potenciuri zrdis sefaseba saqartvelos ekonomikistvis · mikis potenciur zrdasi ra wvlili hqonda...
TRANSCRIPT
312017. tomi 5, N1
akaki liqokelisaqarTvelos erovnuli bankis makroekonomikisa da statistikis departamentis
makroekonomikuri kvlevebis ganyofilebis ufrosi specialisti
potenciuri zrdis SefasebasaqarTvelos ekonomikisTvis
Sesavali
potenciuri gamoSveba warmoadgens warmoebis dones, romelic grZelvadian periodSi
miiRweva ekonomikuri kapitalis sruli datvirTvis pirobebSi. misi swori da saimedo Sefaseba mniSvnelovania gamoSvebis mimdinare donis potenciurisgan gadaxris gansazRvrisTvis, rac monetaruli politikis SemuSavebis erTerTi amosavali wertilia. garda amisa potenciuri gamoSvebis dinamikaze dakvirvebiT SesaZlebelia Sefasdes mis zrdaSi ZiriTadi sawarmoo faqtorebis da maTi produqtiulobis wvlili.
potenciuri zrdis dekompozicia sawarmoo faqtorebis mixedviT, saSualebas iZleva SevafasoT mocemul periodSi ekonomikis potenciur zrdaSi ra wvlili hqonda TiToeul am faqtors. aRniSnuli analizis Sedegebi sayuradReboa, rogorc monetaruli da fiskaluri, aseve, zogadad, struqturuli ekonomikuri reformebis gatarebisTvis, raTa sworad Sefasdes ramdenad efeqtianad xdeba sawarmoo faqtorebis aTviseba da rogor SeiZleba xeli SevuwyoT grZelvadian ekonomikur zrdas.
potenciuri ekonomikuri zrdisa da misi ganmsazRvreli faqtorebis Sefasebam gansakuTrebuli mniSvneloba SeiZina 2008 wlis globaluri finansuri krizisis Semdgom. am periodSi rogorc ganviTarebul, aseve ganviTarebad qveynebSi dafiqsirda ekonomi
kuri zrdis mkveTri Seneleba. Sesabamisad, mniSvnelovania gaanalizdes, Tu ramdenad asaxavs es procesebi ekonomikis grZelvadiani potencilis gauaresebas da romeli struqturuli faqtorebia am tendenciaze pasuxismgebeli. aRniSnulma globalurma cvlilebebma zrdis Senelebis TvalsazrisiT asaxva hpova saqarTvelos ekonomikazec, romlis mimdinare zrdis tempi kvlav CamorCeba krizisamdel maCvenebels. am pirobebSi mniSvnelovania gamovlindes ramdenad arsebiTia globaluri procesebi saqarTvelos ekonomikis potencialis dasaxasiaTeblad, ramdenad ganapirobebs struqturuli faqtorebi mimdinare zrdis arcTu saxarbielo temps da ra RonisZiebebi SeiZleba gatardes ekonomikis potenciuri zrdis gasaumjobeseblad.
literaturis mimoxilva
ekonomikis potenciuri gamoSvebis Sefaseba da misi zrdis dekompozicia aqtiuri ganx
ilvis Temebia ekonomikur literaturaSi. potenciur zrdaSi sawarmoo faqtorebis wvlilis Sefasebas gansakuTrebuli yuradReba eTmoba gardamavali ekonomikis mqone qveynebisaTvis, maT mier resursebis gamoyenebis efeqtianobisa da zrdis პერსპექტივების analizisTvis. amasTanave aranakleb sayu radReboa kvlevebi, romlebic miznad isaxavs Seafasos simZlavreebis aTviseba da potenciuri zrdis tendenciebi ganviTarebuli qveyneb
32 ekonomika da sabanko saqme
potenciuri zrdis Sefaseba
saqarTvelos ekonomikisTvis
isTvis. aRniSnuli sakiTxebis analizi xorcieldeba Semdeg ZiriTad Teoriul CarCoebSi: ekonomikuri zrdis aRricxvis midgoma, paneluri regresiis meTodi da kointegraciuli analizi.
iradiani (2007) sakuTar naSromSi ekonomikuri zrdis aRricxvis meTodze dayrdnobiT cdilobs Seafasos potenciri zrdis ZiriTadi ganmapirobebeli faqtorebi aRmosavleT evropisa da centraluri aziis gardamavali ekonomikis qveynebSi. warmoebis procesis dasaxasiaTeblad igi iyenebs kobduglasis sawarmoo funqcias, romelic ekonomikis gamoSvebas xsnis kapitalis arsebuli maragis, dasaqmebisa da narCenobiTi wevris meSveobiT. am ukanasknelSi asaxvas hpovebs mravali faqtori, romelic kapitalisa da samuSao Zalis produqtiulobas ganapirobebs. avtori kobduglasis sawarmoo funqciis parametrebs instrumentuli cvladis gamoyenebiT afasaebs, rac garkveulwilad aneitralebs endogenurobis problemas.
aRniSnuli kvlevis Sedegebi miuTiTebs, rom gamoSvebis elastiuroba kapitalis mimarT gardamavali ekonomikis qveynebSi sagrZnoblad maRalia vidre es wina kvlevebSi iyo miCneuli da igi 0.40.7 farglebSi meryeobs. avtori agreTve askvnis, rom ganxilul qveynebSi potenciuri gamoSvebis zrdaSi yvelaze mniSvnelovani iyo sawarmoo faqtorTa produqtiulobis wvlili, rac erTi mxriv, ganpirobebuli iyo gegmiuri ekonomikidan sabazro sistemaze gadasvlis Semdeg efeqtianobis zrdiT da seqtorebs Soris resursebis gadanawilebis optimizaciiT. meore mxriv, aRniSnul qveynebSi produqtiulobis zrdas xeli Seuwyo teqnologiis mwiri sawyisi donis gamo inovaciebis SedarebiT maRalma zRvrulma ukugebam. da bolos, makroekonomikurma stabilizaciam da sabazro reformebma agreTve dadebiTi gavlena iqonies zrdaSi sawarmoo faqtorTa produqtiulobis maRal wvlilze.
mi Re bul Se de geb ze day r d no biT, av to ri asa bu Tebs, rom gar da ma va li pe ri o dis mi wu ruls, ro de sac aR niS nul qvey neb Si teq no lo gi is do
ne da sav lur niS nuls da u ax lov de ba, kon vergen ci is pro ces Si miR we u li pro duq ti u lo bis zrda sa ku Tar Tavs amo wu ravs. am etap ze ki met dat vir T vas Se i Zens sa baz ro re for me bis ga tare bi Ta da in s ti tu te bis gaZ li e re biT, ag reT ve ka pi ta li sa da sa mu Sao Za lis xa ris xob ri vi gaum jo be se biT miR we u li zrda.
potenciuri gamoSvebis Sefaseba da misi zrdis dekompozicia warmoadgens kvlevis mTavar sagans hajkovasa da hurvikis (2007) statiaSic, romelic aanalizebs miwodebis mxaris efeqtianobas CexeTis ekonomikisTvis. aRniSnul kvlevaSi avtorebi gamoTqvamen varauds, rom kobduglasis sawarmoo funqciis standartuli specifikaciiT gamoyeneba konvergenciis procesSi myofi ekonomikisTvis SesaZloa ar iyos gamarTlebuli. funqciis standartul formaSi nagulisxmevi mudmivi parametrebi da daSveba sawarmoo faqtorebis konkurentuli bazrebis Sesaxeb ganapirobebs gamoSvebaSi dasaqmebisa da kapitalis wilis mudmivobas. es ukanaskneli ki aramarTlzomieri daSvebaa gardamavali ekonomikisTvis, romelsac jer ar miuRwevia grZelvadiani wonasworobisTvis. am daSvebis sawinaaRmdegod metyvelebs empiriuli monacemebic. kerZod, CexeTSi dasaqmebis wili gamoSvebaSi stabilurad izrdeboda 19952005 wlebSi.
imis dasadgenad, Tu ramdenad relevanturia standartuli kobduglasis sawarmoo funqcia potenciuri gamoSvebis Sesafaseblad gardamaval ekonomikaSi, avtorebi iyeneben alternatiul, ganzogadebul, sawarmoo funqcias da miRebul Sedegebs kobduglasis SemTxvevas adareben. sabolood, isini askvnian, rom kvleviT mocul periodSi (19952005) kobduglasis funqciiT miRebuli potenciuri gamoSveba aramniSvnelovnad gansxvavdeba ganzogadebuli SemTxvevisgan. es Sedegi ki imaze miuTiTebs, rom gardamavali ekonomikis qveynebisTvis, rogoric magaliTad saqarTveloa, potenciuri gamoSvebis Sesafaseblad da misi zrdis dekompoziciisTvis SeiZleba daveyrdnoT standartul kobduglasis funqcias.
