Uniwersytet Łódzki

Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny

Studia podyplomowe „Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro”

Beata Marczak, Monika Ratko

Polska w drodze do strefy euro-potencjalne korzyści i

zagrożenia

Praca dyplomowa napisana

pod kierunkiem naukowym

dr hab. Małgorzaty Janickiej, prof. nadzw. UŁ

w Katedrze Międzynarodowych

Stosunków Gospodarczych

Łódź 2015

2

Spis treści

Wstęp………………………………………………………………………………………….3

Rozdział I: Droga do Unii Gospodarczo Walutowej w Europie…………………………..4

1.1. Proces tworzenia strefy euro w Europie- ujęcie historyczne………………………….4

1.2. Warunki działania strefy euro…………………………………………………………9

1.3. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej…………………………………………...12

Rozdział II: Potencjalne korzyści i zagrożenia przystąpienia do strefy euro na

przykładach krajów będących w strefie……………………………………………………14

2.1. Korzyści…………………………………………………………………………...…14

2.1.1. Korzyści bezpośrednie………………………………………………………...15

2.1.2. Korzyści pośrednie……………………………………………………………17

2.2. Koszty i zagrożenia…………………………………………………………………..19

2.2.1. Koszty długookresowe………………………………………………………..20

2.2.2. Koszty średniookresowe…………………………………………………….. .21

2.2.3. Koszty krótkookresowe……………………………………………………….22

Rozdział III: Perspektywy wstąpienia Polski do strefy euro……………………………..26

3.1. Analiza kryteriów zbieżności i trudności z ich spełnieniem…………………………26

3.2. Potencjalne korzyści i zagrożenia, które mogłyby wystąpić w Polsce po przyjęciu

euro………………………………………………………………………………..…33

3.2.1. Potencjalne korzyści i szanse po przyjęciu euro przez Polskę………………..33

3.2.2. Potencjalne koszty i zagrożenia po przyjęciu euro przez Polskę……………..34

Zakończenie ………………………………………………………………………………...38

Bibliografia …………………………………………………………………………………39

Spis tabel/wykresów/rysunków …………………………………………………………….41

3

WSTĘP

Koncepcja wprowadzenia w Europie wspólnej i stabilnej waluty zrodziła się dawno

temu. Przebieg procesów integracji europejskiej od lat pięćdziesiątych XX wieku trwa do

chwili obecnej, ponieważ jest to integracja etapowa. Wzajemna waluta miała na celu

powstrzymać konflikty polityczne, które często są efektem dewaluacji, oraz stanowić

stabilność pod wzmocnienie instytucjonalnej integracji. Działalność strefy euro, zwłaszcza

pierwsze dziesięć lat, dało poprawną ocenę przedsięwzięcia, mimo iż ostatni kryzys

finansowy obnażył i uwypuklił słabości wielu obszarów, których rezultatami są problemy

niektórych krajów członkowskich oraz niepewna przyszłość całej inicjatywy. O powołaniu

strefy euro zdecydowały w dużej mierze czynniki polityczne. Euro nie jest skutkiem

połączenia się 17 państw, lecz jedynie wspólną walutą 17 państw.

Wspólna waluta była najważniejszym wyzwaniem europejskiej integracji, mimo iż,

teraz jest postrzegana i wiązana z ogromnym ryzykiem i niestabilnością. Inicjatywa unii

gospodarczej i walutowej przeprowadzona w ramach UE jest bez wątpienia wielkim

fenomenem w skali międzynarodowej tworząc centralną formę zjednoczenia jaką

współcześnie udało się osiągnąć.1

Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej w 2004r było wielkim historycznym

wydarzeniem, kolejnym krokiem w kierunku dalszej integracji staje się wejście do strefy

euro. Stanowi to zarazem duże wyzwanie dla krajowej polityki gospodarczej. Dziś Polska

musi wybrać optymalną ścieżkę integracji. W miarę jak kolejne odsłony kryzysu w

Eurolandzie stawiały przyszłość europejskiej integracji walutowej pod coraz większym

znakiem zapytania, obawy związane ze wspólną walutą ulegały w naszym kraju

konsekwentnemu nasileniu. Dyskusja zwolenników i przeciwników wejścia do strefy euro

jest coraz ostrzejsza. Przystąpienie Polski do UGW jest już przesądzone, problemem

pozostaje jednak, optymalne przygotowanie się do tego przedsięwzięcia, gwarantujące

bezpieczeństwo i korzyści z funkcjonowania we wspólnym obszarze walutowym. Od ich

staranności będzie zależała zdolność do czerpania korzyści z członkostwa strefie euro.

Głównym problemem niniejszej pracy jest przedstawienie czy przystąpienie Polski do

strefy euro będzie korzyścią czy stratą?

1 M. Cini: Unia Europejska. Organizacja i funkcjonowanie. PWE, Warszawa 2007, s. 440.

4

ROZDZIAŁ I

Droga do unii gospodarczo-walutowej w Europie

1.1. Proces tworzenia strefy euro w Europie – ujęcie historyczne

Zaraz po wojnie przekonania co do tezy integracji europejskiej natychmiast znalazła

wielu wpływowych zwolenników w osobach takich polityków, jak J. Monnet i R Schuman we

Francji, czy W. Churchill w Wielkiej Brytanii (nazywanymi Ojcami Europy). Winston

Churchill opowiadał się za tezą paneuropeizmu, podając w 1946r. propozycję stworzenia

Stanów Zjednoczonych Europy.2

Inicjatorem pierwszych ewolucji integracji europejskiej był Jean Monnet, a jego teoria

znalazła odzwierciedlenie w deklaracji francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta

Schumana z 9 maja 1950r., której jednym z głównych zadań było gospodarcze

równouprawnienie Niemiec Zachodnich i utrzymanie kontroli nad przemysłem ciężkim.

Teoria ta została rozszerzona i znalazła uzupełnienie w postaci planu Schumana, który

zbudował podstawy Traktatu paryskiego o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali (EWWiS) z

kwietnia 1951r.3

W 1951r. powstała EWWiS przyjęta przez Francje, Niemcy, Włochy, Belgię, Holandię i

Luksemburg. W Rzymie zostały podpisane traktaty rzymskie dnia 25 marca 1957 roku

powołujące do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) oraz Europejską Wspólnotę

Energii Atomowej (EURATOM).

Podczas szczytu haskiego w 1969 roku przywódcy państw EWG podjęli decyzję o

niezbędnym tworzeniu Unii Gospodarczej i Walutowej. Powołano komitet pod

przewodnictwem Pierre’a Wernera, ówczesnego luksemburskiego premiera i ministra

finansów. Końcowym efektem prac całego zespołu był przedstawiony w październiku 1970r.

Plan Wernera. 4 Raport ten przewidywał powstanie unii gospodarczej i walutowej, która

przekształciłaby wspólny rynek w jednolitą gospodarkę w trzech etapach.

2 Alojzy Z. Nowak, Dariusz Milczarek „Europeistyka w zarysie” PWN 2006r., s 29 3 P. Kowalewski, G. Tchorka, J. Górski „Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro” NBP 2014r., s 13 4 https://polskawue.gov.pl/historia,integracji,gospodarczej,i,walutowej

5

Znaczącym krokiem na drodze realizacji planu Wernera było wprowadzenie w 1972r. tzw.

„węża” walutowego. System ten przewidywał, że wzajemne kursy walut państw

członkowskich mogą się zmieniać tylko w ograniczonym przedziale wahań o szerokości +/-

2,25%.5 Niemniej jednak, powyższa koncepcja, zakładająca powstanie unii gospodarczej i

walutowej do 1980r. nie została zrealizowana. Na jej przeszkodzie stanęły między innym

bardzo silne zakłócenia na światowych rynkach walutowych, spowodowane stopniowym

załamywaniem się systemu z Bretton Woods6

Presja rosnącej inflacji i gwałtownych napięć w międzynarodowych rynkach walutowych

oraz powiększającej się rozbieżności co do rozwoju gospodarczego poszczególnych krajów

sprawił, że plan Wernera zakończył się fiaskiem. Rosnące wahania kursowe wymiany

pomiędzy walutami Państw Wspólnoty stało się stworzenie w 1979r. Europejskiego Systemu

Walutowego (ESW). W ramach którego wprowadzono mechanizm kursowy (ERM), za

pomocą którego uzgodniono bilateralne kursy wymiany walut pomiędzy odrębnymi krajami.

Celem było utworzenie stabilizacji wahań kursowych krajów członkowskich Wspólnot

Europejskich. Przewidziano możliwość zmiany kursów wahań każdej z walut w ramach

ustanowionego przedziału zmienności wartości wynoszącej nie więcej niż +/- 2,25(dla

słabszych +/-6%).7

Europejski System Walutowy wprowadził nową walutę ECU (European Currency Unit).

ECU nie była jednak walutą samodzielną, lecz jedynie jednostką obrachunkową, której cenę

wyznaczano na podstawie koszyka walut wchodzących w skład ESW oraz tworzyła jednostkę

odniesienia, w mechanizmie kursowym. W chwili przekroczenia danej granicy odchylenia

bank centralny musiał zaeragować na rynku dewizowym. W przypadku zmiany odchylenia

kursu bilateralnego bank centralny miał obowiązek interweniowania zarówno wtedy, gdy

waluta uległa deprecjacji jak i przy aprecjacji. ESW wprawdzie odegrał dość pozytywną rolę.

Utworzenie strefy stabilności walutowej, przyczyniło się do obniżenie poziomu inflacji,

dzięki czemu uzyskano większą stabilność zewnętrzną (kursową i bilansów obrotów

bieżących) i wewnętrzną, powiązane to było z polityką pieniężną i fiskalną. Praktyka

5 P. Kowalewski, „Euro a międzynarodowy system walutowy” Twigger 2001r., s 69

6 System z Bretton Woods był międzynarodowym systemem walutowym, funkcjonującym w latach 1944-1971.

System ten opierał się na zasadzie wyznaczania kursów walutowych w stosunku do złota tj. każda waluta miała

wyznaczony stały parytet w tym wymiarze, a także na zasadzie stałego parytetu amerykańskiego dolara.

Dopuszczono jedynie jednoprocentowe zmiany kursu walut według kursu centralnego. Warto podkreślić, iż

system ten okazał się czynnikiem silnie stabilizującym kursy walut państw Europy Zachodniej. 7 T. Gruszecki, Teoria pieniądza i polityka pieniężna, Rys historyczny i praktyka gospodarcza, Oficyna

Ekonomiczna, Kraków 2004r, s.246.

6

powiązana z funkcjonowaniem ESW i optymistyczne prognozy służyły jako fundament do

stworzenia zasad unii walutowej.8

W 1989r. powołano komisje ds. badań nad UGW tzw. Komitet Delorsa. Przyczyna podjęcia

decyzji nie była tylko w gestii krajów członkowskich do dalszego wzmocnienia współpracy

walutowej, lecz także w zakresie politycznym poszczególnych państw członkowskich WE. Z

jednej strony Francja sugerowała się przekonaniem, że mocne włączenie Niemiec w struktury

europejskie obniży pozycje tego państwa w Europie. Z drugiej strony kraje słabiej rozwinięte

ekonomicznie takie jak Portugalia, Grecja, Hiszpania liczyły, że głębsza integracja w ramach

krajów członkowskich będzie znacznie z łatwiejszą dostępnością dla tych państw do

wspólnych środków budżetowych.9

Raport Delorsa przedstawiał najbardziej istotne czynniki ułatwiające handel na jednolitym

rynku wewnętrznym związanym ze swobodą przepływu towarów, usług, kapitału i osób.

Powinien być, dla większej efektywności, oparty o unię monetarną, która umożliwi

wszystkim członkom udział w kształtowaniu wspólnej polityki monetarnej w ramach

Wspólnot. W tym celu powinna zostać powołana właściwa, niezależna instytucja, która

będzie odpowiadała za politykę pieniężną. Europejski System Banków Centralnych (ESBC)

powinien zagwarantować stabilność cen, wspomagać wspólną politykę ekonomiczną,

konsekwentnie realizować politykę pieniężną, kursową i kierować rezerwami walutowymi

oraz zagwarantować sprawne działanie systemu płatności.10

Raport ten został zatwierdzony

oraz przyjęty jako podstawa dalszych działań.

