powietrze presje
TRANSCRIPT
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Fot. Archiwum WIOŚ
POWIETRZE
Presje
Zanieczyszczenia zawarte w atmosferze mają istotny wpływ zarówno na zdrowie
człowieka, jakość ekosystemów, jak i zmiany klimatu. Ich źródłem jest emisja, w której
można wyodrębnić dwie grupy: naturalną związaną z procesami zachodzącymi w przyrodzie (np. erozja wulkanów, pożary lasów, itp.) oraz antropogeniczną, która jest wynikiem
działalności człowieka. Rodzaj źródła zanieczyszczenia i związane z nim warunki
wprowadzania substancji do atmosfery są czynnikami determinującymi rozprzestrzenianie
się zanieczyszczeń.
W roku 2012, według danych GUS, emisja zanieczyszczeń do powietrza z 92 zakładów szczególnie uciążliwych zlokalizowanych na terenie województwa lubelskiego
wyniosła 5327,5 tys. Mg, w tym emisja pyłów 2,1 tys. Mg i emisja gazów (z uwzględnieniem
CO2) 5325,4 tys. Mg. W stosunku do roku 2011 nastąpił spadek o 12,5% zanieczyszczeń
pyłowych i o 4,5% zanieczyszczeń gazowych. Udział wyemitowanych zanieczyszczeń pyłowych stanowił 4,0%, a gazowych 2,5% emisji krajowej, co usytuowało województwo lubelskie na 12 miejscu w kraju (wykresy 1, 2).
Wykres 1. Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w Polsce, według województw 2012 r. (źródło GUS).
Wykres 2. Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych w Polsce, według województw w 2012 r. (źródło GUS)
5
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Funkcjonujące na terenie naszego województwa 92 zakłady szczególnie uciążliwe dla
czystości powietrza w 2012 r. stanowiły około 5,2% zakładów w Polsce, 77,7% z nich posiadało urządzenia do redukcji zanieczyszczeń pyłowych, a tylko 10,9% do redukcji zanieczyszczeń gazowych (źródło GUS).
Na podstawie informacji przekazanych do WIOŚ w Lublinie od 150 podmiotów gospodarczych korzystających ze środowiska w 2013 roku ustalono, że łączna emisja zanieczyszczeń do powietrza wynosiła 4 757,9 tys. Mg, w tym 2,2 tys. Mg pyłów, 4 755,7 tys. Mg gazów, w tym 4 730,2 tys. Mg CO2 (źródło: WIOŚ, baza: Ekoinfonet ). Województwo lubelskie charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem w rozmieszczeniu źródeł punktowych emisji. Pod względem ilości uwolnionych zanieczyszczeń do powietrza w roku 2013 na czołowych miejscach znalazły się: powiat puławski - 1 663 512,4 Mg (35,0%) i powiat chełmski - 1 329 914,9 Mg (28,0%) emisji, natomiast powiat janowski - 1 056,8 Mg (0,02%) znalazł się na ostatnim miejscu. Lokalizację podmiotów wprowadzających do powietrza powyżej 100 Mg/rok zanieczyszczeń przedstawia mapa 2.
Zakłady, które wprowadziły do powietrza największą ilość zanieczyszczeń: 1. Zakłady Azotowe "PUŁAWY" S.A. w Puławach – 1 663 221,8 Mg (35,0%) 2. "Cemex” Polska Sp. z o.o. Zakład Cementownia Chełm – 1 131 568,7 Mg (23,8%) 3. Elektrociepłownia Lublin-Wrotków Sp. z o.o. w Lublinie – 412 987,3 (8,7%) 4. "MEGATEM EC- LUBLIN" Sp. z o. o. w Lublinie – 239 859,8 Mg (5,0%) 5. Grupa Ożarów S.A. Zakład Cementownia Rejowiec w Rejowcu Fabrycznym
- 192 260,0 (4,0%) 6. Pozostałe zakłady – 1 117 991,7 Mg (23,5%).
Wykres 3. Procentowy udział największych źródeł zanieczyszczeń powietrza w emisji punktowej województwa
lubelskiego w 2013 r. (źródło: WIOŚ).
6
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Mapa 2. Emisja zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł punktowych w 2013 r. o łącznej ilości powyżej 100 Mg – bez CO2 (źródło: WIOŚ)
7
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Największy wpływ na wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza ma dwutlenek
węgla. W roku 2012 zanotowano niewielki spadek (około 4,5%) wyemitowanego dwutlenku węgla w odniesieniu do roku 2011. W roku 2012 emisja zanieczyszczeń gazowych (bez CO2) nieznacznie zmniejszyła się w porównaniu z rokiem 2011.
Wykres 4. Emisja dwutlenku węgla z zakładów szczególnie uciążliwych w latach 2004-2012 w województwie
lubelskim (źródło: GUS) Ilość wyemitowanego dwutlenku siarki spadła o około 9,1% w odniesieniu do 2011 r., emisja tlenków azotu zmniejszyła się o około 5,2%, a tlenku węgla o około 5,3% w stosunku do roku 2011 (wykres 5).
Wykres 5. Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych w latach 2004-2012 w województwie lubelskim (źródło: GUS) Emisja zanieczyszczeń pyłowych, pochodząca z procesów spalania paliw, stanowiła około 66% całkowitej emisji pyłów w roku 2012. Wielkość wyemitowanych zanieczyszczeń
pyłowych w 2012 r., obniżyła się o około 14% w stosunku do roku 2011 (wykres 6).
8
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Wykres 6. Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w latach 2004-2012 w województwie lubelskim (źródło: GUS)
Duży wpływ na jakość powietrza, obok emisji ze źródeł punktowych, mają
zanieczyszczenia wprowadzane ze źródeł powierzchniowych oraz ze źródeł liniowych. Emisja powierzchniowa jest sumą emisji z palenisk domowych, małych kotłowni
przydomowych, niewielkich kotłowni dostarczających ciepło do lokali usługowych lub
warsztatów. Cechą charakterystyczną dla tzw. niskiej emisji jest to, iż powodowana jest przez liczne, rozproszone źródła z emitorów o niewielkiej wysokości. Zanieczyszczenia
gromadzą się wokół miejsca powstawania, najczęściej na obszarach o zwartej zabudowie mieszkaniowej, co utrudnia proces przemieszczania i rozpraszania się zanieczyszczeń. O wielkości emisji liniowej decydują zanieczyszczenia pochodzące z tras komunikacyjnych. Substancje emitowane z silników pojazdów wpływają na jakość powietrza
szczególnie w najbliższym otoczeniu dróg. Na podstawie bilansu emisji za 2010 r. sporządzonego przez BSiPP „EKOMETRIA”
na potrzeby dokumentacji „Aktualizacja prognoz pyłu PM10 i PM2,5 dla lat 2015, 2020 na
podstawie modelowania z wykorzystaniem nowych wskaźników emisyjnych” oszacowano, że
w 2013 r. z dróg województwa lubelskiego wyemitowano łącznie 29 633,13 Mg pyłów i gazów (bez CO2 i CO), w tym: 16 564,81 Mg zanieczyszczeń gazowych i 13 068,32 Mg pyłu ogółem, przeliczonego z PM10 współczynnikiem 0,3181. Do szacunku emisji liniowej całkowitej zastosowano współczynnik 1,02 (źródło: EKOMETRIA). Ze źródeł powierzchniowych w 2010 r. pochodziło łącznie 82 672,90 Mg pyłów i gazów
(bez CO2 i CO), z tego 37 730,51 Mg zanieczyszczeń gazowych i 44 942,39 Mg pyłu
ogółem, przeliczonego z PM10 współczynnikiem 0,752. Zakładając, że emisja powierzchniowa nie uległa większym zmianom, szacowana
łączna emisja z obszaru województwa lubelskiego, ze źródeł liniowych, powierzchniowych i punktowych (źródło: WIOŚ) w 2013 r. wyniosła 133 733,42 Mg pyłów i gazów (bez CO2 i CO). Udział głównych zanieczyszczeń przedstawia tabela 1.
