Europejski Fundusz Rolny

na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Europa inwestująca w obszary wiejskie.

Operacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.

Operacja realizowana przez Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w województwie podlaskim wspólnie z partnerami Sieci. Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

POTRZEBY W ZAKRESIE FINANSOWANIA

DZIAŁALNOŚCI AGROTURYSTYCZNEJ

Raport z badań

przeprowadzonych podczas Konferencji

pn. „II Podlaskie Forum Agroturystyczne”

06-12-2013

2

Spis treści

Wstęp…………………………………………………….……………………………………………………………………………………. 3

Cel i zakres opracowania……………………………………………………………………………………………………………… 3

Charakterystyka grupy badawczej………………………………………………………………………………………………… 4

Potrzeby w zakresie finansowania działalności agroturystycznej………………………………………………….. 7

Finansowanie działalności gospodarstw agroturystycznych…………………………………………………………. 15

Wnioski………………………………………………………………………………………………………………………………………… 19

Rekomendacje……………………………………………………………………………………………………………………………… 21

3

Wstęp

Agroturystyka stanowi formę pozarolniczej działalności usługowej na obszarach wiejskich, która

z roku na rok cieszy się coraz większą popularnością, zarówno w Polsce jak i w krajach Unii

Europejskiej. Jej ciągły rozwój stanowi szansę na wykorzystanie wiejskiej przestrzeni i infrastruktury

oraz przynosi dodatkowe korzyści ekonomiczne mieszkańcom wsi. Stymuluje ona również aktywność

społeczną oraz pozytywnie wpływa na rozwój współpracy przy realizacji przedsięwzięć

agroturystycznych i samorządności lokalnej.

Na przestrzeni ostatnich latach świadczenie usług agroturystycznych umożliwiło dywersyfikację

źródeł przychodów dla wielu gospodarstw rolnych. Jednak prowadzący działalność agroturystyczną

napotykają wciąż na wiele barier. Do najważniejszych z nich można zaliczyć brak systemu promocji

i dystrybucji produktów agroturystycznych, brak środków finansowych na realizację inwestycji

i przedsięwzięć w zakresie agroturystyki, a także zawiłość i trudności w interpretacji przepisów

prawnych. Dodatkowo należy zauważyć, iż bez finansowego wsparcia zarówno ze środków Unii

Europejskiej, jak również samorządów lokalnych nie jest możliwy dynamiczny rozwój tej formy

działalności pozarolniczej. W związku z tym istnieje konieczność rozpoznania potrzeb w zakresie

finansowania agroturystyki, czemu służyć ma badanie przeprowadzone podczas II Podlaskiego Forum

Agroturystycznego.

Cel i zakres opracowania

Raport został opracowany w ramach konferencji pn. II Podlaskie Forum Agroturystyczne, która odbyła

się 6 grudnia 2013 roku na Wydziale Zarządzania Politechniki Białostockiej. Organizatorami tego

przedsięwzięcia byli: Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, Podlaska Regionalna

Organizacja Turystyczna oraz Wydział Zarządzania Politechniki Białostockiej.

Celem przeprowadzonych badań było zdiagnozowanie potrzeb w zakresie finansowania działalności

agroturystycznej na terenie województwa podlaskiego. Kwestionariusz ankiety podzielono na dwie

części. Pierwsza była skierowana do wszystkich uczestników forum, druga wyłącznie do osób

prowadzących działalność agroturystyczną.

Kwestionariusz ankiety przygotowali pracownicy Podlaskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej.

Został on skonsultowany, a następnie przedłożony do akceptacji do Sekretariatu Regionalnego

Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w Departamencie Rolnictwa i Obszarów Rybackich Urzędu

4

Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego. W dniu 6 grudnia 2013 roku ankietę rozpropagowano

wśród uczestników II Podlaskiego Forum Agroturystycznego. Po otrzymaniu wypełnionych

kwestionariuszy poddano analizie pozyskane dane w celu przygotowania raportu.

