουν»

την οικονοµική τους ανάπτυξη. Σε περιόδους οικονοµικών και πολιτισµικών κρί-

σεων, τα οικονοµικά προβλήµατα επιδεινώνονται όταν οι πολιτισµικές µονάδες

κά προγράµµατα, τα οποία θα έχουν τη δυνατότητα να «χαρτογραφούν» τους

κραδασµούς από τις οικονοµικές και πολιτισµικές αναταράξεις στο περιβάλλον της

οικονοµίας του πολιτισµού.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, ο οικονοµικός προγραµµατισµός των περισσό-

τερων πολιτισµικών µονάδων προσανατολίζεται κυρίως στην αναζήτηση επιχο-

ρηγήσεων από το κράτος, τις χορηγίες και τα χρηµατοδοτούµενα προγράµµατα

προσωπικών σχέσεων χρηµατοδότες για τη διοργάνωση των πολιτιστικών εκ-

των προγραµµάτων επιχορηγήσεων από το κράτος όσο και τις προδιαγραφές των

ραγωγικότητας, βιωσιµότητας, αποτελεσµατικότητας και αποδοτικότητας του

οικονοµικού προγραµµατισµού. Ειδικότερα, στην Ελλάδα το κατακερµατισµένο

θεσµικό πλαίσιο για την οικονοµική ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων

κών προβληµάτων στο περιβάλλον (εσωτερικό και εξωτερικό) των πολιτισµικών

µονάδων.

Στην αγορά των πολιτιστικών δραστηριοτήτων, η βιωσιµότητα και η οικονοµι-

Η έρευνα «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτιστική Πολιτική» επισηµαίνει ότι ο οι-

κονοµικός προγραµµατισµός «χαρτογραφεί» την οικονοµική ανάπτυξη των πο-

λιτισµικών µονάδων διότι:


Η παγκοσµιοποίηση της πολιτιστικής πολιτικής, σε συνδυασµό µε την

δεν διαθέτουν ειδικευµένο και ικανό προσωπικό για να διαµορφώσει οικονοµι-

δηλώσεών τους. Σύµφωνα µε την έρευνα «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτιστι-

µορφώνουν τα οικονοµικά προγράµµατά τους µε βάση τόσο τις προδιαγραφές

βάλλον διοίκησης όσο και από το εξωτερικό περιβάλλον δραστηριοποίησής τους.

κυριαρχία της ψηφιακής τεχνολογίας, επηρεάζει τόσο την παραγωγή όσο και την

κή Πολιτική», οι οικονοµικοί διαχειριστές αρκετών πολιτισµικών µονάδων δια-

- και γενικότερα η έλλειψη ενιαίας πολιτιστικής πολιτικής για τις πολιτισµικές µο-

νάδες - έχει ως αποτέλεσµα τη δηµιουργία τόσο οικονοµικών όσο και οργανωτι-

κή ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων εξαρτώνται τόσο από το εσωτερικό περι-

από την Ε.Ε. Οι πολιτισµικές µονάδες αναζητούν κυρίως µέσω των δηµόσιων και

πενταετών προγραµµάτων από την Ε.Ε, αδιαφορώντας για τους δείκτες της πα-

πολιτισµικών µονάδων.

• Μειώνει τα αισθήµατα αβεβαιότητας και ανασφάλειας στους πολιτιστικούς δια-

και δαπανών µιας πολιτισµικής µονάδας.

Για παράδειγµα, ο οικονοµικός προγραµµατισµός ενός µουσείου:

• Ενδυναµώνει τα εναλλακτικά σενάρια για την οικονοµική ανάπτυξη του µουσεί-

ου µειώνοντας ταυτοχρόνως την αβεβαιότητα των πολιτιστικών διαχειριστών του.

π.χ. χρηµατοδοτήσεις από τα έσοδα των εισιτηρίων, τις συνδροµές φίλων, τις

• Καθορίζει τις αρχές και τους κανόνες αξιολόγησης των συστηµάτων που µε-

τρούν την παραγωγικότητα, βιωσιµότητα, αποτελεσµατικότητα και αποδοτι-

κότητα των πολιτισµικών µονάδων.

Στο περιβάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού, η πληρέστερη διαµόρφωση της

λογή για τους οικονοµικούς διαχειριστές των πολιτισµικών µονάδων. Οι οικονο-

µικοί διαχειριστές είναι σκόπιµο να διαµορφώνουν τον οικονοµικό σχεδιασµό και

προγραµµατισµό των πολιτισµικών µονάδων λαµβάνοντας υπόψη τα επιστηµο-

νικά εργαλεία της οικονοµικής ανάλυσης (π.χ. το νεκρό σηµείο και οι αριθµοδεί-

τελούν στην καλύτερη διαµόρφωση του χρηµατοοικονοµικού προγραµµατισµού

της οικονοµικής µονάδας ενός πολιτιστικού οργανισµού. Στην κοινωνία των πλη-

ροφοριών και της γνώσης, ο οικονοµικός προγραµµατισµός των πολιτισµικών µο-

νάδων και η οικονοµική ανάπτυξη των πολιτιστικών αγαθών συντελούν στην αξιο-

ποίηση και αξιολόγηση των νέων µορφών χρηµατοδότησης στην παγκόσµια αγο-

ρά του πολιτισµού.


• Προσδιορίζει τους φυσικούς και οικονοµικούς παράγοντες λειτουργίας των

χειριστές.

• Συµβάλλει στην αποδοτικότερη και αποτελεσµατικότερη αξιοποίηση των εσόδων

• Ενεργοποιεί τα συστήµατα ελέγχου και αξιολόγησης των πολιτισµικών µονάδων.

• ∆ιασφαλίζει και ενεργοποιεί τα συστήµατα στελέχωσής του.

• Ενισχύει τα συστήµατα αξιοποίησης των διαφορετικών πηγών χρηµατοδότησης,

χορηγίες κ.ά.

κτες). Ειδικότερα, το νεκρό σηµείο (break-even point) καθώς οι αριθµοδείκτες

(index-numbers) αποτελούν τα επιστηµονικά εργαλεία ανάλυσης τα οποία συν-

σχεδίασης του οικονοµικού προγραµµατισµού αποτελεί προϋπόθεση και όχι επι-

66

66

Εɟωτήσεις - Ασκήσεις (Ⱦεűαɚαɑɞɡ 2):

αɔαɗών και των πɞɚιτισɛικών ɛɞνάδων στην κɞινωνɑα των πɚηɟɞűɞɟιών και της ɔνώσης;

2. Ʉɞιɞι εɑναι ɞι παɟάɔɞντες πɞɡ σɡντεɚɞɨν στη διαɛɧɟűωση τɞɡ ɞικɞνɞɛικɞɨ

3. Ⱥɝετάστε τη σɢɏση διɞίκησηɠ, ɞικɞνɞɛικɞɨ πɟɞɔɟαɛɛατισɛɞɨ και ɞικɞνɞɛικήɠ

4. Ʉɞιɞι εɑναι ɞι δεɑκτεɠ ɔια τη διαμɧɟűɤση τɞɡ ɞικɞνɞμικɞɨ πɟɞɔɟαμματισμɞɨ

6. Εɝετάστε και αναɚɨστε τɞɡɠ αɟιɗμɞδεɑκτεɠ (index numbers) στιɠ πɞɚιτισμικɏɠ μɞνάδεɠ.

7. Ʉɩɠ ɞ ɞικɞνɞμικɧɠ πɟɞɔɟαμματισμɧɠ çɢαɟτɞɔɟαűεɑè την ɞικɞνɞμική ανάπτɡɝη


5. Ʉɩɠ ɡπɞɚɞɔɑɕετε τɞ νεκɟɧ (break-even point) στιɠ πɞɚιτισμικɏɠ μɞνάδεɠ με ɓάση

(Eνδεικτική απάντηση: σ. 41-44.)

