polska fundacja rozwoju oświaty: dlaczego musimy zmienić system oświaty

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty:Dlaczego musimy zmienić system oświaty

Wersja 2.2


1. Gromadzić, udostępniać i upowszechniać polskie i zagraniczne publikacje na temat oświaty.

2. Przygotować, rozpowszechniać i propagować nowe analizy i koncepcje poprawiania oświaty polskiej.

3. Tworzyć forum do wspólnej dyskusji o oświacie dla wszystkich poważnie zaangażowanych praktyków i teoretyków oświaty, dla doświadczonych profesjonalistów i dla twórczych amatorów.

4. Tworzyć skuteczne narzędzia porozumiewania się i dyskusji o oświacie dla uczonych, dziennikarzy i polityków.

5. Organizować spotkania, seminaria, dyskusje otwarte i zamknięte, konferencje oraz inne działania budujące i zmieniające opinię publiczną na temat oświaty.

6. Zajmować otwartą ale stanowczą postawę wobec nowych, kontrowersyjnych lub niejasnych inicjatyw i zjawisk w dziedzinie oświaty.

1. Podnieść jakość debaty publicznej o oświacie, poprzez obalenie powszechnie panujących mitów na jej temat.

2. Upowszechnianie najciekawszych głosów z ogólnoświatowej debaty na temat oświaty.

3. Uświadomić obywatelom, że na oświatę naprawdę mogą mieć wpływ. 4. Prezentować racje klientów oświaty i podatników, którzy finansują

oświatę.

Co:

Jak:

O Fundacji W demokratycznym państwie podatnicy, którzy finansują oświatę i rodzice, którzy są klientami przemysłu oświatowego powinni być ostatecznym arbitrem kształtującym system nauczania.

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Dlaczego

W zamian za wysokie nakłady na oświatę dostajemy produkt kiepskiej jakości.

Od kiedy tylko pamiętamy oświata w Polsce jest reformowana. Niestety pomimo ustawicznych reform jej stan nadal pozostawia wiele do życzenia.

W publicznych dyskusjach nad reformą oświaty pomija się opinie klientów przemysłu oświatowego i podatników którzy finansują ten system. Głos zabierają głównie pracownicy oświaty i urzędnicy zarządzający oświatą.

Publiczna dyskusja na temat oświaty jest niezauważalna a jej poziom merytorycznym wyznaczają powszechnie funkcjonujące mity.


Nakłady budżetowe na oświatę w Polsce przewyższają nakłady w większości krajów OECD

Według danych za rok 1998 nakłady budżetowe na oświatę w Polsce wynosiły 5,8% PKB podczas gdy ta sama liczba w OECD wynosiła średnio 5,1%.

Nakłady na oświatę w Polsce są wysokie

Nakłady Budżetowe na Oświatę jako % PKB

012345678

Szw

ecja

Now

a_Ze

land

ia

Dan

ia

Finl

andi

aU

SA

Nor

weg

iaAu

stria

Fran

cja

Pol

ska

Por

tuga

lia

Kan

ada

Szw

ajca

ria

Isla

ndia

Bel

gia

His

zpan

ia

Wło

chy

Wlk

. Bry

tani

aC

zech

y

Nie

mcy

Węg

ry

Irlan

dia

Mek

syk

Kor

ea

Aust

ralia

Hol

andi

a

Luks

embu

rg

Japo

nia

Gre

cja

Średnia OECD


Udział nakładów na oświatę w wydatkach budżetowych ogółem jest wyższy niż w większości państw OECD

Nakłady na oświatę w Polsce są wysokie (c.d.)

Nakłady budżetowe na oświatę jako % budżetu

n

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

Polska

Nowa Z

eland

ia

Norewgia

Korea

Wlk.

Bryt

ania

Szwajc

aria

Islan

dia

Irland

ia

Austra

lia

Kanad

a

Czech

y

Finlan

dia

Francja

Holand

ia

Japo

nia

Niemcy

USA

Średnia dla państw OECD


Polskie szkoły produkują funkcjonalnych analfabetów, którzy co prawda potrafią czytać i pisać ale nie są w stanie zrozumieć czytanego tekstu

Międzynarodowe Badanie Piśmiennictwa Dorosłych (IALS) sprawdza umiejętność czytania i zrozumienia informacji zawartych w tekstach o różnych formatach (dokumenty oficjalne, rozkłady jazdy, wykresy, itp.). Posiadanie umiejętności co najmniej na poziomie trzecim uważane jest za pożądane w celu uniknięcia problemów z funkcjonowaniem we współczesnym społeczeństwie. W Polsce ten próg kompetencji przekroczyło tylko 24% dorosłych obywateli!