W opracowaniu zawarto następujące elementy składowe:

charakterystykę grupy badawczej;

charakterystykę potrzeb w zakresie finansowania działalności agroturystycznej;

charakterystykę zakresu dotychczasowej działalności gospodarstw agroturystycznych oraz

potrzeb w zakresie źródeł jej finansowania w przyszłości;

wnioski i rekomendacje.

Najistotniejszą część raportu stanowią wnioski i rekomendacje. Wnioski zawierają wyniki

przeprowadzonej ankiety, odnoszące się głównie do potrzeb w zakresie finansowania działalności

agroturystycznej w województwie podlaskim. Rekomendacje natomiast określają priorytety działań,

które należy podjąć w celu dynamicznego rozwoju agroturystyki w województwie podlaskim.

Charakterystyka grupy badawczej

Badanie przeprowadzono na grupie 119 osób, uczestników II Podlaskiego Forum Agroturystycznego.

Zwrotność ankiet wyniosła 74%, co przekłada się na fakt wypełnienia kwestionariusza przez 91 osób.

Respondenci pochodzili z różnych segmentów związanych z działalnością agroturystyczną.

Najliczniejszą grupę reprezentowały gospodarstwa agroturystyczne, które stanowiły 62% badanych.

Znaczną część respondentów stanowili także przedstawiciele administracji samorządowej (14%) oraz

sektora wspierającego rozwój agroturystyki, w tym lokalne grupy działania, biura turystyczne,

stowarzyszenia rozwoju wsi, zrzeszenia producenckie (14%). W badaniu wzięli udział także

przedstawiciele stowarzyszeń agroturystycznych (4%) oraz sfery nauki (5%), (rys. 1).

5

Rys. 1. Struktura uczestników badania, n=91 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Wśród przedstawicieli gospodarstw agroturystycznych, drugą część ankiety wypełniło 51 osób

spośród 56 deklarujących przynależność do tego rodzaju segmentu respondentów. Najwięcej

ankietowanych reprezentowało powiat hajnowski (33%), sokólski (18%) oraz białostocki (12%).

Jednocześnie 12% respondentów nie udzieliło odpowiedzi w zakresie miejsca lokalizacji ich

gospodarstwa agroturystycznego. Szczegółowy rozkład odpowiedzi przedstawiono w tabeli 1.

Tab. 1. Struktura badanych gospodarstw agroturystycznych ze względu na obszar ich lokalizacji

Powiat Udział procentowy

hajnowski 33%

sokólski 18%

białostocki 12%

łomżyński 8%

suwalski 6%

bielski 4%

siemiatycki 2%

augustowski 2%

moniecki 2%

sejneński 2%

brak odpowiedzi 12%

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

6

Większość badanych gospodarstw cechuje posiadanie doświadczenia w prowadzeniu działalności

agroturystycznej. Co 4 badany prowadzi swoją działalność ponad 10 lat. Praktykę 4-6–letnią wskazuje

24%, a 22% specjalizuje się w tej dziedzinie od 7 do 10 lat. Co 7 ankietowany nie podał daty

rozpoczęcia działalności obiektu (rys. 2).

Rys. 2. Okres prowadzenia działalności agroturystycznej, n=51 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Zdecydowana większość, bo 73% właścicieli gospodarstw agroturystycznych nie posiada

wykształcenia w dziedzinie turystyki. Jedynie 22% deklaruje posiadanie kwalifikacji, wskazując na

udział w szkoleniach oraz kursach w tym zakresie. Szczegółowe wyniki przedstawiono na rysunku 3.

Rys. 3. Kwalifikacje przedstawicieli gospodarstw agroturystycznych w dziedzinie turystyki, n=51 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

7

Potrzeby w zakresie finansowania działalności agroturystycznej

Ważnym elementem wpływającym na rozwój agroturystyki jest sfera finansowania. Niezmiernie

istotne jest więc poznanie potrzeb branży turystycznej w zakresie dotowania poszczególnych działań.