1 - Zgłoszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza na potrzeby Konwencji o Transgranicznym Zanieczyszczeniu Powietrza na dalekie Odległości, KOBIZE 2 - P o l a n d ’ s Informative Inventory Report 2013, KOBIZE
9
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
emisja punktowa emisja powierzchniowa emisja liniowa
Tabela 1. Szacowana całkowita emisja zanieczyszczeń do powietrza z obszaru woj. lubelskiego w 2013 r. – bez CO i CO2 (źródło: EKOMETRIA, WIOŚ)
Wyszczególnienie Łączna emisja (Mg)
% udział emisji punktowej w
emisji całkowitej
% udział emisji powierzchniowej
w emisji całkowitej
% udział emisji liniowej w emisji
całkowitej
Pył ogółem + gazy ogółem 133 733,42 16,0 61,8 22,2 Pył ogółem 60 201,03 3,6 74,7 21,7 Gazy ogółem 73 532,39 26,2 51,3 22,5
Wykres 7. Procentowy udział zanieczyszczeń w emisji całkowitej w województwie lubelskim w 2013 r. (źródło:
EKOMETRIA, WIOŚ) Na mapach 3, 4, 5 przedstawiono rozkład emisji całkowitej gazów i pyłu w powiatach oraz udział poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń (emisja punktowa, powierzchniowa, liniowa).
10
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Mapa 3. Udział zanieczyszczeń w emisji całkowitej w powiatach województwa lubelskiego w 2013 r. (źródło:
EKOMETRIA, WIOŚ)
11
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Mapa 4. Udział zanieczyszczeń w emisji gazów w powiatach województwa lubelskiego w 2013 r. (źródło: EKOMETRIA, WIOŚ)
12
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Mapa 5. Udział zanieczyszczeń w emisji pyłów w powiatach województwa lubelskiego w 2013 r. (źródło:
EKOMETRIA, WIOŚ)
13
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Stan
Oceny stanu zanieczyszczenia powietrza w województwie lubelskim dokonuje
corocznie Lubelski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska na podstawie wyników
pomiarów Państwowego Monitoringu Środowiska - art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2013 poz. 1232). Sposób sporządzania oceny określa
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania
oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1032). W 2013 r. pomiary wykonywane były na 12 stacjach pomiarowych należących do
WIOŚ w Lublinie, Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie oraz Roztoczańskiego Parku Narodowego (Mapa 6). Nadzór merytoryczny pełnił Wojewódzki
Inspektor Ochrony Środowiska w Lublinie. Pomiary te stanowiły podstawę sporządzenia
oceny jakości powietrza w województwie lubelskim za 2013 r. Do oceny wykorzystano również wyniki pomiarów ze stanowiska NOx na stacji Borsukowizna w województwie
podlaskim, dane pomiarowe przekazane przez Zakłady Azotowe „PUŁAWY” S.A. w
Puławach, dane emisyjne z wykazów przedłożonych przez podmioty korzystające ze
środowiska oraz wyniki modelowania stężeń ozonu troposferycznego za 2013 r. wykonane
w ramach pracy pt. „Wspomaganie systemu oceny jakości powietrza z użyciem modelowania
w zakresie ozonu troposferycznego dla lat 2012 i 2013”. Wyniki pomiarów ze stacji automatycznych na bieżąco prezentowane były na stronie
internetowej http://envir.wios.lublin.pl. Oceną objęto następujące substancje: benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki,
ołów, tlenek węgla, ozon, pył zawieszony PM10 i PM2,5, arsen, kadm, nikiel i benzo/a/piren ze względu na ochronę zdrowia, oraz dwutlenek siarki, tlenki azotu i ozon ze względu na
ochronę roślin. Ocenę jakości powietrza wykonano w strefach, którymi w województwie
lubelskim są: Aglomeracja Lubelska i strefa lubelska (obszar województwa poza
aglomeracją) dla kryterium ochrony zdrowia oraz strefa lubelska dla kryterium ochrony roślin. Na obszarach obu stref stężenia zanieczyszczeń: benzenu, dwutlenku siarki,
dwutlenku i tlenków azotu, tlenku węgla, pyłu PM2,5, ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i
benzo/ά/pirenu dotrzymywały norm jakości. Przekroczenia dotyczyły pyłu PM10 oraz
poziomu celu długoterminowego ozonu (tabele 2-3). Tabela 2. Klasa strefy uzyskana w ocenie jakości powietrza za 2013 r. – ze względu na ochronę zdrowia
Nazwa strefy Kod strefy
Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy
SO2 NO2 PM10 1) Pb C6H6 CO O32) O3
3) As Cd Ni BaP PM2,5 Aglomeracja Lubelska PL0601 A A C A A A A D2 A A A A A
Strefa lubelska PL0602 A A C A A A A D2 A A A A A
1) - obszary przekroczeń występowały na terenach miast: Lublin, Puławy, Kraśnik, Zamość, 2) - wg poziomu docelowego, 3) - wg poziomu celu długoterminowego Tabela 3. Klasa strefy uzyskana w ocenie jakości powietrza za 2013 r. – ze względu na ochronę roślin
Lp. Nazwa strefy Kod strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie
SO2 NOx O3
1) O32)
Strefa lubelska PL0602 A A A D2
1) - wg poziomu docelowego, 2) – wg poziomu celu długoterminowego klasa A - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach poniżej poziomu dopuszczalnego bądź docelowego,
14
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
klasa C - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego powiększonego o
margines tolerancji, docelowego, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego. Klasa D1 - klasa strefy dla ozonu o stężeniach nie przekraczających poziomu celu długoterminowego, Klasa D2 - klasa strefy dla ozonu o stężeniach przekraczających poziom celu długoterminowego.
