poradnik dla robót wykończeniowych z zastosowaniem stali … · 2020-01-16 · tel. +352 26 10 30...

Poradnik dla robót wykończeniowych z zastosowaniem stali nierdzewnych

Seria budowlana, księga 1

P O R A D N I K D L A R O B Ó T W Y K O Ń C Z E N I O W Y C H Z Z A S T O S O W A N I E M S T A L I N I E R D Z E W N Y C H

Euro Inox

Euro Inox jest stowarzyszeniem zajmującym się rozwojemeuropejskiego rynku stali nierdzewnych.Członkami Euro Inox są następujące organizacje i insty-tucje:• europejscy producenci stali nierdzewnych• krajowe organizacje zajmujące się rozwojem stali

nierdzewnych• stowarzyszenia zajmujące się wprowadzaniem

dodatków stopowych.Głównym celem działania Euro Inox jest rozwijanie świadomości na temat wyjątkowych własności stalispecjalnych i propagowanie ich szerszego zastosowaniaoraz zdobywanie nowych rynków. Aby osiągnąć ten celEuro Inox organizuje konferencje i seminaria oraz wydajeprzewodniki w formie drukowanej i elektronicznej, dlaumożliwienia architektom, projektantom, zaopatrzenio-wcom, producentom oraz użytkownikom lepszegozaznajomienia się z tym materiałem. Euro Inox wspierarównież techniczne i rynkowe prace badawcze.

Nota redakcyjna

Poradnik dla robót wykończeniowych z zastosowaniemstali nierdzewnychWydanie pierwsze, 2003 (Seria budowlana, księga 1)ISBN 2-87997-079-2© Euro Inox 2003

WydawcaEuro InoxSiedziba organizacji: 241, route d’Arlon1150 Luksemburg, Księstwo LuksemburgTel. +352 26 10 30 50 Fax +352 26 10 30 51Biuro zarządu:Diamant Building, Bd. A. Reyers 801030 Bruksela, BelgiaTel. +32 2 706 82 67 Fax +32 2 706 82 69E-mail [email protected] www.euro-inox.org

AutorzyDavid Cochrane, Nickel Development Institute,Sidcup, U.K. (tekst)circa drei, Monachium, Niemcy (koncepcja i układ)Witold Górecki (tłumaczenie)

Członkowie stali

Acerinoxwww.acerinox.es

AvestaPolaritwww.avestapolarit.com

ThyssenKrupp Acciai Speciali Terniwww.acciaiterni.com

ThyssenKrupp Nirostawww.nirosta.de

UGINE & ALZ BelgiumUGINE & ALZ FranceGroupe Arcelorwww.ugine-alz.com

Członkowie stowarzyszeni

Arbeitsgemeinschaft Swiss Inoxwww.swissinox.ch

British Stainless Steel Association (BSSA)www.bssa.org.uk

Cedinoxwww.acerinox.es

Centro Inoxwww.centroinox.it

Informationsstelle Edelstahl Rostfreiwww.edelstahl-rostfrei.de

1


Spis treści

Wstęp 2Wykończenie walcownicze 3Wykończenie przez polerowanie mechaniczne lub szczotkowanie 4Wykończenie z wzorami 8Wykończenie przez śrutowanie 11Wykończenie przez elektro-polerowanie 12Wykończenie kolorowe 13Wykończenie kolorowe przez elektrolizę 13Wykończenie kolorowe przez elektrolizę i z wzorami 14Powłoki organiczne 15Specjalne wykończenia dekoracyjne 16Aneks A: Aspekty techniczne i praktyczne 18Aneks B: Norma EN 10088/2 20

Euro Inox dołożył wszelkich starań, aby informacjeprzedstawione w niniejszym pracowaniu były techniczniepoprawne. Jednakże, zwraca się uwagę czytelnika, żemateriał zawarty w niniejszym opracowaniu stanowi tylkoogólną informację. Euro Inox, jego członkowie, personeli konsultanci nie przyjmują żadnej odpowiedzialności zajakiekolwiek straty, uszkodzenia lub szkody wynikające zwykorzystania informacji zawartych w niniejszym opraco-waniu.

Inwestor / architekt, projektant / fotograf

okładka: Belgacom / Michel Jaspers / Detiffes.2 powyżej: Ballast Nedam Amstelveen / Zwarts en Jansma /

Charles Birchmores.2 poniżej: Eurostar / Nick Derbyshire Design / Charles Birchmores.4 powyżej: RATP / Atelier Bernard Kohn / Denis Suttons.4 poniżej: RATP / Antoine Grumbach, Pierre Schaall / Denis Suttons.5: Flensburger Sparkasse / Kreor Süd GmbH / Fotostudio Remmers.6: Belgacom / Michel Jaspers / Detiffes.7 powyżej: Ayuntamiento de Elche / Pilar Amoros / Juan Jose Estevas.7 poniżej: Blackstone Group / Sir Howard Robertson / David Cochranes.7 tło: Etablissement Public du Parc de la Vilette / Adrien Fainsilber /

Sonja Krebss.8: Eurostar / Nicolas Grimshaw and Partners / David Cochranes.9: Tomas Kiang / Helmut Richter / Rupert Steiners.10 powyżej: RWE AG / propeller z / propeller zs.10 poniżej: Railtrack / Nicolas Grimshaw and Partners / Charles Birchmores.11 z lewej: Dr. K. / Planung Fahr + Partner PFP / Planung Fahr + Partner PFPs.11 z prawej: Industrie- und Handelskammer zu Berlin /

Nicolas Grimshaw and Partners / Werner Huthmachers.12: GbR E. Stöckl, G. Stöckl, A. Brunnmeier / Heene Pröbst + Partner /

Heene Pröbst + Partners.13: Galbusera / G. Baroni, G. Genghini, M. Pellacini, Assostudio / Milena Ciriellos.14: Eurodisneyland S.A. / Frank O.Gehry and Associates Inc./ Charles Birchmores.15: State Hermitage Museum / Gerard Prins / Henk Prinss.16: Esmepuli, S.L. / Esmepuli, S.L. / David Valverdes.17: Ostdeutsche Sparkassenakademie / Pysall, Stahrenberg & Partner /

Lutz Hannemann.