CexeTis ekonomikis potenciuri gamoSvebisa da mis zrdaSi sawarmoo faqtorebis wv
332017. tomi 5, N1
lilis Sefasebis Semdeg hajkova da hurviki warmoadgenen miRebuli Sedegebis saintereso interpretacias. avtorebi asabuTeben, rom gamoSvebaSi dakvirvebadi sawarmoo faqtoris wvlilis zrda mxolod maSinaa efeqtiani, rodesac mas Tan axlavs narCenobiTi wevriT Sefasebuli sawarmoo faqtorebis produqtiulobis zrda. am mtkicebis kvalobaze avtorebi askvnian, rom 19952000 wlebSi, roca potenciuri zrda mxolod kapitaliT sazrdoobda, xolo dasaqmebisa da produqtiulobis wvlili umniSvelo iyo, ekonomikis miwodebis mxare araefeqtianobiT xasiaTdeboda. rac Seexeba 20012005 wlebis periods, rodesac sawarmoo faqtorTa produqtiulobis stabilurad maRal wvlils Tan axlda kapitalisa da dasaqmebis mzardi kontribucia potenciuri gamoSvebis zrdaSi, avtorebi miuTiTeben, rom ekonomikis miwodebis mxare efeqtianad funqcionirebda da resursebis gamoyenebac axlos iyo optimalurTan.
potenciuri gamoSvebis dasaxasiaTeblad sawarmoo funqciis gamoyenebas aramizanSewonilad miiCneven Seixi da moudadi (2004). isini eWvqveS ayeneben, rogorc agregirebuli sawarmoo funqciis koncefcias, aseve umuSevrobis bunebrivi donis cnebas. avtorebi ekonomikis potencialis aRsawerad eyrdnobian simZlavreebis aTvisebis midgomas da ganmartaven kapitalis eknomikur utilizacias, rogorc gamoSvebis dones, romelic miiRweva kapitalis ekonomikurad sasurveli doziT, maqsimaluri mogebis Sesabamisi datvirTvis pirobebSi. am gansazRvrebis Sesabamisad, arsebobs grZelvadiani kavSiri potenciur gamoSvebasa da kapitalis maragebs Soris, romelic kointegraciis meTodiT SeiZleba daxasaiTdes. es ukanaskneli ori erTi da imave rigis arastacionalur process Soris grZelvadaini urTierTkavSiris aRsawerad gamoiyeneba. potenciuri gamoSvebis დასახასიათებლად am meTodis gamoyenebis kidev erTi upiratesobaa is, rom igi iyenebs monacemebs mxolod erTi sawarmoo faqtoris, kapitalis maragis Sesaxeb.
kointegraciis gziT ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis (OECD) jgufis
qveynebisTvis potenciuri gamoSvebis Sefasebis Semdeg avtorebi miRebul Sedegebs adareben saerTaSoriso monetaruli fondis alternatiul kvlevebs, romlebic potenciuri gamoSvebis Sesafaseblad sawarmoo funqciis midgomas eyrdnoba. Sedarebis Sedegad vlindeba, rom kvlevaSi moculi ganviTarebuli qveynebisTvis kointegraciis gziT Sefasebuli potenciuri gamoSveba SesamCnevad gansxvavdeba sawarmoo funqciiT miRebuli Sefasebisgan. metic, kapitalis potenciur gamoSvebasTan Tanafardoba, rac kapitalis efeqtianobis Sebrunebuli sididea, ufro gluv traeqtorias misdevs kointegraciis meTodis gamoyenebisas, vidre sawarmoo funqciis SemTxvevaSi. es garemoeba potenciuri gamoSvebis Sefasebisas kointegraciis meTodis upiratesobas amJRavnebs, vianidan kapitalis produqtiuloba teqnologiuri progresis Tanmdevia da samarTliania vivaraudoT, rom mas moklevadiani ryevebi naklebad unda axasaiTebdes.
miuxedavad kointegraciis meTodis aRniSnuli upiratesobisa potenciuri gamoSvebis Sesafaseblad misi gamoyeneba moiTxovs kapitalis maragisa da gamoSvebis sakmarisi raodenobis saimedo monacemebs (minimum 2025 weli), raTa gamoikveTos maT Soris grZelvadiani urTierTkavSiri. samwuxarod, gardamavali ekonomikis qveynebSi, rogoricaa saqarTvelo, sakmarisi xangrZlivobis monacemebis ar arseboba am meTods araxelmisawvdoms xdis.
imnaiSvili (2010) sadiskusio naSromSi saqarTvelos mTliani Sida produqtis potenciuri donis Sesafaseblad iyenebs ramdenime alternatiul meTods. maT Sorisaa HP filtri, kalmanis filtri, sawarmoo funqcia da veqtoruli avtoregresia. rogorc avtori miuTiTebs, monacemTa simwirisa da aradakvirvebadi cvladebis arsebobis gamo Sedegebi maRali sizutiT ar xasiaTdeba, Tumca aRsaniSnavia, rom gamoyenebuli alternatiuli meTodebi msgavs Sedegebs iZleva da Sefasebuli sxvaoba potenciur da faqtobriv gamoSvebas Soris kargad aRwers inflaciis dinamikas.
34 ekonomika da sabanko saqme
potenciuri zrdis Sefaseba
saqarTvelos ekonomikisTvis
potenciuri gamoSvebis donis kidev erTi alternatiuli Sefaseba წარმოდგენილია sa-qar Tvelos erovnuli bankis monetaruli politikis angariSSi (2012). aRniSnuli Sefaseba iyenebs simZlavreebis aTvisebis meTods da efuZneba gamoSvebis donesa da kapitalis marags Soris grZelvadian kavSirs. kvlevis Sedegebis mixedviT 20082009 wlebSi faqtobrivi gamoSveba potenciurs CamorCeba; 20102012 wlebSi ki igi saSualod potenciuris donezea.
potenciuri zrdis Sefasebisa da sawarmoo faqtorebis mixedviT misi dekompoziciis Semdegi etapia im faqtorebis gamovlena da analizi, romlebic ekonomikis zrdis potencials zRudavs. hausmani, rodikisa da velasko (2008) TavianT naSromSi „ekonomikuri zrdis diagnostika“ ayalibeben analizis CarCos, romelSic potenciuri zrdis Seferxeba vlindeba kerZo investiciebisa da samewarmeo aqtivobis SemcirebaSi. es ukanaskneli Tavis mxriv SeiZleba ganpirobebuli iyos rogorc dabali ukugebiT, aseve dafinansebis maRali xarjebiT. TiToeuli maTgani ki ierarqiulad daiyvaneba konkretul zrdis Semaferxebel faqtorebze. aRniSnuli meTodis upiratesobaa maqsimaluri Tavsebadoba adgilobriv pirobebTan, Tumca zrdis SemzRudavi faqtorebis gamovlena teqnikurad sakmaod rTuli amocanaa urTierTkavSirebisa da mravalganzomilebiani amonaxsnebis arsebobis gamo.
zrdis diagnostikis meTodologia saqarTvelos SemTxvevisTvis TavianT kvlevaSi gamoiyenes babiCma da fiunfcigma (2012). zrdis SemzRudveli faqtorebis analizis Sedegad, maT daaskvnes, rom saqarTvelos SemTxvevaSi ekonomikur zrdas aferxebs ara imdenad adaminuri kapitalis da infrastruqturis arajerovani ganviTareba, aramed politikur da instituciur stabilurobasTan, regionul konfliqtebTan da kanonis uzenaesobasTan dakavSirebuli sakiTxebi. avtorebi amave kvlevaSi axdenen saqarTvelosTvis potenciuri zrdis dekompozicias sawarmoo funqciis meTodiT da askvnian, rom 20042009 wlebSi potenciuri gamoSvebis zrdas umeteswilad sawarmoo faqtorTa produqtiuloba gan
apirobebda. kapitalis wvlili iyo umniSvnelo, xolo samuSao Zalis uaryofiTi.
saqarTvelosTvis potenciuri zrdis dekompozicia aseve mocemulia msoflio bankis mimoxilvaSi (2013). warmodgenili Sedegebis mixedviT 19992012 wlebSi zrdis mTavari ganmsazRvreli sawarmoo faqtorTa produqtiulobaa, Tumca babiCis da fiunfcigis (2012) Sedegebisgan gansxvavebiT zrdaSi kapitalis wvlili ufro maRalia, samuSao Zalis ki umniSvnelo, magram dadebiTi.
2008 wlis msoflio ekonomikuri krizisis Semdgom potenciuri zrdis Semcirebis kvalobaze araerTi kvleva mieZRvna am Semcirebis mizezebs. saerTaSoriso monetaruli fondis 2015 wlis ekonomikuri mimoxilvis mixedviT krizisis Semdgom periodSi potenciuri zrdis tempi Semcirda rogorc ganviTarebad, aseve ganviTarebul qveynebSi.
ganviTarebul qveynebSi krizisis Semdgom periodSi potenciuri zrda saSualod 0.5 procentuli punqtiT dabali iyo wina peridTan SedarebiT, rac ZiriTadad investiciebis Semcirebul nakadebs da Sesabamisad zrdaSi kapitalis dabal wvlils asaxavs. ganviTarebad qveynebSi kidev ufro didia sxvaoba krizisamde da krizisis Semdgom potenciur zrdaSi da igi 2 procentul punqts utoldeba. am SemTxvevaSi zrdis Senelebis ZiriTad mizezad gvevlineba sawarmoo faqtorTa produqtiulobis Semcirebuli wvlili potenciur zrdaSi.
saerTaSoriso monetaruli fondis prognoziT 20152020 wlebisTvis ganviTarebul qveynebSi potenciuri zrda aCqardeba investiciebis zrdisa da gamoSvebis gajansaRebis kvalobaze, Tumca krizisamde maCvenebels veRar miaRwevs. ganviTarebadi qveynebis SemTxvevaSi ki mosaldnelia potenciuri zrdis tempis kidev ufro Seneleba, rasac ganapirobebs demografiuli faqtorebi (mosaxleobis dabereba), struqturuli SezRudvebi da rac yvelaze mniSvnelovania teqnologiuri ganviTarebis donis daaxloeba ganviTarebul qveynebTan.