πɟɞɔɟαɛɛατισɛɞɨ στις πɞɚιτισɛικɏς ɛɞνάδες; (Eνδεικτική απάντηση: σ. 45-47.)

ανάπτυɝηɠ τɤν πɞλιτισɛικɩν ɛɞνάδɤν. (Eνδεικτική απάντηση: σ. 47-54.)

τɤν πɞɚιτισμικɩν μɞνάδɤν; (Eνδεικτική απάντηση: σ. 54-55.)

τη μαɗηματική ισɧτητα: ɆΕɄM=ɆȹɄM+ɀȹɄɀ+ɈȾɄɀ; (Eνδεικτική απάντηση: σ. 56-59.)

(Eνδεικτική απάντηση: σ. 60-63.)

τɤν πɞɚιτισμικɩν μɞνάδɤν; (Eνδεικτική απάντηση: σ. 64-65.)

1. Ʉώς επηɟεάɕει η πɞɚιτιστική πɞɚιτική την ɞικɞνɞɛική ανάπτɡɝη των πɞɚιτιστικών

33.. ΧΧρρηημμααττοοδδόόττηησσηη κκααιι ΠΠοολλιιττιισσμμιικκέέςς ΜΜοοννάάδδεεςς:: ΗΗ ππεερρίίππττωωσσηη ττηηςς ΠΠοολλιιττιισσττιικκήήςς ΧΧοορρηηγγίίααςς

33..11 ΕΕιισσααγγωωγγήή:: ΧΧρρηημμααττοοδδόόττηησσηη κκααιι ννέέεεςς εευυκκααιιρρίίεεςς γγιιαα ττιιςς πποολλιιττιισσμμιικκέέςς μμοοννάάδδεεςς

Η χρηµατοδότηση των πολιτισµικών µονάδων είναι καθοριστικός παράγοντας

για την ανάπτυξη των πολιτιστικών αγαθών. Στην εποχή των οικονοµικών κρί-

σεων, οι επιχειρήσεις /εταιρείες αναζητούν νέες επενδυτικές ευκαιρίες για την προ-

ώθηση και προβολή τους. Η χρηµατοδότηση των πολιτισµικών µονάδων µε τη

µορφή των χορηγιών αποτελεί µια εναλλακτική επένδυση για τις επιχειρήσεις/

εταιρείες που επιθυµούν να συµµετέχουν ενεργά στην ανάπτυξη των πολιτιστι-

κών δραστηριοτήτων.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, για να ενισχυθεί η χορηγία ως µορφή χρηµατοδότη-

στήµατα φορολογικών απαλλαγών. Ειδικότερα, σύµφωνα µε έρευνες για τις χο-

ρηγίες, οι επιτυχείς συµφωνίες χορηγιών δηµιουργούνται όταν υπάρχουν νοµο-

τοποιούνται επίσηµες µετρήσεις. Στην Ελλάδα ο Ν. 3525/2007 για την πολιτιστι-

κή χορηγία εισάγει τη χορηγία ως µια µορφή οικονοµικής ενίσχυσης των πολιτι-

στικών δραστηριοτήτων, ενισχύοντας την ανάπτυξη διαφανών διαδικασιών χρη-

µατοδότησης των πολιτισµικών µονάδων στην κοινωνία των πληροφοριών και της

γνώσης.

διορίζονται τα στάδια της χρηµατοδότησης µε βάση τη µεθοδολογική προσέγγι-

ση της πολιτιστικής χορηγίας. Ειδικότερα αναφέρονται οι έννοιες της χορηγίας και

της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ). Αναλύονται οι σχέσεις της χορηγίας και

σης των πολιτισµικών µονάδων, είναι σκόπιµο να δηµιουργηθούν ρυθµιστικά συ-

θετικές ρυθµίσεις, οι οποίες µε διαφανείς διαδικασίες καθορίζουν όχι µόνο τους

κανόνες της αγοράς των χορηγιών αλλά παρέχουν τη δυνατότητα να πρα γµα-

της Πολιτιστικής Χορηγίας» παρουσιάζονται οι µορφές χρηµατοδότησης και προσ-

Στο παρόν κεφάλαιο «Χρηµατοδότηση και Πολιτισµικές Μονάδες: Η Περίπτωση

ση «Οικονοµικές και Πολιτισµικές ∆ιαστάσεις Παραγωγής Πολιτιστικών Αγαθών»

(ΟΠ∆ΠΠΑ). Εξετάζονται και αναλύονται τα προγράµµατα χορηγιών στην περίπτω-

της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, δίνοντας έµφαση στις οικονοµικές και επεν-

ο Ν. 3525/2007 για την πολιτιστική χορηγία. Επίσης, παρουσιάζεται συνοπτικά και

των πολιτισµικών µονάδων στο περιβάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού.


ευθύνης καθώς και τη σηµασία της χορηγίας ως «πολιτιστικής ανταλλαγής»,

και τη σηµασία της πολιτιστικής χορηγίας για την ανάπτυξη των πολιτισµι-

κών µονάδων στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα.

• Χρηµατοδότηση και Πολιτισµικές Μονάδες

• Χορηγίες, Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και Πολιτιστικά Αγαθά

• Ν. 3525/2007 για την πολιτιστική χορηγία

― χρησιµοποιείτε τα απαραίτητα εννοιολογικά εργαλεία για την έννοια

της χορηγίας και τη σηµασία της πολιτιστικής χορηγίας στο περιβάλλον

― προσδιορίζετε τη σχέση χρηµατοδότησης, χορηγίας και εταιρικής κοινωνικής

― περιγράφετε τα βασικά σηµεία του Ν. 3525/2007 για την πολιτιστική χορηγία

― εξηγείτε τα θέµατα που σχετίζονται µε τη χρηµατοδότηση, τις πολιτισµικές

τη φορολογική πολιτική που ονοµάζεται «Πολιτική της Φορολογικής

― αναγνωρίζετε τις µορφές χρηµατοδότησης των πολιτισµικών µονάδων καθώς


Φορολογικής Απαλλαγής» (ΠΦΑ) επισηµαίνοντας τη σηµασία της για την ανάπτυξη


της οικονοµίας του πολιτισµού

στην κοινωνία των πληροφοριών και της γνώσης

Απαλλαγής» (ΦΠΑ) στην εποχή των οικονοµικών και πολιτισµικών κρίσεων

µονάδες, την πολιτιστική χορηγία, την εταιρική κοινωνική ευθύνη και

«πρακτικής της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης» και «εναλλακτικής επένδυσης»


• Νοµοθετικές ρυθµίσεις για την πολιτιστική Χορηγία

περιεκτικά η καινοτόµος φορολογική πολιτική, η οποία ονοµάζεται «Πολιτική της

δυτικές διαστάσεις τους στην αγορά των χορηγιών. Τέλος, εξετάζεται συνοπτικά

33..22 ΧΧρρηημμααττοοδδόόττηησσηη κκααιι ΠΠοολλιιττιισσμμιικκέέςς ΜΜοοννάάδδεεςς

Οι πολιτισµικές µονάδες επενδύουν στην παραγωγή, διαχείριση και προώθηση

των πολιτιστικών αγαθών. Οι µορφές χρηµατοδότησης των πολιτισµικών µονά-

δων είναι πολυδιάστατες και ποικιλόµορφες διαδικασίες. Οι οικονοµικοί διαχειρι-

χρηµατοδότηση από:

• Ιδιωτικά Κεφάλαια – Χρηµατοδοτήσεις που προέρχονται από ιδιώτες οι οποίοι

επιθυµούν να επενδύσουν σε κερδοσκοπικές ή µη κερδοσκοπικές πολιτισµι-

κές µονάδες.