Lp. Adres stacji SO2 NO2 C6H6 CO PM10 Pb, As, Cd, Ni
B/a/p PM2,5 Ozon Inne
1. Biała Podlaska ul. Orzechowa O O O C M C 2. Jarczew c c 3. Radzyń ul. Sitkowskiego 1 B c 4. Puławy ul. Lubelska 5 (1) 5. Puławy ul. Skowieszyńska 51 c 6. Lublin ul. Śliwińskiego 5 c m m C (3) 7. Lublin ul. Obywatelska
(2) 8. Wilczopole 9. Chełm ul. Jagiellońska 64 o o c m C 10. Kraśnik ul. Koszarowa 10 A o c m 11. Zamość ul. Hrubieszowska 69A o c m m C (1) 12 Biały Słup (RPN) (1)
Oznaczenia: (1) - NOx, NO, (2) - NOx, NO, Toluen, m,p-Ksylen, o-Ksylen, etylobenzen, (3) - benzo(a)antracen, benzo(b)fluoronten, benzo(j)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, dibenzo(a,h)antracen w pyle PM10, c - pomiary 24h codzienne, o - pomiary 24h okresowe (zgodnie z rozporządzeniem MŚ w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu), m - oznaczenia w próbie uśrednionej z jednego miesiąca, - stanowisko prowadzące pomiary automatyczne
Mapa 6. Lokalizacja stacji i stanowisk pomiarowych funkcjonujących w 2013 r. (źródło: WIOŚ)
- stanowisko prowadzące pomiary manualne
15
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Na obszarze całego województwa stężenia zanieczyszczeń gazowych oraz
substancji oznaczanych w pyle charakteryzowały się niskimi wartościami. Średnie roczne stężenia dwutlenku siarki wynosiły maksymalnie do 3,9 μg/m3 w Białej Podlaskiej i Chełmie, maksymalne stężenie 1 godz. wynosiło 41,0 μg/m3 w Lublinie przy ul. Obywatelskiej. Nie występowały wartości stężeń 1 godz. i 24 godz. wyższe od dopuszczalnych (wykres 8, tabela 4). Stężenia średnie roczne dla wybranych stacji pomiarowych w największych
miastach województwa z ostatnich 10 lat przedstawia wykres 9.
Tabela 4. Dwutlenek siarki – zestawienie danych za 2013 r. – ochrona zdrowia
Lp. Lokalizacja stanowiska pomiarowego Kod krajowy stacji
Okre
s u
śre
dnia
nia
wynik
ów
pom
iaró
w
Kom
ple
tność
serii
pom
iaro
wej
[%]
Pro
cent w
ażnych d
anyc
h w
sto
sunk
u do
roku
[%
]
Stę
żenie
śre
dnie
roczne
[µg/m
3 ]
Stę
żenie
max.
[µg/m
3 ]
Lic
zba p
rzekro
czeń
pozi
omu
dopu
szcz
alne
go
w ro
ku k
alen
darz
owym
Aglomeracja lubelska
1. Lublin ul. Obywatelska 13 LbLublinWIOS 1-h 89,8 89,8 3,8 41,0 0
24-h 86,6 86,6 16,3 0 Strefa lubelska
2. Biała Podlaska ul. Orzechowa LbBialaPOrzechowa 24-h 100 14,5 3,9* 8,1 0
3. Chełm ul. Jagiellońska 64 LbChelmJagWIOS 24-h 100 14,5 3,9* 10,3 0
4. Zamość, ul. Hrubieszowska 69A
LbZamoscHrubieszowsk 1-h 83,3 83,3 3,51) 23,7 0
LbZamoscHrubieszowsk2 StanRazem** 24-h 98,1 98,1 3,3 11,8 0
5. Jarczew LbJarczew 24-h 98,4 98,3 2,1 10,5 0
6. Biały Słup (teren RPN) LbBialySlupRPN_Auto
1-h 73,4 73,4 3,11) 19,6 0 24-h 72,2 72,2 - 9,9 0
* - wartość niepewna wyznaczona na podstawie wyników pomiarów okresowych, RPN - Roztoczański Park Narodowy, 1) - wartość niepewna z powodu niższej od wymaganej kompletności serii pomiarowej, ** - seria składana ze stanowisk: automatycznego i manualnego.
Wykres 8. Maksymalne 24-godzinne stężenia dwutlenku siarki na stacjach monitoringowych w województwie
lubelskim w 2013 r.(źródło: WIOŚ, RPN, IMGW)
16
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Wykres 9. Średnie roczne stężenia dwutlenku siarki na wybranych stanowiskach pomiarowych w latach 2004- 2013 w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ, PIS)
Najwyższe średnie roczne stężenie dwutlenku azotu odnotowano w Aglomeracji Lubelskiej i wynosiło 19,6 µg/m3 (49% poziomu dopuszczalnego), następnie w Puławach
18,8 µg/m3 (47,0% poziomu dopuszczalnego) i Białej Podlaskiej 17,1 µg/m3 (42,8% poziomu dopuszczalnego) - wykres 10, tabela 5.
Najwyższe stężenia jednogodzinne wystąpiły również na obszarach najbardziej
zurbanizowanych, tj. w Zamościu przy ul. Hrubieszowskiej – 158,6 μg/m3 (79,3% dopuszczalnego), Lublinie przy ul. Obywatelskiej – 142,5 μg/m3 (71,2% dopuszczalnego), w Puławach przy ul. Lubelskiej - 126,2 μg/m3 (63,1% dopuszczalnego) – tabela 5. Na wszystkich stanowiskach dotrzymane były obowiązujące standardy określone dla roku
kalendarzowego, jak również dla jednej godziny, także w ostatnich 10 latach stężenia dwutlenku azotu nie przekraczały obowiązujących norm – wykres 11.
Tabela 5. Dwutlenek azotu – zestawienie danych za 2013 r. - ochrona zdrowia
Lp. Lokalizacja stacji Kod krajowy stacji
Okre
s u
śre
dnia
nia
wynik
ów
pom
iaró
w
Kom
ple
tność
serii
pom
iaro
wej
[%]
Pro
cent w
ażnych
dany
ch w
sto
sunk
u do
ro
ku [
%]
Stę
żenie
max.