Proces budowy UGW podzielono na trzy etapy:

Etap pierwszy (1990-1993)

Początek pierwszego etapu wyznaczono na datę 1 lipca 1990 roku. Etap ten miał na celu

powstanie jednolitego rynku wewnętrznego który był oparty na czterech swobodach

(swobodzie przepływu ludzi, towarów, usług i kapitału). Nastąpić miało pogłębienie

współpracy między narodowymi bankami centralnymi oraz scementować koordynacje

polityk gospodarczych państw członkowskich.

Spełnienie utworzenia planu unii walutowej wymagała modyfikacji struktury

instytucjonalnej, a co za tym idzie również nowelizacji Traktatu ustanawiającego Europejską

Wspólnotę Gospodarczą (TWE). W dniu 7 lutego 1992r. został podpisany Traktat z

Maastricht. Traktat ten desygnował Unię Europejską i poszerzał nowe obszary wspólnej

8 K. Opolski, D. Mycielska, J. Górski „Strefa Euro europejska integracja gospodarczo- walutowa” NBP 2010r. 9 L. Oręziak, „Euro nowy pieniądz” PWN 1999r., s.16 10 P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski „Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro” NBP 2014r., s 13

7

pracy, w tym powiększał kierunek zachowania polityk o Unię Gospodarczą i Walutową.

Według Traktatu, waluty krajowe miały zostać wymienione na wspólną walutą europejską,

zaznaczając jednocześnie konieczność spełnienia określonych kryteriów ekonomicznych

przez poszczególne kraje zwanych kryteriami z Maastricht. Został również dołączony do

traktatu w formie protokołów Statut Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC) i

Europejskiego Banku Centralnego (EBC) jako fundament przyszłego mechanizmu

bankowości centralnej na wspólnym obszarze walutowym. Traktat z Maastricht zaczął

obowiązywać od 1 listopada 1993 roku.

Etap drugi (1994 1998)

Początek drugiego etapu budowy Unii Gospodarczej i Walutowej ustalono na 1 stycznia 1994

roku. Niezbędnym czynnikiem dalszej integracji monetarnej miał być adekwatny poziom

zbieżności rozwoju gospodarczego poszczególnych członków określony przez stopień

wypełnienia określonych w traktacie nominalnych kryteriów. Utworzono Europejski Instytut

Walutowy (EIW), którego priorytetem było pogłębienie współpracy banków centralnych i

ujednolicenie polityki pieniężnej oraz zrealizowanie najważniejszych przygotowań do

powołania Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC) i stworzenia wspólnej

waluty na terytorium Unii. Europejski Instytut Walutowy stał się zalążkiem Europejskiego

Banku Centralnego, nie posiadał jednak kompetentności władczych i działał jedynie jako

pomoc doradcza krajowych banków centralnych.

W grudniu 1995 r. Rada Europejska podała nazwę waluty europejskiej "EURO" i przyjęła jej

wprowadzenie z dniem 1 stycznia 1999 r. W 1997 roku nastąpiło uruchomienie systemu

płatniczego TARGET, które umożliwiło przeliczenie walut narodowych na euro. W czerwcu

1997 roku w Amsterdamie Rada Europejska zatwierdziła też Pakt Stabilności i Wzrostu, który

maiał dawać gwarancję utrzymania reżimu budżetowego w obszarze Unii Gospodarczej i

Walutowej, a także wprowadziła nowy proces wymiany walut ERM II.

W 1998 roku, w drodze konsensusu pomiędzy krajowymi bankami centralnymi, narodził się

Europejski Bank Centralny (EBC). W owym czasie określono nieodwołalne kursy walut ECU

zostało zastąpione nową walutą euro przy zachowaniu parytetu 1EUR=1ECU.

Etap trzeci (po 1999 r.)

Z dniem 1 stycznia 1999 roku rozpoczął się proces wprowadzenia do obiegu wspólnej waluty

europejskiej, początkowo w systemie płatności bezgotówkowych, a od 2002 roku w obiegu

gotówkowym. Powierzenie kompetencji w zakresie przewodnictwa wspólnej polityki

pieniężnej Europejskiemu Bankowi Centralnemu, rozpoczęło realizację III ostatniego etapu

budowania Unii Gospodarczej i Walutowej.

8

Mechanizm Kursów Walutowych ERM zastąpiono ERM II. Według niego określane są kursy

między euro a walutami krajów członkowskich nie będącymi uczestnikami unii walutowej.

Największe możliwe odchylenia kursów walut w ramach ERM II wynoszą +/15% w

zależności od kursu centralnego euro. Uczestnictwo w mechanizmie kursowym ERM II przez

czas co najmniej dwóch lat nie przekraczając ustalonych wahań od parytetu centralnego

będącym jednym z głównych czynników konwergencji, jakie kraje będące poza strefą euro są

zobowiązane wypełnić, by stać się stuprocentowym członkiem UGW. 11

Kraje członkowskie Unii Europejskiej aby wstąpić do strefy euro muszą zrealizować

określone uwarunkowania zwane kryteriami konwergencji (kryteriami zbieżności lub

kryteriami z Maastricht). Formułują one czy dane państwo UE jest przygotowane do przyjęcia

euro czy nie. Kryteria konwergencji nominalnej:

Kryterium stabilności cenowej – zharmonizowana stopa inflacji notowana w ciągu

12 miesięcy przed badaniem, wyrażana przez wskaźnik HICP za pomocą cen

towarów konsumpcyjnych, absolutnie nie może przekraczać więcej niż o 1,5 punktu

procentowego średniej stopy z trzech państw członkowskich UE które uzyskały w

danym okresie najniższy wynik.

Kryterium stabilnej sytuacji finansów publicznych, które zakłada, że przyrost

rocznego zadłużenia danego państwa nie może przekroczyć poziomu 3% produktu

krajowego brutto (PKB), a jego dług publiczny nie powinien być wyższy a aniżeli

60% PKB kraju.

Kryterium stabilności długoterminowych stóp procentowych – miernikiem tego

kryterium są nominalne długookresowe stopy procentowe, które nie mogą być wyższe

niż o 2 % średniego poziomu stóp procentowych z trzech krajów o najniższej stopie

inflacji.

Kryterium stabilności kursu walutowego, które wymaga, aby dana waluta przez

okres co najmniej dwa lata wytrwała w mechanizmie wymiany walut ERM II. W tym

terminie nie może wykazywać spadku wartości wobec innej waluty i utrzymywała się

w wąskim marginesie wahań ESW. Kurs wymiany wobec wspólnej waluty nie może

oddalać się od centralnego parytetu o więcej niż 15%.

Wymogiem przyjęcia wspólnej waluty jest też konwergencja prawna polegająca na

bezkonfliktowości ustawodawstwa krajowego z unijnym, w ujęciu faktycznym, ale także w

11 https://polskawue.gov.pl. „Historia integracji gospodarczej i walutowej” tytuł: Historia integracji gospodarczej

i walutowej.

9

realnej jedności zastosowań z postanowieniami wspólnotowymi. Nawiązuje to zgrania

przepisów krajowych z traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską oraz ze Statutem

ESBC i EBC, w wyjątkowej w problematyce niezależności krajowych banków centralnych.

Integracji prawnej krajowych banków centralnych z Eurosystemem, a także prowadzenia

takiej samej pisowni euro. Spełnienie wymaganych kryteriów zbieżności nominalnej

(wskaźników makroekonomicznych) jest wymogiem aby wejść do strefy euro.

Proces konwergencji realnej decyduje o zakresie osiąganych korzyści, jak również wielkości

potencjalnych kosztów powstających z zamiany walut narodowych na euro. Zawiera ona

wszystkie mechanizmy redukujące ryzyko możliwego wystąpienia szoków asymetrycznych w

gospodarce, bądź istnienie takich struktur, które zezwolą na absorbowanie w przypadku

pojawienia się takich wstrząsów. Reasumując konwergencja realna jest ewidentnie spleciona

z odpowiednią synchronizacją cykli koniunkturalnych tych krajów i strefy euro,

porównywalnym stopniem efektywności pracy czy podobnym stopniem PKB per capita.12

1.2. Warunki działania strefy euro.

W Unii Gospodarczej i Walutowej, prowadzenie jednolitej polityki pieniężnej oraz

realizację jej głównego celu, jakim jest utrzymanie stabilności cen, powierzono

Europejskiemu Bankowi Centralnemu. EBC oraz banki centralne wszystkich państw

członkowskich UE tworzą Europejski System Banków Centralnych (ESBC). EBC i banki

centralne państw członkowskich strefy euro mogą być podejmowane wyłącznie przez Radę

Prezesów EBC, złożoną z prezesów krajowych banków centralnych państw członkowskich,

które przyjęły walutę euro oraz członków Zarządu EBC. Rada Prezesów EBC jest jego

najwyższym organem decyzyjnym. 13

Stabilność EBC zależy jednak nie tylko od prowadzonej polityki pieniężnej lecz także od

dobrej współpracy makroekonomicznej państw wchodzących w skład UGW. Niezwykle

istotnym elementem tej współpracy, jest również polityka fiskalna, prowadzona niezależnie

przez poszczególne kraje członkowskie. Z uwagi na fakt iż polityka ta ma duży wpływ na

trwałość i funkcjonowanie wspólnej waluty euro, kraje należące do UGW zobowiązały się

prowadzić ją według określonych reguł, które mają ułatwić utrzymanie stabilności wspólnego

pieniądza.14

12 www.ukie.gov.pl „Warunki przyjęcie euro-kryteria konwergencji” 2012.04.27 13 www.cie.gov.pl Komisja Europejska, Jedna waluta dla jednej Europy. 14

J. Giżyński „ Polityka fiskalna w strefie euro” CeDeWu Sp. z.o.o, Warszawa 2013r.

10

Przyłączenie kraju do unii walutowej niesie ze sobą duże skutki dla jego polityki fiskalnej. Z

jednej strony, w formie niezależnej polityki pieniężnej, zmienia się funkcję polityki fiskalnej

jako narzędzia polityki gospodarczej. Z drugiej strony, w Unii Gospodarczej i Walutowej

działają bariery nałożone na politykę fiskalną wynikające z zapisów Paktu Stabilności i

Wzrostu.

Fundamentem unii walutowej jest teoria optymalnego obszaru walutowego (TOOW). Próbuje

podejmować dość znaczący problem absorpcji szoków w danym państwie członkowskim

względem braku perspektyw na reagowanie za pomocą polityki pieniężnej. Kiedy państwa

członkowskie akceptują wspólną walutę i odstępują od możliwości prowadzenia własnej

polityki pieniężnej, którego pośrednikiem jest krajowy bank centralny, komplikuje to wpływ

na gospodarkę będącą pod oddziaływaniem szoku asymetrycznego. Najbardziej popularnym

formą reagowania rynku na szoki jest mechanizm kursu walutowego, który zezwala na

właściwą modyfikację wartości kursu waluty narodowej. Przyjęcie wspólnej waluty

sygnalizuje, że przy braku polityki pieniężnej według teorii optymalnego obszaru

walutowego, państwa będące w unii walutowej, poza utrzymaniem sprężystości płac i cen,

zjednoczenia rynków finansowych oraz mobilności składników wytwórczych powinny

efektywnie podejmować czynności równowagi za pośrednictwem wspólnej polityki fiskalnej.