352017. tomi 5, N1
meTodologia
vinaidan potenciuri gamoSveba aradakvirevbadi sididea, mis Sesafaseblad gamoiyeneba
rogorc struqturuli aseve ekonometrikuli meTodebi. saqarTvelos ekonomikis SemTxvevaSi, Tu gaviTvaliswinebT monacemTa simwires da gardamavali periodisTvis damaxasiaTebel ryevebs, struqturuli midgomis gamoyeneba ufro saimedo Sedegebs mogvcems.
ekonomikis gamoSvebis mimdinare donis dasaxasiaTeblad gamoyenebulia kobduglasis sawarmoo funqcia Semdegi specifikaciiT:
(1)
sadac gamoSvebis mimdinare donea, axasiaTebs qveyanaSi dasaqmebulTa raodenobas, ki aRwers kapitalis marags mocemuli periodis dasawyisSi. narCenobiTi wevria, romelic sawarmoo faqtorTa mimdinare produqtiulobas gamoxatavs da sakuTar TavSi moicavs rogorc teqnologiur, aseve resursebis swori ganTavsebiT miRweul efeqtianobas. masSi Tavmoyrilia yvela is faqtori, romlebic kapitalisa da samuSao Zalis efeqtianobas ganapirobebs. da sawarmoo funqciis parametrebia, romlebic gamoSvebis, Sesabamisad, kapitalisa da samuSao Zalis mimarT ელასტიურობას gviCvenebs.
sawarmoo funqciis specifikacia (1) iTvaliswinebs Semdeg daSvebebs: kapitali da samuSao Zala xasiaTdeba klebadi zRvruli produqtiulobiT , xolo warmoeba masStabis mudmivi ukugebiT . parametris mniSvenlobad aRebulia 0.4 iridianis (2007) kvlevaze dayrdnobiT, romelic gardamavali ekonomikis qveynebs moicavs. aqve unda aRiniSnos, rom kapitalisa da Sromis konkurentuli bazrebis pirobeSi sawarmoo funqciis da parametrebi mTlian SemosavlebSi, Sesabamisad, kapitaluri da SromiTi Semosavlebis wilebs gansazRvravs. svaniSvilis (2015) kvlevis mixedviT 20032015 wlebSi kapitaluri Semosavlebis wili mTlian Se
moasvlebSi saSualod 40%is farglebSi iyo, rac SesabamisobaSia aRniSnuli parametrisaTvis Cven mier SerCeul mniSvnelobasTan. Tumca rogorc avtori miuTiTebs, SromiTi SemosavlebisTvis TviTdasaqmebulTa Semosavlebis mikuTvneba kapitaluri Semosavlebis wilis SefasebaSi cdomilebas iwvevs, radgan TviTdasaqmebulTa Semosavlebis garkveuli nawili kapitalur Semosavlebs Seadgens. amgvarad, samarTliania vivaraudoT, rom kapitaluri Semosavlebis wili da Sesabamisad sawarmoos funqciis parametri SesaZloa 0.4s aRematebodes. am SesaZleblobis gasaTvaliswineblad mocemul kvlevaSi mivmarTavT sensitiurobis analizsa da Sedegebs vafasebT parametris ufro didi mniSvnelobisTvisac.
vinaidan kapitalis maragis regularuli aRricxva ar xdeba (igi aradakvirvebadi sididea), saWiroa movaxdinoT misi Sefaseba. kapitalis maragis Sefasebis erTerTi გავრცელებული midgomaa mudmivi maragebis meTodi1, romelic uSvebs, rom kapitalis maragi izrdeba masSi ganxorcielebuli investiciebis Sesabamisad. kapitalSi ganxorcielebuli investicia mudmivad rCeba maragSi da mflobels uzrunvelyofs Sesabamisi momsaxurebiT. Tumca am momsaxurebis moculoba droTa ganmavlobaSi mcirdeba maragebis cveTis kvalobaze. amgvarad, mudmivi maragebis meTodis mixedviT kapitalis maragi mocemuli periodis dasawyisSi damokidebulia wina periodis dasawyisSi arsebul maragze, cveTis koeficientsa da wina periodSi ganxorcielebul investiciebze:
(2)
sadac kapitalis cveTis koeficientia, xo lo kapitalSi ganxorcielebuli investiciebis moculobas gamoxatavs. maSasadame, sawyisi maragis codnis SemTxvevaSi formula (2)is meSveobiT SesaZlebelia kapitalis maragis droiTi mwkrivis Sefaseba. sawyisi maragis Sesafaseblad mocemul kvlevaSi viyenebT berlemanisa da veselhoftis (2014)
1 Perpetual Inventory Method.
36 ekonomika da sabanko saqme
potenciuri zrdis Sefaseba
saqarTvelos ekonomikisTvis
midgomas (aRniSnuli midgoma da kapitalis maragis droiTi mwkrivis Sefasebis detaluri procedura warmodgenilia danarTi 1Si).
kapitalis maragis droiTi mwkrivis Sesafaseblad investiciebis mniSvnelobad viRebT mocemul periodSi mTliani kapitalis formirebas2 (2010 wlis mudmiv fasebSi). cveTis koeficients ki miniWebuli aqvs 5%iani mniSvneloba gardamavali ekonomikis qveynebisTvis Catarebuli kvlevis Sesabamisad3.
kapitalis maragis Sefasebis Semdeg (1) gantolebidan SegviZlia SevafasoT sawarmoo faqtorTa mimdinare pruduqtiuloba. Semdeg etapze ki ganvsazRvravT potenciur gamoSvebas:
(3)
sadac potenciur gamoSvebas warmoadgens. misi done damokidebulia sawarmoo faq torTa produqtiulobis trendze ( ), kapitalis maragsa ( ) da potenciur dasaqmebaze ( ). literaturaSi potenciuri dasaqmeba gaigivebulia dasaqmebis donesTan, romelic inflaciaze wnexis armqone umuSevrobis (NAIRU) pirobebSi miiRweva4. Tumca, vinaidan saqarTvelos SemTxvevaSi aRniSnuli indikatori ara Sefasebuli5, potenciuri dasaqmebis Sesafaseblad gamoyenebulia dasaqmebis terndi.
rogorc sawarmoo faqtorTa produqtiulobis, aseve dasaqmebis trendi damokidebulia SerCeuli filtris meTodologiaze. winamdebare analizSi gamoyenebulia kalmanis filtri, romelic saSualebas iZleva Teoriulad dasabuTebuli struqturuli kavSirebisa da empiriuli monacemebis safuZvelze Sefasdes aradakvirvebadi sidideebi, rogorebicaa sawarmoo faqtorTa produqtiulobis trendi da potenciuri gamoSveba.
Sedegebi
kapitalis maragis Sefaseba
diagrama 1ze gamoaxulia mudmivi maragebis meTodiT Sefasebuli kapitalis mTlian
Sida produqtTan Tanafardoba, igive kapitalis koeficienti, romelic gviCvenebs qveyanaSi erTi erTeuli gamoSvebis sawarmoeblad saWiro kapitalis moculobas. rogorc diagramidan ikveTeba, kapitalis koeficienti ar xasiaTdeba gamokveTili meryeobiT, rac SesabamisobaSia ekonomikur TeoriasTan da kapitalis maragis miRebuli Sefasebis sandoobaze metyvelebs.
berlemanisa da veselhoftis (2014) kvlevis Tanaxmad, bolo or aTwleulSi SeiniSneba qveynebs Soris kapitalis koeficientebis daaxloebis Zlieri tendencia 3is toli globaluri saSualosken. maRali Semosavlis mqone qveynebSi ki kapitalis koeficeinti saSualod 3.5s utoldeba, rac gvaZlevs safuZvels vivaraudoT, rom swored es niSnuli warmoadgens kapitalis mSpsTan Tanafardobis mdgrad mdgomareobas. saqarTvelos SemTxvevaSi globalur saSualoze dabali kapitalis koeficienti adgilobriv warmoebaSi kapitaltevadi teqnologiebis simwireze miuTiTebs da kapitalSi Semdgomi investirebiT potenciuri zrdis gaumjobesebis SesaZleblobaze metyvelebs.
potenciuri gamoSvebis Sefaseba
kapitalis maragis Sefasebis Semdeg kalmanis filtris meTodologiiT Sefasda potenciuri gamoSveba. Sesabamis struqturul modelSi aRiwera rogorc (1) da (3) gantolebebiT mocemuli igiveobebi, aseve kapitalisa da dasaqmebis traeqtoriebi. models dakvirvebad sidideebad gadaeca kvartaluri sixSiris
2 wyaro: saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuri, 2016.3 Iradian, G. (2007). Rapid Growth in Transition economies: Growth-accounting approach. IMF Working Paper.4 Hajkova, D., & Hurnik, J. (2007). Cobb-Douglas Production Function: The Case of Converging Economy, Czech Journal of Economics and Finance, 57, no.9-10.5 NAIRUs Sefaseba struqturuli modelis agebas da parametrebis maqsimaluri dasajerisobis meTodiT Sefasebas moiTxovs, rac mniSvenlovnad scdeba warmodgenili kvlevis areals. Tumca igi saintereso Temaa samomavlo kvlevebisaTvis.
372017. tomi 5, N1
dasaqmebisa da sezonurad Sesworebuli mSpis droiTi mwkrivebi (wyaro: saqstati, 2016). miRebuli potenciuri gamoSvebis kvartaluri Sefaseba warmodgenilia diagrama 2ze.
diagramidan naTlad Cans, rom 20062007 wlebis ekonomikur aRmavlobas, rasac Tan axlda potenciur gamoSvebaze maRali faq
tobrivi mTlaini Sida produqti, 20082009 wlebis recesia mohyva uaryofiTi mSpis gepiT. is faqti, rom diagramaze warmodgenili dinamika ადეკვატურად asaxavs saqarTvelos ekonomikis bolodroindel meryeobebs, kidev erTxel adasturebs SerCeuli meTodisa da modelis gamoyenebuli specifikaciis sandoobas.