[µg/m
3 ]
Stę
żenie
śre
dnie
ro
czne [µ
g/m
3 ]
% s
tężenia
dopu
szcz
alne
go (D
a)
Aglomeracja Lubelska
1. Lublin ul. Obywatelska 13 LbLublinWIOS 1-h 92,2 92,2 142,5 19,6 49,0
Strefa lubelska
2. Puławy ul. Lubelska LbPulawyLubelska 1-h 91,5 91,5 126,2 18,8 47,0
3. Biała Podlaska ul. Orzechowa LbBialaPOrzechowa 24-h 100 14,5 34,0 17,1* 42,8
4. Chełm, ul. Jagiellońska 64 LbChelmJagWIOS 24-h 100 14,5 28,7 15,1* 37,8
5. Zamość, ul. Hrubieszowska 69A LbZamoscHrubieszowsk 1-h 92,1 92,1 158,6 14,3 35,8
6. Jarczew LbJarczew 24-h 99,5 99,5 49,6 9 22,5
7. Biały Słup (teren RPN) LbBialySlupRPN_Auto 1-h 70,5 70,5 78,3 12,31) 30,8
* - wartość niepewna wyznaczona na podstawie wyników pomiarów okresowych, RPN - Roztoczański Park Narodowy, 1) - wartość niepewna z powodu niższej od wymaganej kompletności serii pomiarowej.
17
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Wykres 10. Stężenia średnie roczne dwutlenku azotu na stacjach monitoringowych w województwie lubelskim w 2013 r. (źródło: WIOŚ, RPN, IMGW)
Wykres 11. Średnie roczne stężenia dwutlenku azotu na wybranych stanowiskach pomiarowych w latach 2004-2013 w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ, RPN, PIS)
Odnotowano niski poziom zanieczyszczenia powietrza benzenem (tabela 6, wykres 12). Stężenia średnie roczne na czterech stacjach w województwie były porównywalne i
wynosiły od 1,6 µg/m3 w Lublinie (32% poziomu dopuszczalnego), do 1,9 µg/m3 w Zamościu
i Kraśniku (38% poziomu dopuszczalnego).
Tabela 6. Benzen – zestawienie danych za 2013 r. - ochrona zdrowia
Lp. Lokalizacja stanowiska Kod krajowy stacji
Okres uśredniania wyników pomiarów
Kompletność serii pomiarowej
Procent ważnych danych w stosunku do roku [%]
Stężenie średnie roczne [µg/m
3]
% stężenia dopuszczalnego
Aglomeracja Lubelska
1. Lublin ul. Obywatelska 13 LbLublinWIOS 1-h 91,7 91,7 1,6 32,0
Strefa lubelska
2. Biała Podlaska ul. Orzechowa LbBialaPOrzechowa 24-h 100 15,3 1,7* 34,0
3. Zamość ul. Hrubieszowska 69 LbZamoscHrubieszowsk 24-h 100 15,3 1,9* 38,0
4. Kraśnik ul. Koszarowa 10A LbKrasnikKoszarowa 24-h 100 15,3 1,9* 38,0
* wartość niepewna wyznaczona na podstawie wyników pomiarów okresowych
18
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Wykres 12. Stężenia średnie benzenu na stacjach pomiarowych województwa lubelskiego w 2013 r. (źródło:
WIOŚ)
W 2013 r. maksymalna średnia 8-godzinna tlenku węgla wynosiła 3675 µg/m3, tj. 36,8% poziomu dopuszczalnego, i była o około 20% niższa niż w latach 2010 – 2012 (tabela 7, wykres 13). Parametry statystyczne wyznaczone dla serii pomiarowej na stacji zlokalizowanej w Lublinie przy ul. Obywatelskiej 13 zawiera tabela 7. Stężenia średnie roczne w latach 2009 -2013 wskazują na utrzymywanie się tego
zanieczyszczenia na podobnym poziomie (wykres 14).
Tabela 7. Tlenek węgla – zestawienie danych za 2013 r.
Lp. Lokalizacja stanowiska pomiarowego
Okre
s u
śre
dnia
nia
wynik
ów
Kom
ple
tność serii
pom
iaro
wej
[%
]
Stę
żenie
śre
dnie
roczne [µ
g/m
3 ]
Licz
ba d
ni
z pr
zekr
ocze
niam
i po
ziom
u do
pusz
czal
nego
Stężenie maksymalne 8–h średnia krocząca
% p
ozio
mu
dopu
szcz
alne
go
wartość
[g/m3] data wystąpienia
1. Lublin ul. Obywatelska 13 (kod krajowy stacji: LbLublinWIOS)
1-h 94,9 530,0 0 3675 31.12.2013 r. 36,8
Wykres 13. Maksymalne średnie ośmiogodzinne
tlenku węgla na stacji monitoringowej w Lublinie w latach 2006-2013 (źródło: WIOŚ)
0
100
200
300
400
500
600
700
2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r.
[µg/m3]
Wykres 14. Stężenie średnie roczne tlenku węgla
w Aglomeracji Lubelskiej w latach 2009-2013 (źródło: WIOŚ)
W 2013 r. nadal utrzymywał się wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem
zawieszonym PM10. Stwierdzono przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu PM10
określonego dla stężeń 24-godzinnych w strefie lubelskiej oraz Aglomeracji Lubelskiej.
19
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
W strefie lubelskiej na stanowisku w Puławach liczba dni o stężeniach wyższych od 50 µg/m3
wynosiła 61, Zamościu: 45, Kraśniku: 41. W Aglomeracji Lubelskiej na stanowisku przy ul. Śliwińskiego liczba takich dni wynosiła: 40 (wykres 15, tabela 8). Z powodu przekroczenia dopuszczalnej liczby dni o stężeniach dobowych powyżej 50 µg/m3 obie strefy zostały
zaliczone do klasy C.
Przekroczenia dopuszczalnych stężeń dobowych występowały w sezonie chłodnym,
nie występowały w okresie od maja do września. Istotną przyczyną przekroczeń stężeń 24–godzinnych była emisja pyłu ze spalania paliw na cele grzewcze oraz emisja z transportu, przy występujących niekorzystnych warunkach meteorologicznych (niska
temperatura, mała prędkość wiatru). Liczbę przekroczeń pyłu PM10 na tle miesięcznych
zmian temperatur oraz przebieg dobowych stężeń pyłu PM10 w Puławach, Zamościu,
Kraśniku i Lublinie w 2013 r. przedstawiają wykresy 15 i 18.
Stężenia średnie roczne pyłu PM10 na wszystkich stanowiskach dotrzymywały
obowiązujących norm i wynosiły od 27,6 μg/m3 do 33,6 μg/m3 (tabela 8, wykres 16). W latach 2004-2013 wykazywały niewielką zmienność (wykres 17).
Ze względu na ponadnormatywne zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 zostały
opracowane i przyjęte uchwałami Sejmiku Województwa Lubelskiego w dniu 25 listopada 2013 r. dokumenty.: „Program ochrony powietrza dla strefy – Aglomeracja Lubelska” oraz
„Program ochrony powietrza dla strefy lubelskiej”. W dokumentach tych ustalono sposób
prowadzenia działań naprawczych mających na celu obniżenie stężeń pyłu PM10
przynajmniej do poziomów dopuszczalnych.
