portretizimi suicidit në media 2009 naim fanaj

8/14/2019 portretizimi suicidit n media 2009 Naim Fanaj

1/38

Portretizimi i shndetit

mendor dhe vetvrasjesn Media n Shqipri dheKosov.


2/38


3/38

Mediet jan mjete t komunikimit tmasave dhe kan efekt t fuqishm tekindividi dhe kultura.

N 1997 rezultoi se gazetat n 58 % trasteve ishin burimi m i popullarizuar iinformacionit pr smundjet mendore(Hottentot, 2000).

Mnyra se si raportohet pr suicidinmund ta ul shkalln e suicidit.

Naim Fanaj & Alketa Berzani


4/38

Subjektet: Shqip, Shekulli, Gazetashqiptare, Koha jone, Tema nShqipri dhe Koha ditore, Infopressdhe Gazeta Express n Kosov.

Kohzgjatja e monitorimit: 13 Qershorderi 13 Dhjetor 2007.

Fjalt kye: menduri, depresion,

skizofreni, psikike, mendore, mentale,psikiatri, psikoza, neuroza, vetvrasje,suicidi, vethelmimi.



5/38

Numri i gazetave ditore t monitoruara me periudhatkohore


GAZETA / 13.06.07-12.07.07

13.07.07-12.08.07

13.08.07-12.09.07

13.09.07-12.10.07

13.10.07-12.11.07

13.11.07-12.12.07

Totali

PERIUDHAKOHORE

KOHA DITORE (1) 30 31 31 29 31 30 182

EXPRESS 30 31 31 29 31 29 181

INFOPRESS 30 23 31 28 31 30 173

KOSOVA SOT 0 0 0 0 30 0 30

ILIRIAPOST 9 0 0 0 0 0 9

GAZETASHQIPTARE

29 30 30 24 30 27 170

SHQIP 29 31 29 30 30 27 176

KOHA JONE 24 24 19 21 30 30 148

SHEKULLI 29 28 29 25 31 30 172

TEMA 20 25 25 25 26 24 145

TOTALI 230 223 225 211 270 227 1386

[1] Me t kaltrt gazetat n Kosov, me t zez gazetat n Shqipri


6/38

Nga monitorimi u gjetn 777 artikuj qkaprthenin tema t shndetit mendor.

645 nga gazetat n Shqipri dhe 132nga gazetat n Kosov.



7/38Naim Fanaj & Alketa Berzani

Artikujt e analizuar sipas temave t shtjelluara



Artikujt e analizuar sipas temave t shtjelluara n gazetat n Kosov



Artikujt e analizuar sipas temave t shtjelluara n gazetat n Shqipri



10/38

Artikujt q kishin pr tem suicidin (rastet e vetvrasjevedhe t tentim-vetvrasjeve) ishin m t tejprezentuarat me490 artikuj ose 63% t artikujve me tem shndetinmendor.



11/38

Sipas artikujve ka disa arsye q deklarohen si faktor pr

aktin e vetvrasjes.



12/38

Sipas artikujve ka disa arsye q deklarohen si faktor prtentativn e vetvrasjes.

Naim Fanaj & Alketa BerzaniNaim Fanaj & Alketa Berzani


13/38

media duhet ta shfrytzoj mundsin pr tzbehur faktin se vetvrasja sht pothuajsefenomen social; dhe ta bj t njohur se ajon shumicn e rasteve sht e lidhur mesmundjet mendore

lehtsia e konkluzioneve q i arriningazetart ose policia mbi faktorin prgjegjspr suicidin n kta shkrime, pa ndonjargument t besueshm,

pakuptimsia e termeve si depresion asti,

dallimet nga njra gazet tek tjetra mbishkaqet e t tjera t ngjashme

Pse dshtim ?


14/38


15/38

Fotografit ilustruese t prdorura n artikujt me tem suicidin

jan t ndryshme: foto ilustruese, foto e viktims apovendngjarjes.



16/38



17/38



18/38

Pse dshtim?

Shrbimet e mundshme t ndihms n ktarrfime jan t rndsis s veant prshkak se nevojtart mund t binden pr

ekzistencn e trajtimeve efikase dhe mund tiinkurajoj t krkojn ndihm. Sa i prket shmangies s prshkrimit t

metods s suicidit duhet theksuar se

literatura thekson se kjo mund ti inkurajojindividt vulnerabl q ta imitojn at;hulumtimet indikojn se prshkrimi n detajeose pamjet nga vendakti ose vendi i suicidite inkurajon imitimin


19/38

N literatur thuhet se ather kur sht emundur duhet t shmanget prdorimi i fjalssuicid n titujt kryesor, sepse kjo kontribuon n

joshjen dhe normalizimin e aktit t vetvrasjes,dhe ka shanse t ket efekt ngjits.