დიაგრამა 1.კაპიტალის მარაგის მშპ-სთან თანაფარდობა საქართველოს ეკონომიკისთვის (1996-2015).
wya ro: ავტორის გამოთვლები
მლნ.
ლარ
ი (2
010 წლ
ის ფასებში
)
ფაქტობრივი გამოშვება (სეზონურად შესწორებული)პოტენციური გამოშვება
1,500
2,500
3,500
4,500
5,500
6,500
7,500
დიაგრამა 2.potenciuri da faqtobrivi gamoSveba saqarTveloSi (1996 kv.1 2016 kv.2).
wya ro: ავტორის გამოთვლები
38 ekonomika da sabanko saqme
potenciuri zrdis Sefaseba
saqarTvelos ekonomikisTvis
mocemuli diagramis mixedviT aseve cxadi xdeba, rom 2014 wlis meore kvartlidan faqtobrivi gamoSveba CamorCeba potenciur dones da arsebuli sxvaoba gaRrmavebis tendencias avlens. rogorc cnobilia ekonomikuri Teoriidan, susti mimdinare gamoSveba ZiriTadad moTxovnis mxares arsebuli faqtorebiTaa ganpirobebuli, maSin roca potenciuri gamoSvebis dones miwodebis mxares mdgomi faqtorebi gansazRvravs.
vinaidan am kvlevis fokusi potenciuri gamoSveba da misi gaumjobesebis gzebia, analizs swored potenciuri zrdis dekompoziciiT ganvagrZobT sawarmoo faqtorebis mimarT. diagrama 3ze warmodgenilia sawarmoo faqtorTa produqtiulobis, kapitalisa da dasaqmebis wvlili potenciur zrdaSi wlebis mixedviT. kvleviT moculi periodis ganmavlobaSi (19972015) sawarmoo faqtorTa produqtiulobis wvlili potenciur zrdaSi saSualod 2.58 procentuli punqti iyo, kapitalis kontribuciac 2.58 p.p.s Seadgenda, dasaqmebaze ki mxolod 0.31 procentuli punqti modioda.
diagramidan naTeli xdeba potenciur zrdaSi sawarmoo faqtorTa kontribuciebis di namika bolo ocwleulis ganmavlobaSi. 90iani wlebis miwuruls ekonomikis potenciuri zrdis
mTavar mamoZravebels sawarmoo faq torTa produqtiuloba warmoadgenda, romelic etapobrivad adgils uTmobda kapitals. dasaqmebis wvlili ki umniSvnelo iyo.
situacia mkveTrad icvleba 2000iani wlebis dasawyisidan, rodesac sawarmoo faqtorTa produqtiulobis wvlili iwyebs mkveTr zrdas, rasac Tan axlavs kapitalis kontribuciis matebac. dasaqmebis wvlili ki kvlav umniSvneloa da 20062007 wlebSi uaryofiTic ki xdeba. aRniSnuli dinamika SeiZleba aixsnas am periodSi gatarebuli sabazro da instituciuri reformebiT, ramac investiciebis mkveTr zrdas misca biZgi da ekonomikis SesamCnevad gaumjobesebul potencialSi aisaxa. dasaqmebis umniSvenlo da zog SemTxvevaSi uaryofiTi wvlili ki SeiZleba aixsnas erTi mxriv daxasiaTebul periodSi sajaro struqturebSi resursebis optimizaciis Tanmxlebi samuSao adgilebis SemcirebiT, xolo meore mxriv samuSao Zalis produqtiulobis zrdis xelSemwyobi investiciebis naklebobiT.
potenciuri zrdis suraTi kvlav Seicvala 2008 wlis globaluri finansuri krizisisa Semdeg. am periodSi sawarmoo faqtorTa produqtiulobis wvlilis etapobriv Semcirebas Tan daerTo zrdaSi kapitalis kontribuciis mkv
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
პრო
ცენტ
ულ
ი პუ
ნქტ
ი პო
ტენ
ციუ
რ ზ
რდ
აში
საწარმოო ფაქტორთა პროდუქტიულობა კაპიტალი დასაქმება
დიაგრამა 3.potenciuri gamoSvebis zrdis dekompozicia saqarTveloSi (19972015).
wya ro: ავტორის გამოთვლები
392017. tomi 5, N1
eTri dacema, rac ZiriTadad Semcirebuli in-vesticiebis gamovlineba iyo. 2011 wlidan iwyeba ekonomikis potencialis gajansaRebis procesi, rac gamoixateba potenciur zrdaSi kapitalis wvlilis Tanmimdevruli matebiT. 2013 wlidan ki zrdis tendencia mieca sawarmoo faqtorTa produqtiulobis kontribuciasac. rac Seexeba samuSao Zalas, misi wvlili ukanasknel wlebSi 0.4 procentuli punqtis farglebSi narCundeba.
rogorc literaturis mimoxilvaSi aRin-iSna, potenciur zrdaSi sawarmoo faqtorTa kontribuciebis traeqtoriiT SegviZlia vims-jeloT sawarmoo procesSi maTi gamoyenebis efeqtianobaze. diagrama 4-ze warmodgenilia potenciur zrdaSi sawarmoo faqtorTa pro-duqtiulobis, kapitalisa da dasaqmebis wv-lilebis traeqtoriebi.
diagramidan irkveva, rom 2003-2007 wlebSi kapitalis wvlilis zrdasTan erTad izrde-boda sawarmoo faqtorTa produqtiulobis kontribuciac, rac am periodSi kapitalis efeq-tian utilizaciaze miuTiTebs. rac Seexeba kri-zisis Semdgom periods, diagramaze naTlad Cans, rom 2010 wlis dasawyisidan, ekonomikis
gajansaRebis procesSi, zrdaSi kapitalis wvli-lis matebas Tan ar axlda sawarmoo faqtorTa produqtiulobis zrda. es ki mianiSnebs imaze, rom aRniSnul periodSi ganxorcielebul eqs-tensiur investiciebs Tan ar sdevda teqnolo-giuri codnis aqtiuri transferi an generireba. bunebrivia, aseT pirobebSi kapitalis utiliza-cia ver CaiTvleba efeqtianad. amasTan, 2014-2015 wlebis ganmavlobaSi sawarmoo faqtorTa produqtiulobis wvlilis mkveTri zrda am TvalsazrisiT optimizmis safuZvels iZleva.
saboloo jamSi, gamoikveTa, rom krizisis Semdgom periodSi saqarTvelos ekonomikaSi SeiniSneba dadebiTi tendeciebi gajansaReb-is kuTxiT, rac potenciur zrdaSi kapitalisa da dasaqmebis kontribuciebis Tanmimdevrul zrdaSi gamoixateba. Tumca, meore mxriv, zrda ar SeiniSneba sawarmoo faqtorTa produq-tiulobis wvlilSi. es SeiZleba mianiSnebdes rogorc adgilobrivi warmoebis procesSi resursebis araefeqtian ganTavsebaze, aseve teqnologiuri inovaciebis danergvis tempis Senelebaze. garda amisa, igi SeiZleba agreTve asaxavdes e.w. „wamoweviTi zrdis“6 potencial-is amowurvas.
საწარმოო ფაქტორთა პროდუქტიულობა კაპიტალი დასაქმება
პრო
ცენტ
ულ
ი პუ
ნქტ
ი პო
ტენ
ციუ
რ ზ
რდ
აში
-0.5
0.0
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
1997
კვ1
1997
კვ4
1998
კვ3
1999
კვ2
2000
კვ1
2000
კვ4
2001
კვ3
2002
კვ2
2003
კვ1
2003
კვ4
2004
კვ3
2005
კვ2
2006
კვ1
2006
კვ4
2007
კვ3
2008
კვ2
2009
კვ1
2009
კვ4
2010
კვ3
2011
კვ2
2012
კვ1
2012
კვ4
2013
კვ3
2014
კვ2
2015
კვ1
2015
კვ4
დიაგრამა 4.potenciur zrdaSi sawarmoo faqtorTa wvlilebis traeqtoria (1997 kv.1–2016 kv.2).
wya ro: ავტორის გამოთვლები
6 wamoweviTi zrda (catch-up growth) ekonomikur literaturaSi gamoiyeneba im mkveTri zrdis periodis aRsawerad, romelic axasiaTebs susti sawyisi pirobebis mqone ekonomikas warmatebuli sabazro reformebis gatarebis SemTxvevaSi.