Tabela 8. Pył zawieszony PM10– zestawienie danych za 2013 r. – ochrona zdrowia
Lp. Lokalizacja stanowiska
pomiarowego (wskaźnik)
Kod krajowy stacji
Okre
s u
śre
dnia
nia
wynik
ów
pom
iaró
w
Kom
ple
tność
serii
pom
iaro
wej
[%]
Stę
żenie
max.
[µg/m
3 ]
Stę
żenie
śre
dnie
roczne
[µg/m
3 ]
Perc
enty
l S
90, 4[µ
g/m
3 ]
Lic
zba p
rzekro
czeń
dopuszczaln
ego s
tężenia
24h
w ro
ku
kale
ndar
zow
ym
Aglomeracja Lubelska
1. Lublin ul. Obywatelska 13 LbLublinWIOS
1-h 89,9 393,8 29,6 - - 24-h 87,7 108,1 - 53,5 35
2. Lublin ul. Śliwińskiego 5 LbLublin_Sliwins_5 24-h 99,7 94 29,3 53,0 40
Strefa lubelska
3. Biała Podlaska ul. Orzechowa LbBialaPOrzechowa 24-h 98,1 90 27,6 46,0 22
4. Radzyń Podlaski ul. Sitkowskiego 1B LbRadzyPSitkowskiego 24-h 97 94 27,8 46,0 23
5. Kraśnik ul. Koszarowa 10A LbKrasnikKoszarowa 24-h 97,8 103 30,3 55,6 41
6. Puławy ul. Skowieszyńska 51 LbPulawySkowieszynska 24-h 94,8 116 33,6 60,0 61
7. Chełm ul. Jagiellońska 64 LbChelmJagWIOS 24-h 98,4 104 29,3 48,6 33
8. Zamość ul. Hrubieszowska 69 LbZamoscHrubieszowsk 24-h 99,7 103 31,2 57,2 45
20
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Wykres 15. Liczba przekroczeń 24-godzinnych stężeń pyłu PM10 na tle warunków termicznych w 2013 r. (źródło: WIOŚ)
0 10 20 30 40 50 60 70
Biała Podl. ul. Orzechowa
Radzyń Podl. ul. Sitkowskiego
Chełm ul.Jagiellońska
Lublin ul. ObywatelskaLublin ul. Śliwińskiego
Kraśnik ul. Koszarowa
Zamość ul. Hrubieszowska
Puławy ul. Skowieszyńska
liczba przekroczeń D24
stężenie średnie roczne w µ/m3 Da = 40 µg/m3 , D24 = 50 µg/m3
Wykres 16. Stężenia pyłu PM10 na stacjach monitoringowych w województwie lubelskim w 2013 r. (źródło:
WIOŚ)
Wykres 17. Średnie roczne stężenia pyłu PM10 na wybranych stanowiskach pomiarowych w latach 2004 - 2013 w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ, PIS).
21
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Wykres 18. Przebieg 24- godzinnych stężeń pyłu PM10 na tle zmian temperatury w 2013 r. (źródło: WIOŚ)
W Aglomeracji Lubelskiej i miastach grodzkich równolegle z pomiarami pyłu PM10,
realizowano pomiary pyłu PM2,5. Nie stwierdzono przekroczeń poziomu dopuszczalnego na
żadnym stanowisku. Stężenia średnie roczne pyłu PM2,5 w 2013 r. na wszystkich czterech stanowiskach pomiarowych były na zbliżonym poziomie i wynosiły od 20,4 do 22,4 µg/m3, tj. do 89,6% poziomu dopuszczalnego - tabela 9. W latach 2010-2013 zauważalny był niewielki spadek stężeń tego zanieczyszczenia (wykres 19).
22
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Stanowisko pyłu PM2,5 w Lublinie przy ul. Śliwińskiego funkcjonuje również dla potrzeb
wyznaczenia, a następnie monitorowania wskaźnika średniego narażenia. Obowiązek ten
dotyczy obszarów tła miejskiego w aglomeracjach i miastach powyżej 100 tys. mieszkańców. Na podstawie uzyskanych wyników pomiarów Główny Inspektor Ochrony Środowiska
wyznacza wskaźniki dla aglomeracji i ww. miast, a także krajowy wskaźnik średniego
narażenia (WŚN). Wynosi on dla Aglomeracji Lubelskiej za 2012 r. 23,6 µg/m3. WŚN dla kraju za 2012 r. wynosił 26,1 µg/m3 i znacznie przewyższał standard, jakim jest pułap
stężenia ekspozycji, określony na poziomie 20 µg/m3. Termin osiągnięcia pułapu to 2015 r.
Zatem niezbędne jest podejmowanie działań ukierunkowanych na zmniejszenie emisji pyłu
do wartości umożliwiającej w 2015 r. osiągnięcie standardu.
Tabela 9. Pył zawieszony PM2,5 – zestawienie danych za 2013 r. – ochrona zdrowia
Lp. Lokalizacja stacji Kod krajowy stacji
Okre
s u
śre
dnia
nia
w
ynik
ów
pom
iaró
w
Kom
ple
tność
serii
pom
iaro
wej
[%]
Pro
cent w
ażnych
dany
ch w
sto
sunk
u do
ro
ku [
%]
Stę
żenie
śre
dnie
roczne [µ
g/m
3 ]
Stę
żenie
max.
24
-h
[μg/m
3 ]
% s
tężenia
dopu
szcz
alne
go
% s
tężenia
do
pusz
czal
nego
pow
iększonego o
mar
gine
s to
lera
ncji
Aglomeracja Lubelska
1. Lublin ul. Śliwińskiego 5 LbLublin_Sliwins_5 24-h 96,7 96,7 21,4 76 85,6 82,3
Strefa lubelska
2. Biała Podlaska ul. Orzechowa LbBialaPOrzechowa 24-h 99,2 99,2 20,4 70 81,6 78,5
3. Chełm ul. Jagiellońska 64 LbChelmJagWIOS 24-h 95,6 95,6 21,3 96 85,2 81,9
4. Zamość ul. Hrubieszowska 69 LbZamoscHrubieszowsk 24-h 99,7 99,7 22,4 74 89,6 86,2
Wykres 19. Stężenia średnie roczne pyłu PM2,5 na stacjach monitoringowych w woj. lubelskim w latach 2010-2013 r. (źródło: WIOŚ)
Pomiary obu frakcji pyłu prowadzone równolegle metodą grawimetryczną w 2013 r.
wykazały, że zawartość pyłu PM2,5 w pyle PM10 wynosi około 73%, wyższe zawartości
rejestrowano w miesiącach chłodnych. Przebieg 24-godzinnych stężeń pyłu obu frakcji na
poszczególnych stacjach województwa przedstawia wykres 20.