Przy nieistniejącej polityce pieniężnej polityka fiskalna staje się jednym z podstawowych

mechanizmów reagowania państwa na niekorzystne zjawiska gospodarcze. Państwa

członkowskie oprócz prowadzenia wspólnej polityki pieniężnej, usiłują choćby koordynować

swoją aktywność polityki fiskalnej.15

Zastosowanie pewnych instrumentów polityki fiskalnej znajduje swoje odzwierciedlenie w

saldzie budżetu państwa. Całkowity wpływ tych instrumentów na gospodarkę, w tym na

poziom cen, można zatem określić analizując kształtowanie się salda budżetowego. W

rzeczywistości sprowadza się to do analizy deficytu budżetowego.16

Deficyt budżetowy jest

definiowany na wiele sposobów. Jedna z definicji traktuje deficyt jako niepokrytą dochodami

część wydatków poniesionych w ciągu okresu rozliczeniowego.17

Pakt stabilności i wzrostu (PSW) jest uszczegółowieniem zapisów Traktatu z Maastricht,

które miały dyscyplinować politykę fiskalną krajów członkowskich także po utworzeniu unii

15 P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski „Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro” NBP 2014r., s 137 16 P. Marszałek, Koordynacja polityki pieniężnej i fiskalnej jako przesłanka stabilności poziomu cen, PWN,

Warszawa 2009, s. 38-39 17

A. Wernik, Finanse publiczne, PWE, Warszawa 2011, s. 75

11

walutowej. Miał on precyzować system dotyczący nadmiernego deficytu oraz reguły

stosowania sankcji w stosunku do państw nieograniczających ten deficyt.18

PSW jest porozumieniem międzyrządowym, które składa się z deklaracji i rozporządzeń

uchwalonych przez Radę Europejską 1997r. podczas szczytu w Amsterdamie. W ramach

Paktu przyjęto mechanizm nadzoru i zwiększenia dyscypliny fiskalnej, te rozwiązania

prawne, zostały określone w dwóch rozporządzeniach Rady UE.19

Pakt nakłada na kraje Unii Gospodarczej i Walutowej obowiązek utrzymywania stabilizacji

budżetowej w okresie, który dotyczy całego cyku koniunkturalnego. Państwa UGW muszą

regularnie przedstawiać i uaktualniać strategie makroekonomiczne (stabilizacji gospodarczej i

konwergencji), na zasadzie których Komisja Europejska oraz Rada ds. Ekonomicznych i

Finansowych (Ecofin) osądza sprawdzając ich sytuację gospodarczą. Budżet finansów

publicznych w tym okresie powinien być stabilny i dobry w celu polepszenia warunków

osiągnięcia wysokiego i stałego wzrostu gospodarczego.

Kolejną regułą paktu jest powstrzymanie przesadnego rozluźnienia polityki fiskalnej w czasie

najlepszej koniunktury, kiedy istnieje rzeczywista szansa wykorzystania wzrastających

wpływów podatkowych do powiększania wydatków państwowych. Określa to, że państwa nie

powinny przewyższać wartości progowej deficytu do maksimum 3% PKB.

Najistotniejsze kryterium paktu to trzecie kryterium fiskalne, czyli ograniczenie wskaźnika

długu publicznego brutto do PKB maksymalnie do 60%, które podczas ratyfikacji paktu było

w niektórych krajach dość wysokie i utrzymanie pułapu odpowiedniej wartości byłoby

niemożliwe.

Kraje przewyższające ustalone normy obejmujące kryterium deficytu budżetowego i które nie

przestrzegają dyscypliny fiskalnej mogą zostać nałożone sankcje w postaci zapłacenia kary,

zapewne ich gospodarka natyka się na momenty wyraźnej recesji. Gdy państwo strefy euro w

ciągu 2 lat od wydania decyzji o obowiązku przekazania środków w formie depozytu nie

poprawi nadmiernego deficytu depozyt ten jest przekształcany w karę. Kara ta nie podlega

zwrotowi.

18 L. Oręziak, Finanse Unii Europejskiej, PWN, Warszawa 2009, s.60 19Rozporządzenie Rady Nr 1466/97/WE z dnia 7 lipca 1997 r. w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji

budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych i Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1467/97 z dnia

7 lipca 1997 r. w sprawie przyspieszenia i wyjaśnienia procedury nadmiernego deficytu

12

Minimalna wysokość kary to 0,2% PKB danego państwa, przy czym wzrasta ona o 0,1% za

każdy punkt procentowy deficytu powyżej 3% PKB. Państwo przewyższające granice może

być przymuszone do przekazania nieoprocentowanego depozytu stabilizacyjnego.20

W rzeczywistości występują trudności stosowania kryteriów ponieważ nie są one

przestrzegane przez państwa członkowskie i mimo to często zostają naruszane. Nigdy nie

doszło do zastosowania kar zakładanych przez Pakt. Kryteria zapisane w Pakcie nie są

egzekwowane automatycznie, lecz wynikają z decyzji politycznej ustalanej przez Ecofin. Po

istotnych pogwałceniach dyscypliny fiskalnej przez Niemcy i Francję w 2005r. kryteria te

zostały jeszcze mocniej poluzowane. Stosowanie paktu jest zbyt pobłażliwe, kraje nadmiernie

zadłużone mogą nie podejmować działań korygujących, ponieważ nie są wyciągane żadne

konsekwencje zniechęcające państwa członkowskie do nieprzekraczania wyznaczonego

limitu.

Polska jest także objęta ustaleniami paktu, choć sankcje finansowe na razie nas nie

dotyczą. Choć utrzymując deficyt budżetowy, który przekracza dopuszczalne 3% PKB może

skutkować utratą części środków finansowych przydzielanych przez Wspólnotę 21

1.3. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej

Dnia 1 maja 2004 roku Polska razem z dziewięcioma innym krajami tj. Łotwa, Estonia,

Litwa, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Malta i Cypr stała się członkiem Unii

Europejskiej, mimo iż Polska rozpoczęła przygotowania do procesów integracyjnych już w

1988 roku, kiedy UE jeszcze nie było.22

Integracja Polski i państw wówczas przystępujących, znalazła swoją finalizacje w

rozszerzeniu w 2004 r. Schemat europejski zawierał także postanowienia dotyczące

sukcesywnego przybliżania ustawodawstwa polskiego do unijnego. Miało ono dotyczyć

głównie ustawodawstwa gospodarczego, w tym prawa celnego, bankowego, prawa o

spółkach, o rachunkowości i ustawodawstwa dotyczącego opodatkowania. Zbliżanie miało

również obejmować postanowienia dotyczące ochrony konkurencji. W układzie nie było

jednak- mimo starań strony polskiej – wyraźnego postanowienia o przyszłej akcesji Polski do

UE. Oficjalne negocjacje rozpoczęły się w marcu 1998r. Polska, podobnie jak inne kraje w

trakcie akcesji, musiała spełnić tzw. kryteria kopenhaskie. Najważniejsze derogacje donosiły

się do możliwości nabycia gruntów rolnych i leśnych przez cudzoziemców, utrzymania

20 L. Oręziak, Finanse Unii Europejskiej, PWN, Warszawa 2009, s.61 21 „Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski do strefy Euro”, NBP, Warszawa luty 2004r. 22

www.uniaeuropejska.info.pl, Polska w Unii Europejskiej

13

specjalistycznych obszarów ekonomicznych oraz przystosowania infrastruktury transportowej

i ochrony środowiska do warunków unijnych.

Negocjacje Polski z UE zostały zakończone w grudniu 2002r. podczas szczytu UE w

Kopenhadze. 1 maja 2004r. – wraz z dziewięcioma innymi krajami – została członkiem UE,

stając się także uczestnikiem UGW, ale z derogacją. Polska podlega zatem unijnym regułom

dotyczącym prowadzenia polityki fiskalnej, w tym przestrzegania dyscypliny budżetowej.

Wejście do strefy euro jest traktatowym zobowiązaniem Polski, a nie tylko prawem. Nie jest

znana data przyjęcia przez Polskę euro jako waluty mającej zastąpić złotego, gdyż zależy to

od wypełnienia wszystkich kryteriów będących w traktacie z Maastricht.23

23

P. Kowalewski, G. Tchorka, J. Górski „Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro” NBP 2014r., s.34

14

ROZDZIAŁ II

Potencjalne korzyści i zagrożenia przystąpienia do strefy euro na

przykładach krajów będących w strefie

Akcesja do obszaru walutowego, który ma globalnie akceptowany pieniądz, może

dostarczyć wiele korzyści, ale wiąże się też z pewnym ryzykiem. Celem niniejszego rozdziału

jest ich zestawienie. Dołączenie do strefy euro należy rozumieć jako zamierzenie o

charakterze wielopokoleniowym, którego reperkusje zaczną ujawniać się już w krótkim

okresie. Dlatego charakterystyka korzyści oraz kosztów zaakceptowania euro zostanie

przedstawiona w perspektywie krótkookresowej i długookresowej24

.

2.1. Korzyści

Korzyści można zróżnicować na bezpośrednie, od nich będzie zależeć rozmiar

korzyści pośrednich i będą odczuwalne w krótkim okresie czasu oraz pośrednie, czyli takie,

które mogą przypuszczalnie wystąpić w średniookresowej o długookresowej perspektywie

czasu25

.

Istotnym aspektem korzyści bezpośrednich jest fakt, iż pojawiają się niemal

samoczynnie w wyniku zastąpienia narodowej waluty przez euro. Korzyści te mają charakter

trwały i gromadzą się w określonym czasie. Natomiast korzyści pośrednie mają postać

warunkowy, dlatego analizowane są w kategorii szans. Realizacja ich jest uzależniona od

optymalnego wykorzystania korzyści bezpośrednich czyli jakości polityki

makroekonomicznej realizowanej na drodze do strefy euro i po przystąpieniu, jak i zdolności

adaptacyjnych różnych podmiotów. Zastąpienie waluty narodowej euro bezpośrednio

prowadzi do zredukowania ryzyka kursowego, a wraz z nim do minimalizacji kosztów

transakcyjnych, obniżeniu nominalnych stóp procentowych oraz prowadzi do większej

przejrzystości cen. Postrzeganie rodzimej gospodarki jako lepszej na skutek wprowadzenia

wspólnej waluty może także doprowadzić do zmniejszenia ryzyka makroekonomicznego.

Wiarygodność i stabilność makroekonomiczna mają przewodnie znaczenie dla gospodarki,

24 A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty dla Polski” w: Europejska Integracja

Monetarna od A do Z, www.nbp.pl, str.3 25

P. Krajewski, „Gospodarka Polski w perspektywie wstąpienia do strefy euro” PWE, Warszawa 2012, str.12

15

gdyż korzystnie wpływają na możliwości i skłonności inwestorów do podejmowania decyzji

inwestycyjnych, w dużej mierze decydują o rozmieszczeniu zasobów gospodarczych.26

Najistotniejszą korzyścią jest wyeliminowanie niepewności co do wahań kursów, czyli

ograniczenie ryzyka kursowego, które będzie występowało zawsze wtedy, gdy na danym

obszarze funkcjonuje wiele walut. Pomimo wypracowania technik zabezpieczania przed

ryzykiem kursowym, są one kosztowne i wymagają odpowiednich kwalifikacji.27

2.1.1. Korzyści bezpośrednie

Ryzyko kursowe jest czynnikiem ograniczającym wymianę międzynarodową a co za

tym idzie niepewność w podejmowaniu decyzji gospodarczych. Ryzyko kursowe wpływa na

wzrost kosztów działalności podmiotów gospodarczych narażając je na straty.

Przedsiębiorstwa o dużej awersji do ryzyka nie są skłonne do prowadzenia działalności

międzynarodowej w warunkach wysokiej zmienności kursu walutowego. Eliminacja kosztów

związanych z wymianą walut oraz redukcja kosztów ochrony przed ryzykiem kursowym będą

korzyścią dla przedsiębiorstw.28

Omówione powyżej koszty są istotnym elementem kosztów transakcyjnych, zatem zamiana

waluty narodowej na euro prowadzi do wyeliminowania kursu wymiany jednej waluty na

drugą. Takie działanie przyczyni się do redukcji kosztów transakcyjnych pociągając za

sobą korzyści mogące obejmować:29

• zmniejszenie kosztów działalności gospodarczej wynikające z ograniczenia konieczności

zabezpieczania się przed ryzykiem kursowym;

• wzrost rentowności przedsięwzięć inwestycyjnych poprzez wykluczenie chwiejności kursu

walutowego;

• poprawę porównywalności i przejrzystości cen w aspekcie międzynarodowym;

• poprawę pozycji międzynarodowej kraju jako konkurenta.

