�

W Y B R A N E P R O B L E M Y I N�Y N I E R S K I E Z E S Z Y T Y N A U K O W E

I N S T Y T U T U A U T O M A T Y Z A C J I P R O C E S Ó W T E C H N O L O G I C Z N Y C H I Z I N T E G R O W A N Y C H S Y S T E M Ó W W Y T W A R Z A N I A

POMIARY ODKSZTAŁCE� LAMINATU WZMACNIANEGO MATAMI Z WŁÓKNA SZKLANEGO

Sebastian Pa dzior1, Sławomir �ółkiewski2

Instytut Automatyzacji Procesów Technologicznych i Zintegrowanych Systemów Wytwarzania, Wydział Mechaniczny Technologiczny, Politechnika �l�ska,

ul. Konarskiego 18A, 44-100 Gliwice. 1sebapaz559@student.polsl.pl, 2slawomir.zolkiewski@polsl.pl.

Streszczenie: W pracy przedstawiono metodologi� bada� elementów konstrukcyjnych wykonanych z kompozytów laminarnych. Wykonano próbk� z laminatu wzmacnianego włóknem szklanym oraz zmierzono warto�� jej odkształcenia przy ró�nym obci��eniu za pomoc� tensometrów elektrycznych foliowych. W celu weryfikacji wyników utworzono model próbki, a nast�pnie, stosuj�c metod�elementów sko�czonych zmierzono jej odkształcenia. Symulacj� przeprowadzono w oprogramowaniu Unigraphics NX przy u�yciu modułu Advanced Simulation.

1. Wst�p

Laminat jest to kompozyt, powstaj�cy z poł�czenia dwóch lub wi�cej materiałów o ró�nych wła�ciwo�ciach mechanicznych, fizycznych i technologicznych. Składnik wzmacniaj�cy (tzw. zbrojenie) jest układany w postaci warstw (łac. lamina – cienka blaszka, płytka), mi�dzy którymi znajduje si� wypełnienie, spełniaj�ce rol� lepiszcza. Warstwy wzmocnienia mog� by� w postaci włókien ci�głych, uło�onych jednokierunkowo tkanin lub mat z włókna ci�tego. Laminat, ze wzgl�du na swoj� struktur�, ma dobr� wytrzymało�� w kierunku włókien, ale słab� wytrzymało�� w kierunku prostopadłym do warstw.

Badan� próbk� wykonano metod� kontaktow� z czterech warstw maty szklanej o gramaturze 450 g/m2, splocie sko�nym, znajduj�cej si� w osnowie �ywicy epoksydowej epidian 6 oraz stalowego płaskownika o grubo�ci 0,5 mm. Laminowanie r�czne (metoda kontaktowa) realizowane jest przez warstwowe nakładanie mat lub tkanin z włókien wzmacniaj�cych na prost� jednostronn� form� i przesycanie ich kompozycj� �ywicy, na przykład za pomoc� p�dzla. Wyrób powstaje bez stosowania wysokich temperatur i ci�nienia.

2. Pomiary odkształce

Odkształcenia zmierzono, korzystaj�c z elektrooporowych czujników tensometrycznych. W pomiarach tensometrycznych wykorzystuje si� zjawisko zmiany oporu elektrycznego drutu na skutek zmiany jego długo�ci:

,ε⋅=∆

kR

R(1)

gdzie: k - stała tensometru, ε - odkształcenie, R

R∆- wzgl�dna zmiana oporu tensometru.

�

���POMIARY ODKSZTAŁCE� LAMINATU WZMACNIANEGO MATAMI Z WŁÓKNA SZKLANEGO

Rys.1. Wykres odkształcenia próbki obci��onej odwa�nikiem 50g (kanał 1– tensometr wklejony

mi�dzy warstwami maty szklanej, kanał 2– tensometr od strony płaskownika, kanał 2 - tensometr od

strony laminatu)

Tor pomiarowy składa si� z tensometrów, podł�czonych do wzmacniacza pomiarowego HBM CANHEAD, wzmacniacza laboratoryjnego HBM MGC Plus oraz komputera z oprogramowaniem Catman Easy AP wraz z wzmacniaczem. Program Catman umo�liwia łatw� konfiguracj�, analiz� oraz wizualizacj� pomiarów na przykład w postaci rysowanych w czasie rzeczywistym wykresów liniowych (rys.1.). Ponadto pozwala na zapis wyników przeprowadzonej analizy w ró�nych formatach, w tym MS Excel.