Podziękowanie za zgodę na korzystanie ze zdjęć

Institut de Développement de l’Inox (I.D.-Inox)www.idinox.com

International Chromium Development Association (ICDA) www.chromium-asoc.com

International Molybdenum Association (IMOA)www.imoa.info

Nickel Development Institute (NiDI)www.nidi.org

Polska Unia Dystrybutorów Stali (PUDS)www.puds.com.pl

2


Na międzynarodowejstacji kolejowej Ashford,w Anglii, zastosowanoszeroko płyty ze stalinierdzewnej dla pulpitówsterowniczych oraz wpoczekalni.

Słupy na dworcu autobus-owym w Amstel w Holandiizostały obłożone staląnierdzewną walcowaną zwzorem - jest to idealnapowierzchnia dla obszarówaktywnego ruchu pieszych.

Stale nierdzewne stanowią rodzinę mate-riałów o wyjątkowych własnościach. Chro-nione przez warstwę tlenku chromu, powstałąwskutek reakcji chromu znajdującego się wstali z tlenem z powietrza atmosferycznego,stale nierdzewne nie wymagają dodatkowejwarstwy ochronnej przed korozją. W wypadkuuszkodzenia powierzchni, warstwa tlenkuchromu natychmiast regeneruje się w obec-ności tlenu. Tak, jak to zostanie pokazanepóźniej w niniejszej broszurze, ta warstwaochronna może być zmodyfikowana na drodzeprocesu chemicznego, dzięki któremu pow-stają stałe kolory metaliczne.

Stale nierdzewne nadają się doskonale dozastosowania w budownictwie. Mogą one byćłatwo formowane i spawane a dalsze infor-macje na temat ich własności mechanicznychsą podane w Normie Europejskiej 10088,część 1.

Standardowe wykończenia na walcowni orazwykończenie powierzchni przez obróbkę

Wstęp

mechaniczną stali nierdzewnych walcowa-nych na zimno i gorąco są podane w normie EN 10088, część 2, w której sposób wykoń-czenia powierzchni jest określony cyframi, naprzykład 1 oznacza walcowanie na gorąco, 2 — walcowanie na zimno a klasyfikacja jestokreślana przez kombinację cyfry i litery, naprzykład 2J. System ten zapewnia podsta-wowe informacje na temat przebiegu procesui jego opisu, ale nie mówi nic o praktycznymzastosowaniu materiału.

Celem niniejszego opracowania jest więc:• ukazanie architektom i projektantom szero-

kiej gamy możliwych powierzchni, będącychdo ich dyspozycji,

• dostarczenie dokładniejszych informacji na temat zachodzących procesów,

• zapewnienie podstawowego doradztwa technicznego dla zastosowania stali nie-rdzewnych.

Wykończenie walcownicze, zarówno w wypadku wyrobów gorąco jak i zimno wal-cowanych jest podstawowym rodzajem wy-kończenia wszystkich dostarczanych płaskichwyrobów walcowanych ze stali nierdzewnej.Są one stosowne uniwersalnie dla standar-dowych elementów budynku ale stanowiąrównież materiał wyjściowy dla kolejnychprocesów wykańczających, które zmieniają

Wykończenie walcownicze


3

1D

Ten stan powierzchni walcowanej na gorąco, z usuniętą

zgorzeliną, jest sklasyfikowany jako wykończenie 1D.

Powierzchnia ta, spotykana w wypadku grubszych blach

i płyt jest powierzchnią trochę bardziej szorstką o bardzo

niskim współczynniku odbicia. Jest ona stosowana

głównie tam, gdzie nie jest potrzebny walor dekoracyjny

i wygląd jest mniej istotny, n.p. w niewidocznych syste-

mach nośnych oraz do zastosowań konstrukcyjnych.

2D

Powierzchnia ta jest trochę bardziej obrobiona niż

powierzchnia 1D a uzyskuje się ją przez walcowanie na

zimno, obróbkę cieplną i wytrawianie. Matowa powierz-

chnia o niskim współczynniku odbicia nadaje się do

zastosowań przemysłowych i inżynierskich oraz dla

zastosowań architektonicznych o mniejszych wymaga-

niach estetycznych.

2B

Jest ona wytwarzana tak samo, jak powierzchnia 2D

lecz ostatnie lekkie walcowanie przy zastosowaniu

bardzo wypolerowanych walców nadaje powierzchni

gładki, odblaskowy, szary połysk. Jest to najczęściej

dzisiaj stosowany rodzaj wykończenia powierzchni i

stanowi materiał wyjściowy dla wykończenia polero-

wanego i szczotkowanego .

2R

Poprzez wyżarzanie jasne w środowisku beztlenowym

po walcowaniu przy pomocy polerowanych walców

uzyskuje się wykończenie o wysokim współczynniku

odbicia, który odbija jasne obrazy. Ta super-gładka

powierzchnia jest mniej podatna na gromadzenie uno-

szących się w powietrzu zanieczyszczeń lub wilgoci

niż jakakolwiek inna powierzchnia uzyskana w walco-

wni i jest łatwa do czyszczenia.

powierzchnię dla spełnienia bardziej wyma-gających żądań architektonicznych. Aby zmaksymalizować odporność na korozjęmateriału dostarczanego z walcowni, po-wierzchnie wykończone przy walcowaniu sączyszczone kwasem (wytrawiane) dla usu-nięcia zgorzeliny tworzącej się w procesiewalcowania i wyżarzania.