κή στήριξη ή υποστήριξη ή ενίσχυση των αποδεκτών (π.χ. µουσείο, µη κερ-

δοσκοπικός οργανισµός), χωρίς συγκεκριµένα και προσδιορισµένα ανταλλάγ-

µατα, η οποία πραγµατοποιείται µε διαφανείς και νόµιµες διαδικασίες, εφαρ-

µόζοντας συγκεκριµένες και νοµοθετικά προσδιορισµένες αρχές γενικού (δη-

µόσιου) συµφέροντος στο πλαίσιο των δηµοκρατικών µηχανισµών της

ο Πολιτιστικός Οργανισµός του ∆ήµου Αθηναίων (ΠΟ∆Α) ως πολιτισµική µονά-

δα διαµόρφωσης και υλοποίησης της πολιτιστικής πολιτικής του ∆ήµου Αθηναί-

ων αποτελεί ένα φορέα ο οποίος έχει υπό την εποπτεία του µουσεία, πολιτιστικά

κέντρα, βιβλιοθήκες και πινακοθήκες. Επίσης, ο ΠΟ∆Α συµβάλλει στη διαφύλα-

ξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς, προστατεύοντας σηµαντικές συλλογές και µνή-

να παράγει πολιτισµό µέσα από την διοργάνωση πολιτιστικών δραστηριοτήτων.

Οι χορηγοί των πολιτιστικών δραστηριοτήτων τις οποίες διοργανώνει ο ΠΟ∆Α

σθησία και την ευθύνη που έχουν στην παραγωγή πολιτισµού στην κοινωνία των

πληροφοριών και της γνώσης. Στην εποχή των οικονοµικών και πολιτισµικών κρί-

σεων οι χορηγίες ως µορφή οικονοµικής ενίσχυσης των πολιτισµικών µονάδων

αποτελούν σηµαντικές πηγές χρηµατοδότησης για την παραγωγή των πολιτι-

στικών αγαθών και την οικονοµική ανάπτυξη των πολιτισµικών µονάδων.


στές, για να επενδύσουν στην παραγωγή των πολιτισµικών µονάδων, αναζητούν

ση κ.ά.

το Γ. Γκαντζιάς (2010) «∆ωρεά είναι η ηθική, υλική ή/και χρηµατοοικονοµι-

συµµετοχικής ελευθερίας» (σ. 35).

• Επιχορηγήσεις: Χρηµατοδοτήσεις από την Κυβέρνηση, την Ευρωπαϊκή Ένω-

• ∆ωρεές: Χρηµατοδοτήσεις χωρίς συγκεκριµένα ανταλλάγµατα. Σύµφωνα µε

• Χορηγίες: Χρηµατοδοτήσεις µε συγκεκριµένα ανταλλάγµατα. Για παράδειγµα,

έχουν την ευκαιρία να συνδέσουν το όνοµά τους µε την πολιτιστική προσφορά

στην παραγωγή πολιτισµού του ΠΟ∆Α, ώστε να προβάλλουν την πολιτισµική ευαι-

µες, µε σκοπό να αναδεικνύει τη καλλιτεχνική δηµιουργία του παρελθόντος και

Η έρευνα «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πολιτιστική Πολιτική», µε βάση τη µεθο-

δολογική προσέγγιση «Οικονοµικές και Πολιτισµικές ∆ιαστάσεις Παραγωγής Πο-

αναζητούν πηγές χρηµατοδότησης να ακολουθήσουν τα παρακάτω στάδια:

• Στάδιο καταγραφής των προβληµάτων και των αναγκών ώστε να δηµιουργηθείένας κατάλογος πιθανών πηγών χρηµατοδοτήσεων της πολιτισµικής µονάδας.

• Στάδιο προσδιορισµού προτεραιοτήτων χρηµατοδότησης της πολιτισµικής µο-

νοµικό προγραµµατισµό της πολιτισµικής µονάδας.

• Στάδιο καταλόγου αποδοχής πηγών χρηµατοδότησης µε βάση την οικονοµικήπολιτική της πολιτισµικής µονάδας.

Οι οικονοµικοί διαχειριστές των πολιτισµικών µονάδων, για να υιοθετήσουν καινα εφαρµόσουν τα παραπάνω στάδια προγραµµατισµού χρηµατοδότησης είναισκόπιµο να κατανοούν και να γνωρίζουν τις οικονοµικές συνθήκες της αγοράς.

λογική προσέγγιση ΟΠ∆ΠΠΑ είναι σκόπιµο να:

• προσδιορίσει τις πιθανές πηγές χρηµατοδότησης της συγκεκριµένης εικαστι-

• καθορίσει την προέλευση των πηγών χρηµατοδότησης που είναι αποδεκτές µεβάση την οικονοµική πολιτική του µουσείου,

• προβάλλει δυναµικά τη συγκεκριµένη εικαστική έκθεση τόσο στην καθηµερι-

καθηµερινότητα της ψηφιακής σύνθεσης (ψηφιακό περιβάλλον)

• επιλέξει εκείνες τις πηγές χρηµατοδότησης οι οποίες έχουν τις µεγαλύτερεςπιθανότητες να ενισχύσουν οικονοµικά και ποιοτικά την καλύτερη διεξαγωγήτης συγκεκριµένης εικαστικής έκθεσης.

Συµπερασµατικά, οι οικονοµικοί πόροι και οι µορφές χρηµατοδότησης στουςµη κερδοσκοπικούς οργανισµούς εξετάζονται από επιπλέον έρευνες και µελέτες,

και την εταιρική κοινωνική ευθύνη στο περιβάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού.


οι οποίες αναλύουν εκτενέστερα τα προγράµµατα χρηµατοδότησης, των οικονο-

Έτσι, ένα µουσείο, για να χρηµατοδοτήσει µια εικαστική έκθεση µε τη µεθοδο-

κής έκθεσης,

νότητα της πραγµατικής σύνθεσης (πραγµατικό περιβάλλον) όσο και στην

τηρία για να κατανοήσουµε τις µορφές χρηµατοδότησης, την πολιτιστική χορηγία

νάδας µε βάση τον µακροπρόθεσµο, µεσοπρόθεσµο και βραχυπρόθεσµο οικο-

ρηγία και Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη» (Γκαντζιάς, 2010) - αποτελεί µια καλή αφε-

λιτιστικών Αγαθών» (ΟΠ∆ΠΠΑ), προτείνει στους οικονοµικούς διαχειριστές που

µικών µονάδων. Ειδικότερα, στο κεφάλαιο 1 του Β Τόµου «Πόροι» εξετάζονταικαι αναλύονται οι κερδοσκοπικές και µη κερδοσκοπικές µονάδες καθώς και οιπηγές χρηµατοδότησης των οικονοµικών µονάδων στο πολιτισµικό γίγνεσθαι.(Κορρές, 2002, σ. 13-51). Η προσεκτική µελέτη του κεφαλαίου 1 στο Β Τόµο«Πόροι» - σε συνδυασµό µε τη µελέτη του βιβλίου «Πολιτιστική Πολιτική, Χο-

33..33 ΗΗ ππεερρίίππττωωσσηη ττηηςς ΠΠοολλιιττιισσττιικκήήςς ΧΧοορρηηγγίίααςς σσττηηνν ΕΕλλλλάάδδαα

Η χορηγία αποτελεί µια σηµαντική µορφή χρηµατοδότησης στην αγορά του πο-

λιτισµού. Η πράξη ενός Αθηναίου πολίτη ο οποίος χρηµατοδοτούσε την παραγω-

διαµορφώνεται διαχρονικά, αναδεικνύοντας την υποχρέωση, ευθύνη και ευαι-

σθησία που πρέπει να έχουν οι πολίτες ώστε να συµµετέχουν ενεργά στην παρα-

γωγή των πολιτιστικών αγαθών.

Στη σηµερινή εποχή ο χορηγός, ο οποίος ενισχύει οικονοµικά τις πολιτισµικές

µονάδες για να παράγουν πολιτισµό, συµβάλλει σηµαντικά στην ανάπτυξη των

πολιτιστικών αγαθών. Ειδικότερα, ο χορηγός µε την παροχή οικονοµικής ενίσχυ-

σης στις πολιτιστικές δραστηριότητες συµβάλλει ουσιαστικά στην παραγωγή πο-

λιτισµού µε την προϋπόθεση ότι διαθέτει την πολιτισµική παιδεία να κατανοεί

την κοινωνική ευθύνη και την κοινωνική υποχρέωσή του, εφαρµόζοντας τις αρ-

χές του γενικού (δηµόσιου) συµφέροντος για τις χορηγίες στην κοινωνία των πλη-

ροφοριών και της γνώσης.