26 A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty dla Polski” w: Europejska Integracja

Monetarna od A do Z, www.nbp.pl, str. 5 27

L. Oręziak „Euro nowy pieniądz” PWN, Warszawa 1999, str. 35 za; A. Giegiel „Uwarunkowania i

perspektywy wprowadzenia euro w Polsce”

www.instytut.info/images/stories/ksiazki_polecane/15_przemiany_i_perspektywy_przedsiebiorstw_1/r30.pdf,

str. 360 28 P. Krajewski, „Gospodarka Polski w perspektywie wstąpienia do strefy euro” PWE, Warszawa 2012, str. 13 29 „Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i

Walutowe”, NBP, Warszawa 2009, www.nbp.pl, str.93

16

Szacunkowo dla Słowacji i Słowenii oszczędności związane z wymianą walut są rzędu

0,2–0,3% PKB.30

Co prawda, koszty transakcyjne związane z istnieniem kilku walut są

relatywnie małe do czego przyczynił się postęp w teleinformatyce, a z nim sprawne systemy

transakcyjne, to jednak mają charakter trwały i trzeba je ponosić. Generowane korzyści

wynikające z ich zmniejszenia przyrastają zatem w miarę upływu czasu31

.

Korzyść bezpośrednią stanowią stabilność i wiarygodność makroekonomiczna32

,

które mają decydujące znaczenie dla gospodarki, gdyż angażują możliwości i chęci

inwestorów do inwestowania w danym kraju oraz decydują o rozmieszczeniu zasobów

gospodarczych i oddziałują na tempo wzrostu gospodarczego. Oceniając stabilność

makroekonomiczną, tworzy się zestawienie wskaźników odzwierciedlających stabilność

polityki makroekonomicznej, zalicza się do nich: stopień finansów publicznych, który

wylicza się za pomocą wielkości zadłużenia państwa, zmiennością wydatków rządowych

oraz wielkością deficytu budżetowego oraz za pomocą wskaźnika charakteryzującego

zmienność realnego kursu walutowego. Ocena wpływu otoczenia zewnętrznego na stabilność

makroekonomiczną polega na analizie zmienności warunków wymiany międzynarodowej

tzw. terms of trade i zmienności przepływów kapitałowych33

.

Stopy procentowe są jednym z podstawowych wskaźników ekonomicznych,

używanych w celach interpretacji finansowej, zarówno dla całej gospodarki, w tym też

jednostkowych podmiotów podejmujących decyzje gospodarcze. Zbyt wysoki poziom stóp

procentowych może przyczynić się do obniżenia aktywności inwestycyjnej i blokować

dostępność kredytu. W momencie wprowadzeniem euro przewiduje się, że nastąpi spadek

nominalnych stóp procentowych poprzez przejęcie przez EBC obowiązku ustalenia i

utrzymywania oficjalnych stóp procentowych oraz zredukowanie premii za ryzyko kursowe.34

Skutki niższych stóp procentowych mogą być przyszłościowe dla całej gospodarki gdyż

cechują się niższym kosztem pozyskania kapitału dla przedsiębiorstw a co za tym idzie 30 Porównując, szacunkowe oszczędności dla Polski według Raportu NBP z 2004 r. koszty transakcyjne

związane z wymianą walut EUR/PLN wynoszą około 0,2% PKB. 31

A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty dla Polski” w: Europejska Integracja

Monetarna od A do Z, www.nbp.pl, str.5 32 Duże znaczenie dla zwiększenia stabilności i wiarygodności makroekonomicznej będzie miał dalszy wzrost

wiarygodności polityki fiskalnej, związany jest z przestrzeganiem dyscypliny finansowej w ramach realizacji

zobowiązań wynikających z Paktu Stabilności i Wzrostu. Dodatkowo, większa przejrzystość cen i wzrost

konkurencji mogą również zwiększyć stabilność cen. Wszystkie te czynniki mogą pozytywnie wpłynąć na długookresową stabilność makroekonomiczną po przystąpieniu do strefy euro. Wraz z przystąpieniem kraju do

strefy euro następuje import wiarygodności polityki monetarnej prowadzonej przez Europejski Bank

Centralny. Polityka EBC jest bowiem oceniana jako bardziej wiarygodna niż polityka prowadzona przez banki

centralne poszczególnych krajów. 33 „Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i

Walutowe”, NBP, Warszawa 2009, www.nbp.pl, str. 95 34

Ibidem str.101

17

skutkują wzrostem stopy zwrotu z inwestycji. Na przykładzie niektórych krajów strefy euro

np. Grecji czy Portugalii, skala redukcji stóp procentowych po wprowadzeniu euro sięgała od

3 do 3,4 punktów procentowych35

.

Dla gospodarstw domowych obniżenie nominalnych stóp procentowych w wyniku

zastąpienia waluty krajowej euro wiąże się ze zmniejszeniem kosztu pozyskania kapitału,

czyli tańszym kredytem36

.

2.1.2. Korzyści pośrednie

Do najważniejszych pośrednich skutków przyjęcia wspólnej waluty, jaką jest euro,

można zaliczyć wzrost inwestycji krajowych i zagranicznych jak i zwiększenie wymiany

handlowej. Można je rozpatrywać w kategorii szans, które mogą się ujawnić w dłuższym

okresie czasu od momentu przystąpienia kraju do unii walutowej. Elementem zapłonowym

korzyści pośrednich są korzyści bezpośrednie, płynące z członkostwa w strefie euro. O skali

uruchomienia korzyści pośrednich decyduje przyrost PKB i dobrobytu w kraju wchodzącego

do strefy euro. Należy podkreślić, iż aby osiągnąć efekt pośredni korzyści, które są

warunkowe to w głównej mierze zależą od stopnia przygotowania gospodarki do przyjęcia

euro, uwarunkowań strukturalnych i prowadzonej polityki gospodarczej37

.

Zwiększenie intensywności wymiany handlowej38

jest uważane za jeden z

najważniejszych czynników wpływających na wzrost gospodarczy i stanowi jeden ze

spodziewanych obszarów szans jako korzyść pośrednią przyjęcia euro. Korzyści te mogą się

ujawnić w średnim okresie i długim okresie istnienia w unii walutowej. Dzięki likwidacji

istniejących barier, tj: koszty transakcyjne, wahania kursowe oraz brak przejrzystości cen,

przedsiębiorstwa mogą łatwiej i po niższych kosztach eksportować i importować towary i

usługi, powiększając swój zysk. Wzrost powiązań handlowych między państwami

posiadającymi wspólną walutę jest zjawiskiem naturalnym39

.

35 P. Krajewski, „Gospodarka Polski w perspektywie wstąpienia do strefy euro” PWE, Warszawa 2012, str.15 36 „Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i

Walutowe”, NBP, Warszawa 2009, www.nbp.pl, str. 103 37

P. Krajewski, „Gospodarka Polski w perspektywie wstąpienia do strefy euro” PWE, Warszawa 2012, str. 16 38

Za sprawą wspólnej waluty strefa euro stanowi drugi co do wielkości, wysoko rozwinięty obszar walutowy na

świecie pod względem wytworzonego PKB. Dlatego czołowymi, pozytywnymi skutkami wzrostu wymiany

handlowej, spodziewanymi po przystąpieniu do strefy euro, mogą być: skuteczniejsze wykorzystanie czynników

produkcji związane ze specjalizacją i zwiększeniem skali produkcji, napływ nowych technologii, wzrost

inwestycji komplementarnych w stosunku do produkcji eksportowej. 39 P. Krajewski, „Gospodarka Polski w perspektywie wstąpienia do strefy euro” PWE, Warszawa 2012, str. 16

18

Wzrost inwestycji40

jest kolejnym przykładem korzyści pośredniej z przyjęcia euro i

ma kluczowe znaczenie na wzrost gospodarczy. Inwestycje mają wpływ na wzrost produktu

krajowego brutto, gdyż są składową globalnego popytu41

.

Wzrostowi inwestycji krajowych42

sprzyjają w głównej mierze ograniczenie kosztów

pozyskiwania kapitału czyli kredytów bankowych, uniezależnienie inwestycji od zasobów

krajowych oszczędności, a także większa przejrzystość cen i zasad prowadzenia działalności.

Firmy mogą uzupełniać brakujący kapitał, środkami pożyczonymi za granicy czemu sprzyja

ujednolicenie waluty. Przedsiębiorstwa ze wszystkich krajów mają ułatwiony dostęp do

relatywnie taniego kapitału ze względu na obniżenie nominalnej stopy procentowej w całej

strefie euro43

.

W Portugalii obniżenie stopy procentowej doprowadziło do spadku krajowych oszczędności i

doprowadziło do krótkotrwałego wzrostu konsumpcyjnego co spowodowało wzrost inflacji,

utratę konkurencyjności międzynarodowej i przewartościowanie realnego kursu walutowego.

W konsekwencji znacznie urósł deficyt obrotów bieżących a spadło tempo wzrostu PKB.

Domniemaną przyczyną tego stanu rzeczy był brak reform poprawiających specyfikę

inwestycji i wspomagających przyrost oszczędności krajowych. Natomiast w przypadku

integracji Irlandii ze strefą euro miał miejsce istotny wzrost inwestycji, miedzy innymi

wysoki współczynnik tempa wzrostu gospodarczego oraz równowaga rachunku obrotów

bieżących. Ten sukces był możliwy dzięki działaniom usprawniającym formę inwestycji oraz

osiągniętemu w latach poprzednich społecznemu porozumieniu dla racjonalnej polityki

płacowej, która powstrzymała nadmierny wzrost konsumpcji44

.

Obok inwestycji krajowych istotna korzyścią przystąpienia do unii walutowej są

napływające inwestycje zagraniczne, którym towarzyszą, oprócz akumulacji kapitału,

napływ nowych technologii, lepsze techniki zarządzania oraz wzrost konkurencji. Reperkusją

inwestycji zagranicznych może być przyspieszony wzrost wydajności pracy, a zatem wzrost

40 wpływ inwestycji na dochód narodowy jest znacznie silniejszy niż wpływ wydatków konsumpcyjnych czy

rządowych, gdyż inwestycje tworzą zasób kapitału w gospodarce, od którego zależy jej potencjał produkcyjny 41 „Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i

Walutowe”, NBP, Warszawa 2009, www.nbp.pl, str. 116 42 Obniżenie kosztów transakcyjnych może wynikać z lepszej alokacji i wzrostu produktywności czynników

produkcji. Dzięki temu można oczekiwać wzrostu PKB, z którego część będzie podlegała dalszej inwestycji.

Jeszcze bardziej pozytywny wpływ na inwestycje może mieć obniżenie stóp procentowych w kraju m.in. dzięki

zmniejszaniu premii za ryzyko. 43 P. Krajewski, „Gospodarka Polski w perspektywie wstąpienia do strefy euro” PWE, Warszawa 2012, str. 17 44 „Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i

Walutowe”, NBP, Warszawa 2009, www.nbp.pl, str. 118

19

gospodarczy. Dominującymi czynnikami napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych

(BIZ) po wprowadzeniu wspólnej waluty są eliminacja ryzyka kursowego i większa

stabilność makroekonomiczna.45

Przyjęcie euro wzmocniło przewagi lokalizacyjne krajów, które wykazywały

tradycyjnie dużą atrakcyjność inwestycyjną, między innymi kraje Beneluksu. Inwestorzy

umiejscawiający swoje inwestycje w tych krajach w dużej mierze działają również na rynkach

międzynarodowych. Działania te ułatwia im międzynarodowa rola euro. Dla krajów takich jak

Włochy i Grecja, o względnie słabych przewagach lokalizacyjnych, wprowadzenie euro nie

zmieniło ich sytuacji. Przed wstąpieniem do strefy euro, oraz później gospodarki te

przyciągały stosunkowo mało inwestycji zagranicznych. Zarazem gospodarki te pozostają na

końcu rankingów konkurencyjności od wielu lat. Głównie jest to spowodowane wysokim

poziomem korupcji w tych krajach, brakiem przejrzystości i ingerencją administracji

rządowej w działalność gospodarczą. Niesprzyjające restrykcje w zakresie napływających

BIZ utrzymywane są ze względu na wysoki poziom regulacji i niską konkurencyjność

gospodarek.46

Ostatecznym i ważnym skutkiem dla krajów tworzących unię walutową powinien być

wyraźny przyrost PKB oraz zwiększenie dobrobytu traktowany jako pośrednia korzyść z

przyjęcia euro jako waluty narodowej. Skala tej zależności jest trudna do oszacowania, lecz w