40 ekonomika da sabanko saqme
potenciuri zrdis Sefaseba
saqarTvelos ekonomikisTvis
mTlianobaSi potenciuri gamoSvebis saSualo zrdis tempma saqarTveloSi krizisis Semdgom periodSi 4.5% Seadgina, rac 2.8 procentuli punqtiT CamorCeba krizisamde maCvenebels. am mxriv saqarTvelo gamonakliss ar warmoadgens. aRsaniSnavia, rom globaluri finansuri krizisis Semdeg potenciuri zrdis tempebi Semcirebulia rogorc ganviTarebul, aseve ganviTarebad da gardamavali ekonomikis qveynebSi. aRniSnuli tendecia gaanalizebulia saerTaSoriso monetaruli fondis ekonimikur mimoxilvaSi, romlis mokle Sejamebac CanarTis saxiTaa warmodgenili.
zemoT moyvanili potenciuri zrdis dekompoziciidan (ix. diagrama 2) cxadi xdeba, rom saqarTvelos SemTxvevaSic krizisis Semdgom periodSi potenciuri zrdis Seneleba imave mizezebiT iyo ganpirobebuli, rac sxva ganviTarebadi qveynebisTvis: kerZod, 2009 wlis Semdeg sawarmoo faqtorTa produqtiulobis saSualo wvlili potenciur zrdaSi 2 procentul punqts Seadgenda, rac 1.5 procentuli punqtiT Camouvardeba krizisamdel maCvenebels. es tendencia SeiZleba aixsnas erTi mxriv adgilobrivi ekonomikis teqnologiuri konvergenciiT, rac produqtiulobis zrdis am damatebiT wyaros zRudavs. meore mxriv igi SeiZleba miuTiTebdes krizisis Semdgom pe
riodSi ekonomikaSi resursebis araefeqtian ganTavsebaze.
analizis Sedegebis Sedareba alternatiuli kvlevebis daskvnebTan warmodgenilia diagrama 5ze. Tuki SedarebisTvis aviRebT saqarTvelos erovnuli bankis wina kvlevis (2012) Sedegebs, produqtiulobis wvlili potenciur zrdaSi Semcirebulia, kapitalis kontribucia gazrdili, xolo dasaqmebis TiTqmis ucvleli. saSualod, moyvanili kvlevebis Sedegebis SejerebiT, 19962015 wlebis ganmavlobaSi produqtiulobis wvlili potenciur zrdaSi iyo 4.1 procentuli punqti, kapitalis 1.3 pp, xolo samuSao Zalis 0.2 pp.
bolo etapze, rogorc meTodologiis nawilSi aRiniSna, saWiroa mocemuli kvlevis Sedegebis sensitiurobis analizi sawarmoo funqciis α parametris ufro didi mniSvnelobisTvis, rasac kapitalis maragis mimarT gamoSvebis donis ufro maRali elastiuroba da mTlian SemosavlebSi ufro maRali kapitaluri Semosavlebis wili Seesabameba. rogorc cxrili 1dan irkveva, Tuki α parametris mniSvnelobas 0.6mde gavzrdiT, kvleviT moculi periodis ganmavlobaSi kapitalis maragi gaxdeba potenciuri zrdis ganmsazRvreli dominanturi faqtori. am SemTxvevaSi kapitalis saSualo
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
საწარმოო ფაქტორთა
პროდუქტიულობა
პრო
ცენტ
ულ
ი პუ
ნქტ
ი
კაპიტალი დასაქმება
საშუალო
მიმდინარე (1997 2015)
სებ (1998-2012)
აისეტი (1996-2009)
მსოფლიო ბანკი (1996-2012)
სსფ (1996-2006)
დიაგრამა 5.Sedareba wina kvlevebis SedegebTan.
wya ro: ssf; msoflio banki; ekonomikis saerTaSoriso skola ISET, saqarTvelos erovnuli banki
412017. tomi 5, N1
wvlili sawarmoo faqtorTa produqtiulobis kontribucias saSualod 2.2jer aRemateba, rac sakmaod ararealisturi Tanafardobaa gardamavali tipis ekonomikisTvis, romelic wamoweviTi zrdis procesSi imyofeba. Sesabamisad, ar gvaqvs safuZveli eWvi SevitanoT sawarmoo funqciis α parametris validurobaSi.
potenciuri zrdisgaumjobesebis gzebi
vinaidan potenciuri zrda ganmartebis Tanaxmad warmoadgens ekonomikur zrd
is grZelvadian niSnuls, romelic miiRweva sawarmoo resursebis srulad datvirTvis pirobebSi. moklevadian periodSi faqtobri
vi zrdis gadaxras potenciuridan biznes ciklTan dakavSirebuli meryeobebi ganapirobebs, rasac Tan axlavs saawrmoo faqtorebis aramdgradi tempebiT datvirTva.
mas Semdeg, rac struqturuli midgomis gamoyenebiT raodenobrivad SevafaseT potenciuri zrdis tempi saqarTvelos ekonomikisTvis, saWiroa Sesabamisi sawarmoo faqtorebis im maxasiaTeblebis gansazRvra, romlebic saSualo da grZelvadian periodSi zrdis aseTi maCveneblis misaRwevadaa aucilebeli.
potenciur zrdaSi sawarmoo faqtorebis kontribuciis analizs viwyebT kapitalis maragiT, romlis moculobasac gantoleba (2)is Sesabamisad investiciebis nakadi da cve
sawarmoo faqtoris wvlili potenciur zrdaSi
(procentuli punqti)
sabaziso
(α = 0.4)
alternatiuli
(α = 0.6)
sawarmoo faqtorTa produqtiuloba 2.8 1.7
kapitali 2.8 3.8
dasaqmeba 0.3 0.2
cxrili 1.sawarmoo faqtorebis saSualo wvlili potenciur zrdaSi sawarmoo funqciis parametris alternatiuli mniSvnelobebisTvis.
wya ro: ავტორის გამოთვლები
ფაქტობრივი გამოშვების ზრდაში კაპიტალის ნულოვანი წვლილის შესაბამისი
0
5
10
15
20
25
30
35
40
ინვე
სტიც
იები
ს მშ
პ-სთ
ან თ
ანაფ
არდ
ობა
(%)
დიაგრამა 6.investiciebis mSpsTan Tanafardoba (19962015).
wya ro: saqstati; avtoris gamoTvlebi
42 ekonomika da sabanko saqme
potenciuri zrdis Sefaseba
saqarTvelos ekonomikisTvis
Tis koeficienti gansazRvravs. diagrama 6ze warmodgenilia investiciebis mSpsTan Tanafardobis faqtobrivi da potenciur zrdaSi kapitalis nulovani wvlilis Sesabamisi mniSvnelobebi. es ukanaskneli Seesabameba investiciebis im moculobas, romelic saWiroa kapitalis arsebuli maragis cveTis kompensaciisTvis. Sesabamisad, igi investiciebis mSpsTan is minimaluri Tanafardobaa, rac potenciur zrdaSi kapitalis arauaryofiT wvlils ganapirobebs.
rogorc diagramidan irkveva, kvleviT moculi periodis ganmavlobaSi investiciebis faqtobrivi Tanafardoba gamoSvebasTan yovelTvis aRemateboda aRniSnul minimalur dones, Tu ar CavTvliT 2009 wels, roca igi am minimums gauTanabrda. imis gaTvaliswinebiT, rom krizisamde periodSi (20032007) investiciebis mSpsTan Tanafardoba saSualod 30%is farglebSi meryeobda da 2014 wlidan igi kvlav daubrunda am dones, samarTliania vivaraudoT rom investiciebis es Tanafardoba iqneba mdgradi konvergenciis periodSi. investiciebis mdgradi nakadis gansazRvris Semdeg Sefasda misi Sesabamisi kapitalis maragis wvlili potenciur zrdaSi.
potenciur zrdaSi kapitalis wvlilsa da investiciebis gamoSvebasTan Tanafardobas Soris damokidebulebis Sefaseba detalurad aRwerilia danarTi 2Si. Sefasebis Sedege
bi miuTiTebs, rom 2015 wlisTvis aRniSnuli damokidebuleba wrfivTan miaxloebulia: investiciebis mSpsTan Tanafardobis zrdas 5 procentuli punqtiT Tan axlavs gamoSvebis zrdaSi kapitalis wvlilis saSualod 0.75 procentuli punqtiT zrda.
aRniSnuli damokidebuleba raodenobrivad warmodgenilia cxrili 2Si.
rogorc cxrilidan irkveva, investicieb
is mSpsTan Tanafardobis mdgrad 30%ian maCvenebels, saSualod, potenciur zrdaSi kapitalis 2.5 procentul punqtiani wvlili Seesabameba. Tumca aseve gasaTvaliswinebelia, rom erovnuli danazogebis done araa sakmarisi investiciebis am Tanafardobis misaRwevad. 20142015 wlebSi saqarTveloSi danazogebis done saSualod 19% iyo7. Sesabamisad, aseT pirobebSi potenciur zrdaSi kapitalis 2.5 procentul punqtiani wvlili moiTxovs wliurad mimdinare angariSis 11%ian deficits, rogorc investiciebis dafinansebis gare wyaros. cxadia, rom mimdinare angariSis deficitis es mniSvneloba ver SenarCundeba grZelvadian periodSi. Sesabamisad, potenciur zrdaSi kapitalis 2.5 procentul punqtiani mdgradi wvlilis misaRwevad saWiroa erTi mxriv reinvestirebis, xolo meore mxriv danazogebis stimulireba, rac Tavis mxriv adgilobrivi kapitalis bazris ganviTarebas moiTxovs.
investiciebis mSp-sTan Tanafardoba (%)gamoSvebis zrdaSi kapitalis wvlili
(procentuli punqti)
15 0.27
20 1.02
25 1.77
30 2.50
35 3.23
40 3.95
45 4.66
cxrili 2.Sefasebuli damokidebuleba investiciebis mSpsTan Tanafardobasa da gamoSvebis zrdaSi kapitalis wvlils Soris 2015 wels.
wya ro: ავტორის გამოთვლები
7 wyaro: saqarTvelos erovnuli bankis statistikuri monacemebi.