Tab. 1. Stabelaryzowane warto�ci odkształce

Obci��enie Kanał 1 Kanał 2 Kanał 3 �m/m

50g -31,2 22,9 -64 70g -42,9 32 -88,6

100g -60,9 45,5 -124,7 200g -119,9 89,4 -247 300g -176,6 130,7 -361,7

Rys.2. Symulacja obci��enia próbki sił� 0,49 N

W celu weryfikacji wyników przeprowadzono analiz� MES wirtualnego modelu próbki. Porównanie ich przedstawiono w tabeli 2. Symulacj� przeprowadzono w module Advanced Simulation oprogramowania Unigraphics NX 6.0. Metoda elementów sko�czonych jest to matematyczna metoda oblicze� fizycznych, opieraj�ca si� na podziale obszaru na sko�czone elementy u�redniaj�ce stan fizyczny ciała i przeprowadzaniu faktycznych oblicze� tylko dla

�

�� PA�DZIOR S., �ӣKIEWSKI S.

w�złów tego podziału. Poza w�złami wyznaczana wła�ciwo�� jest przybli�ana na podstawie

warto�ci w najbli�szych w�złach. Przykładowy wynik symulacji przedstawiono na rys. 2.

Tab. 2. Porównanie wyników pomiarów rzeczywistych i symulacji MES

Obci��enie

Odkształcenia Bł�d

Pomiar

rzeczywisty Symulacja MES Bezwzgl�dny Wzgl�dny

[g] [�m] [�m] [%]

50 5,5 5,67 0,17 3,1

70 7,68 7,94 0,26 3,4

100 10,92 11,35 0,43 3,9 200 21,46 22,69 1,23 5,7 300 31,37 34,04 2,67 8,5

3. Podsumowanie

Przedstawiona metodologia bada� opiera si� na porównaniu odkształce�, wyst�puj�cych w elemencie rzeczywistym oraz modelu matematycznym próbki o prostych kształtach. Uzyskanie zbli�onych warto�ci wyników pozwala zało�y�, �e dla bardziej skomplikowanych elementów odkształcenia równie� b�d� bliskie rzeczywistym, co eliminuje konieczno��tworzenia oraz badania obiektów rzeczywistych, wykonanych z tego samego materiału kompozytowego.

Do bada� u�yto laminatu wzmacnianego włóknem szklanym, który nie nale�y do materiałów o najwy�szych parametrach wytrzymało�ciowych. Jego wytrzymało�� na zginanie jest zbli�ona do drewna, które zast�puje na przykład w łódkach, �aglówkach i kajakach. Najwa�niejszymi czynnikami decyduj�cym o wykorzystaniu laminatów szklanych jest odporno�� na korozj�, dlatego wykorzystuje si� je do budowy zbiorników na płyny, oraz cena, która w przypadku zbiornika ze stali z wykładzin� gumow� jest 2,5 razy wy�sza ni�zbiorników z laminatu.

Literatura

1. Wilczy�ski A.: Polimerowe kompozyty włókniste. Warszawa: WNT, 1996. 2. Hyla I., �leziona J.: Kompozyty elementy mechaniki i projektowania. Gliwice: Wyd.

Pol. �l., 2004. 3. Burczy�ski T., Beluch W., John A.: Laboratorium z wytrzymało�ci materiałów.

Gliwice: Wyd. Pol. �l., 2002. 4. Dobrza�ski L. A.: Podstawy nauki o materiałach i metaloznawstwo. Warszawa: WNT,

2002. 5. Leda H.: Kompozyty polimerowe z włóknami ci�głymi. Pozna�: Wyd. Pol. Pozn.,

2000. 6. www.hbm.com.pl

THE METHODOLOGY OF STRUCTURAL RESEARCH OF LAMINAR COMPOSITES

Summary: In this work the methodology of structural elements tests made of laminar composites was presented. In order to do the research a sample made of laminate reinforced with glass fiber was created. Afterwards, the measurements of its deformation with different loads with electrical foil strain gauges were done. To verify the results there was performed a virtual model of the sample and its FEM analysis. The Finished Element Method simulation was carried out in the Unigraphics NX application by the Advanced Simulation module.