Σε ορισµένες χώρες µε κατακερµατισµένα νοµοθετικά πλαίσια ρύθµισης της χο-

ρηγίας, υπάρχει µια σύγχυση ως προς τη διάκριση που υπάρχει µεταξύ της έννοιας

της «χορηγίας» και των εννοιών της «πατρωνίας», της «διαφήµισης», της «δω-

ρεάς», της «γενναιοδωρίας», της «προώθησης αγαθών», της «εθελοντικής ερ-

Ο Ν. 3525/2007 για την πολιτιστική χορηγία διακρίνει τη χορηγία από τις ανα-

φερόµενες έννοιες και νοµοθετικά την προσδιορίζει ως τη χρηµατική ή άλλης µορ-

µικά πρόσωπα, ηµεδαπά ή αλλοδαπά, για την ενίσχυση συγκεκριµένων πολιτι-

στικών δραστηριοτήτων ή σκοπών του αποδέκτη της χορηγίας µε αντιστάθµισµα

την προβολή του κοινωνικού προσώπου και της ευποιίας του χορηγού. Η νοµο-

θετική κατοχύρωση της πολιτιστικής χορηγίας αποτελεί την αφετηρία ώστε να

χορηγιών.


λιτισµού εδώ και αιώνες. Η χορηγία έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα, όπου

η λέξη «χορηγός» αποδιδόταν σε κάποιον που ηγείτο του χορού, π.χ. µιας οµά-

γή διαφορετικών δραµατικών παραστάσεων στο πλαίσιο των µεγάλων θρησκευ-

τικών εορτών (∆ιονύσια, Παναθήναια, Ελευσίνια Μυστήρια κ.ά.) αποτελούσε, επί-

σης, µια πράξη παραγωγής πολιτισµού. Συνεπώς, η έννοια της χορηγίας

γασίας», της «επιχορήγησης» και της «προστασίας» (Γκαντζιάς, 2010, σ. 35).

φής οικονοµική παροχή σε είδος, σε άυλα αγαθά ή υπηρεσίες από φυσικά ή νο-

δας χορευτών και τραγουδιστών. Η πράξη αυτή συντελούσε στην παραγωγή πο-

υπάρξει διαφάνεια στις χορηγίες των πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Απαραίτητες

προϋπόθεσεις για την ύπαρξη διαφάνειας είναι η δηµιουργία κώδικα δεοντολογίας

για την πολιτιστική χορηγία και η δηµοσίευση στο ∆ιαδίκτυο των πολιτιστικών

33..33..11 ΗΗ χχοορρηηγγίίαα σσττιιςς πποολλιιττιισσμμιικκέέςς μμοοννάάδδεεςς:: έέννννοοιιεεςς κκααιι οορριισσμμοοίί

Η έρευνα «Πολιτισµός της Χορηγίας» εξετάζει και αναλύει τη χορηγία στην

Ελλάδα επισηµαίνοντας ότι «ο όρος της χορηγίας διαµορφώνεται σταδιακά µε βά-

σίων σχέσεων, των νοµικών, οικονοµικών και πολιτισµικών σπουδών καθώς και

της πολιτικής επιστήµης και διοίκησης, οι οποίες οριοθετούν και προσδιορίζουν τη

σµικών µονάδων της Ελλάδας συµβάλλει στην καθιέρωση και ενίσχυση της εικό-

νας του χορηγού ο οποίος οικονοµικά ενισχύει τις πολιτιστικές δραστηριότητες

• Η προσφορά χρηµάτων για την πραγµατοποίηση ενός σκοπού µε ουσιαστικό

στόχο τη διαφήµιση και την προβολή αυτού που προσφέρει τα χρήµατα και

• Το χρηµατικό ποσό που καταβάλλεται για να συνδυαστούν οι δύο συµπληρω-

µατικές λειτουργίες που αποσκοπούν τόσο στην πραγµατοποίηση έργου κοι-

χο τη διαφήµιση και προβολή αυτού που προσφέρει ή καταβάλλει τα χρήµατα.

Στην κοινωνία των πληροφοριών και της γνώσης, η έννοια της χορηγίας είναι

πιστηµονικά τη χορηγία ως:

• εναλλακτική µέθοδο προώθησης και προβολής και

• επικοινωνιακή απήχηση.

Οι αναφερόµενες διαστάσεις της χορηγίας συµβάλλουν στο να κατανοήσουµε


ση τις επιστηµονικές προσεγγίσεις της διαχείρισης…της διαφήµισης, των δηµο-

γνεσθαι» (Γκαντζιάς, 2010, σ. 25). Η χορηγία στην πραγµατικότητα των πολιτι-

θεσµική διάστασή της στο νοµοθετικό, κοινωνικό, πολιτισµικό και οικονοµικό γί-

• Η καταβολή χρηµάτων για να πραγµατοποιηθεί έργο κοινής ωφέλειας.

νής ωφελείας όσο και στην πραγµατοποίηση ενός σκοπού, µε ουσιαστικό στό-

• αµφίδροµη πολιτιστική ανταλλαγή,

• επιχειρηµατική πρακτική της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης,

• εναλλακτική επένδυση,

• οικονοµική ενίσχυση,

η λέξη Χορηγία σηµασιολογικά αποδίδεται ως (Μπαµπινιώτης, 2002, σ. 1958):

µιας πολιτισµικής µονάδας. Στο Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Μπαµπινιώτη

πολυδιάστατη και πολυµορφική. Η έρευνα «Πολιτισµός της Χορηγίας», λαµβά-

νοντας υπόψη την ετυµολογική ερµηνεία της χορηγίας, εξετάζει και αναλύει διε-

διεπιστηµονικά τη χορηγία και ειδικότερα να προσδιορίσουµε την οικονοµική

της απήχηση στην παραγωγή των πολιτιστικών αγαθών. Η έρευνα «Πολιτισµός

κάτω διεπιστηµονικό ορισµό της χορηγίας στην κοινωνία των πληροφοριών και

της γνώσης:

«Χορηγία είναι η αµφίδροµη πολιτιστική ανταλλαγή µε αντισταθµιστικά οφέλη και

αρχές γενικού (δηµόσιου) συµφέροντος που αποσκοπούν στην κοινωνική και

πολιτιστική συνεισφορά τόσο των αποδεκτών χορηγιών όσο και των χορηγών ώστε

να διασφαλίζεται η κοινωνική και πολιτιστική συνοχή στην κοινωνία των πληρο-

«Αµφίδροµη Πολιτιστική Ανταλλαγή είναι η ανταλλαγή οφέλους µεταξύ των απο-

δεκτών χορηγιών και των χορηγών που πραγµατοποιείται µε όρια, αρχές, γνώση,

Συµπερασµατικά, η αναφερόµενη διεπιστηµονική έννοια της χορηγίας αποτε-

λεί σηµαντικό επιστηµονικό εργαλείο για την εξέταση και ανάλυση των πολιτι-

σον λειτουργούν µε τη λογική της «κοινωνικής και πολιτιστικής ευποιίας» και των

αρχών του γενικού (δηµοσίου) συµφέροντος για τις χορηγίες. Η αναφερόµενη λο-

γική τοποθετεί τη χορηγία ως µορφή «επιχειρηµατικής πρακτικής της εταιρικής

Χορηγία και Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη» εξετάζονται και αναλύονται τα µοντέ-

λα χορηγιών, οι αρχές του γενικού (δηµόσιου) συµφέροντος για τις χορηγίες, οι

οικονοµικές διαστάσεις της χορηγίας και η σχέση εταιρικής κοινωνικής ευθύνης

και χορηγίας στην κοινωνία των πληροφοριών και της γνώσης.