23
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Wykres 20. Przebieg 24-godzinnych stężeń pyłu PM10 i PM2,5 na stacjach monitorowanych w woj. lubelskim w 2013 r. (źródło: WIOŚ)
Pomiary metali oznaczanych w pyle zawieszonym PM10 w 2013 r. prowadzono na
dwóch stanowiskach w województwie: w Lublinie przy ul. Śliwińskiego oraz w Zamościu przy ul. Hrubieszowskiej. Stężenia średnie roczne charakteryzowały się niskimi wartościami (tabela 10).
24
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Tabela 10. Metale – zestawienie danych za 2013 r. – ochrona zdrowia
Lp. Wyszczególnienie
Okres uśredniania
wyników pomiarów
Kompletność serii pomiarowej Stężenie max
Stężenie średnie roczne
poziom dopuszczalny
/ docelowy
% poziomu dopuszczalnego
/ docelowego
Aglomeracja Lubelska - LbLublin_Sliwins_5 1. ołów [µg/m
3] 24-h 99,7 0,0273 0,0119 0,5 2,4 2. arsen [ng/m3] 24-h 99,7 1,1 0,55 6 9,2 3. kadm [ng/m3] 24-h 99,7 1,1 0,43 5 8,6 4. nikiel [ng/m3] 24-h 99,7 1,3 0,80 20 4,0
Strefa lubelska – LbZamoscHrubieszowsk 1. ołów [µg/m
3] 24-h 99,7 0,0354 0,0133 0,5 2,7 2. arsen [ng/m3] 24-h 99,7 1,2 0,67 6 11,2 3. kadm [ng/m3] 24-h 99,7 1,7 0,54 5 10,8 4. nikiel [ng/m3] 24-h 99,7 4,2 1,43 20 7,15
Stężenia benzo/a/pirenu jako wskaźnika WWA, oznaczane w pyle PM10, nie
przekraczały poziomu docelowego. Wszystkie wartości średnie roczne oznaczane na pięciu
stanowiskach wynosiły 1 ng/m3 (tabela 11). Na stacji w Lublinie przy ul. Obywatelskiej wykonywane były oprócz benzo/a/pirenu również
pomiary stężeń innych WWA w pyle PM10 tj.: benzo/a/antracenu, benzo/b/fluorantenu,
benzo(j)fluorantenu, benzo(k)fluorantenu, indeno(1,2,3-cd)piren i dibenzo(a,h)antracenu. Dla ww. substancji nie są określone standardy. Na wykresie 21 przedstawiono stężenia
średnie roczne dla lat 2010 - 2013.
Tabela 11. Benzo(ά)piren – zestawienie danych za 2013 r. – ochrona zdrowia
Lp. Lokalizacja stanowiska Kod krajowy stacji Okres
uśredniania wyników
Kompletność serii pomiarowej [%]
Stężenie średnie roczne [ng/m3]
Aglomeracja Lubelska
1. Lublin, ul. Śliwińskiego 5 LbLublin_Sliwins_5 24-h 99,7 1 Strefa lubelska
2. Biała Podlaska, ul. Orzechowa LbBialaPOrzechowa 24-h 98,1 1 3. Chełm, ul. Jagiellońska 64 LbChelmJagWIOS 24-h 98,4 1 4. Kraśnik, ul. Koszarowa 10A LbKrasnikKoszarowa 24-h 97,8 1 5. Zamość, ul. Hrubieszowska 69 LbZamoscHrubieszowsk 24-h 99,7 1
Wykres 21. WWA w pyle PM10 monitorowane w Aglomeracji Lubelskiej w latach 2010-2013 (źródło: WIOŚ)
25
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Wyniki badań stężeń ozonu wykazały, że liczba dni z przekroczeniem poziomu
docelowego w roku kalendarzowym uśredniona w ciągu trzech ostatnich lat, na poszczególnych stanowiskach wynosiła maksymalnie 13,3, była więc niższa od liczby
dozwolonej wynoszącej 25. Wyniki modelowania stężeń ozonu wykonane na poziomie
krajowym wykazały, że na przeważającym obszarze województwa lubelskiego liczba dni z
przekroczeniami 120 μg/m3 wynosiła do 25 (mapa 7).
Mapa 7. Liczba dni z przekroczeniami wartości docelowej w województwie lubelskim obliczona modelem GEM-AQ dla 2013 r. (źródło: GIOŚ)
Na obszarze całego województwa wystąpiło przekroczenie drugiego kryterium dla
ozonu, jakim jest poziom celu długoterminowego. Wyniki modelowania potwierdziły
występowanie dni ze stężeniami wyższymi od 120 μg/m3 w obu strefach (mapa 7). Kryterium celu długoterminowego dla ozonu, z terminem osiągnięcia w 2020 r., nie dopuszcza żadnego
przekroczenia wartości 120 µg/m3 w roku kalendarzowym, dlatego obie strefy zostały
zaliczone do klasy D2. Trzyletnia średnia arytmetyczna z liczby dni ze stężeniami 8-godz. ozonu wyższymi od 120 μg/m3 w latach 2004-2013 w województwie lubelskim prezentowana
jest na wykresie 22.
26
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Wykres 22. Średnia arytmetyczna z liczby dni ze stężeniami 8-godz. ozonu wyższymi od 120 μg/m3 w latach
2004-2013 w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ, IMGW, RPN).
Stężenia substancji podlegających ocenie ze względu na ochronę roślin, tj.: SO2, NOx i O3 nie przekraczały poziomów dopuszczalnych i docelowych. Stężenia średnie roczne
dwutlenku siarki na stacjach wynosiły do 3,1 µg/m3 tj. 15,5% poziomu dopuszczalnego, stężenie średnie dla pory zimowej wynosiło do 3,5 µg/m3, tj. 17,5% poziomu dopuszczalnego dla tego okresu.
Podstawą oceny i klasyfikacji w zakresie tlenków azotu były wyniki pomiarów
automatycznych prowadzonych w Białym Słupie na terenie Roztoczańskiego Parku
Narodowego. Stężenie średnie roczne NOx wynosiło 16,6 µg/m3, tj. 55,3% poziomu dopuszczalnego. W sąsiednich województwach: świętokrzyskim i podlaskim stężenie średnie
roczne wynosiło odpowiednio 15,7 µg/m3 i 3,6 µg/m3, co stanowi 52,3% i 12% poziomu dopuszczalnego.