Respondenci w 57% za najistotniejszą uznają potrzebę dofinansowania modernizacji budynków

mieszkalnych (57%) oraz prawie na tym samym poziomie, promocję agroturystyki i poszczególnych

gospodarstw agroturystycznych (51%). Badani uznają również, że należy wspierać finansowo zakup

sprzętu rekreacyjnego i sportowego (36%), wprowadzanie żywności do obrotu (33%), a także

zagospodarowanie oraz poprawę estetyki zagród i obejść (30%). Tylko 10% badanych wskazuje

potrzebę finansowania działań związanych z podnoszeniem jakości i bezpieczeństwa usług

agroturystycznych, a 8% potrzebę finansowania kategoryzacji obiektów. Rozkład udzielanych

odpowiedzi przedstawiono na rysunku 4.

Rys. 4. Potrzeby w zakresie finansowania działalności agroturystycznej w województwie podlaskim, n=91 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Istotnym czynnikiem sprzyjającym pozyskiwaniu środków zewnętrznych pochodzących z budżetu Unii

Europejskiej jest dostępność informacji o tego typu źródłach wsparcia. Niepokojący jest fakt,

że zdecydowana większość badanych oceniła tę dostępność dość słabo. Prawie co 2 badany wystawił

ocenę dostateczną, natomiast źle i bardzo źle oceniło ją aż 28% respondentów (rys. 5).

8

Rys. 5. Ocena dostępności informacji na temat możliwości pozyskiwania środków z funduszy UE na rozwój agroturystyki, n=91 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Krytycznie została oceniona możliwość uzyskania środków z funduszy Unii Europejskiej

przez gospodarstwa agroturystyczne. Tylko 14% ankietowanych uważa, że dostępność do tej formy

wsparcia finansowego jest na poziomie dobrym i bardzo dobrym. Zdecydowana większość, bo 83%

respondentów, oceniła dostępność i możliwości pozyskania środków z UE w stopniu dostatecznym

i poniżej (rys. 6).

Rys. 6. Ocena dostępności i możliwości pozyskania środków z funduszy UE przez gospodarstwa agroturystyczne, n=91 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Zdecydowanie korzystniej ankietowani ocenili dostępności i możliwości udziału w szkoleniach

z zakresu rozwoju działalności gospodarstw agroturystycznych. 43% ankietowanych oceniło ją

dobrze, a 32% dostatecznie. Natomiast co 6 badany stwierdził, że dostępność i możliwości udziału

9

w szkoleniach jest na bardzo dobrym poziomie. Pełny rozkład odpowiedzi zaprezentowano na

rysunku 7.

Rys. 7. Ocena dostępności i możliwości udziału w szkoleniach z zakresu rozwoju działalności gospodarstw agroturystycznych, n=91 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Czynnikiem zwiększającym konkurencyjność agroturystyki w województwie podlaskim jest wsparcie

jej rozwoju przez administrację samorządową. 34% badanych oceniło wsparcie ze strony władz

lokalnych dostatecznie, a źle lub bardzo źle aż 43%. Co 6 badany (16%) uważa, że jest ono na dobrym

poziomie. Tylko 6 ankietowanych zaangażowanie i wsparcie ze strony władz lokalnych oceniło bardzo

dobrze (rys. 8).

Rys. 8. Ocena zaangażowania i wsparcia ze strony władz lokalnych na rzecz rozwoju agroturystyki, n=91 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

10

Nieco lepiej oceniono zaangażowanie i wsparcie na rzecz rozwoju agroturystyki otrzymywane ze

strony stowarzyszeń agroturystycznych. Co 4 respondent ocenił je dobrze, natomiast co 10 bardzo

dobrze. 59% badanych uznało, że stowarzyszenia agroturystyczne powinny mocniej zaangażować się

w działania wspierające rozwój agroturystyki (rys. 9).