Jakość oświaty w Polsce jest niska

Badania IALS - procent społeczeństwa potrafiący czytać i rozumieć informacje na poziomie trzecim lub wyżej

01020

30405060

7080

Szwec

ja

Holand

iaBelg

ia

Niemcy

Canad

a

Austra

lia

Szwajc

aria

Nowa Z

eland

ia

Wlk. Bry

tania

USA

Irland

ia

Polsk

a

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.)

Umiejętność CzytaniaBadanie OECD/PISA

0

100

200

300

400

500

600

Finlan

dia

Austra

lia

Irland

iaKor

ea

Wlk.

Bry

tania

Japo

nia

Szwec

ja

Austria

Belgia

Fran

cja

Norw

egia

USADan

ia

Szwajc

aria

Hiszpa

nia

Czech

y

Wloc

hy

Niremcy

Weg

ry

Polsk

a

Grecja

Portu

galia

Meksy

k

Średnia OECD


Umiejętność Myślenia NaukowegoBadanie OECD/PISA

0

100

200

300

400

500

600

Korea

Japo

nia

Finlan

dia

Wlk.

Bryt

ania

Austra

lia

Austria

Irland

ia

Szwec

ja

Czech

y

Francja

Norweg

iaUSA

Belgia

Weg

ry

Szwajc

aria

Hiszpa

nia

Niremcy

Polska

Dania

Wloc

hy

Grecja

Portug

alia

Meksy

k

Średnia OECD


Kompetencje MatematyczneBadanie OECD/PISA

0

100

200

300

400

500

600

Japo

niaKore

a

Finlan

dia

Austra

lia

Szwajc

aria

Wlk.

Bryt

aniaBelg

ia

Francja

Austria

Dania

Szwec

ja

Irland

ia

Norweg

ia

Czech

yUSA

Niremcy

Weg

ry

Hiszpa

nia

Polska

Wloc

hy

Portug

alia

Grecja

Meksy

k

Średnia OECD


Polska oświata obejmuje nauczaniem na poziomie dawnego liceum niewielką część społeczeństwa

Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.)

Procent społeczeństwa który osiągnął wykształcenie co najmniej na poziomie średnim-wyższym

0102030405060708090

100

Japon

ia

Norweg

ia

Czech

y

Korea

Niemcy

Szwajc

aria

USA

Kanad

a

Szwec

jaDan

ia

Austr

ia

Finlan

dia

Nowa Z

elandia

Franc

ja

Holand

ia

Belgia

Irlandia

Grecja

Austra

lia

Wlk. B

rytan

ia

Polska

Islandia

Hiszpa

nia

Portug

alia

Meksy

kTu

rcja

Średnia dla państw OECD


Przeciętny polski pięciolatek skazany jest na krótszy okres nauki niż większość jego rówieśników z krajów OECD


Przeciętny oczekiwany okres edukacji 5-latka

0

5

10

15

20

25

Austra

lia

Szwec

ja

Finlan

dia

Islan

dia

Norewgia

DaniaBelg

ia

Hiszpa

nia

Holand

ia

Nowa Z

eland

iaUSA

Portug

alia

Niemcy

Wlk.

Bryt

ania

Kanad

a

Francja

Szwajc

aria

Austria

Irland

ia

Polska

GrecjaKore

a

Czech

y

Meksy

kTu

rcja

Średnia OECD


W zamian za wysokie nakłady na oświatę dostajemy produkt kiepskiej jakości

Polski system szkolnictwa jest obciążony wieloma trudno uchwytnymi wadami, wśród nich najważniejsze to:

- nauczanie encyklopedycznej wiedzy zamiast myślenia i umiejętności samodzielnej analizy

- autorytarny sposób nauczania, który powoduje niechęć uczniów do szkoły

- upolitycznienie formułowania programu nauczania

- pozorowane reformy: częste odgórne zmiany programów prowadzące do zachowania status quo



„Na wszystkich skalach pomiarowych badania OECD/PISA polscy uczniowie uzyskali średnio zbliżone rezultaty – w podobny sposób i w zbliżonym stopniu odbiegające od średniej międzynarodowej. Wynik Polski nie jest zatem skutkiem zaniedbań w jakimś szczególnym zakresie edukacji, lecz raczej skutkiem jej ogólnie słabej kondycji”*

* Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów OECD/PISA. Wyniki Polskie – raport z badań. – zespół pod kierunkiem prof. Ireneusza Białeckiego

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Dlaczego jest źle

(1) Istnieją dwie Polski oświatowe, a co gorsza nie podjęto skutecznych działań w celu zaradzenia temu problemowi.