33..33..22 ΟΟιικκοοννοομμιικκέέςς κκααιι ΕΕππεεννδδυυττιικκέέςς ΠΠρροοκκλλήήσσεειιςς:: ΗΗ πποολλιιττιισσττιικκήή χχοορρηηγγίίαα κκααιι ηη ΕΕττααιιρριικκήή ΚΚοοιιννωωννιικκήήΕΕυυθθύύννηη

κρίσης δηµιουργούν σηµαντικά προβλήµατα οικονοµικής ρευστότητας και προ-

καλούν τους διαχειριστές διαµόρφωσης προγραµµάτων χορηγιών. Σύµφωνα µε

την έρευνα «Πολιτισµός της Χορηγίας», οι χορηγίες στις πολιτισµικές µονάδες

αποτελούν σηµαντικές πηγές χρηµατοδότησης, υπό την προϋπόθεση ότι οι πολι-


της Χορηγίας» προτείνει, για την αποτελεσµατικότερη εξέταση και ανάλυση της

πολιτιστικής χορηγίας στο περιβάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού, τον παρα-

φοριών και της γνώσης» (Γκαντζιάς, 2010, σ. 30).

στικών χορηγιών. Οι πολιτικές εταιρικής κοινωνικής ευθύνης τις οποίες διαµορ-

φώνουν οι επιχειρήσεις/εταιρείες συνδέονται µε την πολιτιστική χορηγία εφό-

κοινωνικής ευθύνης». Στα κεφάλαια 4 και 5 του βιβλίου «Πολιτιστική Πολιτική,

Στο τέλος της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, οι συνθήκες της οικονοµικής

αξίες, ευθύνες, υποχρεώσεις, ευαισθησίες και φιλότιµο» (Γκαντζιάς, 2010, σ. 30).

τισµικές µονάδες ως αποδέκτες χορηγιών διαθέτουν µια λίστα ατόµων ή επιχει-

κεκριµένα «ανταλλάγµατα» µε αντισταθµιστικά οφέλη για τα πολιτιστικά αγαθά.

τελεί έναν πολιτιστικό οργανισµό που προσφέρει σηµαντικό πολιτιστικό και εκ-

παιδευτικό έργο και έχει ως πολιτική να δέχεται κυρίως χορηγίες οι οποίες συν-

δέουν τις πολιτιστικές δραστηριότητες του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών µε το όνο-

µα της επιχείρησης/εταιρεία/χορηγού.

Στην εποχή των οικονοµικών και πολιτισµικών κρίσεων η χορηγία αποτελεί µια

ευκαιρία για τις επιχειρήσεις/εταιρείες/χορηγούς που επιθυµούν να συµµετέ-

χουν σε προγράµµατα χορηγιών των πολιτισµικών µονάδων. Οι διαχειριστές των

πολιτιστικών µονάδων για να πείσουν τις επιχειρήσεις/χορηγούς να επενδύσουν

στα προγράµµατα χορηγιών είναι σκόπιµο να διαθέτουν στρατηγικές και καινο-

τόµα µοντέλα για τη διαµόρφωση των προγραµµάτων χορηγιών (π.χ. Σ∆Χ, ΣΤΠΧ.).

ων/εταιρειών/χορηγών που εξετάζουν και αναλύουν τα προγράµµατα χορηγιών

είναι σκόπιµο να πεισθούν ότι, καταθέτοντας ένα µέρος των κερδών τους σε

Η έρευνα «Πολιτισµός της Χορηγίας» επισηµαίνει ότι η χορηγία αποτελεί µια

εναλλακτική επένδυση των επιχειρήσεων/εταιρειών διότι «…παρέχει τα παρακά-

• διευρύνει την αναγνωρισιµότητα του ονόµατος των επιχειρήσεων/εταιρειών,

ρήσεων/εταιρειών,

των αγαθών της επιχείρησης/εταιρείας και

• συντελεί στη δηµιουργία συνεργασιών «αµφίδροµης πολιτιστικής ανταλλαγής»

χορηγοί σε πολιτιστικές δραστηριότητες που διοργανώνουν οι πολιτισµικές µο-

νάδες, επενδύοντας εναλλακτικά µε τη µορφή της χορηγίας στην παραγωγή πο-

«Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη» (ΕΚΕ) είναι η ενιαία επιχειρηµατική πολιτική κοι-

(Γκαντζιάς, 2010, σ. 85). Για παράδειγµα, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών απο-

και συµµετέχουν στην ενδυνάµωση της κοινωνικής συνοχής (βλ. xorigies.com).


ρήσεων/εταιρειών που έχουν την επιθυµία ή την ανάγκη να προσφέρουν συγ-

(βλ. Γκαντζιάς, 2010 σ. 35-97). Οι οικονοµικοί διαχειριστές των επιχειρήσε-

προγράµµατα χορηγιών για τον πολιτισµό, επενδύουν στην παραγωγή πολιτισµού

τω ανταγωνιστικά πλεονεκτήµατα (Γκαντζιάς 2010, σ. 87):

• καθορίζει το βαθµό της κοινωνικής και πολιτιστικής συνεισφοράς των επιχει-

• προσδιορίζει το βαθµό της «επικοινωνιακής απήχησης» του ονόµατος και

Η ΑΤΕBank, η Εθνική Τράπεζα, η Alpha Bank κ.ά. συµµετέχουν ενεργά ως

λιτισµού. Η εναλλακτική επένδυση που πραγµατοποιείται µε τη µορφή της χορη-

γίας είναι δυνατόν να ενταχθεί στη γενικότερη πολιτική της Εταιρικής Κοινωνικής

Ευθύνης της επιχείρησης/εταιρείας ως πρακτική. Στην κοινωνία των πληροφοριών

και της γνώσης, η διεπιστηµονική έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης προσδιορίζει

ως εξής (Γκαντζιάς, 2010, σ. 34):

νωνικής υποχρέωσης, κοινωνικής ευθύνης και κοινωνικής ευαισθησίας που στη-

ρίζεται σε επιχειρηµατικές δραστηριότητες και επενδυτικές ευκαιρίες που:

• παρακινούν, ενθαρρύνουν και υποχρεώνουν τις επιχειρήσεις/εταιρείες να συµ-

µετέχουν σε προγράµµατα χορηγίας µε την προϋπόθεση ότι θα δηµιουργήσουν

δυναµικές σχέσεις τόσο µεταξύ της κοινωνικής υποχρέωσης, της κοινωνικής

χανισµών συµµετοχικής ελευθερίας και των αρχών του γενικού (δηµόσιου) συµ-

φέροντος για τις χορηγίες και

• έχουν ως αποτέλεσµα να αποκοµίζουν, οι επιχειρήσεις/εταιρείες, ουσιαστικά

σκοπούν στην ανάπτυξη του κοινωνικού, πολιτισµικού, οικονοµικού και πολι-

τικού γίγνεσθαι της κοινωνίας των πληροφοριών και της γνώσης.

• Εκφράσει την κοινωνική ευθύνη και την πολιτιστική ευαισθησία της µε την

υιοθέτηση συγκεκριµένων µοντέλων πολιτικής, στρατηγικής και τακτικής τα

οποία είναι συµβατά τόσο µε τις προδιαγραφές της κοινωνικής ευαισθησίας, της

γενικού (δηµόσιου) συµφέροντος για τις χορηγίες.

• Συνδέσει άµεσα το όνοµα της επιχείρησης/εταιρείας µε την κοινωνική και πο-

λιτιστική συνεισφορά της στον κοινωνικό ιστό.

• Αυξήσει την αναγνωρισιµότητα του ονόµατός της ή των συγκεκριµένων αγα-

• ∆ιαµορφώσει µια θετική εικόνα για την αποτελεσµατική προώθηση και προβο-

λή της στην κοινωνία των πληροφοριών και της γνώσης.