Rys. 9. Ocena zaangażowania i wsparcia ze strony stowarzyszeń agroturystycznych na rzecz rozwoju agroturystyki, n=91 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Respondentów zapytano również jakie czynniki ich zdaniem mogą zwiększyć skuteczność i szanse

przy aplikowaniu o środki zewnętrzne na rozwój gospodarstw agroturystycznych. Jako najważniejsze

badani wskazali: wsparcie merytoryczne i współpracę z samorządem lokalnym (84%), wsparcie

merytoryczne i współpracę z ośrodkami doradztwa rolniczego, stowarzyszeniami agroturystycznymi

(82%), jak również szerszą wiedzę na temat funduszy UE (79%). Za istotne uznali również szkolenia

specjalistyczne, na które wskazało 76% respondentów. Najmniej respondentów wymieniało

współpracę z uczelniami, jako potencjalny czynnik zwiększający skuteczność i szanse przy aplikowaniu

o środki Unii Europejskiej - 34%. Co ciekawe, prawie połowa badanych (48%) nie potrafiła

sprecyzować opinii odnośnie tego, czy uczelnie wyższe mogą im pomóc w pozyskiwaniu środków

pochodzących z funduszy Unii Europejskiej (rys. 10).

11

Rys. 10. Czynniki zwiększające skuteczność i szanse przy aplikowaniu o środki zewnętrzne na rozwój gospodarstw agroturystycznych, n=91 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Do największych przeszkód rozwoju działalności agroturystycznej respondenci zaliczyli brak funduszy

własnych (84%) oraz trudności w aplikowaniu o dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej (82%).

Za istotną barierę uznali również zawiły system prawny, zarówno w zakresie rozliczeń finansowych

działalności agroturystycznej, na który wskazało 71% ankietowanych, jak też w zakresie

wprowadzania żywności do obrotu (77%). Warto także zwrócić uwagę, iż badani większego wsparcia

oczekują od samorządu lokalnego niż od organizacji branżowych. Według opinii 62% z nich bierna

postawa samorządu lokalnego stanowi barierę rozwoju agroturystyki. Za przeszkodę rozwoju

działalności agroturystycznej respondenci nie uznają natomiast braku wiedzy na temat potrzeb

turystów (35%) oraz niskich kompetencji i wiedzy w zakresie prowadzenia działalności

agroturystycznej (25%). Dokładny rozkład odpowiedzi przedstawiono na rysunku 11.

12

Rys. 11. Bariery rozwoju działalności agroturystycznej, n=91 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Na rysunku 12 przedstawiono rodzaje szkoleń, jakie według respondentów są pomocne przy

planowaniu rozwoju działalności agroturystycznej. Należy zauważyć, że organizowanie tego typu

działań jest pożądane wśród badanych. Zdecydowana większość, bo aż 97% z nich stwierdziło,

że przydatne są szkolenia z zakresu pozyskiwania dotacji z Unii Europejskiej dla gospodarstw

agroturystycznych, co też znacznie ułatwiłoby aplikowanie o te środki. Respondenci ponadto

wskazują na szkolenia z przepisów prawnych w zakresie prowadzenia działalności agroturystycznej -

84%, zasad rozliczeń finansowych działalności oraz skutecznych metod promocji - po 79%. Nieco

mniejsze zainteresowanie badani wykazują w stosunku do szkoleń w zakresie tworzenia i sprzedaży

produktów turystycznych (75%), wprowadzania żywności do obrotu (70%) oraz przygotowania

biznesplanu gospodarstwa agroturystycznego (69%). Mniejszą uwagę przywiązują również do kursów

z obsługi programów komputerowych i projektowania stron internetowych (58%) oraz rozwijania

współpracy sieciowej (59%).

13

Rys. 12. Szkolenia przydatne przy planowaniu rozwoju działalności agroturystycznej, n=91 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Przeprowadzone badanie obejmowało także pytanie, w którym respondenci zostali poproszeni

o samodzielne określenie zakresu działań jakie obecnie powinna podjąć Krajowa Sieć Obszarów

Wiejskich na rzecz rozwoju agroturystyki. Na 91 respondentów odpowiedzi udzieliło 45 osób, które

stanowiły 49% badanych. 15 respondentów za najistotniejsze działanie uznało prowadzenie promocji

agroturystyki, a zarazem stworzenie zintegrowanej bazy gospodarstw agroturystycznych

z województwa podlaskiego, łatwo dostępnej dla potencjalnych turystów.