Sa i prket intervistave me t piklluarit, fotovet tyre, shprehjes s pikllimit t komunitetit

mund ti inkurajoj viktimat potenciale ta shohinsuicidin si nj mnyr t trheqjes s vmendjesose si nj form e t shpaguarit ndaj t tjerve.


20/38

gati n tr faqen e njjta foto si n faqe t par


21/38


gati n tr faqen, e njjta foto si n faqe t pardhe deklarata e plakut q e kan shptuar ngavetvrasja se ai e ka ln t hapur opsionin elitarit n bodrumin e tij

dramaciteti n titull, shkronjat e tejtheksuara,fotoja ilustruese po ashtu sikur t mosmjaftoj kjo i shtohen edhe precedentet eaktit...n vazhdn e nj vale vetdjegiesh

Rasti i adoleshentesme fotoilustrueseshih edhetitullin.Naim Fanaj & Alketa Berzani


22/38


Prdorimi i fotove ilustruese


Nuk fshihet as identiteti i fmijs i

shtohet edhe nj foto ilustruese

a n


23/38

a ndetaje dhe me afsh eprshkruane bn heroik


24/38

Burimi i deklaruar pr shkrimin e artikujve me tem suicidin.



25/38

Vini re ndryshimin midis burimit pr shkrimin e artikujve mbi

suicidin n gazetat shqiptare dhe ato kosovare.



26/38

T dhna pr rastet e suicidit n

Shqipri dhe Kosov

n periudhn e lartprmendur janraportuar 115 raste t vetvrasjes n

Shqipri dhe 20 raste n Kosov. Shqipri - koeficienti 7,41 (OBSH,2003-

4,0)

Kosov koeficienti 1,91(1980-1,3)


27/38

Gjinia

S h q ip

6 0

4 0

M e s h

F e m r

K o s

6 5

3 0

5

M e s h

F e m r

N u k d


28/38

n Shqipri numri m i madh i rastevevjen nga qyteti (53 % ndaj 47 %) gj q

sht e kundrta tek Kosova (45 % ngafshati, 35 % nga qyteti dhe n 20 %nuk dihet) .

N tabeln n vazhdim mund tshohim se n Shqipri tek femratdominon grupmosha prej 15-24 me 43% t rasteve kurse tek meshkujt nukkemi ndonj dallim t madh.

Edhe n Kosov kjo grupmosh shtm e shprehur n kt mostr.


29/38

Rastet sipas grupmoshs dhegjinis

SHQIPRIA KOSOVA* N 5 raste n Kosov nuk kemi

informata pr moshn

FEMRAT MASHKUJT GJITHSEJT FEMRAT MASHKUJT GJITHSEJT

Deri 14 vje 0 4 4 0 0 0

15-24 vje 20 6 26 3 3 6

25-34 vje 7 15 22 0 2 2

35-44 vje 3 14 17 0 0 0

45-54 vje 11 13 25 0 1 1

55-64 vje 3 8 11 1 0 1

Mbi 65 vje 2 9 11 1 4 5

46 69 115 5 10 15


30/38

Nga nj studim i mhershm

Grupmoshat Meshkujt Femrat Gjithsejt %

Deri 14 0 0 0 0%

15-24 5 (12.1%) 3 (21.42%) 8 14,55%

25-34 11 (26,89%) 6 (42.85%) 17 30,90%

35-44 9 (21.95%) 2 (14.28%) 11 20%

45-54 8 (19.51%) 1 (7.14%) 9 16,36%

55-64 4 (9,75%) 1 (7.14%) 5 9,09%

Mbi 65 4 (9,75%) 1 (7.14%) 5 9,09%

* Naim Fanaj et al.; VETVRASJET N REGJIONIN E PRIZRENIT N VITET 2001-2005; (Konferenca e Lidhjes Psikiatris Shqiptare; Tiran,2006)


31/38

Metoda e prdorur

Shqipri: Kshtu tek femrat dominon prdorimi isubstancave kimike n 49 % t rasteve, pasuar nga tvarurit me 17 % t rasteve; kurse tek meshkujt n 35% t rasteve jan armt e pastaj t varurit me 28 % trasteve. N total t rasteve me 29 % prijn substancatkimike t ndjekura nga armt dhe t varurit me 24 %.

Kosova: n 70 % t rasteve kemi varjen dhe armt znvetm 20 % t rasteve. Edhe nj dallim tjetr ka t bjme mungesn n Kosov t rasteve t prdorimit tmetods s hedhjes nga lartsit si dhe t vetdjegies.

Njejt ka qen edhe n studimin e lartcituar n regj. tPrizrenit)


32/38

N median e shkruar shqiptare, shtjet q lidhenme shndetin mendor jan shpesh t trajtuara, menj pesh m t madhe n gazetat e botuara nShqipri krahasimisht me ato n Kosov.