Οι αρχές του γενικού (δηµόσιου) συµφέροντος για τη χορηγία λειτουργούν µε

βάση το συλλογικό συµφέρον για την υπεύθυνη συµµετοχή των επιχειρήσε-

µάτων στις πολιτικές της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ). Ο παρακάτω πί-

κές συµβάσεις αποτελούν σηµαντικές επενδυτικές ευκαιρίες των χορηγών, οι οποί-

ες συµβάλλουν στην ανάπτυξη του πολιτισµού, των τεχνών, του αθλητισµού,


ευθύνης, της κοινωνικής ευαισθησίας όσο και µεταξύ των δηµοκρατικών µη-

«κέρδη» από την ενεργό συµµετοχή τους σε προγράµµατα χορηγίας, που απο-

τωπίζουν τη χορηγία ως «πρακτική της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης» παρέχουν

Ειδικότερα, οι υπεύθυνες πολιτικές ΕΚΕ των επιχειρήσεων/εταιρειών που αντιµε-

τη δυνατότητα στην επιχείρηση/εταιρεία/χορηγό να (Γκαντζιάς, 2010, σ. 68):

κοινωνικής ευθύνης και της κοινωνικής υποχρέωσης όσο και µε τις αρχές του

ων/εταιρειών στην ανάπτυξη του πολιτισµού, διαµορφώνοντας τη νέα τάξη πραγ-

νακας από την έρευνα της TWSM αποτελεί µια σηµαντική ένδειξη πως οι χορηγι-

της ραδιοτηλεόρασης κ.ά. (βλ. Γκαντζιάς, 2010, Πίνακας 4.4, σ. 94).

χορηγίας και

θών της (προϊόντων ή υπηρεσιών) µε τη συµµετοχή της στα προγράµµατα

Συµπερασµατικά, η ΕΚΕ, η χορηγία και οι γενικές αρχές του γενικού (δηµόσι-

πολιτισµού στην εποχή των οικονοµικών και πολιτισµικών κρίσεων. Η διεθνής

χορηγία και η ψηφιο-επικοινωνιακή παγκοσµιοποίηση συνθέτουν τις νέες συν-θήκες οικονοµικής ανάπτυξης των πολιτιστικών αγαθών και των νοµοθετικών τους

στην ενθάρρυνση για την ανάπτυξη αξιόλογων χορηγικών προτάσεων και στην

τους να εγκρίνονται και να δηµοσιοποιούνται σε επίσηµη ιστοσελίδα του Υπουρ-

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΟΡΗΓΙΚΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ 2001 2002 2003 2004 2005

Τέχνες και Πολιτισµός 2 2 3 1 1

Ραδιοτηλεόραση 14 3 4 3 1

Αθλήµατα 81 94 81 86 91

Άλλα 3 1 13 10 7

Πηγή: TWSM

Πίνακας 3.1

ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΠΟΣΟΣΤΟ ΧΟΡΗΓΙΚΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ (%)


ου) συµφέροντος συνθέτουν τη νέα τάξη πραγµάτων στην ανάπτυξη της παγ-

µορφή οικονοµικής ενίσχυσης στην αγορά των πολιτιστικών αγαθών. Η ΕΚΕ, η

ρυθµίσεων. Στην Ελλάδα, ο Ν. 3525/2007 για την πολιτιστική χορηγία συντελεί

ενδυνάµωση των διαδικασιών διαφάνειας στο τοπίο των πολιτιστικών χορηγιών,µε την προϋπόθεση όλες οι χορηγικές προτάσεις µε τους προϋπολογισµούς

γείου Πολιτισµού και Τουρισµού (βλ. ιστοσελίδα xorigies.com).

οικονοµική και πολιτισµική κρίση - σε συνδυασµό µε τη διείσδυση της πολιτιστικήςτεχνολογίας του ∆ιαδικτύου - τοποθετεί την πολιτιστική χορηγία ως σηµαντική

κόσµιας αγοράς, η οποία αναµένεται να δηµιουργήσει νέες αγορές παραγωγής

γγιιαα ττηηνν ΠΠοολλιιττιισσττιικκήή ΧΧοορρηηγγίίαα

Η αγορά των χορηγιών στην Ελλάδα είναι «χαώδης» εξαιτίας του κατακερµα-τισµένου νοµοθετικού και φορολογικού συστήµατος που υπάρχει, το οποίο απο-θαρρύνει κάθε είδους προσπάθεια για την ανάπτυξη της αγοράς των χορηγιών.Η έρευνα «Πολιτισµός της Χορηγίας» επισηµαίνει ότι οι χορηγοί από το εξωτερι-

τις κατηγορίες χορηγιών. Οι εν δυνάµει επενδυτές, µε βάση την αναφερόµενηέρευνα, σε περιόδους οικονοµικών και πολιτισµικών κρίσεων θα επιθυµούσαν τηδιαµόρφωση ενιαίου θεσµικού και νοµοθετικού πλαισίου για όλες τις κατηγορίες

κή Χορηγία, β) Χορηγός, γ) Αποδέκτης Χορηγός και δ) Πολιτιστική ∆ραστηριό-τητα (άρθρο 1). ∆ιακρίνει τις συγγενείς έννοιες, όπως η δωρεά, η επιχορήγηση,η διαφήµιση και η προώθηση των πωλήσεων (άρθρο 2). Θεσπίζει τα θεσµικά όρ-

1 παρατίθεται ολόκληρος ο Ν. 3527/2007 για τις πολιτιστικές χορηγίες.Στο βιβλίο «Πολιτιστική Πολιτική, Χορηγία και Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη» εξε-

τάζεται και αναλύεται µε σαφήνεια και ακρίβεια ο Ν. 3525/2007 για την Πολιτι-στική Χορηγία και επισηµαίνονται τόσο οι αδυναµίες του όσο και τα πλεονεκτή-

νάδων. Ένα από τα πλεονεκτήµατα του Ν. 3525/2007 για την Πολιτιστική Χορη-γία είναι ότι παρέχει τη δυνατότητα στους ενδιαφερόµενους χορηγούς να έχουνκάποιες µικρές φορολογικές ελαφρύνεις, οι οποίες όµως είναι πιθανόν µε µετα-γενέστερες τροποποιήσεις της γενικότερης φορολογικής πολιτικής να µην παρέ-χονται στην εποχή των οικονοµικών και πολιτισµικών κρίσεων. Επίσης ένα άλλοµειονέκτηµα δύναται να εµφανισθεί στην πράξη όταν τεθούν σε εφαρµογή τα

υπάρξει µια επίσηµη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισµού και Τουρισµού στηνοποία να αναρτώνται όλες οι συµβάσεις και οι προϋπολογισµοί των πολιτιστικώνχορηγιών που έχουν εγκριθεί κατά έτος.

Συµπερασµατικά, οι φραγµοί στην ανάπτυξη της αγοράς των πολιτιστικών χο-


γγιιαα ττηη ΧΧοορρηηγγίίαα:: ΝΝ.. 33 552255/200733..33..33 ΘΘεεσσμμιικκέέςς κκααιι ΝΝοομμοοθθεεττιικκέέςς ΡΡυυθθμμίίσσεειιςς

κό θα ήταν πρόθυµοι να επενδύσουν, αν υπήρχαν επίσηµες µετρήσεις για όλες

των χορηγιών στην Ελλάδα (Γκαντζιάς, 2010, σ. 129). Η «χαώδης» κατάστα-

Ο Ν. 3527/2007 για τις πολιτιστικές χορηγίες εισάγει τις έννοιες: α) Πολιτιστι-

ρηγιών και γ) η Ειδική Εκτιµητική Επιτροπή (άρθρα 3, 4 και 12). Στο παράρτηµα

µατά του για τη συµβολή του στην οικονοµική ενίσχυση των πολιτισµικών µο-

άρθρα 9 και 10 του Ν. 3525/2007 και δοθούν τα πρώτα χορηγικά βραβεία, εάν δεν

ση στην αγορά των χορηγιών προκαλεί µεγάλη αναταραχή και σε άλλες αγορές

την ανάγκη δηµιουργίας ενός νέου νοµοθετικού πλαισίου για την πολιτιστική χο-ρηγία, κάνοντας µια αρχή µε το Ν. 3525/2007 για την Πολιτιστική Χορηγία.