Dla terenów pozamiejskich określony został poziom docelowy i poziom celu
długoterminowego dla ozonu wyrażony parametrem AOT40. Średnia wartość parametru
AOT40 wyznaczonego z lat 2009-2013 na podstawie serii pomiarowych z Jarczewa wynosiła
10 588 μg/m3h, z Białego Słupa - 8139 μg/m3h, z Wilczopola z lat 2011-2013 – 9609 μg/m3h (wykres 23). Wartości te nie przekraczają poziomu docelowego, natomiast przekraczają
poziom celu długoterminowego. Uzyskane wyniki pomiarów potwierdzają wyniki obliczeń modelowych, zgodnie z
którymi wartość AOT40 na przeważającym obszarze województwa waha się od 10000 do
18000 μg/m3h (mapa 8). Ze względu na dotrzymanie poziomu docelowego, strefę lubelską
zaliczono do klasy A, natomiast na niedotrzymanie poziomu celu długoterminowego do
klasy D2. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w
sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031), poziomy docelowe powinny być osiągnięte w 2010 r., poziomy celów długoterminowych do 2020 r.
Wykres 23. Średnia wartość parametru AOT40 w województwie lubelskim na stanowisku w Jarczewie i Białym
Słupie z lat 2009-2013, na stanowisku w Wilczopolu z 2009 r. i z lat 2011-2013 (źródło: WIOŚ, IMGW, RPN)
27
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Mapa 8. AOT40 w woj. lubelskim obliczony modelem GEM-AQ dla 2013 r. (źródło: GIOŚ)
Fot. Ryszard Dziaduszek
28
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Reakcje
W ciągu ostatnich kilkunastu lat obserwuje się w woj. lubelskim stałe zmniejszanie się emisji zanieczyszczeń do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych. Spadek emisji SO2 i pyłu w 2013 roku, w odniesieniu do 2000 r. stanowił odpowiednio o 54,3% i 74,4%. W nieco
mniejszym stopniu zmniejszyła się emisja tlenków azotu o 27,7%. Emisja dwutlenku węgla
utrzymywała się na zbliżonym poziomie, odnotowywano zarówno spadki, jak i wzrosty jej
wielkości. Według danych GUS, w 2013 r. emisja do powietrza wszystkich podstawowych zanieczyszczeń uległa zmniejszeniu w porównaniu z rokiem poprzednim (wykres 24).
Wykres 24. Zmiany w emisji do powietrza dwutlenku siarki, tlenków azotu, dwutlenku węgla i pyłu z zakładów
szczególnie uciążliwych na tle zmian PKB w województwie lubelskim w latach 2000-2013, w odniesieniu do 2000r. (źródło: GUS).
Zmniejszenie ilości wprowadzanych do powietrza zanieczyszczeń ze źródeł
punktowych (zakłady przemysłowe) to wynik konsekwentnie realizowanych inwestycji
proekologicznych. Nakłady inwestycyjne na ochronę powietrza i klimatu w województwie, wg
danych GUS w 2012 r., wyniosły 182 131,6 tys. zł i od kilku lat sukcesywnie rosną (wykres 25).
Wykres 25. Nakłady inwestycyjne na ochronę powietrza i klimatu w woj. lubelskim w latach 2000-2012 (źródło: GUS).
Zaostrzanie się przepisów prawa zmierzających do powstrzymania szybko postępującej degradacji środowiska naturalnego zmusza podmioty do konkretnych działań. Tworzenie "zielonego" wizerunku firmy i stosowanie ekologicznych rozwiązań stało się w ostatnich latach bardzo popularne. Wprowadzane są nowe rozwiązania techniczne
dotyczące zarówno zmiany technologii produkcji, jak i instalacji wysoko skutecznych urządzeń do redukcji pyłów i gazów. Stopień redukcji zanieczyszczeń w województwie
lubelskim na tle danych krajowych jest zadawalający. Ilość zanieczyszczeń zatrzymanych lub zneutralizowanych w urządzeniach do redukcji według danych GUS, w 2013 r. wynosił:
pyłów – 99,4% (Polska – 99,8%), gazów – 87,6% (Polska 59,1%).
29
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Przykłady działań proekologicznych w zakładach woj. lubelskiego w 2013 r. (wg danych Wydziału i Działów Inspekcji WIOŚ):
1. „CEMEX” Polska Spółka z o.o. w Warszawie
- Zakład Cementownia w Chełmie Zrealizowano projekty mające na celu zwiększenie poziomu wykorzystania paliw
alternatywnych: Budowa pierwszej na świecie suszarni paliw alternatywnych Celem tej inwestycji było umożliwienie spalania paliw alternatywnych słabszej jakości – o dużej wilgotności, które dotychczas mogły być spalane w ograniczonych ilościach ze względu na niską wartość opałową. Ponadto dzięki eliminacji nawet do 8% wody zawartej w paliwach redukcji uległo jednostkowe zużycie ciepła w procesie produkcji klinkieru, co wynika z uniknięcia odparowywania wody w wysokich temperaturach. W cementowni ciepło jest darmowe, gdyż piec klinkierowy produkuje duże ilości tzw. ciepła odpadowego, które do tej pory nie było zagospodarowywane. Jego wykorzystanie w procesach przygotowania i uszlachetniania paliwa prowadzi do optymalizacji gospodarowania ciepłem w zakładzie. W związku z częstymi skargami mieszkańców na nieprzyjemny zapach powstający w trakcie suszenia paliw alternatywnych, zainstalowano rurociąg, którym gazy po procesie suszenia są zawracane do gorącej części chłodnika, a następnie zaciąganie do pieca klinkierowego. Dzięki takiemu rozwiązaniu całkowitemu wypaleniu ulegają związki złowonne, co eliminuje problem odorów. Instalacja dozowania tlenu do pieca Tlen dostarczany przez firmę zewnętrzną w postaci ciekłej transportowany jest pod ciśnieniem (w postaci gazowej) do panelu sterowania, a następnie dozowany do wnętrza pieca. Celem dozowania tlenu jest poprawa warunków spalania wewnątrz pieca obrotowego. Takie rozwiązanie w znaczny sposób zwiększyło ilość dozowanych paliw alternatywnych, redukując zużycie paliw konwencjonalnych, np. węgla oraz poprawiło jakość wypalanego klinkieru.