Drugim istotnym według respondentów działaniem jest pomoc Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich

w procesie pozyskiwania środków finansowych na rozwój przedsięwzięć agroturystycznych (12

wskazań). Między innymi wskazywano na pomoc w przygotowaniu wniosków o dotacje,

pokonywanie barier biurokratycznych przy aplikowaniu o środki z funduszy Unii Europejskiej oraz

potrzebę interwencji Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w zakresie uproszczenia formularzy

wniosków o dotacje.

Kolejnym niezbędnym działaniem, rekomendowanym do podjęcia przez Krajową Sieć Obszarów

Wiejskich jest organizacja seminariów, szkoleń, warsztatów specjalistycznych i spotkań, podczas

których branża agroturystyczna mogłaby pozyskać informacje w szczególności w zakresie zasad

przygotowywania wniosków o dotacje oraz finansowania działalności agroturystycznej. Pożądane jest

także organizowanie spotkań właścicieli gospodarstw agroturystycznych z doradcami w sprawach

14

prawnych, a także z zakresu zakładania działalności agroturystycznej dla potencjalnych rolników

zainteresowanych prowadzeniem działalności pozarolniczej.

Respondenci twierdzą również, iż Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich powinna zapewnić pomoc

w nawiązywaniu współpracy z samorządami lokalnymi (5 wskazań) oraz podejmować i rozwijać

działania dążące do nawiązywania współpracy sieciowej pomiędzy gospodarstwami

agroturystycznymi (3 wskazania).

Ankietowani wyrazili również potrzebę przeznaczania przez Krajową Sieć Obszarów Wiejskich

funduszy na pomoc finansową i dotacje dla gospodarstw agroturystycznych (7 wskazań) oraz na

rozbudowę i modernizację lokalnej i regionalnej infrastruktury turystycznej (na przykład szlaków

turystycznych), (rys. 13).

Rys. 13. Zakres działań rekomendowanych do podjęcia przez Krajową Sieć Obszarów Wiejskich, n=45 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

W celu uzupełnienia przedstawionej analizy zbiorczej zakresu działań rekomendowanych do podjęcia

przez Krajową Sieć Obszarów Wiejskich, wartych przytoczenia jest kilka propozycji działań

przekazanych w ankietach:

„Dostęp do źródeł finansowania. Organizowanie cyklicznych szkoleń specjalistycznych.

Wypromowanie działalności agroturystycznej. Odpowiednia współpraca z samorządami

i doradztwo agroturystyczne.”;

„Usprawnić pozyskiwanie funduszy na rozwój agroturystyki (zawiły kwestionariusz do

wypełniania).”;

15

„Szkolenia i/lub konferencje dla tych osób: rolnicy oraz mikroprzedsiębiorstwa, które

znajdują się na obszarze wiejskim, a chciałyby rozwinąć swoją działalność o turystykę.”;

„Szkolenia z wymiany doświadczeń. Szkolenia z pozyskiwania funduszy europejskich.”;

„Intensyfikacja szkoleń dla osób prowadzących działalność agroturystyczną. Poszukiwanie

gospodarstw wymagających wsparcia. Promocja regionów w mniejszym stopniu

odwiedzanych przez turystów, aby zwiększyć szanse gospodarstw z tych regionów.

Doradztwo, zarówno dla gospodarstw jak i dla samorządu.”;

„Pobudzanie do współpracy sieciowej w promocji i sprzedaży usług turystycznych na obszarze

całego województwa i poszczególnych gmin.”;

„Uświadomienie samorządom lokalnym o słuszności prowadzenia gospodarstwa oraz

zachęcanie do wspierania działania gospodarstw.”;

„współpraca KSOW bezpośrednio z gospodarstwem (baza danych gospodarstwa). Pomoc

w wymianie doświadczeń pomiędzy gospodarstwami.”

Finansowanie działalności gospodarstw agroturystycznych

Różnorodność świadczonych usług wpływa na wzrost ruchu turystycznego. Biorąc pod uwagę

właścicieli gospodarstw agroturystycznych, obecnych podczas II Podlaskiego Forum

Agroturystycznego oraz ich ofertę skierowaną do turystów można zauważyć, że świadczą oni przede

wszystkim usługi noclegowe - 98%. Dodatkowo 65% badanych wynajmuje swoim gościom sprzęt,

a 63% przyrządza posiłki. Najmniej kwaterodawców sprzedaje pamiątki, zajmuje się tym zaledwie co

12 ankietowany. Pojedyncze obiekty mają w swojej ofercie organizację szkoleń, a także usługi SPA,

w tym masaże (rys. 14).