Nie podejmuje się próby wyrównania szans w młodym wieku kiedy jest to najefektywniejsze i najtańsze

Młodzież wiejska i z małych miasteczek jest skazana na zawodówki i technika

(2) Karta Nauczyciela uniemożliwia polepszenie oświaty:

Struktura korpusu nauczycielskiego nie jest dopasowana do struktury demograficznej uczniów i ich rzeczywistych potrzeb

Samorządy i dyrekcja nie mogą rzeczywiście zarządzać szkołami

(3) Jesteśmy krajem średnio rozwiniętym

Więc inwestujemy w oświatę na poziomie średnim, bo taką inwestycję najlepiej wykorzysta nasz rynek pracy

I. Wydatki powinny być przekierowane tam gdzie przynoszą największy skutek.

II. W system oświatowy należy wbudować mechanizmy samonaprawy.


Jakość szkoły do której dany uczeń ma dostęp zależy przede wszystkim od miejsca zamieszkania ucznia. Najbardziej jaskrawe różnice występują na poziomie szkoły średniej

Niewielka ilość dobrych szkół nie zmieni przeciętnie niskiego poziomu oświaty (patrz średni wynik dla polski i zasadniczych szkół zawodowych)

Równość szans: dwie Polski oświatowe

Wyniki badań OECD/PISA według rodzaju szkoły

Skala Licea Ogólnokształcące

Średnie Szkoły

Zawodowe

Zasadnicze szkoły

zawodowe

Średnia dla Polski

Rozumienie tekstu 544 478 356 479

Kompetencje Matematyczne 528 477 470 470

Umiejętność Myślenia Naukowego 536 482 483 483


Koszty osobowe to 80-90 procent budżetu oświaty (bez inwestycji). W większości innych krajów liczba ta wynosi 60-70%

Za dużo wydajemy na pensje nie tych nauczycieli co potrzeba: mamy za mało nauczycieli licealnych, za dużo zaś w szkolnictwie podstawowym i zawodowym

Karta Nauczyciela = Wadliwa struktura zatrudnienia

Jakość nauczania będzie trudno polepszyć zanim o pracę w szkole i podczas pracy w szkole ludzie będą konkurować, a dostawać ją będą najlepsi

Udział kosztów osobowych w budżecie oświaty (bez szkolnictwa wyższego)

1980 59%

1985 60%

1990 79%

1992 83%

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Karta Nauczyciela = Brak dostosowania do potrzeb uczniów

Karta nauczyciela uniemożliwia racjonalne zarządzanie szkołą:

Karta nauczyciela uniemożliwia dostosowanie struktury korpusu nauczycielskiego do struktury demograficznej uczniów

Karta nauczyciela uniemożliwia dyrektorom i samorządom racjonalne zarządzanie

Karta nauczycielska utrudnia płacenia za jakość pracy. Dziś płaca nauczyciela nie jest powiązana z jakością pracy.

W porównaniu do swoich kolegów z zagranicy nauczyciele mają niskie pensum (ilość godzin nauczania)

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Inwestujmy w szkoły średnie: Adekwatne nakłady na podstawówki

Nakłady na oswiate podstawową na jednego ucznia szkoły podstawowej w relacji do PKB na głowę

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

Austria

Szwec

jaDan

ia

Szwajc

aria

Norewgia

Korea

Portug

alia

Finlan

dia

Japo

nia

Hiszpa

nia USA

Polska

Francja

GrecjaBelg

ia

Austra

lia

Niemcy

Wlk.

Bryt

ania

Holand

ia

Czech

y

Irland

ia

Meksy

k

Średnia OECD

W okresie powojennym Polska dokonała znaczącego wysiłku aby rozwinąć a następnie utrzymać substancję oświatową. Obecnie nasze nakłady na nauczanie* podstawowe mieszczą się w średniej dla państw OECD.

