Z pieniędzmi

za pan bratPoradnik

do edukacji ekonomicznej osób niepełnosprawnych intelektualnie

Sandomierz 2013

Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzuul. Żeromskiego 4, 27-600 Sandomierz

tel. 15 64 40 400, fax 15 832 77 87, zamowienia@wds.com.pl, www.wds.pl

ISBN 978-83-937274-2-1

Autorzy poradnikaMaria Butkowska, Lucja Strużyk, Józefa Wilgosz

Współpraca merytorycznaLidia Klaro-Celej

Pomysł i realizacja Stowarzyszenie „Dobrze, że jesteś”

Opracowanie komputeroweJan Kunysz

Wszystkie zdjęcia przedmiotów, monet i banknotów zostały użyte w celach edukacyjnych, nie służą jakiejkolwiek reklamie czy promocji i nie mają charakteru komercyjnego.

Copyright © Stowarzyszenie „Dobrze, że jesteś”, 2013

ISBN 978-83-257-0641-8

Wydanie drugie rozszerzone

Wstęp

„Z pieniędzmi za pan brat” to poradnik, którego celem jest umożliwienie uczniom z niepełno-sprawnością intelektualną w stopniu głębszym poznanie polskiego systemu płatniczego, a przede wszystkim nabycie umiejętności posługiwania się pieniędzmi w życiu codziennym. Potrzeba ta jest związana z osiąganiem samodzielności niezbędnej do prowadzenia gospodarstwa domowego. Brak tej umiejętności uniemożliwia niezależne funkcjonowanie osób niepełnosprawnych w życiu doro-słym.

Problem edukacji ekonomicznej dotyczy nie tylko uczniów niepełnosprawnych, jak zauważają m.in. Edyta Gruszczyk – Kolczyńska1, Małgorzata Kupisiewicz2. W klasach młodszych szkół podstawo-wych nauczyciele kładą duży nacisk na działania matematyczne, pomniejszając znajomość wartości i praktycznego gospodarowania pieniędzmi. Do nabycia gospodarowania pieniędzy wystarczy rozu-mowanie operacyjne na poziomie konkretnym. Uczniowie niepełnosprawni intelektualnie są w sta-nie poprzez zdobywanie doświadczeń w tym zakresie nabyć umiejętności w zakresie posługiwania się pieniędzmi. Planowanie np. budżetu domowego nie zawsze i nie musi być typowym zapisem matematycznym.

Dzieci powinny uczestniczyć w rozmowach z rodzicami, skąd oni mają pieniądze, że należy pra-cować, jakie wydatki ma rodzina. Rodzice w obecności dzieci winni podejmować decyzje finansowe, włączać dzieci w planowanie finansów domowych, dawać dzieciom do dyspozycji kieszonkowe.

Opracowano dla uczniów kształcenia specjalnego karty pracy, pomoce do nauczania uwzględ-niające różne umiejętności – czytania, pisania, przygotowania do podjęcia pracy, jednakże brak jest odniesień do znajomości pieniądza i posługiwania się nim.

Poradnik „Z pieniędzmi za pan brat” został napisany przez pedagogów specjalnych w oparciu o własne doświadczenia w pracy z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie, kładąc nacisk na praktyczne zdobywanie umiejętności.

Składa się z czterech rozdziałów:

pierwszy – Poznajemy monety (1 zł, 2 zł, 5 zł)

drugi – Poznajemy banknoty (10 zł, 20 zł, 50 zł, 100 zł, 200 zł)

trzeci – Poznajemy grosze (10 gr, 20 gr, 50 gr, 1 gr, 2 gr, 5 gr)

czwarty – Gospodarowanie pieniędzmi w dorosłym życiu

1 Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska; „Nauczycielska diagnoza gotowości do podjęcia nauki szkolnej. Wspomaganie rozwoju umysłowego oraz edukacja matematyczna dzieci w ostatnim roku wychowania przedszkolnego i w pierwszym roku szkolnej edu-kacji.”2 Małgorzata Kupisiewicz; „Edukacja ekonomiczna dzieci. Z badań nad rozumieniem wartości pieniądza i obliczeniami pieniężnymi.”

Monety i banknoty wprowadzane są w następujący sposób:

zabawy dydaktyczne pomagające w poznawaniu, rozróżnianiu pieniędzy, np. wybieranie właściwej monety z woreczka, spośród innych monet, żetonów, itp.

prezentacja wyglądu monety, banknotu poszerzona ewentualnym opisem ze znakami cha-rakterystycznymi,

podpisywanie monet, banknotów

Posługiwanie się prawdziwymi monetami w poznanym zakresie – rozmienianie pieniędzy

prezentacja wartości pieniądza poprzez odniesienie – co można za to kupić

trening umiejętności robienia zakupów, zabawy w sklep i scenki sytuacyjne z używaniem zwrotów używanych podczas robienia zakupów

generalizacja umiejętności w rzeczywistych warunkach – użycie pieniędzy na zakupach w sklepie, wykonanie opłat, wypłata pieniędzy z bankomatu, planowanie wydatków.