świetle wyników przeprowadzonych badań przez ekonomistów, wpływ przyjęcia euro na

PKB będzie dodatni. Rozmiar wzrostu PKB będzie zależał od wyboru badanych zjawisk,

które towarzyszą przyjęciu euro. Czyli minimalizacja ryzyka kursowego, spadek kosztów

transakcyjnych i redukcja premii za ryzyko powinny znacząco przyczynić się w długim

okresie do wzrostu PKB głównie z racji większej akumulacji kapitału. Natomiast biorąc pod

uwagę skutki aprecjacji realnego kursu walutowego, obniżenia nominalnych stóp

procentowych i kosztów transakcyjnych, wzrost PKB może nie być aż tak znaczący.47

45

P. Gajewski „Korzyści i szanse związane z przyjęciem euro” w: „Mechanizmy funkcjonowania strefy euro”

red. P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, NBP, Warszawa 2014, str. 207 46 Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i

Walutowe”, NBP, Warszawa 2009, www.nbp.pl, str. 123 47

Ibidem, str. 144

20

2.2. Koszty i zagrożenia

Przyjęcie wspólnej europejskiej waluty obok korzyści i szans może nieść ze sobą

koszty i zagrożenia. Ryzyko pojawienia się pewnych zagrożeń i konieczność poniesienia

kosztów będzie rozpatrywane, podobnie jak i korzyści i szanse, w perspektywie

krótkookresowej i długookresowej. Długookresowym makroekonomicznym kosztem kraju

przystępującego do wspólnej strefy walutowej będzie utracenie możliwości prowadzenia

niezależnej polityki pieniężnej i kursowej i oddaniu jej w ręce EBC. Natomiast w krótkim

okresie konieczne będzie poniesienie kosztów technicznych i organizacyjnych związanych z

wprowadzeniem wspólnej waluty euro do obiegu gotówkowego. Kraj przyjmujący wspólną

walutę musi liczyć się z ewentualnym zagrożeniem jakim jest ryzyko pogorszenia

konkurencyjności gospodarki danego kraju na arenie międzynarodowej oraz na skutek

konieczności spełnienia kryteriów z Maastricht tymczasowym zacieśnieniem polityki

makroekonomicznej.48

Utrata suwerenności w sferze polityki gospodarczej jest najważniejszą konsekwencją

przystąpienia do unii walutowej z racji niemożliwości swobodnego prowadzenia polityki

pieniężnej oraz niemożliwości posłużenia się kursem własnego pieniądza dla wzmocnienia

pozycji konkurencyjnej kraju w handlu międzynarodowym.49

2.2.1. Koszty długookresowe

Utrata niezależnej polityki pieniężnej i kursowej jest kosztem występującym w

długim okresie i zmniejszającym się w miarę upływu czasu. Łączny rozmiar tych kosztów jest

trudny do oszacowania. Głównej mierze zależeć będzie od:50

• polityki pieniężnej prowadzonej przez Europejski Bank Centralny (EBC) na ile będzie

adekwatna dla gospodarki danego państwa,

• jak duży wpływ będzie miało dane państwo na podejmowane decyzje dotyczące wspólnej

polityki pieniężnej,

48

A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty dla Polski” w: Europejska Integracja

Monetarna od A do Z, www.nbp.pl, str.15 49

K. Lutkowski „Euro a złoty”, „ Bank i Kredyt” nr 12/1999, str. 18 za: A. Giegiel „Uwarunkowania i

perspektywy wprowadzenia euro w Polsce”

www.instytut.info/images/stories/ksiazki_polecane/15_przemiany_i_perspektywy_przedsiebiorstw_1/r30.pdf,

str. 361 50 A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty dla Polski” w: Europejska Integracja

Monetarna od A do Z, www.nbp.pl, str.16

21

• globalizacji gospodarki jako poszerzenie powiązań międzynarodowych wpływającej na

ograniczenie działania polityki pieniężnej,

• braku mechanizmu regulującego kurs walutowy w celu łagodzenia szoków.

Ryzyko nieadekwatności polityki pieniężnej prowadzonej przez EBC związane jest z

decyzjami dotyczącymi kształtowania się stóp procentowych, które mogą być niewłaściwe z

punktu widzenia poszczególnych państw członkowskich. Niedopasowanie polityki pieniężnej

prowadzonej na szczeblu całej strefy euro do sytuacji pojedynczego państwa wchodzącego w

jej skład może mieć charakter strukturalny lub cykliczny.51

Przystąpienie nowego państwa do strefy euro nie oznacza całkowitej utraty wpływu na

politykę pieniężną, m.in. na wielkość stóp procentowych podejmowanych przez EBC. Im

większy wpływ na decyzję, tym niższy koszt rezygnacji z niezależnej polityki pieniężnej.52

Do rachunku kosztów powiązanych z rezygnacją z niezależnej polityki pieniężnej należy

zaliczyć następstwa procesu globalizacji, rozumianego jako zintensyfikowanie powiązań

międzynarodowych w różnych sferach gospodarek oraz jego konsekwencje. Zmiany cen dóbr

i usług związane z pogłębieniem handlu międzynarodowego. Możliwość finansowania za

granicą oraz płynny przepływ czynników produkcji, do których zalicza się siła robocza.53

2.2.2. Koszty średniookresowe

W średnim okresie przyjęcie euro może się wiązać z zagrożeniem związanym z

uzgodnieniem kursu konwersji, po którym to kursie waluta krajowa zostanie wymieniona na

euro. Poziom niedowartościowany przyjęcie kursu konwersji w odniesieniu do kursu

równowagi może przyczynić się do przegrzania gospodarki i w efekcie nadmiernej presji

inflacyjnej, wynikającą z presji popytowej oraz wysokich cen importu. Równocześnie

negatywny wpływ na postępowość polskiej gospodarki miałby drogi import. W dłuższym

horyzoncie czasowym, gospodarka będąca importerem nowych technologii znacznie

obniżyłaby swój potencjał rozwojowy. Natomiast ustalenie kursu konwersji waluty krajowej

względem euro na niskim poziomie niosło by również za sobą pewne, negatywne

konsekwencje dla siły nabywczej, gdyż kurs konwersji na poziomie kursu równowagi

wiązałby się z obniżeniem poziomu płac. Z drugiej strony pozytywny, aczkolwiek

51 A. Rogut „ Koszty i zagrożenia związane z wejściem Polski do strefy euro” w: „Mechanizmy funkcjonowania

strefy euro” red. P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, NBP, Warszawa 2014, str. 214 52

Ibidem, str. 222 53

Ibidem, str. 223

22

krótkookresowy wpływ na płace, świadczenia socjalne i ceny wyrażone w euro miałoby

przewartościowanie waluty krajowej. Wzrost bezrobocia, związanego ze spowolnieniem

aktywności gospodarczej, stanowiłby rezultat zastosowania przewartościowanego kursu

konwersji. To zjawisko miałoby miejsce w dłuższym okresie czasu54

.

Zbyt szybkie tempo wzrostu poziomu cen i płac może mieć znaczenie na wzrost

kosztów pracy i pogorszenie międzynarodowej pozycji gospodarki kraju wchodzącego do

strefy euro konkurującej na arenie pozostałych krajów będących w strefie.55

Rynek aktywów również dotyka ryzyko nadmiernego wzrostu cen. Bank centralny nie

będzie mógł bezpośrednio reagować na szybki wzrost akcji kredytowej w skutek rezygnacji z

niezależnej polityki pieniężnej. Zjawisku temu będzie towarzyszył nieoczekiwany spadek

stóp procentowych. Czynnikiem zmniejszającym ryzyko podwyżki cen nieruchomości będzie

to, że ze względu na wypełnienie kryteriów zbieżności odnoszących się do stóp

procentowych, szybki ruch akcji kredytowej prawdopodobnie będzie rozłożony w czasie.56

2.2.3. Koszty krótkookresowe

Krótki okres po przyjęciu euro będzie wiązał się z poniesieniem kosztów wymiany

waluty57

na euro i koniecznością podjęcia przygotowań wdrożeniowych waluty, zarówno

przez sektor publiczny, jak i przedsiębiorstwa. Idąc tym torem, kraj będzie musiał zmagać się

z zagrożeniami związanymi koniecznością zacieśnienia polityki fiskalnej i pieniężnej

odpowiednio prowadzonej w celu spełnienia kryterium konwergencji, czyli stabilności cen.

Kolejne zagrożenie wiąże się z ewentualnym, ale i prawdopodobnym wzrostem cen przy

wprowadzaniu euro do obiegu gotówkowego. Te efekty cenowe związane są z następującymi

okolicznościami: zaokrągleń cenowych, problemami asymetrii informacyjnej oraz kumulacji

różnych kosztów w czasie. Natomiast do najważniejszych działań generujących koszty, które

będzie musiał podjąć bank centralny z racji wprowadzenia euro do obiegu gotówkowego,

wynikający z wymiany waluty, należy zaliczyć głównie zaopatrzenie w monety i banknoty,

skoordynowanie systemów informatycznych oraz sformułowanie i przeprowadzenie

54 „Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i

Walutowe”, NBP, Warszawa 2009, www.nbp.pl, str.170 55 Ibidem, str. 171 56

A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty dla Polski” w Europejska Integracja

Monetarna od A do Z, www.nbp.pl, str. 22 57 Narodowy Bank Słowacji dokonał wyceny kosztów związanych z wymianą korony na euro dla słowackich

przedsiębiorstw na podstawie badania ankietowego, gdzie wypowiedziało 955 małych i średnich oraz 68 dużych

przedsiębiorstw. Średnio koszty wymiany korony na euro dla przedsiębiorstw zatrudniających poniżej 250 osób

kalkuluje się na 0,27% rocznego obrotu, zaś dla dużych – na 0,09%.

23

ogólnokrajowej kampanii edukacyjno- informacyjnej na temat euro, wykonane we

współpracy z organami administracji publicznej. 58

Zagrożenia wynikające z wypełnienia kryteriów konwergencji mogą stać się

kosztem krótkookresowym w wyniku prowadzenia bardziej rygorystycznej polityki

makroekonomicznej zarówno monetarnej jak i fiskalnej, a co za tym idzie, tymczasowe

obniżenie tempa wzrostu gospodarczego co w następstwie powoduje spadek zatrudnienia i

zwiększenie bezrobocia.59

Potencjalne zagrożenia, które mogą skutkować kosztem, związane są z pobytem

waluty krajowej w mechanizmie ERM II i jest to ustalenie parytetu centralnego na

przewartościowanym lub niedowartościowanym poziome. Kurs strategiczny wejścia do

systemu ERM II powinien być jak najbardziej zbliżony do kursu równowagi. Dodatkowe

koszty również wynikające z pobytu waluty w ERM II mogą się wiązać z koniecznością

podejmowania działań interwencyjnych na rynku walutowym. Zgodnie z założonym

kryterium kursu walutowego, waluta danego kraju musi uczestniczyć w powyższym systemie

przez dwa lata bez drastycznych napięć i bez dewaluacji kursu.60

Nie ma konkretnego przedziału, w którym to ma utrzymać się kurs walutowy,

doświadczenia krajów będących w strefie, wskazują jednak, że Komisja Europejska jest

bardziej tolerancyjna dla aprecjacji niż deprecjacji kursu. Tak było na przykładzie Słowacji

czy Grecji, gdzie kraje te wykorzystały całe pasmo podczas aprecjacji do kursu centralnego.

Mniejsza tolerancja Komisji Europejskiej dla deprecjacji nie naciska na wystąpienie

poważnych napięć, które mogłyby wynikać z osłabienia waluty względem parytetu.

Potwierdzają to doświadczenia Francji i Irlandii, których to krajów waluty w ciągu

trwającego dwuletniego okresu referencyjnego były słabsze od kursu centralnego

odpowiednio o 2,35% i 4,24%, i nie zostało to zaliczone jako znaczące napięcie na rynku

walutowym61

.

Pobyt w systemie ERM II może nasilić działania spekulacyjne, dlatego pożądane jest

uniknięcie sytuacji, w która wymagałaby, w celu spełnienia kryterium stabilności cen,

obniżenia inflacji co spowodowałoby wzrost stóp procentowych. Doświadczenia państw tj.