16

Rys. 14. Zakres oferty gospodarstw agroturystycznych, n=51 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Aby poszerzyć swoją ofertę i poprawić jakość oferowanych usług większość badanych w ciągu

najbliższych 3 lat zamierza dokonać nowych inwestycji. Rozwijać działalności swojego gospodarstwa

agroturystycznego nie zamierza co 13 badany. 67% ankietowanych widzi potrzebę remontu

i modernizacji pomieszczeń mieszkalnych, a 57% chciałoby zwiększyć zakres promocji, tak aby

informacja o ich gospodarstwie dotarła do większego grona odbiorców. Prawie połowa zamierza

uatrakcyjnić swoją ofertę dodatkową. Spośród innych inwestycji właściciele jednostkowych

gospodarstw agroturystycznych wymieniali także działania takie, jak wykopanie stawu czy

modernizację budynku do celów muzealnych (rys. 15).

Rys. 15. Planowane inwestycje w rozwój gospodarstwa agroturystycznego, n=51 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

17

Wszelkie planowane inwestycje właściciele gospodarstw agroturystycznych deklarują, iż w większej

mierze zostaną pokryte z własnych środków (92%). Pomimo wskazywanych trudności w aplikowaniu

o środki z funduszy Unii Europejskiej, 78% respondentów zamierza ubiegać się o taką formę wsparcia

finansowego. Co 4 badany zamierza skorzystać z oferty instytucji bankowych, a kredyt preferencyjny

sięgnie co 6 badany (rys. 16).

Rys. 16. Źródła finansowania planowanych inwestycji w rozwój gospodarstwa agroturystycznego, n=51 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Wykorzystanie środków pochodzących z programów Unii Europejskiej, w dotychczasowej działalności

deklaruje jedynie 35% badanych. Aż 63% osób prowadzących gospodarstwo agroturystyczne nie

skorzystało z tej formy wsparcia (rys. 17).

Rys. 17. Dotychczasowe wykorzystanie środków UE przez gospodarstwa agroturystyczne, n=51 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Wśród 18 gospodarstw agroturystycznych, które do tej pory skorzystały z funduszy Unii Europejskiej,

najczęściej wskazywano środki pochodzące z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Po 3

gospodarstwa uzyskały natomiast pomoc z programu LEADER oraz SAPARD. Odpowiedzi na to

18

pytanie nie udzieliło 2 respondentów (rys. 18). Większość środków właściciele gospodarstw

agroturystycznych przeznaczyli na działania związane z budową i modernizacją obiektu, jak też na

zakup sprzętu rekreacyjnego.

Rys. 18. Wykorzystane programy unijne, n=18 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Optymistycznie napawa fakt, że w przyszłości skorzystać ze środków Unii Europejskiej zamierza 69%

respondentów. 20% właścicieli gospodarstw agroturystycznych jeszcze nie jest zdecydowanych, czy

będą aplikowali o środki finansowe z Unii Europejskiej. Natomiast 12% ankietowanych jest pewnych,

że nie podejmie starań o pozyskanie środków pochodzących z funduszy unijnych (rys. 19).

Rys. 19. Deklaracje gospodarstw agroturystycznych w zakresie pozyskiwania w przyszłości środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, n=51 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Na pytanie o przyczyny nie ubiegania się w przyszłości o dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej

odpowiedzi udzieliło 11 badanych. Jako główny powód wskazywali zbyt dużą biurokrację oraz zawiłą

procedurę składania wniosku, odpowiednio po 82%. 4 ankietowanych, jako czynnik braku aktywności

w aplikowaniu o środki finansowe Unii Europejskiej w przyszłości, wymieniło niedostateczną

19

informację na temat bezzwrotnych źródeł finansowania oraz brak kompetencji i umiejętności

przygotowania wniosku (rys. 20).