ćwiczenia w operowaniu konkretnym nominałem monety, banknotu w różnych zakresach – obliczenia z wykorzystaniem poznanych pieniędzy.

Poradnik wprowadza rozumienie pojęć: ,,reszty’’ w zakupach, tańszy – droższy, wdrażanie do oszczędzania, planowanie wydatków.

Wskazówki dla prowadzących zajęcia

Z uwagi na ciągłe odniesienie do rzeczywistości – gromadź do scenek sytuacyjnych praw-dziwe przedmioty – oryginalne opakowania różnych produktów, przypisz im realną wartość – cenę

Ważne jest, aby uczeń ćwiczył na oryginalnych monetach i banknotach – (znaki wypukłe, wodne, kolory, grubość, wymiary pieniędzy) – wielozmysłowe poznawanie, utrwalanie

Ustal z uczniami w jaki sposób można pozyskać pieniądze – kieszonkowe od rodziców, wy-konywanie drobnych prac zarobkowych jak mycie okien i sprzątanie mieszkań, wynoszenie śmieci, wyprowadzanie psów, roznoszenie ulotek, to co możliwe w danym środowisku, np. pomoc w pracach w ogrodzie, zbiór i segregacja owoców

Wybieraj zabawę dydaktyczną lub scenkę stopniując skalę trudności w zależności od ak-tualnych potrzeb, okoliczności np. w sklepie spożywczym, sklepie warzywno-owocowym, kiosku ruchu, na poczcie, sklep papierniczy, sklep kosmetyczny, sklep odzieżowy, sklep spor-towy, piekarnia, cukiernia, apteka

Organizuj wycieczki dydaktyczne do miejsc, gdzie uczniowie będą posługiwać się pieniędz-mi np. różne sklepy, apteka, poczta, urząd, kawiarnia, restauracja, kino, teatr, fryzjer, kos-metyczka, bank, zakładanie konta prowadź równolegle trening umiejętności społecznych

Kształtuj inne umiejętności – zapisu, liczenia, czytania

Wybierz kalkulatory z dużą klawiaturą

Angażuj i włączaj do działań ekonomicznych rodziców

Wyposaż swojego ucznia w instrukcje na różnorodne sytuacje życiowe

Gdy potrzeba – aby przekazać treści wiedzy i poleceń wprowadź alternatywne lub wspoma-gające metody komunikacji z uczniem

Pamiętaj – postawienie osób niepełnosprawnych w różnych sytuacjach społecznych po-przez organizację scenek sytuacyjnych pozwala na kształtowanie umiejętności niezbędnych do nabycia maksymalnej niezależności, w tym posługiwania się pieniędzmi

Wyboru poszczególnych treści nauczania i wychowania dokonuj kierując się indywidualnymi możliwościami psychofizycznymi swoich uczniów i środowiskiem, w jakim oni zamieszkują

Pamiętaj, że nie każdy uczeń opanuje wszystkie treści zawarte w poradniku – np. operowa-nie groszami, czy wykonywanie transakcji bezgotówkowych przy pomocy karty płatniczej.

Uzupełniaj wiedzę i umiejętności ucznia o znaczeniu pieniądza w życiu każdego człowieka, zagadnienia związane z pracą

Poradnik skierowany jest do nauczycieli i stanowi propozycję wyboru treści i zadań. Zatem nie zawęża i nie ogranicza inwencji w tworzeniu własnych ćwiczeń i scenek, uwzględniających skalę trudności gwarantującą osiągnięcie sukcesu na poziomie intelektualnym i praktycznym przez ucznia. Istotne jest działanie na konkretach i odniesienie do prawdziwych sytuacji życiowych.

W trakcie realizacji treści poradnika sugerujemy bieżące monitorowanie umiejętności, w tym posługiwania się pieniędzmi podczas robienia zakupów, załatwiania spraw w banku, płacenia za usłu-gi telefoniczne, w restauracji, w kawiarni i w aptece, itd. z udziałem nauczyciela, rodzica, opiekuna i bez ich udziału. Wykorzystujmy możliwości, jakie stwarza środowisko społeczno-kulturowe ucznia oraz baza materialno-dydaktyczna szkoły – w ciągu trwania procesu edukacji konieczna jest pełna korelacja treści nauczania.

Mamy nadzieję, że korzystanie z podręcznika pozytywnie wpłynie na rozwój kompetencji spo-łecznych uczniów. Chcielibyśmy, żeby uczniowie dzięki posiadaniu właściwych kompetencji społecz-nych, stali się pracownikami, członkami społeczności lokalnej, klientami, osobami odpowiedzialnymi i by poprawiła się jakość ich życia. Ważne, jest to, by zapobiegać procesowi narastania marginalizacji społecznej tej grupy osób i zerwanie ze stereotypem, że są to osoby bezradne.