432017. tomi 5, N1
aRsaniSnavia, rom maRali potenciuri zrdis Sesabamisi investiciebis dafinanseba ver moxdeba mxolod adgilobrivi wyaroebiT da mimdinare angariSis deficiti, rogorc dafinansebis gare wyaro, SeinarCunebs Tavis mniSvnelobas. amasTan, mimdinare angariSis deficiti unda SenarCundes iseT doneze, romelic ar gazrdis gare Sokebisadmi ekonomikis mowyvladobas. garda amisa, mniSvnelovania, rom mimdinare angariSis deficiti umeteswilad dafinansdes pirdapiri ucxouri investiciebiT, romlebic vaWrobadi seqtorebisken iqneba mimarTuli. es erTi mxriv SezRudavs sagareo valdebulebebis zrdas, xolo meore mxriv adgilobriv warmoebaSi produqtiulobis zrdis met SesaZleblobas Seqmnis.
aqve unda aRiniSnos, rom endogenuri zrdis Teoriebis mixedviT, kapitalis akumulacias potenciur zrdaSi Seaqvs damatebiTi wvlilic sawarmoo faqtorTa produqtiulobis gaumjobesebis gziT.
rac Seexeba dasaqmebis wvlils potenciur zrdaSi, igi stabilurad dabalia da 20102015 wlebis ganmavlobaSi 0.5 procentul punqtiani niSnulis qvemoT rCeba. bunebrivia, amgvari dinamika samuSao Zalis araefeqtian ganTavsebaze miuTiTebs. miuxedavad imisa, rom ukanasknel wlebSi (20092015) umuSevrobis done stabilurad mcirdeba, dasaqmebulTa ganawileba ekonomikis seqtorebis mixedviT mdgradobas inarCunebs. kerZod, saqstatis monacemebis mixedviT, 2015 wlisTvis dasaqmebulTa xvedriTi wili soflis meurneobasa da masTan dakavSirebul dabali produqtiulobis mqone saqmianobebSi 51%s aRemateba.
rogorc 2016 wlis aziis ganviTarebis xedvaSia aRniSnuli, dasaqmebulTa stabilurad maRali xvedriTi wili SedarebiT dabali produqtiulobis mqone dargebSi qveyanaSi struqturuli gardaqmnis procesis Seferxebaze miuTiTebs. Tavis mxriv, struqturuli gardaqmnis procesis tempi damokidebulia ekonomikuri zrdis tempze, rasac Tan axlavs
44 ekonomika da sabanko saqme
potenciuri zrdis Sefaseba
saqarTvelos ekonomikisTvis
seqtorebis SedarebiTi produqtiulobis zrda da cvlilebebi moTxovnis SemadgenlobaSi. garda amisa, ekonomikis struqturuli gardaqmnis procesze mniSvnelovan gavlenas axdens saxelmwifo politikis efeqtianoba da sabazro Cavardnebis arseboba.
saqarTvelos SemTxvevaSi struqturuli gardaqmnis xelSewyobisa da am gziT samuSao Zalis produqtiulobis amaRlebisTvis mniSvnelovania efeqtiani saxelmwifo politikis gatareba ori ZiriTadi mimarTulebiT. erTi mxriv, es gulisxmobs sabazro reformebs, romlebic xels Seuwyobs dabali efeqtianobis mqone seqtorebSi warmoebis masStabebis zrdas da samuSao Zalis gamoTavisuflebas. meore mxriv, saWiroa adamianuri kapitalis ganviTarebis xelSewyoba, raTa gamoTavisuflebulma samuSao Zalam SeZlos maRali efeqtianobis mqone dargebSi dasaqmeba.
adamianuri kapitalis ganviTarebis xel Sewyobis kuTxiT mniSvnelovania saxelmwifos mier gaweuli xarjebi jandacvasa da ganaTlebaze (gansakuTrebiT profesiuli da umaRlesi ganaTlebis programebze). diagrama 7ze warmodgenilia ganaTlebasa da jandacvaze gaweuli saxelmwifo xarjebis Tanafardo
ba mSpsTan saqarTvelosTvis da veropisa da centraluri aziis Sesadarisi qveynebis jgufebisaTvis.
diagramidan cxadi xdeba, rom 20102015 wlebisaTvis saqarTveloSi rogorc ganaTlebaze, aseve jandacvaze gaweuli saxelmwifo xarjebi mniSvnelovnad CamorCeba evropisa da centraluri aziis ganviTarebadi qveynebis saSualo maCveneblebs. es ki cxadad miuTiTebs, rom qveyanaSi samuSao Zalis araefeqtiani ganTavsebis erTerTi ZiriTadi mizezi adamianur kapitalSi arasaTanado investiciebia.
amrigad, potenciur zrdaSi dasaqmebis wvlilis gasaumjobeseblad saWiroa ekonomikis struqturuli gardaqmnebis xelSewyoba da amavdroulad adamianuri kapitalis ganviTarebis mxardaWera. es ukanaskneli ki Sesadarisi qveynebis maCveneblebidan gamomdinare gulisxmobs rogorc ganaTlebaze, aseve jandacvaze gaweuli saxelmwifo xarjebis zrdas mSpis 4%mde. Tumca, vinaidan struqturuli transformacia sakmaod xangrZliavi procesia da adamianur kapitalSi ganxorcielebul investiciebsac garkveuli periodi sWirdeba ukugebisTvis, aRniSnuli RonisZiebebis warmatebiT ganxorcielebis
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
8%
(მშპ-ის %)
აზიაგანათლებაზე გაწეული სახელმწიფო ხარჯები სახელმწიფო ხარჯები
ჯანდაცვაზე გაწეული
(მშპ-ის %)
ევროპა და ცენტრალური
ევროპა და ცენტრალური აზია (მაღალშემოსავლიანი ქვეყნების გარდა)
საქართველო
დიაგრამა 7.ganaTlebasa da jandacvaze gaweuli saxelmwifo xarjebi (20102015 wlebis saSualo).
wya ro: saqarTvelos finansTa saministro; msoflio banki
452017. tomi 5, N1
SemTxvevaSic ki ar unda velodoT potenciur zrdaSi dasaqmebis kontribuciis mkveTr matebas uaxloes periodSi. samarTliania vivaraudoT, rom efeqtiani politikis pirobebSi grZelvadain periodSi potenciur zrdaSi dasaqmebis wvlili SeiZleba gaizardos 0.751 procentul punqtamde.
da bolos, potenciur zrdaSi sawarmoo faqtorTa produqtiulobis wvlilis Semcirebis globaluri tendencia saqarTvelozec aisaxa. Tumca naklebad savaraudoa, rom saqarTvelos SemTxevvaSi amis mTavari ganmapirobebeli iyos teqnologiuri ganviTarebis donis daaxloeba ganviTarebuli qveynebis niSnulTan, rac am Semcirebis ZiriTad mizezad saxeldeba swrafad mzard ekonomikebSi. am varaudis safuZvels iZleva qveyanaSi jer kidev farTod gavrcelebuli warmoebis eqstensiuri teqnologiebi soflis meurneobisa da mrewvelobis dargebSi. Sesabamisad, saqarTvelos SemTxvevaSi sawarmoo faqtorebis produqtiulobis wvlilis Semcireba ufro metad ganpirobebulia produqtiuli sawarmoo teqnologiebis importisa da danergvis dabali tempebiT vidre konvergenciis procesiT.
aseT SemTxvevaSi saxelmwifo politika mimarTuli unda iyos im faqtorebis gamovlenisa da aRmofxvrisken, romlebic SesaZloa aferxebdes maRalproduqtiuli teqnologiebis importisa da danergvis process. aziis ganviTarebis xedvaSi (2016) es faqtorebi ori ZiriTadi tipis sabazro CavardnebTanaa dakavSirebuli. pirveli moiazrebs garegan efeqtebs, romlebic axal teqnologiebsa da sawarmoo procesebSi investirebisas ganapirobeben gansxvavebas kerZo da sazogadoebriv ukugebas Soris. vinaidan inovatori sakuTar Tavze iRebs axali teqnologiis danergvasTan dakavSirebul riskebs, xolo investiciis warmatebis SemTxvevaSi bazarze Semodian sxva monawileebi da amcireben mis mogebas, sawyisi investicia SeiZleba saerTod ar ganxorcieldes, Tuki inovators ar eqneba SesaZlebloba garkveuli periodis ganmavlobaSi SezRudos konkurencia. meore tipis sabazro Cavardna ki ukavSirdeba infor
maciis asimetriulobas sakredito bazarze. araxelsayreli SerCevisa da moraluri safrTxis problemebis gamo naklebganviTarebuli sakredito bazrebi ver uzrunvelyofen momgebiani inovaciuri da teqnologia tevadi proeqtebis saTanado dafinansebas. Sedegad viRebT teqnologiebSi arasakmaris investiciebs.
aRniSnuli sabazro Cavardnebis aRmosafxvrelad aucilebelia pirvel rigSi Sesabamisi sakanonmdeblo da instituciuri bazis momzadeba inteleqtualuri sakuTrebis dacvisa da misi vaWrobis sferoebSi. amasTan, informaciis asimetriulobis pirobebSi mniSvnelovania saxelmwifos Tanamonawileba inovaciuri proeqtebis dafinansebaSi. ra Tqma unda, aRniSnuli RonisZiebebis paralelurad saWiroa infrastruqturis mudmivi gaumjobeseba da institutebis gamarTuli funqcionirebis uzrunvelyofa, raTa sainvesticio garemo iyos konkurentuli da Seesabamebodes investorTa moTxovnebs.
miRebul Sedegebze dayrdnobiT SegviZlia warmovadginoT saqarTvelosTvis potenciuri mTliani Sida produqtis grZelvadaini zrdis alternatiuli scenarebi. aRniSnuli scenarebi vrceldeba momdevno 1015 weliwadze. am periodis ganmavlobaSi adgilobrivi ekonomika ganagrZobs ganviTarebul ekonomikebTan daaxloebis process, romelsac Tan axlavs ukve arsebuli sawarmoo teqnologiebis aTvisebiT da institutebis gaZlierebiT miRweuli damatebiTi zrdis potenciali. scenarebs pirobiTad sam kategoriad vajgufebT: saSualo, kargi da Zalian kargi.