58 A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty dla Polski” w Europejska Integracja

Monetarna od A do Z, www.nbp.pl, str. 23 59

A. Rogut „ Koszty i zagrożenia związane z wejściem Polski do strefy euro” w: „Mechanizmy funkcjonowania

strefy euro” red. P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, NBP, Warszawa 2014, str. 228 60 Ibidem, str. 229 61 „Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i

Walutowe”, NBP, Warszawa 2009, www.nbp.pl, str. 202

24

Czechy, Słowacja i Węgry wskazują na fakt występowania w warunkach podwyższonej

inflacji spekulacji w przepływach kapitałowych, wywołujących niestabilność kursu. Podczas

pobytu w ERM II wraz ze wzrostem stóp procentowych konieczna jest potrzeba obniżenia

inflacji, a taka sytuacja sprzyja spekulacji na rewaluację parytetu. Scenariusz taki miał

miejsce na Słowacji. Podwyższenie kursu centralnego waluty o 8% zrodziło spekulacje na

powtórne dostosowanie parytetu i zarazem nie zapobiegło obawom o trwałość obniżenia

inflacji. Potrzebę ustalenia, na jeszcze silniejszym poziomie, kursu konwersji wywołała

kolejna zmiana parytetu korony słowackiej62

.

Wzrost cen w państwach członkowskich będących w strefie euro, stał się jednym z

głównych czynników, generujących problem społeczny towarzyszący integracji walutowej w

skutek wprowadzenia wspólnej waluty , czyli euro, do obiegu gotówkowego. Symptomem

tych problemów była przede wszystkim tzw. iluzja euro. Forma wzrostu inflacji postrzeganej

przez społeczeństwo jako ponadproporcjonalnego i znacznie przekraczającego dynamikę

oficjalnego wskaźnika. Dla całej gospodarki negatywne skutki może przynieść sposób

postrzegania przez społeczeństwo wzrostu cen na wyższym poziomie niż faktyczny. Iluzja

euro może się wiązać z obniżeniem popytu konsumpcyjnego poprzez fałszywie postrzeganej

siły nabywczej. Może również zwiększać żądania płacowe, które nakręcają spiralę płacowo-

cenową i wpływają na rzeczywisty wzrost cen. Mechanizmy psychologiczne są wymieniane

jako jedne z przyczyn pojawienia się wyżej wspominanej iluzji euro. Należą do nich:

stosowanie do przeliczeń zamiast oficjalnego, przybliżonego kursu konwersji; nawyk

przeliczania na ceny w walucie narodowej i porównywanie ich z cenami sprzed wielu lat oraz

trudności z przywyknięciem do nowego, nominalnego poziomu cen63

.

Na przykładzie doświadczeń państw członkowskich strefy euro można wskazać, że

dzięki zastosowaniu odpowiednich rozwiązań np. instytucjonalnych, natężenie efektów

cenowych po wprowadzaniu euro być zniwelowane. Nakaz podwójnej ekspozycji cen

nałożony na państwo w okresie kilku miesięcy przed wprowadzeniem nowej waluty do

obiegu gotówkowego jest podstawowym rozwiązaniem instytucjonalnym walczącym z iluzją

euro. Tylko w czterech spośród dwunastu państw, które przyjęły euro w 2002 r, nakaz

zastosowano– w Portugalii, Austrii, Finlandii i Grecji. W pozostałych krajach decyzję

odnośnie podwójnej ekspozycji cen pozostawiono w kompetencji przedsiębiorców.

62 Ibidem, str.203 63 A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty dla Polski” w Europejska Integracja

Monetarna od A do Z, www.nbp.pl, str. 28

25

Eksperyment ten pozwolił na zbadanie w jakim stopniu i czy w ogóle zapobiega efektom

cenowym, spowodowanym wymianą waluty, rozwiązanie instytucjonalne64

.

Innym sposobem zapobiegania nadużyciom cenowym podczas wprowadzania euro w

formie gotówkowej są porozumienia przedsiębiorców zawarte z rządem lub inne

przedsięwzięcia zachęcające ich do niewykorzystywania faktu wymiany waluty do

podwyższania cen czy nawet do utrzymania ich na stałym poziomie w okresie kilku miesięcy

wokół wymiany waluty. Malta była przykładem takiej inicjatywy gdzie obowiązywało

porozumienie dotyczące Uczciwej Wyceny Cen Detalicznych (FAIR). Malta była jedynym

państwem członkowskim strefy euro, w którym po wymianie waluty nie nastąpił

ponadproporcjonalny wzrost postrzeganej inflacji, czyli udało się uniknąć problemu iluzji

euro co sprawiło zastosowanie powyższych rozwiązań instytucjonalnych65

.

64 „Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i

Walutowe”, NBP, Warszawa 2009, www.nbp.pl, str. 227 65

Ibidem, str. 229

26

Rozdział III

Perspektywy wstąpienia Polski do strefy euro

3.1. Analiza kryteriów zbieżności i trudności z ich spełnieniem

Polska po wejściu do UE została równocześnie członkiem unii gospodarczej i walutowej

(UGW) jako członek z tzw. derogacją od ogólnych zasad obowiązujących w jej ramach, co

oznacza obowiązek przystąpienia do strefy euro, bez ustalonego wyznaczania terminu.

Zgodnie z Traktatem o Unii Europejskiej kraje integrujące się i aspirujące do unii

gospodarczej i walutowej muszą wypełnić tzw. kryteria konwergencji, czyli doprowadzić do

tego, że parametry ekonomiczne osiągną określone, świadczące o ustabilizowaniu gospodarki,

wartości podstawowe. Jest to niezbędne do włączenia ich systemów gospodarczych do

jednego wspólnego organizmu, którego możliwości dynamicznego i stabilnego rozwoju

byłyby wysoce prawdopodobne.66

EBC stosuje się do przestrzegania głównych zasad

przewodnich kryteriów konwergencji. Po pierwsze, poszczególne kryteria objaśnia się i

posługuje się nimi w sposób bezpośredni. Założenia tej zasady są takie iż jej najistotniejszym

celem kryteriów jest ułatwienie uczestnictwa w strefie euro tym członkom, których warunki

gospodarcze wspierają utrzymanie stabilności cen i integracje całej strefy. Po drugie, kryteria

konwergencji tworzą jedność, zespoloną całość i razem muszą być zrealizowane.

Wymieniane są jako równoległe, bez ich hierarchizowania. Po trzecie, wypełnienie kryteriów

konwergencji nie jest łatwe o czym powinny świadczyć realne dane. Po czwarte, forma

stosowania kryteriów konwergencji powinna być spójna, prosta i czytelna. Przy badaniu

zgodności z tymi kryteriami zasadniczym uwzględnianym aspektem jest trwałość, gdyż

konwergencja musi mieć charakter stały, a nie doraźny. Właśnie dlatego w ocenie krajów

dokładnie omawia się trwałość konwergencji.67

Kryterium prawne

Polska nie jest przygotowana do całkowitego wypełnienia konwergencji prawnej.

Jednak taka sytuacja nie zdarza się pierwszy raz w przypadku krajów, które przygotowywały

się do członkostwa, że wsporne tu chociażby o Słowenii i Litwie. Należy również wspomnieć,

że przyjęcie ustaw (przed decyzją Rady o uchyleniu derogacji) stanowi dobry omen i może

66 Alojzy Z. Nowak, Dariusz Milczarek, „Europejstyka w zarysie”, PWE Warszawa 2006, s. 438 67

Raport konwergencji czerwiec 2014, s. 8

27

być uznane za ingerencję prawodawstwa krajowego co bezpośrednio dotyczy unii

gospodarczo-walutowej i dotyczy przede wszystkim Wspólnoty. Prawo polskie nie jest

przygotowane do spełnienia wszystkich warunków, które obejmują sektory niezależności

banku centralnego, poufności jak i za razem zakazu finansowania ze środków banku

centralnego oraz integracji prawnej z Eurosystemem. Niezwykle istotna w przypadku Polski

jest nowelizacja Konstytucji. Jednak przy obecnym układzie sił w parlamencie polskim oraz

deklarowanych przez poszczególne ugrupowania poglądach wydaje się to misją niezwykle

ciężką do spełnienia.68

Kryteria konwergencji nominalnej

Kryteria ekonomiczne, które należy wypełnić przeprowadzono poprzez analizę opartą na

„Monitorze Konwergencji Nominalnej”, który co miesiąc publikuje Ministerstwo Finansów.

W raz z początkiem 2015 roku wytyczne dotyczące spełnienia kryteriów ekonomicznych

wyrażały się następujące:

a) wypełnione kryterium stabilności cen,

b) wypełnione kryterium stóp procentowych (długookresowej stabilności cen),

c) wypełnione kryterium długu sektora finansów publicznych,

d) niewypełnione kryterium deficytu sektora finansów publicznych,

e) niewypełnione kryterium kursu walutowego.

Wykres 1. Kryteria konwergencji nominalnej w Polsce

Źródło: Monitor konwergencji nominalnej- kwiecień 2015r, s 1

68

M. Pietrzykowski, „Polska na drodze do reformowanej strefy euro” Bogucki WN, Poznań 2014, s. 138

28

Proces wypełnienia kryteriów które musi spełnić państwo polskie znajduje się poniżej.

Na początku roku 2015 Polska pojawiła się wśród państw formułujących grupę która jest

wzorem do spełnienia kryterium stabilności cen. Sytuacja ta jest równoznaczna z realizacją

przez Polskę tego kryterium. 69

Przypuszczenia Komisji Europejskiej potwierdzają spełnienie

przez Polskę kryterium stabilności cen z znacznym marginesem bezpieczeństwa przez pełen

okres objęty prognozą, tj. do IV kw. 2016 r.

Nasz kraj wypełniała także kryterium stóp procentowych.70

Przy jego ocenie brane są pod

uwagę takie same trzy państwa jak przy kryterium inflacyjnym. Do badanie pod uwagę brane

są również obligacje skarbowe.

Poprzez narzuconą procedurę nadmiernego deficytu jaka została narzucona na Polskę

kryterium fiskalne zostało niewypełnione. Jednak, że niezwłocznie w 2014 r. zostały podjęte

działania, które miały na celu obniżenie deficytu sektora instytucji rządowych i

samorządowych poniżej 3% PKB. Działania te zostały pozytywnie ocenione przez Komisję

Europejską. W pierwszym kwartale 2015 r. Polska zostanie oceniona przez Komisję

Europejską. Ocena ta będzie opierała się na programie konwergencji jak i zarówno na

raporcie, który będzie dotyczył o nadmiernego zredukowania deficytu. Wszystkie dokumenty

dotyczące w/w działań będą przekazane do Komisji Europejskiej oraz Rady UE w kwietniu

2015 roku i rzetelnie ocenione.

69 Średnie 12-miesięczne tempo wzrostu indeksu HICP wyniosło -0,2% (historycznie najniższy poziom) i było

niższe o 1,4 pkt. proc. od wartości referencyjnej. Wartość referencyjna została obliczona na podstawie danych z

3 państw UE o najbardziej stabilnych cenach, wśród których znalazły się Hiszpania, Węgry oraz – jak już

wskazano – Polska. Z grupy referencyjnej zostały wykluczone Bułgaria oraz Grecja, w których średnie 12-

miesięczne tempo wzrostu cen było znacząco niższe od średniej w strefie euro (o odpowiednio 1,9 i 1,8 pkt.

proc.).

70 Średnia długoterminowa stopa procentowa za ostatnie 12 miesięcy wyniosła 3,1% (historycznie najniższy

poziom), a tym samym ukształtowała się o 2,2 pkt. proc. poniżej wartości referencyjnej, która wyniosła 5,3%.