4


Wykończenie przez polerowanie mechaniczne lub szczotkowanie

Ilość dodatkowych procesów wykańczającychmoże być zminimalizowana poprzez dobórjako materiału wyjściowego wykończenia zwalcowni najbliższego pożądanemu efektowikońcowemu. Zastosowane rodzaje wykończenia powierz-chni będą miały bezpośredni związek zwyglądem powierzchni i zachowaniem sięmateriału w danym środowisku, dlatego teżwinny być starannie dobrane. Wykończeniapolerowane mechanicznie i szczotkowanewymagają użycia materiałów ściernych, którew pewnym stopniu ścinają powierzchnię stali.Jest dostępny duży wybór jednokierunkowegotypu wykończenia, w zależności od pierwot-nej powierzchni stali nierdzewnej, rodzaju itekstury taśm i szczotek oraz typu zastoso-wanego procesu polerowania.Aby uzyskać jednolitą jakość powierzchni,zaleca się, aby uzgodnić z wykonawcą wy-

magania techniczne dotyczące polerowania,które mogą obejmować szorstkość powierz-chni Ra oraz kryteria kontroli. Przygotowanepróbki porównawcze o uzgodnionym stan-dardzie wykończenia winny być przecho-wywane przez obydwie strony.

Stal nierdzewna znalazłaszerokie zastosowanie wstacji metra nowej linii nr14 w Paryżu.

5


Stanowiska w bankuokładane płytami zprofilowanej blachy zestali nierdzewnej weFlensburgu wprowadziłyżywy kontrast w stosunkudo gładkich powierzchnidrewnianych.

Wygląd oszlifowanejpowierzchni zależy odmateriału i szorstkościtaśm ściernych, materiałścierny 180 (u góry) oraz 240 (niżej).

2G

Jednorodna, jednokierunkowa powierzchnia o niskim

współczynniku odbicia. Szorstkie wykończenie takich

powierzchni ogranicza je do zastosowań wewnętrznych.

Wykończenia powierzchni mogą być uzyski-wane mechanicznie na mokro (szmergielpokryty olejem) lub na sucho (taśmy pokryteżwirkiem lub szczotki z włókna), zapewniającwysoki połysk, niską szorstkość oraz jed-wabisty odblaskowy połysk. Powierzchniewykańczane na mokro są gładsze i mogą być bardziej jednorodne w różnych partiach materiału w porównaniu z powierzchniamiwykańczanymi na sucho. Jednakże, kosztjest trochę wyższy i możliwa jest minimalnawielkość dostawy. Dostępne są przygotowaneprzez producentów płyty próbne, pokazującegamę dostępnych rodzajów wykończenia.

6


2J

Powierzchnię tę uzyskano przez polerowanie taśmami

lub szczotkami. Jest to powierzchnia jednokierunkowa

nie odbijająca, nadająca się do wewnętrznych rozwią-

zań architektonicznych.

2K

Ta gładka lśniąca powierzchnia nadaje się szczególnie

dla większości rozwiązań architektonicznych, przede

wszystkim dla zastosowań zewnętrznych, gdzie

krytyczną sprawą jest kwestia odporności na wpływy

atmosferyczne. Wykończenie to uzyskuje się przez

zastosowanie taśm z drobnym materiałem ściernym

lub szczotkami, które nadają gładkość o maksymalnej

szorstkości Ra = 0,5 mikrona.

Robiące wrażenie wypo-lerowane zadaszenieBelgacom Tower wBrukseli prowadzi dodużego holu wejścio-wego, które jest częś-ciowo wyłożony płytamize stali nierdzewnej.

7


2P

Ultra-gładkie lustrzane wykończenie o wysokim

współczynniku odbicia, uzyskane przez polerowanie

miękkimi krążkami materiałowymi oraz specjalnymi

substancjami polerskimi. Powierzchnia ta odbija

czysty wyraźny obraz.

Zadaszenia przystankówautobusowych w Elche wHiszpanii zaprojektowaneze stali nierdzewnej dlawiększej trwałości i niżs-zych kosztów utrzymaniamają wykończenie po-wierzchni o lustrzanympołysku, co nadaje imwygląd o bardzo wysokiejjakości.

Wzniesiony w roku 1929znak słynnego LondonHotel z wypolerowanejstali nierdzewnej był na-rażony na oddziaływanieotoczenia przez okresponad 70 lat. To niedawnozrobione zdjęcie pokazuje,że znak nie utracił niczegoze swojego połysku.

W tle:Płyty trójkątne 6.433 sto-sowane jako zewnętrznaokładzina budynku LaGéode w Parc de la Villettew Paryżu otrzymały wykoń-czenie na lustrzany połysk,dzięki któremu odbija się wnich otoczenie ze swoimikolorami.

8


Zastrzeżone prawnie wykończenia wzorzystesą uzyskiwane w procesie walcowania alboprzez wyciskanie albo przez walcowanie przypomocy walców z wzorami, które mogąskutecznie usztywnić blachę, pozwalając nauzyskanie cieńszych płyt okładzinowych, coprzynosi oszczędności w kosztach i pozwalana zmniejszenie ogólnego ciężaru. Wykończenia te nadają się szczególnie dladużych płaskich powierzchni, w którychuzyskuje się znaczną redukcję optycznegoefektu zniekształcenia zwanego efektem'puszki olejowej'. Istnieją dwa główne rodzaje walcowanychwykończeń wzorzystych - wzory 1-jedno-stronne, gdzie odwrotna strona jest gładka,

Wykończenia wzorzyste

Na międzynarodowejstacji kolejowej Water-loo, powierzchnia dachuze stali nierdzewnej wy-magała wykończenia oniskim współczynnikuodbicia.

określane jako 2M i wzory dwustronne, gdziewzór przechodzi na drugą stronę - określanejako 2W.