saSualo scenaris pirobebSi adgilobrivi danazogebi Seesabameba regionis saSualo maCvenebelis (mSpis 23%), xolo mimdinare angariSis deficiti narCundeba mSpis 7%is doneze da misi dafinansebis ZiriTad wyaros pirdapiri ucxouri investiciebi warmoadgens. amrigad, miviRebT investiciebis mSpsTan 30%ian Tanafardobas, rac zemoT warmodgenili Sedegebis mixedviT potenciur zrdaSi kapitalis 2.5 procentul punqtian wvlils uzrunvelyofs. struqturuli gardaqmnebis
46 ekonomika da sabanko saqme
potenciuri zrdis Sefaseba
saqarTvelos ekonomikisTvis
dabali tempi da SezRuduli sabiujeto resursi adamianuri kapitalis ganviTarebisTvis samuSao Zalis wvlili potenciur zrdaSi 0.5 procentul punqtian maCvenebelze tovebs. sawarmoo faqtorTa produqtiuloba ki potenciuri zrdis 12 procentul punqtze agebs pasuxs. saboloo jamSi, saSualo scenarSi miviRebT 4dan 5 procentamde potenciuri zrdis maCvenebels.
kargi scenaris Sesabamisad adgilobrivi danazogebi izrdeba saSualoze dabali Semosavlebis mqone qveynebis saSualo maCveneblamde (mSpis 28%), mimdianre angariSis deficiti ki umjobesdeba da mSpis 5%s Seadgens, romlic umeteswilad pirdapiri ucxouri investiciebiT finansdeba. es mogvcems investiciebis mSpsTan Tanafardobis 33%ian maCvenebels, romelic potenciur zrdaSi kapitalis 3 procentul punqtian wvlils ganapirobebs. samuSao Zalis wvlili wina scenaris Sesabamis doneze rCeba (0.5 procentuli punqti), vinaidan misi gasaumjobeseba kompleqsur da maRali efeqtianobis mqone reformebTanaa dakavSirebuli. teqnologiebis gazrdili xelmisawvdomoba da jansaRi instituciuri garemo sawarmoo faqtorTa produqtiulobis wvlils potenciur zrdaSi 1.52.5 procentul punqtamde zrdis. sabo
lood, karg scenarSi potenciuri zrda 56 procents aRwevs.
Zalian kargi scenaris SemTxvevaSi potenciur zrdaSi kapitalis wvlili wina scenaris analogiuria da 3 procentul punts Seadgens. misi kidev ufro gaumjobeseba mimdinare angariSis mdgradobis pirobebSi dakavSirebulia adgilobrivi danazogebis mSpsTan Tanafardobis 28%ze ufro maRal maCvenebelTan, rac ararealisturia da arc dasturdeba Sesadarisi qveynebis gamocdilebiT. efeqtiani struqturuli reformebiT da adamianur kapitalSi mniSvnelovnad gazrdili investiciebiT samuSao Zalis wvlili potenciur zrdaSi 1 procentul punqts aRwevs. inteleqtualuri sakuTrebis sferoSi savaWro garemo umjobesdeba. amas Tan axlavs teqnologiebis gazrdili xelmisawvdomoba, finansur seqtorSi asimetriuli informaciis problemis Semsubuqeba da institutebis kidev ufro efeqtiani funqcionireba, rac saerTo jamSi sawarmoo faqtorTa produqtiulobis wvlils 23 procentul punqtamde aumjobesebs. amrigad, Zalian kargi scenaris pirobebSi miiRweva potenciuri zrdis 67 procentiani maCvenebeli.
moyvanili scenarebi raodenobrivad Sejamebulia cxrili 3Si.
cxrili 3.saqarTvelos potenciuri mTliani Sida produqtis zrdis scenarebi.
wya ro: ავტორის გამოთვლები
saSualo 23% 7% 30% 2.5 0.5 1 – 2 4% – 5%
kargi 28% 5% 33% 3 0.5 1.5 – 2.5 5% – 6%
Zalian kargi
28% 5% 33% 3 1 2 – 3 6% – 7%
sa
wa
rm
oo
fa
qt
or
Ta
p
ro
du
qt
iu
lo
bi
s
wv
li
li
(pr
oc
en
tu
li
pu
nq
ti
)
po
te
nc
iu
ri
zr
da
sa
mu
Sa
o Z
al
is
wv
li
li
(pr
oc
en
tu
li
pu
nq
ti
)
კა
პი
ტა
ლი
ს წ
ვლ
ილ
ი
(პრ
ოც
ენ
ტუ
ლი
პუ
ნქ
ტი
)
ინ
ვე
სტ
იც
იე
ბი
(მშ
პ-ი
ს %
)
მი
მდ
ინ
არ
ეა
ნგ
არ
იშ
ის
დე
ფი
ცი
ტი
(მშ
პ-ი
ს %
)
ად
გი
ლო
ბრ
ივ
ი
და
ნა
ზო
გე
ბი
(მშ
პ-ი
ს %
)
po
te
nc
iu
ri
zr
da
472017. tomi 5, N1
daskvna
warmodgenil kvlevaSi Sefasebulia potenciuri gamoSveba da misi zrdis dekompozi
cia sawarmoo faqtorebis mixedviT. analizi dafuZnebulia kobduglasis sawarmoo funqciasa da არადაკვირვებად sidideebze rogorebicaa sawarmoo faqtorTa produqtiulobis trendi da potenciuri gamoSveba,romelic iyenebs kalmanis filtrs.
potenciuri gamoSvebis Sefasebis Sedegad gamoikveTa, rom 2014 wlis meore kvartlidan mimdinare gamoSveba CamorCeba potenciur dones da arsebuli sxavoba gaRrmavebis tendenciT xasiaTdeba. aseve gamovlinda, rom krizisis Semdgom periodSi (20092015) potenciuri zrdis saSualo tempma 4.4%s Seadgina, rac 1.5 procentuli punqtiT CamorCeba krizisamdel maCvenebels. potenciuri zrdis dekompoziciam ki aCvena, rom kvleviT mocul periodSi (19972015) saSualod sawarmoo faqtorTa produqtiulobis wvlili potenciur zrdaSi 2.6 procentuli punqtia, kapitalis saSualo wvlilsac 2.6 procentuli punqti Seesabameba, xolo dasaqmeba saSualod potenciuri zrdis mxolod 0.3 procentul punqtze agebs pasuxs.
potenciuri zrdis amxsneli faqtorebis treqtoriebis analizis Sedegad gamovlinda, rom krizisis Semdgom periodSi saqarTveloSi potenciuri zrdis Senelebis ZiriTadi miz
ezi ara imdenad teqnologiuri konvergenciis procesi, aramed resursebis araefeqtiani ganTavsebaa. Sesabamisad, sawarmoo faqtorebis produqtiulobis amaRlebis xelSewyobiT SesaZlebelia potenciuri zrdis maCveneblis gaumjobeseba. amisaTvis ki saWiroa Tanmimdevruli RonisZiebebis ganxorcieleba konkretuli mimarTulebebiT. kerZod, mniSvnelovania danazogebis formirebisa da reinvestirebis xelSewyoba potenciur zrdaSi kapitalis wvlilis SesanarCuneblad. aseve aucilebelia adamianuri kapitalis ganviTarebis mxardaWera ganaTlebasa da jandacvaze gaweuli xarjebis zrdiT regionis Sesadarisi qveynebis Sesabamis niSnulebamde. da bolos, sawarmoo faqtorTa produqtiulobis zrdis uzrunvelsayofad mniSvnelovania inovaciuri da teqnologiatevadi proeqtebis mxardaWera. es ki erTi mxriv dafinansebis xelmisawvdomobis gaumjobesebas, xolo meore mxriv inteletualuri sakuTrebis dacvis uzrunvelyofas moiTxovs.
saboloo jamSi, imis mixedviT Tu ramdenad gaumjobesdeba potenciuri zrdis ganmapirobebeli TiToeuli komponenti, warmovadgineT potenciuri mTliani Sida produqtis zrdis sami alternatiuli scenari. saSualo scenarSi miviReT 56 procentiani potenciuri zrdis tempi momdevno 1015 wlis manZilze, karg scenars Seesabameba 67 procenti, xolo Zalian kargi scenaris pirobebSi miiRweva 78 procentiani potenciuri zrda.
48 ekonomika da sabanko saqme
potenciuri zrdis Sefaseba
saqarTvelos ekonomikisTvis
danarTi 1. kapitalis maragis Sefaseba saqarTvelosekonomikisTvis
kapitalis maragis Sesafaseblad gamoyenebulia mudmivi maragebis meTodi (Per-
petual Inventory Method), romlis mixedviTac kapitalis maragis Rirebuleba mocemuli periodis dasawyisSi utoldeba wina periodis narCeni kapitalis Rirebulebisa (cveTis gaTvaliswinebiT) da mocemul periodSi ganxorcielebuli investiciebis jams:
(A1)
sadac gamoxatavs kapitalis maragis Rirebulebas t periodis dasawyisSi, kapitalis cveTis koeficientia, xolo kapitalSi ganxorcielebuli investiciebis moculobas asaxavs t periodis ganmavlobaSi.
ga mo ye ne bu li li te ra tu ra
• imnaiSvili, a. (2010). saqarTvelos mTliani Sida produqtis potenciuri donis Sefaseba. sadisku
sio naSromi. saqarTvelos erovnuli banki.