Legenda

W poradniku użyto następujących oznaczeń, które są informacją dla nauczyciela – jak przygotować i przeprowadzić ćwiczenia z uczniem.

wprowadź zabawy dydaktyczne pomagające w poznawaniu, rozróżnianiu pieniędzy np. wybieranie właściwej monety z woreczka, spośród innych monet, żetonów, itp.

prezentacja wyglądu monety, banknotu poszerzona ewentualnym opisem ze znakami charakterystycznymi,

ćwicz z uczniem podpisywanie monet, banknotów

posługuj się prawdziwymi monetami w poznanym zakresie

rozmieniaj pieniądze

prezentuj wartości pieniądza poprzez odniesienie – co można za to kupić

przeprowadź trening umiejętności robienia zakupów

stosuj zabawy w sklep i scenki sytuacyjne z używaniem zwrotów używanych podczas robienia zakupów

pamiętaj o prawdziwych opakowaniach produktów

przeprowadź generalizację umiejętności w rzeczywistych warunkach – użycie pienię-dzy na zakupach w sklepie, wykonanie opłat, wypłata pieniędzy z bankomatu, plano-wanie wydatków, zakładanie konta, posługiwanie się kartą płatniczą

ćwicz z uczniem w operowaniu konkretnym nominałem monety, banknotu w różnych zakresach

jeśli to możliwe, stosuj obliczenia

Rozdział pierwszy – Poznajemy monety

Rozdział pierwszy

Poznajemy monety

11Rozdział pierwszy – Poznajemy monety

Poznajemy monetę – 1zł

po śladzie samodzielnie

1. Zobacz, co można kupić za 1 zł.

Zobacz, dotknij, rozpoznaj prawdziwą monetę o wartości 1 zł.

Podpisz monetę:

1 złoty – 1 zł

1zł

Masz . Wybierz produkt, który chcesz kupić. Postaw X przy wybranym produkcie.

12Rozdział pierwszy – Poznajemy monety

Trening umiejętności dokonywania zakupów.

13Rozdział pierwszy – Poznajemy monety

Poznajemy monetę – 2zł

Posługiwanie się prawdziwymi monetami w zakresie 2 złotych – rozmienianie.

2 zł = ....... zł + ....... zł

2 złote – 2 zł

Zobacz, dotknij, rozpoznaj prawdziwą monetę o wartości 2 zł.

po śladzie samodzielnie

2 zł

Podpisz monetę:

1. Rozmień 2 złote. Uzupełnij zapis.

14Rozdział pierwszy – Poznajemy monety

2. Zobacz, co można kupić za 2 zł.

Masz . Wybierz produkt, który chcesz kupić. Postaw X przy wybra-nym produkcie.

Trening umiejętności dokonywania zakupów.

15Rozdział pierwszy – Poznajemy monety

1. Ile to jest? Uzupełnij zapis.

Obliczenia pieniężne w zakresie 3 złotych.

1 zł + 1 zł = ........... zł

1 zł +1 zł + 1 zł = ........... zł

2 zł + 1 zł = ........... zł

1 zł + 2 zł = ........... zł

2. Ile brakuje? Uzupełnij zapis.

3 zł

2 zł

3 zł

3 zł

Posługiwanie się prawdziwymi monetami w zakresie 3 złotych.

16Rozdział pierwszy – Poznajemy monety

Obliczenia pieniężne w zakresie 4 złotych.

1. Otocz pętlą tak, aby było 4 zł.

2. Ile zapłacisz za zakupy?

....... zł + ....... zł = ....... zł

....... zł + ....... zł = ....... zł

Posługiwanie się prawdziwymi monetami w zakresie 4 złotych.

17Rozdział pierwszy – Poznajemy monety

....... zł +....... zł + ....... zł = ....... zł

....... zł + ....... zł = ....... zł

3. Pomóż Tomkowi zrobić zakupy.

Tomek miał 4 zł.

Kupił lizaka za 1 zł.

Ile pieniędzy zostało Tomkowi?

......... zł – ........ zł = ........ zł

Tomkowi zostało ........... zł

18Rozdział pierwszy – Poznajemy monety

Poznajemy monetę – 5zł

1. Rozmień 5 złotych. Uzupełnij zapis.

5 zł = ....... zł + ....... zł + ....... zł + ....... zł + ....... zł

Zobacz, dotknij, rozpoznaj prawdziwą monetę o wartości 5 zł.

5 zł

5 złotych – 5 zł

Posługiwanie się prawdziwymi monetami w zakresie 5 złotych – rozmienianie.

po śladzie: samodzielnie:

Podpisz monetę:

19Rozdział pierwszy – Poznajemy monety

5 zł = ......... zł + ......... zł + ......... zł

2. Zobacz, co można kupić za 5 zł.

Masz . Wybierz produkt, który chcesz kupić. Postaw X przy wybranym produkcie.

Trening umiejętności dokonywania zakupów.

Wyjście do sklepu.

20Rozdział pierwszy – Poznajemy monety

Obliczenia pieniężne w zakresie 5 zł.

5zł

1. Jakimi monetami można zapłacić? Połącz linią odpowiednie monety ze zdjęciami.

4zł

Posługiwanie się prawdziwymi monetami w zakresie 5 złotych.