2F

Wykończenie określane jako 2, matowe, o niskim

współczynniku odbicia na obydwu stronach blachy.

Materiał został wyżarzony, wytrawiony i przepuszc-

zony przez przepust wykańczający na śrutowanych

walcach.

9


2M

Powierzchnie atrakcyjne wizualnie z teksturą tylko

po jednej stronie, przeznaczone dla wielu rozwiązań

architektonicznych.

Niski współczynnik odbi-cia na powierzchni z wy-kończeniem powierzchnistali nierdzewnej typupłóciennego, ściany,sufity i kontuary odbijająkolor wybrany dla pod-łóg, zapewniając ciepłyi uspakajający efekt.

Tych kilka przykładówpokazuje zastosowanieblach z wykończeniemwzorzystym z jednej tylkostrony, określanym jako2M. Dostępna jestszeroka gama wzorów.

W strefach dużego ruchu ludzi, takich jak naprzykład wejścia do budynków użytecznościpublicznej, w kabinach windowych i w portachlotniczych, tam gdzie powierzchnie sąnarażone na przypadkowe uderzenia izadrapania, na powierzchniach z wzoremuszkodzenia są mniej widoczne.

10


Wykończenie walcowanejblachy z wytłaczanymwzorem, zastosowane do kas biletowych namiędzynarodowej stacjikolejowej Waterloo,nadaje się szczególniedo 'ukrycia' wszystkichuderzeń i zadrapań.

Dostępna jest szerokagama dwustronnychwzorów, z której kilkaprzykładów jest poka-zanych poniżej.

Pawilony wystawowe wparku muzeum 'Meteoryt'są wyłożone wytłaczanąwzorzystą stalą nierdze-wną.

2W

Walcowane lub wytłaczane wzory są wytwarzane na

górnych i dolnych walcach i matrycach.

11


Wykończenie przez śrutowanie

Wskutek śrutowania powstają jednorodne,nie ukierunkowane powierzchnie o niskimstopniu odbicia, które kontrastują z polero-wanym wykończeniem o wysokim współ-czynniku odbicia. Materiały stosowane dośrutowania obejmują drobiny ze stali nie-rdzewnej, koraliki ceramiczne, tlenek alumi-nium, pokruszone łupiny orzecha oraz szkło,z których każde nadaje pewną odmianę wy-kończenia powierzchni. Nie należy w żadnymprzypadku stosować śrutu ze zwykłego że-laza lub stali węglowej, gdyż zanieczyszczająone poważnie powierzchnię ze stali nierdze-wnej, podczas gdy piasek może zawierać ma-teriały żelazne, które mogą zanieczyścićpowierzchnie i dlatego nie jest ogólnie zale-cany do stosowania wobec stali nierdzewnych.Powierzchnia gatunków austenitycznych stalinierdzewnych utwardza się w procesie śru-towania. Ten proces może jednakże wpro-wadzić lub odpuścić naprężenie w blasze lubwytwarzanym elemencie. W niektórych przy-padkach, śrutowanie z obydwu stron możebyć konieczne dla wyrównania naprężeń. Odspecjalistów z przedsiębiorstw zajmującychsię wykańczaniem powierzchni można uzys-kać porady i informacje.

W tym nowym aneksie do istniejącej willi wMonachium cały balkonpodlegał śrutowaniu,aby dostosować go doistniejących budynków.

Ludwig-Erhard Haus wBerlinie charakteryzujesię wyjątkowo matowymzakończeniem, uzyska-nym przez śrutowaniepokruszonym szkłem.

Wygląd powierzchnimoże być zmienionypoprzez zastosowanieróżnych materiałów dośrutowania, na przykładperełek szklanych(powyżej) i pokruszo-nego szkła (poniżej).

12


Wykończenie przez elektro-polerowanie

Ten proces elektrochemiczny nadaje sięzarówno blach jak i skomplikowanie uksz-tałtowanych elementów. Proces ten jest wy-korzystywany dla poprawy jakości materiałupoprzez usunięcie 'szczytów i dolin' nieregu-larnej powierzchni i uzyskania powierzchnibardziej gładkiej o wyższym współczynnikuodbicia. Stopień gładkości i współczynnikodbicia wynikające z tego procesu będązależeć od szorstkości materiału wyjściowegoi należy zauważyć, że nie można tu uzyskaćlustrzanego połysku uzyskiwanego przez pro-cesy polerowania mechanicznego. W tym pro-cesie można usunąć wtrącenia niemetaliczneznajdujące się na powierzchni.Poprawiona odporność na korozję wynika z bardziej gładkiej powierzchni, która jestrównież mniej podatna na gromadzenie sięzanieczyszczeń i jest łatwiejsza do czyszcze-nia i utrzymania.

Zewnętrzne powierzchniestali nierdzewnej zostaływypolerowane elektrycz-nie dla poprawy swojegowyglądu oraz ułatwieniaich utrzymania w środo-wisku przemysłowym.

13


Wykończenie kolorowe

Jest to tylko ograniczonywybór kolorów, któremogą być uzyskane dlastali nierdzewnej w pro-cesie elektrolitycznym.

Logo przedsiębiorstwacukierniczego AgrateBrianza w Mediolaniejest podtrzymywaneprzez wieżę o wysokości22 m obłożoną płytamize stali nierdzewnej okolorze nakładanymelektrolitycznie.