• saqarTvelos erovnuli banki. (2012). aTvisebuli simZlavreebis Sefaseba da potenciuri gamoSve
bis gansazRvra saqarTvelos ekonomikisTvis. inflaciis mimoxilva. gv. 2021.
• svaniSvili, n. (2015). SromiTi da kapitaluri Semosavlebi. ekonomika da sabanko saqme. 3(3). gv. 2640.
• Asian Development Bank (2016). Asia’s Potential Growth. Asian Development Outlook. pp. 43-84.
• Babych, Y., & Fuenfzig, M. (2012). An Application of the Growth Diagnostics Framework: The Case of Georgia.
ISET Policy Institute.
• Berlemann, M. & Wesselhoft, J. (2014). Estimating Aggregate Capital Stocks Using the Perpetual Inventory
Method. Review of Economics, 65. pp. 1-34.
• Dybczak, K., Flek, V., Hajkova, D., & Hurnik, J. (2006). Supply-Side Performance and Structure in the Czech Re-
public. Czech National Bank Working Paper Series.
• Hajkova, D., & Hurnik, J. (2007). Cobb-Douglas Production Function: The Case of Converging Economy, Czech
Journal of Economics and Finance, 57, no.9-10.
• Hausmann, R., Rodrik, D., & Velasco, A. (2008). Growth diagnostics. The Washington consensus reconsidered:
Towards a new global governance, 324-355.
• IMF. (2015). Uneven Growth: Short- and Long-Term Factors. World Economic Outlook.
• Shaikh, A. M., & Moudud, J. K. (2004). Measuring Capacity Utilization in OECD Countries: A Cointegration Me-
thod. Working Paper No. 415. The Levy Economic Institute of Bard College.
• The World Bank. (2013). Georgia Rising: Sustaining Rapid Economic Growth. Country economic memorandum.
mocemuli formulis gardaqmniT SegviZlia gamovsaxoT kapitalis maragis zrdis tempi tdan t+1 periodamde:
(A2)
sadac kapitalis maragis zrdis tempia tdan t+1 periodamde.
(A2)dan ki SegviZlia CavweroT kapitalis maragis Rirebuleba t periodis dasawyisSi:
(A3)
kapitalis sawyisi maragis Sefaseba swored formula (A3)zea dafuZnebuli. rogorc formulidan Cans, igi damokidebulia sawyis periodSi ganxorcielebuli investiciebis moculobaze. biznes ciklebisTvis damaxasiaTebelma ryevebma ki SeiZleba mogvces sawyis
492017. tomi 5, N1
დიაგრამა T1.kapitalis formirebisa da droiTi trendis regresiuli analizi.
Dependent Variable: LOG_INVEST_D11Method: Least SquaresDate: 10/05/16 Time: 14:46Sample: 1996Q1 2016Q2Included observations: 82
Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.
C 6.319855 0.056212 112.4295 0.0000@TREND 0.016104 0.001198 13.43874 0.0000
R-squared 0.693016 Mean dependent var 6.972053Adjusted R-squared 0.689178 S.D. dependent var 0.460689S.E. of regression 0.256841 Akaike info criterion 0.143367Sum squared resid 5.277373 Schwarz criterion 0.202067Log likelihood -3.878038 Hannan-Quinn criter. 0.166934F-statistic 180.5996 Durbin-Watson stat 0.424871Prob(F-statistic) 0.000000
periodSi investiciebis trendidan gadaxrili mniSvneloba, rac kapitalis sawyisi maragis arazust Sefasebamde migviyvans (am SemTxvevaSi aRmoCndeba, rom kapitalis maragi biznes ciklis mimarT iseTive mgrZnobiarea, rogorc investiciebis moculoba, rac ararealisturia). am SesaZlo uzustobis gamosasworeblad berlemani da veselhofti (2014) investiciebis sawyisi moculobis nacvlad iyeneben logwrfivi regresiiT Sefasebul investiciebis trendul mniSvnelobas, raTa gamoricxon mimdinare biznes ciklis gavlena kapitalis sawyis maragze.
rac Seexeba kapitalis maragis zrdis temps sawyis periodSi, avtorebi mis miaxloebad imave logwrfivi regresiiT Sefasebul investiciebis grZelvadiani zrdis temps iReben. amrigad, berlemanisa da veselhoftis (2014) midgomis mixedviT kapitalis sawyisi maragi SeiZleba Sefasdes rogorc:
(A4)
sadac kapitalis maragis sawyisi mniSvnelobaa, investiciebis moculobis grZelvadiani zrdis tempi, xolo sawyisi periodis investiciebis Sefasebuli mniSvnelobaa Semdegi logwrfivi regresiidan:
(A5)
saqarTvelos ekonomikisTvis (A5) gantolebis Sefaseba ganxorcielda 19962016 periodisTvis kapitalis formirebis sezonurad Sesworebuli da mudmiv fasebSi gamoxatuli kvartaluri monacemebis gamoyenebiT (wyaro: saqstati, 2016). regresiis Sedegebi warmodgenilia cxrili (T1)Si.
rogorc cxrilidan irkveva, gantoleba (A5)is Sefaseba saqarTvelos ekonomikiTvis Semdegi saxisaa:
(A6)
Sesabamisad, kapitalis formirebis sawyisi Sefasebuli mniSvneloba 1996 wlis pirveli kvartlisTvis (2010 wlis mudmiv fasebSi) moicema Semdegnairad:
xolo investiciebis moculobis grZelvadiani zrdis tempis ( ) Sefasebas ki warmoadgens (A6) gantolebaSi droiTi trendis aRmniSvneli cvladis win mdgomi wevri:
50 ekonomika da sabanko saqme
potenciuri zrdis Sefaseba
saqarTvelos ekonomikisTvis
ფაქტობრივი კაპიტალის ფორმირება
შეფასებული კაპიტალის ფორმირება (სეზონურად შესწორებული)
2010
წლის
მუდმი
ვ ფასებში
)(
მლნ.
ლარ
ი diagrama D1.kapitalis faqtobrivi da Sefasebuli formireba (19962016).
რეალური კაპიტალის მარაგი
0
10,000
20,000
30,000
40,000
50,000
60,000
70,000
80,000
1996
Q1
1996
Q4
1997
Q3
1998
Q2
1999
Q1
1999
Q4
2000
Q3
2001
Q2
2002
Q1
2002
Q4
2003
Q3
2004
Q2
2005
Q1
2005
Q4
2006
Q3
2007
Q2
2008
Q1
2008
Q4
2009
Q3
2010
Q2
2011
Q1
2011
Q4
2012
Q3
2013
Q2
2014
Q1
2014
Q4
2015
Q3
2016
Q2
მლნ.
ლარ
ი (2
010
წლის
მუდმი
ვ ფასებში
)
diagrama D2. kapitalis Sefasebuli maragi saqarTvelos ekonomikisTvs (19962016)
kapitalis formirebis faqtobrivi da Sefasebuli droiTi mwkrivebi gamosaxulia diagrama (D1)ze.
Tu kapitalis wliur cveTis koeficientad aviRebT 5%s, romelsac kvartaluri cveTis 1.27% Seesabameba, saqarTvelos ekonomikisTvis kapitalis sawyisi maragis Rirebuleba 1996 wlis pirveli kvartlis dasawyisSi (2010 wlis mudmiv fasebSi) Semdegnairad gamoiTvleba:
Semdegi periodebsTvis ki kapitalis maragis mniSvnelobebi daTvlilia (A1) gantolebis gamoyenebiT.
sabolood, realuri kapitalis Sefasebuli droiTi mwkrivi warmodgenilia diagrama (D2)ze.
512017. tomi 5, N1
danarTi 2. potenciuri gamoSvebiszrdaSi kapitalis wvlilis Sefaseba investiciebi/mSp Tanafardobissxvadasxva mniSvnelobisTvis
kapitalis akumulaciis zogadi gantolebidan ( ) SegviZlia CavweroT damokidebuleba kapitalis maragis zrdis tempsa ( ) da investiciebis mSpsTan Tanafardobas ( ) Soris:
(A7)
am ukanasknelidan ki SegviZlia gamovsaxoT potenciuri gamoSvebis zrdaSi kapitalis wvlilis formula, romelic kobduglasis sawarmoo funqciazea dafuZnebuli:
(A8)
sadac warmoadgens t+1 periodSi potenciur zrdaSi kapitalis wvlils.
გამოშვების ზრდაში კაპიტალის შეფასებული წვლილი (2015)
-3
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
კაპი
ტალ
ის წვლ
ილი ზრდაში
(პროცე
ნტული პუ
ნქტი)
ინვესტიციების მშპ-სთან თანაფარდობა (%)
diagrama D3.Sefasebuli damokidebuleba investiciebis mSpsTan Tanafardobasa da gamoSvebis zrdaSi kapitalis wvlils Soris 2015 wels.
sabolood, formula (A7)is SetaniT formula (A8)Si miviRebT damokidebulebas mocemul periodSi potenciur zrdaSi kapitalis wvlilsa ( ) da investiciebis mSpsTan Tanafardobas ( ) Soris:
aRniSnuli damokidebuleba 2015 wlisTvis warmodgenilia diagrama D3ze.
rogorc diagramidan Cans, 2015 wels investiciebis mSpsTan faqtobrivi Tanafardoba (32%) Seesabameboda gamoSvebis zrdaSi kapitalis 2.6 procentul punqtian wvlils.
aseve cxadi xdeba, rom aRniSnuli damokidebuleba wrfivTan miaxloebulia: investiciebis mSpsTan Tanafardobis zrdas 5 procentuli punqtiT Tan axlavs gamoSvebis zrdaSi kapitalis wvlisis saSualod 0.75 procentuli punqtiT zrda.