Zasadniczym fundamentem do wyliczenia wartości referencyjnej były dane z Hiszpanii, Węgier oraz Polski

29

Tabela 1 . Kryterium fiskalne w UE-28

Źródło: Monitor konwergencji nominalnej- kwiecień 2015r, s.3

Z powodu faktu, iż Polska nie uczestniczy w mechanizmie ERM II nie jest w stanie wypełnić

kryterium kursu walutowego. Niemniej w pierwszym kwartale br. zanotowano wyraźny

wzrost wskaźnika zmienności ERV w okresie miesięcznym, co również istotne została

odnotowana stabilizacja w ujęciu kwartalnym. Równolegle w tym samym okresie zmienność

kursu PLN zmniejszyła się co jest powiązane z notowaniami opcji walutowych.71

71

Monitor konwergencji nominalnej w UE 28, kwiecień 2015r. nr 4/2015, s. 1

30

Tabela 2. Zmienność kursów walut krajów UE względem euro-podstawowe stat. opisowe

Źródło: Monitor konwergencji nominalnej- kwiecień 2015r, s.6

Tabela 3. Zmienność kursów walut krajów UE względem euro-ERV

Źródło: Monitor konwergencji nominalnej- kwiecień 2015r, s.6

Polska nie spełnia jeszcze całkowicie kryterium konwergencji prawnej, lecz sytuacja taka

miała miejsce w przypadku innych krajów przygotowujących się do członkostwa (np.

Słowenii, Litwy). Co więcej, wcześniejsze przyjęcie ustaw (przed decyzją Rady o uchyleniu

derogacji) może być uznane za ingerencję prawodawstwa krajowego w kwestie dotyczące

unii gospodarczo-walutowej, leżące w zakresie wyłącznej kompetencji Wspólnoty. Bank

Centralny jest niezależny ponieważ swą siłę opiera na kilku żelaznych, nienaruszalnych

zasadach. Jednak prawo polskie nie jest przystosowane do spełnienia na chwilę obecną kilku

z nich. Należy tu wspomnieć o zasadzie poufności oraz zakazie finansowania ze środków

banku centralnego jak i niezwykle istotnej kwestii poruszającej sfery integracji prawnej z

Eurosystemem. Aby wejść do strefy euro jednym z głównych warunków jest dostosowanie się

do kryteriów dotyczących konwergencji nominalnej, od której nie są tak zależne szanse i

zagrożenia z uczestnictwem w tej strefie, gdyż za te czynniki odpowiada przede wszystkim

konwergencja realna, która oznacza podobieństwa polskiej gospodarki strukturalnej z

31

gospodarką całej strefy euro. Niezwykle istotne jest też cykl koniunkturalny oraz jego

przebieg.

Poprzez fakt, że Polska charakteryzuje się wyższym wzrostem gospodarczym, jednocześnie

posiadając niższy poziom PKB per capita, zalicza się do krajów określanych mianem catching

up, reasumując jest w fazie doganiania określanej przez ekspertów beta-konwergencji.

Podsumowując należy wspomnieć iż główną korzyścią wynikającej z integracji ekonomicznej

jest konwergencja gospodarcza państw przystępujących do Wspólnoty. 72

Tabela 4. Zmiana poziomu relacji wartości realnego produktu krajowego brutto per capita

krajów UE-10 do UE-15

Zmiana poziomu relacji wartości realnego produktu krajowego brutto per capita krajów UE-10 do UE-15=100

(punkty procentowe)

Kraj 1999-2004 1999-2012

Cypr 2,20 –1,8

Estonia 7,48 13,7

Litwa 5,99 13,9

Łotwa 5,35 10,7

Malta –3,69 1,0

Polska 1,76 9,6 Republika Czeska 3,58 9,6

Słowacja 2,84 12,1

Słowenia 4,73 7,8

Węgry 3,95 4,6

Źródło: M. Pietrzykowski, „Polska na drodze do reformowanej strefy euro” Bogucki WN,

Poznań 2014, s.124

Powiększeniu się zbieżności wahań cyklicznych towarzyszyć będzie pogłębienie się różnic w

strukturze PKB. Fakt ten jest jednak typowy dla procesu doganiania co konsekwentnie może

prowadzić do większego obszaru podobieństwa relatywnie do państw strefy euro. W latach

2007-2011 śledzono słabnięcie poziomu zbieżności form inwestycji pomiędzy Polską a strefą

euro, w 2012 r. luka dzieląca polską gospodarkę od strefy euro uległa pomniejszeniu .

Przypadek zmniejszenia stopnia prawdopodobieństwa przyjęcia wspólnej waluty pomiędzy

strefą euro a niektórymi krajami też jest mniejszy. (por. Rys. 1). Kryzys zwiększył jeszcze to

zjawisko w 2012 r. Rozmiar podobieństwa gospodarek Niemiec, Francji i Włoch ze strefą

euro, która dotąd utrzymywała się w niezmienionym zakresie, uległa zmniejszeniu.

72 M. Pietrzykowski, „Polska na drodze do reformowanej strefy euro” Bogucki WN, Poznań 2014, s.124

32

Zmniejszenie podobieństwa wpływa na pogłębienie różnic w kierunku udziału usług

finansowych oraz działalności naukowej w strukturze PKB. W sytuacji krajów Polski, Czech

oraz Węgier od 2000 r. dostrzegany jest także rozwój, wzrost zróżnicowania struktur w

stosunku do wspólnego obszaru walutowego. W przypadku Słowacji po przyjęciu euro nie

upodobniła się szczególnie do strefy euro jej stopień podobieństwa zmniejszył się w

porównaniu do 2011 r.73

Rysunek 1. Podobieństwo struktur PKB (Indeks Krugmana**)

Źródło: Monitor konwergencji realnej Numer 5/2013 s.1

**im bliżej zera, tym większy poziom konwergencji

Wspólny obszar walutowy nie gwarantuje Polsce płynnego finansowania, mimo podobieństw

jakie są wykazywane w stosunku do innych krajów strefy euro. Na podstawie analiz z okresu

kryzysu, który dotknął także segmenty gospodarki odnotowano, że jedną z bardziej

niebezpiecznych objaw jest utrzymanie równego poziomu konkurencyjności, który jest

odpowiedzialny za zapobieganie nierównowag makroekonomicznych. Nierównowagi te są

szczególnie ważne w zakresie elastyczności na rynku produktów oraz rynku pracy .74

Najważniejsza jest teraz data wejścia Polski do ERM II, poprzedzona dwuletnim

powiązaniem krajowej waluty w mechanizmie ERM II, który pokaże czy dany kraj jest

zdolny do przyłączenia się do strefy euro i zachowania konkurencyjności gospodarki. Skutki

kryzysu będą bowiem w znacznym stopniu wpływać na możliwości realizacji przez Polskę

wszystkich kryteriów konwergencji w czasie przebywania w ERM II. Aktualnie wydaje się

73 Monitor konwergencji realnej numer 5/2013 s.1 74

Monitor konwergencji realnej, numer 5/2013, s.1

33

więc, że chociaż udział w III etapie UGW tworzy cel integracyjny polskiego członkostwa w

UE, jego termin i konsekwencje są coraz bardziej trudniejsze do określenia niż w latach

poprzednich.

3.2. Potencjalne korzyści i zagrożenia, które mogłyby wystąpić w Polsce po przyjęciu

euro

Wprowadzenie wspólnej waluty może spowodować poważne zmiany w gospodarce

Polski. Nie oznacza to wyłącznie korzyści, ale także koszty dostosowania się do wymaganych

kryteriów. Każdy kraj, a w tym i Polska powinien stworzyć bilans korzyści i kosztów

ekonomicznych w celu rozważenia przystąpienia do strefy euro.75

3.2.1. Potencjalne korzyści i szanse po przyjęciu euro przez Polskę

Analizując teorię optymalnego obszaru walutowego, można stwierdzić, że

ekonomiczne korzyści są większe od kosztów rezygnacji z polskiej waluty. Podstawowe

ekonomiczne korzyści wiążą się z wprowadzeniem wspólnej waluty i wyeliminowaniu ryzyka

kursowego i kosztów transakcji ze względu na zniesienie wymiany walut. Ceny wewnątrz

Unii wyrażone będą w jednej walucie, ułatwi to ich porównywalność, usprawni ekonomiczny

rachunek podmiotów gospodarczych i ułatwi podejmowanie decyzji co do alokacji kapitału.

Pomimo tego, że argumenty wskazują na korzyść, to skala ich jest niewielka jedyne 0,1%

PKB Unii Europejskiej. Zatem oszczędności finansowe nie mogą być determinantem

rezygnacji z waluty narodowej, polskiego złotego.76

Porównując wykres 2 wynika, że w odniesieniu do potrzeb inwestycyjnych Polska

charakteryzuje się niską podażą kapitału i niedostatecznymi oszczędnościami. Dlatego też,

poprawa możliwości dostępu do oszczędności zagranicznych oraz niższy koszt pozyskania

kapitału, spowodowałby wzrost udziału inwestycji PKB poprzez zwiększoną wartość tych

realizowanych inwestycji77

.

75 S. Jarka, S. Kurkowska, E. Weiss Teoria optymalnego obszaru walutowego i jej zastosowanie w praktyce”,

„Finanse, Rynki finansowe, Ubezpieczenia” nr 38, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2011,

str.275 76 A. Kaźmierczak „ Dylematy integracji Polski strefą euro” w: „Polska w strefie euro- szanse i zagrożenia” red.

J. Ostaszewski, SGH w Warszawie- Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008, str. 232 77 „Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i

Walutowe”, NBP, Warszawa 2009, str. 117

34

Wykres 2. Stopy oszczędności i stopy inwestycji w Polsce i strefie euro.

Źródło: „Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie

Unii Gospodarczej i Walutowe”, NBP, Warszawa 2009, str. 118 www.nbp.pl, opracowanie

NBP na podstawie danych Eurostat.

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne BIZ mogą mieć szczególne znaczenie dla Polski po

przystąpieniu do strefy euro. Wiąże się z nimi wzrost konkurencji, napływ efektywniejszych

technik zarządzania oraz napływ nowych technologii. Powyższe czynniki mogą istotnie

przyczynić się do przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego oraz zwiększenia wydajności

pracy w dłuższym okresie. Rokuje się, że napływ nowych technologii powiązanej z BIZ może

mieć dla krajów rozwijających się większe znaczenie niż sam napływ kapitału. Większa fala

napływu do Polski po wejściu do strefy euro bezpośrednich inwestycji zagranicznych może

być impulsem do eliminacji ryzyka kursowego, stworzenie większej stabilności

makroekonomicznej, a także uzyskanie większej przejrzystości cen, nie mniej jednak lista

potencjalnych czynników warunkujące przepływy BIZ jest znacznie dłuższa. Powiązane są

one z jakością i ceną jej czynników wytwórczych, możliwościami rozwoju gospodarki, oraz

uwarunkowaniami instytucjonalnymi ułatwiającymi ich wykorzystanie np.: poziom regulacji,

elastyczność rynków, i inne 78

.

3.3. Potencjalne koszty i zagrożenia po przyjęciu euro przez Polskę

Ewentualne koszty związane z przyjęciem euro przez Polskę związane są z trzema

aspektami. Pierwszy z nich to procykliczny wpływ monetarnej polityki Europejskiego Banku

78 „Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i

Walutowe”, NBP, Warszawa 2009, www.nbp.pl, str. 119

35

Centralnego, drugi wiąże ze sobą ryzyko wystąpienia trwałych i nieodwracalnych odchyleń

kursu rynkowego od kursu równowagi oraz trzeci to skokowy wzrost cen. Biorąc pod uwagę

Polskę, zagrożenie wynikające z procykliczengo charakteru polityki monetarnej EBC nie jest

aż tak groźne jak w krajach będących w strefie euro, które ten problem odczuły w dużej

mierze. Wynika to z tego, że w Polsce procedurze konwergencji realnej towarzyszy

relatywnie wysoki wzrost wydajności pracy oraz wysokość inflacji i stóp procentowych jest

zbliżona do poziomu strefy euro.79

W średnim okresie ustalenie kursu konwersji, po którym nastąpi przeliczenie złotego na

euro może wiązać się z zagrożeniem i być znaczącym skutkiem przyjęcie euro. Wynikiem

zbyt szybkiego, w stosunku do zdolności i możliwości gospodarki, wzrostu cen jest osłabienie

konkurencyjności polskiej gospodarki co może nastąpić po przystąpieniu do strefy euro,

ponieważ Polska jest krajem z gospodarką doganiającą państwa o znacząco wyższym

poziomie rozwoju gospodarczego. Dla porównania na wykresie 3 w skład PKB w Polsce w

2007r. wchodzi przeciętny poziom cen dóbr i usług na poziomie 59% średniej wartości cen w

pozostałych krajach strefy euro. W przypadku cen usług konsumpcyjnych stopień

konwergencji jest niższy i stanowi 48%, natomiast w przypadku cen dóbr konsumpcyjnych

kształtuje się on na poziomie 74%80

.