Pierwotna bezbarwna warstwa tlenku chromunie jest podatna na bielenie pod wpływempromieni ultrafioletowych a ponieważ procesbarwienia nie zawiera pigmentów, może tobyć wykonywane po obróbce, bez pękaniabłony. Przy zginaniu, na przykład, obojętnabłona rozciąga się i na zagięciu, wskutek jejpocienienia, powstaje marginalny efekt osła-bienia głębi koloru. Ponieważ warstwa obo-jętna jest przezroczysta, ostateczny wyglądzależy od podłoża, to znaczy wykończeniematowe da w wyniku kolor matowy a lustr-zany połysk podłoża spowoduje powstaniekoloru o wysokim współczynniku odbicia. W wyniku tego procesu powstaje trwały kolor,który nie wymaga napraw (tak jak w wypadkupowierzchni malowanych) i dlatego należyzadbać, aby powierzchnia nie została usz-kodzona, gdyż jej naprawa nie jest łatwa. Stalnierdzewna w kolorze uzyskanym w tym pro-cesie nie może być spawana bez zniszczeniakolorowej powierzchni.

Kolorowe wykończenia elektrolityczne

Obojętna warstwa tlenku chromu na powierzch-ni stali nierdzewnej zapewnia odpornośćmateriału na korozję i w wypadku uszkodzeniama własności samo-regenerujące w obecnościtlenu. Warstwie tej można również nadaćpoprzez proces chemiczny kolor, który możezostać następnie utwardzony w procesie elek-trolitycznym.Do tego procesu nadaje się szczególnie aus-tenityczna stal nierdzewna. W zależności odupływu czasu, w trakcie zanurzenia stali wroztworze kwasu, tworzy się błona powierz-chniowa i poprzez fizyczny efekt interferencjiświatła, to znaczy nakładanie się światła pada-jącego i odbitego, powstaje intensywny efektkolorowy. Gama kolorów, przez które przechodzita błona wygląda następująco: brąz, złoto,czerwień, purpura, błękit i zieleń, co połączonejest ze wzrostem grubości tej warstwypowierzchniowej od 0,02 do 0,36 mikrona.

14


Stal nierdzewna może mieć również kolorczarny przy zastosowaniu roztworu zawie-rającego dwuchromian sodu. Przy czyszcze-niu kolorowej stali nierdzewnej należyzachować ostrożność. Nie należy stosowaćdo czyszczenia wełny stalowej ani innychmateriałów ściernych, gdyż mogą one trwaleuszkodzić powierzchnię, jak również należyunikać środków do mycia zawierającychchlorki.

Wykończenia wzorzystej blachy farbowanejelektrolityczniePoprzez nadanie stali nierdzewnej teksturyprzed nadaniem koloru można uzyskać szereginteresujących wzorów. Wzory te mogą zostaćjeszcze poprawione poprzez lekkie oszlifo-wanie 'punktów wysokich', wydobywającewłasny kolor stali i pozostawiające nadanykolor w zagłębieniach, co zmniejsza jeszczemożliwość uszkodzenia.

W Euro Disney kołoParyża szeroko zasto-sowano kolorowe iwzorzyste blachy ze stalinierdzewnej, na przykładdo okładania słupów ipokrycia połaci dacho-wej.

Poprzez polerowanie lubszlifowanie, wysokichpunktów na kolorowych i wzorzystych blachach,kolor własny stali nierdzewnej w sposóbatrakcyjny kontrastuje z płaszczyznami bar-wnymi.

15


Powłoki organiczne

Powłoki organiczne są dostępne na płaskiejwalcowanej stali nierdzewnej albo jakowarstwa gruntowa albo jako warstwa grun-towa plus warstwa wierzchnia z polifluorkuwinylu albo akrylowe. Specjalna obróbkawstępna oraz proces powlekania zapewniająmaksymalną przyczepność i stabilność użyt-kowania powłoki.Organicznie powlekana stal nierdzewna opra-cowana pierwotnie dla połaci dachowych ipłyt okładzinowych jest dostępna w szeregukolorów, zgodnie z międzynarodowymi nor-mami.

Powlekana organicznie stal nierdzewna dlapokrycia dachowego może być zgrzewanaliniowo w procesie, w którym stosuje sięproszkową stal nierdzewną dla łączeniamateriału.Powłoki gruntowe stosowane na odwrotnejstronie polerowanych lub wzorzystych blachze stali nierdzewnej mogą ułatwiać wiązaniez innymi materiałami, na przykład dla pro-dukcji płyt warstwowych.

Dach Muzeum i GaleriiErmitaż w Sankt Peters-burgu został pokrytyblachą nierdzewną po-wlekaną polifluorkiemwinylu.

16


Specjalne wykończenia dekoracyjne

Nowoczesne technologie i procesy dostar-czają środków do tworzenia ekscytujących i dynamicznych projektów artystycznych. Procesy te obejmują maskowanie przypomocy fotoemulsji, wytrawianie kwasem,śrutowanie, nadawanie koloru, wytłaczaniewzorów, szlifowanie oraz polerowanie. Pro-cesy te są realizowane odrębnie lub łącznieprzez wyspecjalizowane przedsiębiorstwa imożna tu uzyskać nieskończoną ilość wzorówpowierzchni i efektów. Maskowanie jest wy-konywane dla zabezpieczenia powierzchni,na przykład przy szlifowaniu lub śrutowaniu.Pokazano tu niektóre wzory dla zademon-strowania możliwości specjalistycznegowykończenia.

Głębokość wytrawianiajest sterowana funkcjączasu, w którym stal pod-lega działaniu kwasu.

Przykłady wykończeniawzorzystego i śrutowa-nego.

17


Przykłady wykończeniawzorzystego i śrutowanego.