γανα αξιολόγησης, τα οποία είναι: α) το Γραφείο Χορηγιών, β) το Συµβούλιο Χο-

όπως της αγοράς της διαφήµισης, της δωρεάς, των επιχορηγήσεων, της εθε-λοντικής εργασίας, κ.ά.. Οι υπεύθυνοι του Υπουργείου Πολιτισµού κατανόησαν

οντολογικό πλαίσιο το οποίο να καθορίζει τις αρχές του γενικού (δηµόσιου) συµ-

οι θα διαµορφώνονται µε βάση τις αρχές του γενικού (δηµόσιου) συµφέροντοςγια τις χορηγίες και τα καινοτόµα µοντέλα διαµόρφωσης προγραµµάτων χορη-γιών. Οι έρευνες «Πολιτισµός της Χορηγίας» και «Πολιτισµός, Οικονοµία και Πο-λιτιστική Πολιτική» εξετάζουν και αναλύουν τις οικονοµικές διαστάσεις του πολι-


ρηγιών συνεχίζουν να υπάρχουν, εφόσον δεν έχει προσδιοριστεί ένα διαφανές δε-

τισµού και τονίζουν ότι η χορηγία δεν είναι µόνο πολιτιστική αλλά και αθλητική,πολιτική, οικολογική, εκπαιδευτική, κοινωνική, περιβαλλοντική κ.ά. στην κοι-

φέροντος για την πολιτιστική χορηγία, π.χ. τους κανόνες καλής πρακτικής οι οποί-

νωνία των πληροφοριών και της γνώσης (Γκαντζιάς, υπο έκδοση).

33..44 ΕΕππίίλλοογγοοςς:: ΗΗ ««ΠΠοολλιιττιικκήή ττηηςς ΦΦοορροολλοογγιικκήήςς ΑΑππααλλλλααγγήήςς»» ((ΠΠΦΦΑΑ)) σσττοο ΠΠεερριιββάάλλλλοονν ττηηςς ΟΟιικκοοννοομμίίααςς ττοουυ ΠΠοολλιιττιισσμμοούύ

Στην εποχή των οικονοµικών και πολιτισµικών κρίσεων η µείωση της δηµό-

σµικών µονάδων. Ο Ν. 3525/2007 για την Πολιτιστική Χορηγία ενισχύει την αγο-

λιτιστικών δραστηριοτήτων στην Ελλάδα. Η νοµοθετική αναγνώριση του ιδιωτι-

κών µονάδων αποτελεί ένα πρώτο βήµα για χρηµατοδοτήσεις µε διαφάνεια στοπεριβάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού.

Ο Ν. 3525/2007 για την Πολιτιστική Χορηγία, σε συνδυασµό µε τις άλλες µορ-

ων επενδυτικών τάσεων οι οποίες είναι σκόπιµο να συντονίζονται µε τις φορολο-γικές πολιτικές. Η φορολογική πολιτική στο περιβάλλον των χορηγιών αποτελείσηµαντικό παράγοντα για την ανάπτυξη των επενδυτικών τάσεων των επιχειρή-

νοντας δύο µεθοδολογικές προσεγγίσεις ανάλυσης των φορολογικών πολιτικών

• Η Πολιτική της Φορολογικής ∆ιαφυγής (ΠΦ∆): Η συγκεκριµένη µεθοδολογικήπροσέγγιση εξετάζει και αναλύει τις διαδικασίες ρύθµισης της φορολογικής

κή Φορολογικής ∆ιαφυγής (ΠΦ∆).

• Η Πολιτική της Φορολογικής Απαλλαγής (ΠΦΑ): Η συγκεκριµένη µεθοδολογι-κή προσέγγιση εξετάζει και αναλύει τις διαδικασίες ρύθµισης της φορολογικής

κή της Φορολογικής Απαλλαγής (ΠΦΑ).


σιας χρηµατοδότησης για τις πολιτισµικές µονάδες µε τη µορφή επιχορηγήσεων

ρά των πολιτιστικών χορηγιών η οποία παρέχει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις/εταιρείες/χορηγούς να συµµετέχουν µε διαφανείς διαδικασίες στην παραγωγή πο-

κού τοµέα στη χρηµατοδότηση µέσω χορηγικών προγραµµάτων των πολιτισµι-

φές χρηµατοδότησης των πολιτισµικών µονάδων, συντελεί στην δηµιουργία νέ-

σεων/εταιρειών/χορηγών. Η έρευνα «Πολιτισµός της Χορηγίας» εξετάζει και

στην αγορά των χορηγιών οι οποίες είναι (Γκαντζιάς, 2010, σ. 132-133):

πολιτικής των χορηγιών µε βάση το µοντέλο πολιτικής που ονοµάζεται Πολιτι-

πολιτικής των χορηγιών µε βάση το µοντέλο πολιτικής που ονοµάζεται Πολιτι-

ή επιδοτήσεων προκαλεί σοβαρά προβλήµατα στην βιωσιµότητα των πολιτι-

αναλύει το υπάρχον φορολογικό καθεστώς στην Ελλάδα και την Ευρώπη, προτεί-

Συµπερασµατικά, η Ελλάδα αδυνατεί, προς το παρόν, να διαµορφώσει έναενιαίο σύστηµα φορολογικών απαλλαγών για τις χορηγίες το οποίο θα βασίζεταιστο µοντέλο «Πολιτική της Φορολογικής Απαλλαγής» (ΠΦΑ). Ειδικότερα, «Πολι-τική της Φορολογικής Απαλλαγής» (ΠΦΑ) (Γκαντζιάς, 2010, σ. 133):

…διαµορφώνεται µε βάση τη λογική της «κοινωνικής και πολιτιστικής συνει-σφοράς», της «κοινωνικής και πολιτιστικής ευθύνης», της «κοινωνικής και πολι-τιστικής υποχρέωσης», καθώς και της «κοινωνικής και πολιτιστικής ευαισθησίας».Επίσης η αναφερόµενη φορολογική πολιτική αντιµετωπίζει τη χορηγία τόσο ωςµορφή «αµφίδροµης πολιτιστικής ανταλλαγής» όσο και ως µορφή «επιχειρηµα-τικής πρακτικής της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης». Συνεπώς, η ΠΦΑ προσδιο-ρίζει τη χορηγία ως µορφή «φορολογικής απαλλαγής» ή «έµµεσης φορολογικής

ΓΕΝΙΚΟ (∆ΗΜΟΣΙΟ) ΣΥΜΦΕΡΟΝ(κοινό συµφέρον)

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ

ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΑΡΧΩΝ ΓΕΝΙΚΟΥ (∆ΗΜΟΣΙΟΥ) ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ

ΕΝΙΑΙΑ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ

Μεθοδολογικές Προσεγγίσεις ∆ιαµόρφωσης Φορολογικής Πολιτικής:Πολιτιστική Πολιτική, Χορηγίες & Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη

ΚΑΤΑΚΕΡΜΑΤΙΣΜΕΝΑΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ

Ι∆ΙΩΤΙΚΟ / ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣΥΜΦΕΡΟΝ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ «ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ»

Α∆ΡΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΡΧΩΝΓΕΝΙΚΟΥ (∆ΗΜΟΣΙΟΥ)

ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΧΟΡΗΓΙΕΣ

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ

ΕΥΘΥΝΗ

ΣΠΧ Σ∆ΑΧΣύστηµα ∆ιαχείρισης

και Αξιολόγησης Χορηγιών

Ψηφιο-Επικοινωνική Παγκοσµιοποίηση

Κοινωνία των Πληροφοριών & της Γνώσης

ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΠΑΛΛΑΓΗΣ (ΠΦΑ)