Rys. 20. Przyczyny nie ubiegania się w przyszłości o dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej, n=11 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Wnioski

Uczestnicy II Podlaskiego Forum Agroturystycznego pochodzili z różnych segmentów

związanych z działalnością agroturystyczną. Byli to w większości przedstawiciele gospodarstw

agroturystycznych, a także osoby z administracji samorządowej, stowarzyszeń

agroturystycznych, lokalnych grup działania, ośrodków doradztwa rolniczego oraz pracownicy

biur turystycznych i otoczenia naukowego. Dało to możliwość spojrzenia z różnej

perspektywy na szeroką dziedzinę, jaką jest agroturystyka.

Najliczniejsze gremium stanowili przedstawiciele gospodarstw agroturystycznych (62%),

którzy posiadają już doświadczenie w prowadzeniu tego typu działalności. 47% z nich istnieje

na rynku powyżej 7 lat. Osoby te w dużej mierze nie posiadają wykształcenia turystycznego.

Na rzecz turystów świadczą szereg usług, głównie w zakresie noclegu, wypożyczania sprzętu

oraz wyżywienia.

Ankietowani przybyli z różnych części województwa podlaskiego, zarówno z Suwalszczyzny,

Ziemi Sokólskiej oraz Łomżyńskiej, powiatu białostockiego. Wśród respondentów dominowali

przedstawiciele powiatu hajnowskiego.

Największe potrzeby wskazywane przez badanych w zakresie finansowania działalności

agroturystycznej dotyczyły modernizacji obiektów mieszkalnych oraz promocji agroturystyki,

która jest nieodzownym elementem budowania wizerunku.

20

Ankietowani negatywnie ocenili dostępność informacji o sposobach pozyskania środków

z Unii Europejskiej na rozwój agroturystyki, a także w efekcie możliwość otrzymania dotacji.

Zdecydowanie lepiej respondenci ocenili możliwość udziału w szkoleniach z zakresu rozwoju

działalności gospodarstw agroturystycznych. Dodatkowo należy zauważyć, iż branża

agroturystyczna widzi potrzebę uczestniczenia w szkoleniach oraz kursach.

Na poprawę konkurencyjności agroturystyki wpływa zaangażowanie i wsparcie ze strony

władz lokalnych. Dotychczasowa pomoc ze strony samorządu w zakresie rozwoju

agroturystyki przez ankietowanych została oceniona na bardzo niskim poziomie. Nota ta nie

uległa poprawie od zeszłorocznej konferencji. Wówczas również przeprowadzono badanie,

a na podstawie opublikowanego raportu pt. Priorytety działań na rzecz agroturystyki

w województwie podlaskim, można stwierdzić, iż wynik był podobny.

W badaniu nieco lepiej wypadły stowarzyszenia agroturystyczne. Niemniej jednak 59%

uczestników konferencji uważa, że organizacje te powinny bardziej zaangażować się

w działania wspierające rozwój agroturystyki.

W przypadku czynników zwiększających skuteczność i szansę przy aplikowaniu o środki

zewnętrzne ponownie dominującą rolę i nadzieje badani pokładali we wsparciu

merytorycznym i współpracy z samorządem lokalnym (84%), a w drugiej kolejności

z ośrodkami doradztwa rolniczego i stowarzyszeniami agroturystycznymi (82%). Respondenci

po raz kolejny wskazali również na ogromną rolę szkoleń specjalistycznych.

Wśród najistotniejszych barier rozwoju działalności agroturystycznej badani wymieniali brak

funduszy własnych oraz trudność w aplikowaniu o dofinansowanie ze środków Unii

Europejskiej. Dla wielu również zawiłe przepisy prawne w zakresie rozliczeń finansowych

i wprowadzania żywności do obrotu, stanowią barierę na drodze rozwoju działalności przez

nich prowadzonej.