Procesy siatki jedwabnej oraz fotoemulsjizostały opracowane dla przenoszenia wszel-kich wzorów na stal nierdzewną, która jestnastępnie wytrawiana kwasem dla odkryciawzoru. Wytrawianie kwasem jest to proces, któryusuwa niewielkie ilości materiału powierz-chniowego. Wytrawione powierzchnie mająmatowy i trochę bardziej szorstki wygląd,który dobrze kontrastuje z niewytrawionąpowierzchnią wypolerowaną lub satynową.Powierzchniom wytrawianym można nadaćelektrochemicznie kolor przed lub po wytra-wieniu.

Zastosowanie zmiennychpasów wykończeniamatowego i na połysklustrzany uwydatniakontrast i zapewniaprzeświecający efektdrzwi windowych wbanku w Poczdamie.

Górne zdjęcie pokazujechemicznie nadany kolorniebieski przed wytrawie-niem a dolne - czerwonąfarbę we wgłębieniach.

Głębokość wytrawianiajest sterowana funkcjączasu, w którym stal pod-lega działaniu kwasu.

18


Stal nierdzewna jest materiałem budowlanym o długiejżywotności, niskich kosztach utrzymania i odporności na korozję, pod warunkiem że zastosuje się właściwygatunek stali i odpowiednie wykończenie powierzchni,w powiązaniu z dobrym projektem technicznym i harmo-nogramem konserwacji. Szczegółowe wytyczne na tematistotnych aspektów doboru materiału, jego produkcji,spawania i konserwacji można uzyskać od producentówstali nierdzewnych i ich stowarzyszeń. W tym rozdzialeprzekazano użyteczne wskazówki dla wprowadzeniadobrej praktyki wśród architektów.

Dobór gatunku materiału

Chrom zapewnia podstawową odporność na korozję,podczas gdy nikiel poprawia ciągliwość, odporność nakorozję i obrabialność. Dodatek molibdenu zwiększaodporność na wżery korozyjne w agresywnym środo-wisku. Austenityczna stal nierdzewna w gatunku 1.4401(316) ma w swoim składzie te pierwiastki, co powoduje,że zapewnia ona szczególną żywotność przy stosowaniuna zewnątrz. Jest to stal właściwa dla zastosowania w okolicach nadmorskich lub w strefach ciężkiegoprzemysłu, podczas gdy stal nie zawierająca molibdenuw gatunku 1.4301 (304) nadaje się dla środowiska mniejagresywnego. Ferrytyczne stale nierdzewne, zawierające jedynie chrom,nadają się lepiej do zastosowań wewnętrznych lubkosmetycznych, podczas gdy niektóre ulepszone gatunkiferrytyczne mogą się nadawać do zastosowania zewnętrz-nego w niektórych warunkach. Stale nierdzewne typuDuplex łączą wytrzymałość stali ferrytycznych z odpor-nością na korozję i plastycznością stali austenitycznychi są coraz częściej stosowane do elementów konstruk-cyjnych.

Obrabialność

Stale nierdzewne są produkowane w normalnych proce-sach, takich jak profilowanie rolkowe, prasy krawędziowe,

Aneks A. Aspekty techniczne i praktyczne

nożyce gilotynowe, wiercenie, przebijanie i spawanie.Cechą charakterystyczną stali austenitycznych jest to, żeprzy obróbce umacniają się i na przykład przy zginaniuwymagana jest siła o około 50% większa niż w przypadkustali węglowej o podobnej grubości. Gatunki austeni-tyczne mają również cechę 'sprężynowania' i dla zrekom-pensowania tego muszą być przegięte o około 50.Wszystkie narzędzia stosowane do obróbki stali nierdzew-nych muszę być również nierdzewne, aby zapobiec za-nieczyszczeniu powierzchni przez drobiny stali węglowej. Przy wierceniu należy stosować ostre wiertła, odpowiedniąprędkość wiercenia i posuwu, aby uniknąć oksydowanialub umocnienia przez zgniot materiałów.

Łączenie

Stal nierdzewna może być mocowana lub łączona z innymimateriałami przy zastosowaniu standardowych technik łą-czenia, takich jak spawanie, lutowanie twarde, połączeniamechaniczne i klejenie. Dobór właściwej metody będziezależał od zastosowania, środowiska pracy, wymaganejwytrzymałości oraz sposobu wykończenia stali nierdzew-nej.

Połączenia mechaniczneIstnieje duża ilość różnorodnych łączników stosowanychdo stali nierdzewnych w różnych gatunkach, któreodpowiadają większości zastosowań, w których prefero-wanym sposobem łączenia jest łączenie mechaniczne.Obejmują one kołki gwintowane, wkręty, śruby, pod-kładki, nity i dyble. Tam gdzie połączenia, działają watmosferze wilgotnej, zaleca się, aby gatunek stali łącz-nika był co najmniej taki sam, jak gatunek łączonej stalinierdzewnej.Inne materiały łączące, jeżeli są zastosowane, winny byćodseparowane od stali nierdzewnej przez niemetalowepodkładki i tulejki. Często do mocowania blachy ze stalinierdzewnej do konstrukcji ramy stosuje się kołki gwin-towane przyspawane do tylnej strony blachy. Ten rodzaj

19


połączenia może być stosowany dla blachy o minimalnejgrubości 1 mm. Przyspawanie kołka nie wymaga oczysz-czania blachy przed spawaniem ani nie jest widoczne podrugiej stronie blachy, jednakże należy zachować ostroż-ność przy materiale cienkim, dla zapewnienia, że zamo-cowanie kołka do ramy nie spowoduje naprężeńwywołujących odkształcenie widocznej części blachy.