* Porównanie nakładów oświatowych pomiędzy różnymi krajami musi uwzględniać różnice w ilości osób w wieku szkolnym i zamożności poszczególnych państw. Miernikiem spełniającym oba te kryteria są nakłady oświatowe na jednego ucznia jako procent PKB na głowę:

Nakłady oświatowe na jednego ucznia

Produkt Krajowy Brutto na głowę

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Inwestujmy w szkoły średnie: Stanowczo za mało na szkoły średnie

Nakłady na jednego ucznia szkół średnich w relacji do PKB na głowę

0%5%

10%15%20%25%30%35%40%

Austria

Szwajc

aria

FrancjaBelg

ia

Portug

aliaDan

ia

Niemcy

Czech

y

Hiszpa

nia

Szwec

ja

Norewgia

Austra

liaUSA

Finlan

diaKore

a

Japo

nia

Holand

ia

Wlk.

Bryt

ania

Meksy

k

Polska

Grecja

Irland

ia

Średnia OECD

Na średnim poziomie nauczania, wydajemy znacznie mniej niż państwa OECD

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Inwestujmy w szkoły średnie: dużo na szkoły wyższe

Nakłady na jednego studenta w relacji do PKB na głowę

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Szwec

ja

Szwajc

aria

Canad

aUSA

Meksy

k

Polska

Austra

liaKore

a

Holand

ia

Austria

Niemcy

Japo

nia

Czech

y

Wlk.

Bryt

ania

Irland

ia

Norewgia

Turcj

a

Finlan

diaBelg

ia

Francja

Hiszpa

nia

GrecjaDan

ia

Średnia OECD

Nasze nakłady na naukę na poziomie uniwersyteckim znacznie przewyższają nakłady w państwach OECD.

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Co dalej....

(1) Zorganizować i sfinansować biblioteki podręczników w 2-3 szkołach wiejskich

Celem projektu jest obniżenie ponoszonych przez rodziców kosztów nauki, zwłaszcza w szkołach wiejskich oraz w środowiskach edukacyjnie zaniedbanych. Roczny koszt zakupu podręczników w klasach 1-6 oscyluje pomiędzy 100 a 250 PLN, dla wielu rodzin ubogich jest to kwota ogromna. W ramach szkolnej biblioteki na terenie szkoły można stworzyć wyodrębniony księgozbiór nazywany biblioteką podręczników, udostępniany zainteresowanym uczniom. Podręczniki byłyby udostępniane za niewielką kaucją, aby uczniowie korzystający z podręczników troszczyły się o ich stan. Kaucja będzie zwracana rodzicom, jeżeli po roku używania podręcznik wróci w dobrym stanie.

(2) Propagować badanie jakości nauczania na uniwersytetach za pomocą ankiet oraz doprowadzić do udostępnienia tych informacji studentom.

W kwietniu 2002 r. redakcja "Dlaczego" i Polska Fundacja Rozwoju Oświaty przeprowadziły badanie w internecie na temat badanaia jakości nauczania na uczelniach wyższych za pomocą ankiet wypełnianych przez studentów. System taki jest w wielu krajach bardzo popularny i jak pokazuje praktyka przydatny dla studentów. Niestety choć w Polsce ponad 70% uczelni prowadzi takie badania tylko 10% uczelni udostępnia ich wyniki studentom.

(3) Stworzyć najlepsze źródło internetowych informacji o systemie oświaty w Polsce i próbach jego reform.

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Jak nas znaleźć

Pocztą elektroniczna na adres sekretarza fundacji: [email protected]

Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Bibliografia

„Education at a Glance. OECD Indicators”, OECD, 2000, Paryż

„The Full Social Returns to Education: Estimates Based on Countries’ Economic Performance”, Alain Mingat, Jee-Peng Tan; World Bank – HCD – Working Papers; 1996

Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów OECD/PISA. Wyniki Polskie – raport z badań pod kierunkiem Ireneusza Białeckiego

„Knowledge and Skills for Life. First Results from PISA 2000”, OECD 2001

„Poland. Review of National Policies for Education”, OECD 1996

polska fundacja rozwoju oświaty: dlaczego musimy zmienić system oświaty

Documents