79 „Konkurencyjność polskiego sektora przedsiębiorstw w perspektywie przystąpienia Polski do strefy euro”

Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2008, str. 65 80 A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty dla Polski” w Europejska Integracja

Monetarna od A do Z, www.nbp.pl, str.21

36

Wykres 3. Przeciętny poziom cen oraz PKB per capita w Polsce i w państwach

członkowskich Unii Europejskiej w 2007 r.

Źródło: A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty dla Polski”

w: Europejska Integracja Monetarna od A do Z, www.nbp.pl; Woźniak 2008, str. 22

Krótki okres wiąże się z koniecznością spełnienia nominalnego kryterium zbieżności,

czyli kryterium stabilności cen, które łączy się z zacieśnieniem polityki pieniężnej i fiskalnej,

a co za tym idzie ryzykiem poniesienia krótkookresowych kosztów, które można utożsamić ze

spadkiem tempa wzrostu gospodarczego.81

Negatywny skutek w postaci spowolnienia

dynamiki wzrostu gospodarczego powinien mieć formę wyłącznie krótkookresową. 82

Ograniczenie swobody polityki fiskalnej, która ma na celu obniżanie deficytu

budżetowego i długu publicznego może nieść drastyczne skutki dla Polski w postaci

bolesnych cięć wydatków państwa. Oszczędności budżetowe będą bazowały na sektorze

publicznym, a m.in. edukacja, nauka, służba zdrowia pomoc społeczna i system emerytalno-

rentowy. W efekcie koszty przywracania równowagi będą ponosiły najuboższe warstwy

społeczeństwa.83

81 Wyniki przeprowadzonych symulacji wskazują, że w razie konieczności obniżania stopy inflacji i utrzymania

jej na poziomie o 1 pkt proc. niższym przez kolejny rok, w porównaniu ze scenariuszem bazowym

(nieprzyjmowania euro), może nastąpić średni spadek tempa wzrostu PKB o około 0,8 pkt proc. Wpływ na PKB będzie najsilniejszy w pierwszym roku obniżania inflacji. Tempo wzrostu PKB będzie wówczas o około 1,6 pkt

proc. niższe niż w warunkach wyższej inflacji. Niemniej jednak już około półtora roku później dynamika PKB

powróci do poziomu bazowego. 82 A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty dla Polski” w Europejska Integracja

Monetarna od A do Z, www.nbp.pl, str. 25 83 A. Kaźmierczak „ Dylematy integracji Polski strefą euro” w: „Polska w strefie euro- szanse i zagrożenia” red.

J. Ostaszewski, SGH w Warszawie- Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008, str. 236

37

Istotnym kosztem ekonomicznym dla Polski będzie rezygnacja z autonomicznej

polityki pieniężnej NBP, przede wszystkim rezygnacja z własnej, indywidualnej polityki stóp

procentowych, polityki kursowej, polityki kształtowania podaży pieniądza oraz rezygnacja z

własnej, niezależnej polityki kształtowania rezerw dewizowych.84

W obliczu obaw o wybuch kryzysu walutowego, pobyt Polski we wspólnym systemie

walutowym może nasilić wagę zagrożeń wynikających z uczestnictwa w ERM II. Przykre

doświadczenia kryzysu z lat 90. uzasadniają obawy przed utrzymaniem kursów sztywnych,

bądź stabilizowanych i kształtowanych w ramach określonych przedziałów wahań, które

okazały się być szczególnie podatne na spekulacyjne przepływy kapitału. Zagrożenie

wystąpienia kryzysu może zwiększać system ERM II85

.

82

ibidem, str. 236 85 „Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i

Walutowe”, NBP, Warszawa 2009, www.nbp.pl, str.202

38

Zakończenie

Czy Polska powinna przyjąć euro? Pytanie nie podlega dyskusji, gdyż Polska

zobowiązała się do przyjęcia wspólnej waluty i podpisała traktat akcesyjny, w którym nie

wyznaczono konkretnej daty. Jednak przyjęcie euro nastąpi wówczas, kiedy Polska będzie

gotowa po spełnieniu określonych kryteriów. Dotyczy to kwestii nie tylko ekonomicznych ale

także prawnych i politycznych. Aspekt prawny związany jest z koniecznością uaktualnienia

konstytucji, czyli jej nowelizacji, w której widnieje zapis, że „Narodowy Bank Polski jest

jedyną instytucją, której przysługuje prawo emisji pieniądza”. Aby go zmienić, konieczna jest

przegłosowanie ustawy w parlamencie, co obecnie nie wydaje się być realne. Natomiast w

kwestii politycznej przyjęcie euro zmniejszyłoby suwerenność Polski. Przyjęcie wspólnej

waluty przez Polskę ograniczyłoby zakres działania instrumentów polityki gospodarczej,

którymi Polska mogłaby się posługiwać. Zaś politykę pieniężna prowadziłby wspólnie dla

całej strefy euro Europejski Bank Centralny. Argumenty ekonomiczne wystosowane przed

kryzysem finansowym, który miał miejsce w latach 2008-2009, przemawiały za szybkim

wejściem Polski do strefy euro i przyjęciem wspólnej waluty. Głównym argumentem wejścia

do strefy to dostęp do tańszego kapitału, który wpłynąłby na finansowanie wzrostu

gospodarczego. Stopy procentowe w strefie euro, czyli oprocentowanie kapitału, jest o wiele

niższe niż Polsce. Gdyby Polska stała się członkiem strefy euro, obniżenie oprocentowania

mogłoby być korzystne dla polskiej gospodarki. Jednak nie ma co do tego pewności w świetle

trudności jakie przeżywają takie kraje, jak Hiszpania, Portugalia czy Irlandia.86

Inną korzyścią jaka płynie z przyjęcia euro przez Polskę to stabilizacja kursu waluty.

Korzyść, która mogłaby być znacząca dla przedsiębiorców prowadzących handel zagraniczny.

Jednak wspomniany wcześniej kryzys finansowy, zmienia drastycznie optykę zjawiska,

pokazując, że elastyczność polskiej waluty może być korzystna. A Polska w czasie kryzysu

była tzw. „zieloną wyspą”, nie doświadczyła recesji jako jedyny kraj Unii Europejskiej. Stąd

też, największe korzyści, jak myślano, ze wstąpienia do strefy euro przed kryzysem w chwili

obecnej są mniej atrakcyjne i rodzą większe ryzyko z przyjęciem wspólnej waluty.87

86 M. Belka „Strefa euro – szansa czy zagrożenie?”, www.studioopinii.pl/marek-belka-strefa-euro-szansa-czy-

zagrozenie/ 87

Ibidem

39

Bibliografia

1. Bilski J.(2012) „Wpływ kursu walutowego na handel zagraniczny” PWE, Warszawa

2. Bukowski S.I. (2007) „Strefa euro. Perspektywy rozszerzenia o Polskę i inne kraje

Europy Środkowo- Wschodniej” PWE, Warszawa

3. Cini M. (2007) „Unia Europejska. Organizacja i funkcjonowanie” PWE, Warszawa

4. Giżyński J. (2013) „ Polityka fiskalna w strefie euro” CeDeWu Sp. z.o.o, Warszawa

5. Gruszecki T. (2004) „Teoria pieniądza i polityka pieniężna, Rys historyczny i

praktyka gospodarcza”, Oficyna Ekonomiczna, Kraków

6. Jarka S., Kurkowska S., Weiss E. (2011) „Teoria optymalnego obszaru walutowego i

jej zastosowanie w praktyce”, „Finanse, Rynki finansowe, Ubezpieczenia” nr 38,

Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego

7. Kowalewski P.(2001) „Euro a międzynarodowy system walutowy” Twigger

8. Kowalewski P., Tchorek G., Górski J.(2014) „Mechanizmy Funkcjonowania Strefy

Euro” NBP, Warszawa

9. Krajewski P. (2012) „Gospodarka Polski w perspektywie wstąpienia do strefy euro”

PWE, Warszawa

10. Lutkowski K. „Euro a złoty”, „ Bank i Kredyt” nr 12/1999

11. Marszałek P. (2009) „Koordynacja polityki pieniężnej i fiskalnej jako przesłanka

stabilności poziomu cen”, PWN, Warszawa

12. Nowak A.Z., Milczarek D. (2006) „Europeistyka w zarysie” PWN, Warszawa

13. Opolski K., Mycielska D., Górski J.(2010) „Strefa Euro europejska integracja

gospodarczo- walutowa” NBP, Warszawa

14. Oręziak L. (1999) „Euro nowy pieniądz” PWN, Warszawa

15. Oręziak L. (2009) „Finanse Unii Europejskiej”, PWN, Warszawa

16. Ostaszewski J. (2008) „Polska w strefie euro- szanse i zagrożenia”, SGH w

Warszawie- Oficyna Wydawnicza, Warszawa

17. Pietrzykowski M. (2014) „Polska na drodze do reformowanej strefy euro” Bogucki

WN, Poznań

18. Wernik A. (2011) „Finanse publiczne”, PWE, Warszawa

40

Strony internetowe:

1. www.nbp.pl, „Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w

trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowe”, NBP, Warszawa 2009

2. www.nbp.pl , „Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski do strefy

Euro”, NBP, Warszawa luty 2004

3. www.nbp.pl, A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty

dla Polski” w: Europejska Integracja Monetarna od A do Z

4. www.nbp.pl, „Konkurencyjność polskiego sektora przedsiębiorstw w perspektywie

przystąpienia Polski do strefy euro” Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2008

5. www.cie.gov.pl Komisja Europejska, Jedna waluta dla jednej Europy

6. www.mf.gov.pl, Raport konwergencji czerwiec 2014

7. www.mf.gov.pl, Monitor konwergencji nominalnej w UE 28, kwiecień 2015r. nr

4/2015

8. www.mf.gov.pl, Monitor konwergencji realnej numer 5/2013

9. www.instytut.info/images/stories/ksiazki_polecane/15_przemiany_i_perspektywy_prz

edsiebiorstw_1/r30.pdf, A. Giegiel „Uwarunkowania i perspektywy wprowadzenia

euro w Polsce”

10. www.ukie.gov.pl. „Warunki przyjęcie euro-kryteria konwergencji” 2012.04.27

11. www.uniaeuropejska.info.pl, Polska w Unii Europejskiej

12. www.polskawue.gov.pl. „Historia integracji gospodarczej i walutowej”

13. www.studioopinii.pl/marek-belka-strefa-euro-szansa-czy-zagrozenie/, M. Belka

„Strefa euro – szansa czy zagrożenie?”,

Akty prawne:

1. Rozporządzenie Rady Nr 1466/97/WE z dnia 7 lipca 1997 r. w sprawie wzmocnienia

nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych

2. Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1467/97 z dnia 7 lipca 1997 r. w sprawie

przyspieszenia i wyjaśnienia procedury nadmiernego deficytu

41

Spis tabel/ wykresów/ rysunków

Spis tabel:

Tabela 1 . Kryterium fiskalne w UE-28…………………………………………………….29

Tabela 2. Zmienność kursów walut krajów UE względem euro-podstawowe……………30

Tabela 3. Zmienność kursów walut krajów UE względem euro-ERV……………………30

Tabela 4: Zmiana poziomu relacji wartości realnego produktu krajowego brutto per capita

krajów UE-10 do UE-15…………………………………………………………………….31

Spis wykresów:

Wykres 1. Kryteria konwergencji nominalnej w Polsce……………………………………27

Wykres 2. Stopy oszczędności i stopy inwestycji w Polsce i strefie euro………………..34

Wykres 3: Przeciętny poziom cen oraz PKB per capita w Polsce i w państwach

członkowskich Unii Europejskiej w 2007 r………………………………………………...36

Spis rysunków:

Rysunek 1. Podobieństwo struktur PKB (Indeks Krugmana)………………………………...32