KlejenieStal nierdzewna może być skutecznie klejona do innychmateriałów, przy zastosowaniu takich spoiw jak żywiceepoksydowe, akrylowe i poliuretanowe. Dobór odpo-wiedniego spoiwa będzie zależał od szeregu czynników,takich jak rodzaj materiału łączonego ze stalą nierdzew-ną, środowisko pracy łączonych materiałów oraz rodzajobciążenia. Należy we wszystkich przypadkach skonsultować się zproducentami klejów ale istotne jest również skonsulto-wanie się z producentami stali nierdzewnej, aby dobraćwłaściwy rodzaj wykończenia powierzchni. Ogólnie ujmu-jąc, szorstkie wykończenie stali nierdzewnej zapewnidobre podłoże dla kleju lecz może być konieczna wstępnaobróbka, chociaż nowoczesne kleje są bardziej toleran-cyjne wobec powłok i wilgoci. Obróbka wstępna stalinierdzewnej może obejmować odtłuszczenie orazstosowanie środków ściernych lub chemicznych środkówgruntujących.

SpawalnośćPodczas gdy dobór procesu spawania będzie zależał odszeregu czynników, stal nierdzewna może być łatwospawana ze stalą nierdzewną lub ze stalą węglową. Przyobróbce należy wziąć pod uwagę większą rozszerzalnośćcieplną i niższą przewodność cieplną stali nierdzewnej wporównaniu do stali węglowej, dla zminimalizowaniaodkształceń. Kompetentni producenci znają tę charak-terystykę. Do spawania stali nierdzewnej nadaje się szczególniespawanie metodą TIG i MIG oraz w łuku plazmowym, jakrównież zgrzewanie oporowe. Dla zamocowania kołków

do łaczenia płyt stosuje się powszechnie zgrzewaniekondensatorowe, gdyż eliminuje się w ten sposóbczyszczenie spoin i odkształcenia na powierzchni. Przy doborze metody spawania i czyszczenia po spa-waniu należy wziąć pod uwagę rodzaj wykończeniapowierzchni, aby uniknąć jego mechanicznego uszkodze-nia. Przy połączeniach spawanych, na przykład musi byćrozważona sprawa odtworzenia wykończenia kierunko-wego.

Czyszczenie

Woda deszczowa jest korzystna dla czyszczenia stalinierdzewnej i dlatego zewnętrzne wykończenia wzorzystelub kierunkowe winny mieć kierunek pionowy, aby ułatwićodpływ wody deszczowej. Na ile to możliwe należy unikaćpoziomych szczelin i 'linii', w których mogą się gromad-zić zanieczyszczenia unoszące się w powietrzu. Dlazachowania estetycznego wyglądu wystarczy normalniezwykłe mycie przy pomocy wody i mydła oraz spłukanieczystą wodą i wytarcie suchą szmatą. Częstość mycia za-leży od miejsca i warunków zewnętrznych jak również odkonkretnych wymagań estetycznych dotyczących danegobudynku.W żadnym wypadku nie należy stosować do stali nie-rdzewnej środków ściernych ze stali węglowej, takich jakwełna stalowa ani też materiałów zawierających chlorki.Jeżeli konieczne jest czyszczenie materiałem ściernym,można stosować zastrzeżone środki czyszczące lub możnasię skonsultować ze specjalistycznymi firmami zajmu-jącymi się czyszczeniem. Zaleca się, aby już na etapieprojektowania przewidzieć odpowiedni proces czysz-czenia i jego harmonogram.

Unikanie korozji elektrochemicznej

Jeżeli razem ze stalą nierdzewną są stosowane na zew-nątrz inne metale, winny one być oddzielone niemeta-liczną przekładką, na przykład neoprenową lub nylo-nową, dla uniknięcia możliwości wystąpienia korozji

20


elektrochemicznej. Stal nierdzewna jest stalą bardziejszlachetną niż ocynkowana lub niepowlekana stalwęglowa, cynk lub aluminium i jeżeli nie jest ona odizo-lowana elektrycznie, spowoduje, że materiał mniej szla-chetny będzie korodował. Tam, gdzie powierzchnia stalinierdzewnej jest duża w porównaniu do materiału mniejszlachetnego, tak jak to jest w wypadku płyt okładzino-wych i elementów łączących, korozja łączników ze stali niebędącej stalą nierdzewną będzie przyspieszona, co możedoprowadzić do powstawania plam rdzy i zmniejszeniapowierzchni mocowania. Przy okładzinach ze stali nie-rdzewnej należy również stosować elementy łączące zestali nierdzewnej.

Jednorodność wykończenia

Jeżeli są pokrywane blachą duże płaszczyzny ścian elewa-cyjnych lub instalacji, należy zapewnić aby kręgi blachypochodziły z tej samej partii produkcyjnej. Pozwala to nazachowanie jednorodnego koloru, który może się różnićpomiędzy poszczególnymi partiami. Jeżeli jest tokonieczne, należy również wziąć pod uwagę kierunekwalcowania lub wykończenia powierzchni, w trakciewalcowania i montażu, gdyż różne kierunki mogą nada-wać inny wygląd w pewnym oświetleniu. Można ustalić zdostawcą, aby kierunek walcowania lub obróbki byłzaznaczony z tyłu blachy lub na opakowaniu.

Aneks B. EN 10088/2

Nadające się do produktów podlegających dalszejobróbce, na przykład taśma do wtórnego przerobu

Nadające się do części, z których będzie usuwana zgorzelina lub będą obrabiane mechanicznie albo dlaniektórych zastosowań żaroodpornych

Typ mechanicznego usuwania zgorzeliny, na przykładszlifowanie grube lub śrutowanie zależy od gatunku stalii produktu i pozostaje do uznania producenta, chyba żeuzgodniono inaczej

Zazwyczaj standard dla większości gatunków stali dlazapewnienia dobrej odporności na korozję, również częstewykończenie dla dalszej obróbki. Mogą tu występowaćślady szlifowania. Nie tak gładkie jak 2D lub 2B.