N artikujt q lidhen me shndetin mendor, temakryesore e trajtuar, e cila z edhe numrin m tmadh t ktyre shkrimeve, sht vetvrasja dhetentim-vetvrasja, e pasuar nga shkrimet mbidhunn e prdorur ose t psuar nga personat esmur mendor.

Droga, suicidi dhe depresioni jan tri rregullimetm t lakuara n shtypin e shkruar shqiptar.



33/38

Shtypi i shkruar n Shqipri ka po aq tendencn e

prdorimit t titujve dramatik pavarsishtprmbajtjes, si dhe fotografive ilustruese t viktimaveapo vendngjarjes, duke synuar trheqjen e lexuesveme kto forma negative dhe duke ndikuar fuqishmn opinionin e tyre.

Punonjsit e medieve, n Shqipri e Kosov, rrallkonsultojn profesionistt e shndetit mendor kurshkruajn artikuj mbi shtje t ksaj fushe. Si pasoj,edhe termet e prdorur shpesh nuk jan t saktshkencrisht dhe ndikojn vetm n keqinformimin elexuesve dhe rritjen e paragjykimeve dhe stereotipive

negative ndaj t smurve mendor. Po kaq,mungesa e konsultimeve lejon prshkrimet tragjikedhe negative t shtjeve t shndetit mendor dhet smurve mendor, sikurse mungesn einformacionit mbi shrbimet ekzistuese t shndetitmendor dhe referimin pr ndihm.



34/38

N shtypin e shkruar n Shqipri, n artikujt mbivetvrasjen ose tentim-vetvrasjen, shkaku iprshkruar m s shumti sht faktori social, ndrsan shtypin e shkruar n Kosov n kta artikuj, mshpesh shkaku sht i paqart,q mund t kuptohetedhe si prgjegjshmri m e madhe n gjykim.

Shtypi i shkruar n Shqipri dhe Kosov bjnkomente bombastike duke shtuar dramacitetin epanevojshm n artikull, duke anashkaluar pothuajsegjithmon informimin mbi shrbimet e shndetitmendor dhe referimin pr ndihm. Pr t shtuar edhe

m shum dramacitetin, kto gazeta prdorin shpeshfotografi ilustruese duke shnjuar mjetin osemetodn e vetvrasjes.



35/38

Shtypi i shkruar n Shqipri tregohet edhe m pakprofesional, veanrisht n artikujt mbi suicidin. Nkta artikuj prshkruhet me hollsi metoda evetvrasjes ose tentim-vetvrasjes. Si pasoj, efektiaq shum i njohur (jo nga gazetart mesa duket) iimitimit t aktit suicidal, fatkeqsisht veproi edhe nShqipri n rastet zinxhir t vetdjegies n qytete

t ndryshme. Rrall gazetart nuk deklarojn emrindhe gjeneralitet e personit q ka kryer vetvrasjen,duke e identifikuar me iniciale.

Ndrkoh, shtypi i shkruar n Kosov tregohet m i

ekuilibruar dhe etik, duke mos prshkruar n hollsimedotn e vetvrasjes apo tentim-vetvrasjes, porthjesht duke e prmendur at; si dhe duke mos jureferuar personit q ka kryer aktin me emr por dukeprdorur kryesisht inicialet e tij/saj.



36/38

Punonjsit e medies s shkruar ndikohen ngaparagjykimet e prgjithshme, mungesa einformacionit profesionalisht korrekt n fushn e

shndetit mendor, dhe prforcojn negativishtskemat paragjykuese t shoqris dukeshtrembruar kuptimin publik t ktyre shtjeven mbar shoqrin.



37/38

Nj bashkpunim i ngusht midis profesionistve tshndetit mendor dhe medieve do t prmirsontecilsin e shkrimeve, do t lehtsonte jetesn e tsmurve mendor dhe familjeve t tyre, do tndihmonte n ndrtimin e nj mjedisi shoqror dhe ligjorm t pranueshm dhe funksional. Prkrah saj e

dshirueshme sht edhe nj prezenc m e madhe dhem me koh e profesionistve t shndetit mendor nshtypin e shkruar n Shqipri dhe Kosov.

Nj trajnim i mirfillt i punonjsve t mediave shqiptaren lidhje me shndetin mendor, terminologjin dhe

efektet e medies s shkruar tek ky komunitet dhe mgjer, sht i domosdoshm dhe tepr urgjent, pr trritur profesionalizmin ndr ta, por edhe pr tprmirsuar jetesn e komunitetit shqiptar n trsi.



38/38

Naim Fanaj & AlketaBerzani

portretizimi suicidit në media 2009 naim fanaj

Documents