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ∆ΙΑΦΥΓΗΣ (ΠΦ∆)

ΨΕΠ ΚΠΓ

ΨΕΠ ΚΠΓ

ΣΠΧΣ∆ΑΧ

Σύστηµα Πολιτισµός της Χορηγίας

Σχήµα 3.1: Μοντέλα Φορολογικής Πολιτικής


Πηγή: Γιώργος Γκαντζιάς (2010) «Πολιτιστική Πολιτική, Χορηγίες και Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη», σ. 132

συνεισφοράς», µε την προϋπόθεση ότι η χορηγία αποσκοπεί µε βάση τις αρχές τουγενικού (δηµόσιου) συµφέροντος στην κοινωνική και πολιτιστική συνεισφορά τωναποδεκτών χορηγιών και χορηγιών, ενδυναµώνοντας την κοινωνική και πολιτι-

Στην εποχή των πολιτισµικών και οικονοµικών κρίσεων η αναφερόµενη φο-

φιοποίηση των συναλλαγών, η δηµοσιοποίηση των διαφορετικών µορφών χρη-

καθώς και η δηµιουργία και εφαρµογή ενιαίων νοµοθετικών ρυθµίσεων για τη χο-ρηγία σε συνδυασµό µε το µοντέλο «Πολιτική της Φορολογικής Απαλλαγής» εί-ναι πολύ πιθανόν να αποτελέσουν αποδοτικές λύσεις για να διαχειριστούν οι κυ-

θεση ότι η διαφάνεια και η ψηφιακή τεχνολογία θα αποτελέσουν τους βασικούς

στική συνοχή της κοινωνίας των πληροφοριών και της γνώσης.

οικονοµικών δοµών για την ανάπτυξη των πολιτιστικών προϊόντων και υπηρεσιων

3. Εɝηɔήστε τɞɡς λɧɔɞɡς ɔια τɞɡς ɞπɞɑɞɡς η πɞλιτιστική ɢɞɟηɔɑα σɡντελεɑ στην ɞικɞνɞɛική ανάπτɡɝη

5. Εɝετάστε και αναλɨστε τις ɗεσɛικɏς και νɞɛɞɗετικɏς ɟɡɗɛɑσεις ɔια την πɞλιτιστική ɢɞɟηɔɑα στην Ελλάδα.

6. ɇι εɑναι η çɄɞλιτική της ūɞɟɞλɞɔικής ȹιαűɡɔήςè (Ʉūȹ) και η çɄɞλιτική της ūɞɟɞλɞɔικής ȷπαλλαɔήςè;

7. Επηɟεάɕει αɟνητικά ή ɗετικά η űɞɟɞλɞɔική πɞλιτική τις ɛɞɟűɏς ɢɟηɛατɞδɧτησης τɤν πɞλιτισɛικɩν ɛɞνάδɤν


1. Ʉɞιες εɑναι ɞι ɛɞɟűɏς ɢɟηɛατɞδɧτησης τɤν πɞλιτισɛικɩν ɛɞνάδɤν στην κɞινɤνɑα τɤν πληɟɞűɞɟιɩν

άξονες ανάπτυξης του πολιτισµού στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα. Η ψη-

µατοδοτήσεων των πολιτισµικών µονάδων στον κυβερνοχώρο (π.χ. ∆ιαδίκτυο, κ.ά.)

βερνήσεις την κρίση στο περιβάλλον της οικονοµίας του πολιτισµού. Τέλος, η ψηφιο-επικοινωνιακή παγκοµιοποίηση στο περιβάλλον του ψηφιακού πολιτισµού

στην εποχή των πολιτισµικών και οικονοµικών κρίσεων (βλ. Γκαντζιάς, 2012).

σε συνδυασµό µε τη ψηφιακή µορφή του χρήµατος συντελεί στη δηµιουργία νέων

ανάπτυξη των πολιτιστικών αγαθών και των πολιτισµικών µονάδων µε την προϋπό-ρολογική πολιτική δηλαδή το ΠΦΑ είναι πολύ πιθανόν να δώσει µια ώθηση στην

4. ȷναűɏɟετε τɞɡς παɟάɔɞντες πɞɡ καɗιστɞɨν την πɞλιτιστική ɢɞɟηɔɑα και την εταιɟική κɞινɤνική εɡɗɨνη

2. Ʉɟɞσδιɞɟɑστε τις ɏννɞιες της çɢɞɟηɔɑαςè και της çαɛűɑδɟɞɛης πɞλιτιστικής ανταλλαɔήςè.

και της ɔνɩσης; (Ενδεικτική απάντηση: σ. 69-70.)


τɤν πɞλιτιστικɩν αɔαɗɩν στην Ελλάδα. (Ενδεικτική απάντηση: σ. 71 και 74-76.)

ɤς πηɔɏς ɢɟηɛατɞδɧτησης τɤν πɞλιτισɛικɩν ɛɞνάδɤν. (Ενδεικτική απάντηση: σ. 73-76.)



και ειδικɧτεɟα την πɞλιτιστική ɢɞɟηɔɑα στην Ελλάδα; (Ενδεικτική απάντηση: σ. 67-81.)

Εɟɤτήσεις - ȷσκήσεις (Ⱦεűαλαɑɞɡ 3):

ũκŬɜŰɕɘɎɠ, ũ.(υπο έκδοση) "Ʉɞɚιτισɛɧɠ, Ƀικɞνɞɛɑα και Ʉɞɚιτιστική Ʉɞɚιτική".


ũκαντɕιɎς, ũ.(2010) "Ʉɞɚιτιστική Ʉɞɚιτική, ɉɞɟηɔɑα και Εταιɟική Ⱦɞινɤνική Εɡɗɨνη".

www.culturaleconomics.info, Info-Communication Reseach Society (ICRS),

ũκαντɕιɎς, ũ.(υπο έκδοση) "Ʉɞɚιτισɛɧɠ τηɠ ɉɞɟηɔɑαɠ". www.xorigies.com, ICRS.

ȷθήνα: Εκδόσεις Παπασωτηρίου.

ɀπαɛπινιώτης, Γ.(2002) "Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας" ȸ' Εκŭοση, Αθήνα: Ⱦέντρο Λεξικολογɑας, σ. 1958.

Γκαντɕιάς, Γ.(2012) "Info-Communication Globalisation and the Global Info-cash (GIC):

Economic, Political and Social Issues', USA: Nova Publishes.

Ⱦορρές, Γ. (2002) "Προσűορά και Ȼήτηση Ɉπηρεσιών Πολιτισɛοɨ", ɇόɛος Α, 'Ƀικɞνɞɛική ȹιαɢεɑɟιση, Ƀικɞνɞɛɑα τɞɡ Ʉɞɚιτισɛɞɨ', Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήɛιο, σ. 133 -180.

Ⱦορρές, Γ.(2002) "ȹιαɢεɑɟιση Ⱦεűαλαɑɤν και Ʉɧɟɤν", ɇόɛος Α 'Ƀικɞνɞɛική ȹιαɢεɑɟιση, Ƀικɞνɞɛɑα τɞɡ Ʉɞɚιτισɛɞɨ', Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήɛιο, σ. 85 -131.

National Report (2006) "Art and Ecomomic Prosperity", USA: American for Art, σ. 3.

The Economist (2010) "...εν αναμονή", Ειδικές Εκδόσεις, Τεύχος 72, Αθήνα: Η Καθημερινή, σ. 16.

ȸιɓɚιɞɔɟαűɑα και Ƚστɞσεɚɑδεɠ Εκπαιδεɡτικɞɨ Ɉɚικɞɨ:

A Practical Way for Greece to Emerge from the Crisis" στο Παναγιώτης Λιαργκόβας (επ.) 'Greece:

Ιστοσελίδα για τη Πολιτιστική Οικονομία και Πολιτική: www.culturaleconomics.info.

politistiki oikonomia dpm60 (1)

Documents