Uczestnicy konferencji pozytywnie odnieśli się do idei organizacji szkoleń. 97% stwierdziło,

że pomocne byłyby szkolenia z zakresu przygotowania wniosków o dotacje z Unii

Europejskiej. Respondenci ponadto wykazywali zainteresowanie kursami z zakresu przepisów

prawnych w zakresie działalności agroturystycznej - 84%, zasad rozliczeń finansowych

działalności oraz skutecznych metod promocji - po 79%. Należy nadmienić, iż promocja

internetowa była najbardziej pożądanym szkoleniem, wskazywanym w badaniu

prowadzonym podczas I Forum Agroturystycznego w 2012 roku.

Aby rozwinąć działalność agroturystyczną 96% badanych właścicieli gospodarstw

agroturystycznych zamierza dokonać inwestycji w zakresie poprawy infrastruktury jednostki

mieszkalnej oraz promocji obiektu. Planowane inwestycje zostaną w większości pokryte ze

21

środków własnych (92%). Dodatkowo 78% respondentów deklaruje podjęcie próby

aplikowania o dofinansowanie z programów unijnych.

Dotychczas z programów unijnych skorzystało 35% badanych. Pozyskane środki

wydatkowane były na działania związane z budową i modernizacją obiektów oraz zakupem

sprzętu rekreacyjnego.

69% badanych po uczestnictwie w II Podlaskim Forum Agroturystycznym deklaruje,

że w przyszłości złoży wniosek o dofinansowanie z funduszy Unii Europejskiej. Pozostali, jako

czynnik braku aktywności w aplikowaniu o środki finansowe, wymieniają zbyt dużą

biurokrację oraz zawiłą procedurę składania wniosku.

Rekomendacje

Przedstawiciele branży agroturystycznej wykazują ogromną potrzebę uczestnictwa w warsztatach,

szkoleniach, seminariach i spotkaniach, podczas których mogliby poszerzyć swoją wiedzę

specjalistyczną oraz wymienić się doświadczeniami w zakresie prowadzenia działalności

agroturystycznej. W związku z tym rekomenduje się przygotowanie i prowadzenie tego typu

działalności edukacyjno-doradczej dla następujących grup docelowych: właścicieli gospodarstw

agroturystycznych, przedstawicieli władz samorządowych, stowarzyszeń agroturystycznych i innych

organizacji wspierających rozwój agroturystyki. Tematyka szkoleń powinna obejmować

w szczególności: zasady przygotowania wniosków o dofinansowanie z programów Unii Europejskiej,

źródła finansowania działalności agroturystycznej, przepisy prawne dotyczące prowadzenia

działalności agroturystycznej, a także zasady skutecznej promocji oferty agroturystycznej.

Respondenci wskazują również na potrzebę nawiązania szerszej współpracy z lokalnym samorządem

i stowarzyszeniami agroturystycznymi, co według nich zwiększy skuteczność i szanse w aplikowaniu

o środki z funduszy Unii Europejskiej. W związku ze zidentyfikowaną potrzebą rekomenduje się

organizację cyklicznych spotkań branżowych z przedstawicielami samorządów lokalnych

i stowarzyszeń agroturystycznych, na których będą podejmowane ważkie tematy dotyczące

finansowania i rozwoju agroturystyki w regionie oraz dyskutowane możliwości rozwiązania

istniejących problemów w zakresie prowadzenia działalności agroturystycznej.

Władze samorządowe przy współpracy szeroko rozumianych podmiotów branży agroturystycznej

powinny również rozważyć potrzebę przeprowadzenia zintegrowanej kampanii promocyjnej

produktów agroturystycznych z województwa podlaskiego oraz stworzenia kompleksowej bazy

gospodarstw agroturystycznych z regionu, dzięki której informacja na temat ich oferty byłaby łatwo

22

dostępna dla potencjalnych turystów. Pożądanym jest aby działanie zainicjował Sekretariat

Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w Departamencie Rolnictwa i Obszarów Rybackich

Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, będący podmiotem łączącym przedstawicieli

różnych segmentów branży turystycznej z województwa podlaskiego. Działanie pozytywnie

wpłynęłoby na rozwój oferty agroturystycznej poszczególnych gospodarstw, jak również na wzrost

przychodów z tego typu działalności, a w konsekwencji na rozwój agroturystyki w regionie.