Pokryte zgorzelinąwalcowniczą

Pokryte zgorzelinąwalcowniczą

Wolne od zgorzeliny

Wolne od zgorzeliny

Walcowanie na gorąco, bez obróbki cieplnej, bezusuwania zgorzeliny

Walcowanie na gorąco, z ob-róbką cieplną, bez usuwaniazgorzeliny

Walcowanie na gorąco, z ob-róbką cieplną i mechanicz-nym usunięciem zgorzeliny

Walcowanie na gorąco, z ob-róbką cieplną, wytrawianie

1U

1C

1E

1D

Walcowanena gorąco

Rodzaj procesu produkcyjnego i wykończenia powierzchni blachy, płyty oraz taśmy 1

Skrót 2 Proces technologiczny Wykończenie Uwagipowierzchni


Przerobione plastycznie na zimno dla uzyskania wyższejwytrzymałości.

Nadające się do części, z których będzie usuwana zgo-rzelina lub które będą obrabiane mechanicznie albo dlaniektórych zastosowań żaroodpornych

Zazwyczaj stosowane do stali ze zgorzeliną bardzo od-porną na wytrawianie. Może po tym następować wytra-wianie

Wykończenie dla dobrej ciągliwości, lecz nie tak gładkiejak 2B lub 2R

Najczęściej stosowane wykończenie dla większościgatunków stali, dla zapewnienia dobrej odporności nakorozję, gładkości i płaskości. Również częste wykoń-czenie dla dalszej obróbki. Walcowanie wykańczającemoże być dokonane poprzez prostowanie przez rozcią-ganie

Bardziej gładkie i jaśniejsze ni ż 2B. Również częste wykończenie dla dalszej obróbki.

Albo hartowanie i odpuszczanie w atmosferze ochronnejalbo usuwanie zgorzeliny po obróbce cieplnej.

Można ustalić klasę ścierniwa lub szorstkość powierz-chni. Jednokierunkowa tekstura nie bardzo odblaskowa

Można ustalić klasę ścierniwa lub taśmy polerującejalbo szorstkość powierzchni. Jednokierunkowa teksturanie bardzo odblaskowa

Dodatkowe konkretne wymagania dla wykończenia typu'J' dla uzyskania dodatkowej odporności na korozję wzastosowaniach morskich i zewnętrznych. PoprzeczneRa < 0,5 µm z wykończeniem powierzchni na czyste cięcie

Polerowanie mechaniczne. Można określić szorstkośćtechnologiczną lub po obróbce.

Obróbka cieplna przez wyżarzanie jasne lub przezwyżarzanie i wytrawianie

Blachy żeberkowe stosowane do posadzek

Drobne wykończenie wzorzyste stosowane do rozwiązańarchitektonicznych

Stosowane dla zwiększenia wytrzymałości i/lub dlaefektów kosmetycznych

Powlekane na przykład cyną, aluminium, tytanem

Jasne

Gładkie ze zgorze-liną z obróbkicieplnej

Szorstkie i matowe

Gładkie

Bardziej gładkie niż 2D

Gładkie, jasne, odblaskowe

Wolne od zgorzeliny

Patrz przypis 5

Bardziej gładkie niższlifowanie

Patrz przypis 5

Patrz przypis 5

Jednorodna powier-zchnia matowa,nieodblaskowa

Wzór do uzgodnie-nia, druga powierz-chnia płaska

Wzór douzgodnienia

Kolor do uzgodnienia

Umocnienie przez zgniot

Walcowanie na zimno, z ob-róbką cieplną, bez usuwaniazgorzeliny

Walcowanie na zimno, z ob-róbką cieplną i mechanicznymusunięciem zgorzeliny

Walcowanie na zimno, z ob-róbką cieplną, wytrawione

Walcowanie na zimno, z ob-róbką cieplną, wytrawianie,przepust wykańczający

Walcowanie na zimno, wyżarzanie jasne 3

Walcowanie na zimno, harto-wanie i odpuszczanie, wolne od zgorzeliny

Szlifowanie 4

Szczotkowanie 4 lub polerowanie na matowo 4

Polerowanie satynowe 4

Polerowanie lustrzane 4

Walcowanie na zimno, obróbkacieplna, przepust wykańczającyna szorstkich walcach

Nadawanie wzorów

Blachy faliste

Kolorowe 4

Powlekanie powierzchni 4

2H

2C

2E

2D

2B

2R

2Q

1G lub2G

1J lub 2J

1K lub2K

1P lub2P

2F

1M

2M

2W

2L

1S lub2S

Walcowanena zimno

Wykończeniaspecjalne

1 Nie wszystkie procesy technologiczne i rodzaje wykończenia są dostępne dla wszystkich stali2 Pierwsza cyfra 1 = walcowanie na gorąco, 2 = walcowanie na zimno3 Może być z przepustem wykańczającym4 Tylko jedna powierzchnia, chyba że inaczej uzgodniono w zapytaniu i zamówieniu5 Przy każdym opisie wykończenia charakterystyka powierzchni może się zmieniać i mogą być konieczne uzgodnienia dotyczące bardziej

konkretnych wymagań pomiędzy producentem i kupującym (na przykład gatunek ścierniwa lub szorstkość powierzchni).

Skrót 2 Proces technologiczny Wykończenie Uwagipowierzchni

Diamant Building ·Bd A. Reyers 80 ·1030 Bruksela ·Belgia ·Tel. +32 2 706 82 67 ·Fax -69 ·e-mail [email protected] ·www.euro-inox.org

ISBN 2-87997-079-2

poradnik dla robót wykończeniowych z zastosowaniem stali … · 2020-01-16 · tel. +352 26 10 30...

Documents