2. Elektrociepłownia Lublin Wrotków
W latach 2012-2013 na terenie Elektrociepłowni Lublin Wrotków zrealizowane zostało przedsięwzięcie pn. „Modernizacja urządzeń odpylających kotłów WP-70” . W ramach modernizacji elektrofiltry zainstalowane za kotłami WP-70 nr 1 i nr 2 zostały zastąpione nowymi filtrami workowymi. Pomiary skuteczności odpylania wykonane po zainstalowaniu filtrów wykazały wartości stężeń zapylenia spalin wylotowych znacznie niższe od wielkości gwarantowanej 20 mg/Nm3. 3. Krajowa Spółka Cukrowa S.A. w Toruniu
- Oddział „Cukrownia Werbkowice w Werbkowicach” Wykonano szereg inwestycji mających na celu zmniejszenie zużycia energii cieplnej, a
tym samym ograniczenie spalania paliw. Były to: modernizacja stacji wyparnej, która spowodowała zmniejszenie zużycia energii cieplnej w
procesie produkcyjnym, inwestycje w zakresie dalszego wykorzystania ciepła odpadowego zawartego
w kondensatach do ogrzewania „starych silosów cukru” i z nadwyżki wód amoniakalnych dla celów grzewczych silosu cukru,
rozbudowa i modernizacja stacji gotowania cukrzycy - skrócenie czasu trwania kampanii.
4. SUDZUCKER Polska S.A. Wrocław - Zakład Produkcyjny „Cukrownia Strzyżów” w Strzyżowie
Przed kampanią cukrowniczą 2013 przeprowadzono prace modernizacyjne instalacji energetycznego spalania węgla i biomasy w kierunku współspalania biogazu otrzymywanego
w wyniku oczyszczania ścieków przemysłowych metodą fermentacji beztlenowej w
30
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
zakładowej oczyszczalni ścieków. W ramach tej inwestycji wykonano ujęcie i przesył
biogazu ze zbiornika fermentacji beztlenowej do kotłowni technologicznej, wykonano
instalację w kotłowni umożliwiającą współspalanie biogazu w kotle. Wykorzystanie energii ze
spalania biogazu w czasie kampanii 2013 r. zmniejszyło dobowe zużycie węgla o ok. 3 Mg przy dotychczasowym średnim dobowym zużyciu wynoszącym ok. 100 Mg. Szacuje się, że
w wyniku tej inwestycji ilość zużywanego węgla o kaloryczności 23 500 kJ/kg, w kampanii cukrowniczej zmniejszy się o ok. 195 Mg.
5. Zakład Usług Komunalnych Spółka z o.o. w Parczewie Zakład rozpoczął w 2013 r. proces inwestycyjny pod nazwą ,,Modernizacja instalacji
odpylania na terenie kotłowni Rejonowej w Parczewie” mającej na celu spełnienie norm
korzystania ze środowiska po roku 2016. Zadanie jest w końcowej fazie realizacji a jego
zakończenie jest planowane na rozpoczęcie sezonu grzewczego 2014/2015. Zgodnie z ,,Harmonogramem realizacji inwestycji” wykonano modernizację instalacji odpylania kotłów: w 2013 r. nr 1 (WR 2,5) wraz z przygotowaniem obsługi do korzystania z nowego systemu odpylania i nr 2 (WR-5I) oraz w 2014 r. kotła nr 3 (WR 5II). Istniejące urządzenia odpylające
zostały zastąpione filtrobicyklonem (składającym się z baterii bicyklonów o zwiększonej
skuteczności, filtra workowego poziomego wyposażonego w zespoły filtracyjne posiadające kosz ze stali kwasoodpornej, worka z włókniny szklanej oraz komory oczyszczonego powietrza wykonanej ze stali kwasoodpornej).
Na rzecz poprawy jakości powietrza, poza działaniami w sektorze przemysłowym
sukcesywnie prowadzone były przedsięwzięcia w kierunku ograniczenia tzw. „niskiej emisji”,
które obejmowały:
likwidację lokalnych źródeł ciepła, tj.: indywidualnych kotłowni lub palenisk węglowych,
kotłowni zasilających kilka budynków oraz kotłowni osiedlowych i podłączenie obiektów
do miejskiej sieci ciepłowniczej, modernizację, przebudowę i rozbudowę sieci cieplnej w celu podłączenia istniejących
obiektów do centralnego źródła ciepła (wykres 26) i gazowej (wykres 27), termomodernizację budynków użyteczności publicznej, mieszkalnictwa zbiorowego, jak
i indywidualnych, zastosowanie kolektorów słonecznych i innych rozproszonych OZE celem obniżenia
emisji z lokalnych źródeł ciepła.
Wykres 26. Długość sieci cieplnej przesyłowej w woj. lubelskim w 2000r., 2005r., 2010r., 2012r. (źródło: US
w Lublinie)
31
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Wykres 27. Długość czynnej sieci gazowej w woj. lubelskim w 2000r., 2005r., 2010r., 2012r. (źródło: US
w Lublinie)
Postępujący wzrost zapotrzebowania na energię niesie ze sobą wyzwania dla
energetyki w kierunku rozwoju technologii pozwalających na sprawne i zgodne z wymogami
środowiska naturalnego wytwarzanie energii elektrycznej. Potencjalnie duże możliwości
tkwią w wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii. Województwo lubelskie, pomimo braku doświadczenia w produkcji energii
odnawialnej (udział OZE w produkcji energii w woj. lubelskim w 2012 r. wynosił 1,5%), ma
znaczny potencjał naturalny energii z tych źródeł, który stwarza dogodne warunki do rozwoju
energetyki słonecznej i wodnej, elektroenergetyki geotermalnej oraz lokalizacji siłowni
wiatrowych. Rolniczy charakter regionu daje szanse rozwoju upraw energetycznych oraz produkcji energii z odpadów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, takich jak biogaz
i biopaliwa. Do uprzywilejowanych dla rozwoju energetyki słonecznej obszarów zaliczamy
tereny powiatu lubelskiego, parczewskiego i biłgorajskiego. Teren powiatu chełmskiego ma największe sumy rocznego promieniowania słonecznego w kraju - zasoby roczne przekraczają 950kWh/m2. Podstawą do rozwoju energetyki wodnej są liczne w regionie budowle piętrzące na Bystrzycy w Prawiednikach (Gmina Głusk), na Kostrzewce w Iżycach
(Gmina Strzyżewice), na rzece Uherka w powiecie chełmskim oraz na rzekach Wieprz
i Piwonia. Energetyka wiatrowa, z kolei, może być lokalizowana w okolicach Bełżyc
w powiecie lubelskim oraz na wybranych terenach powiatów parczewskiego, radzyńskiego
i biłgorajskiego. Do obszarów perspektywicznych dla rozwoju energetyki geotermalnej
zalicza się, m.in. gminy: Bełżyce, Jastków, Garbów, Konopnica oraz Niedrzwica Duża,
należące do powiatu lubelskiego. Ponadto zasoby wód geotermalnych stwierdzono
w powiecie lubartowskim, znajdującym się w obrębie tzw. rowu lubelskiego bogatego w te
wody. Najbardziej perspektywiczną na Lubelszczyźnie wydaje się być produkcja energii
z biomasy. Powiat zamojski znany jest z produkcji roślin wykorzystywanych jako
alternatywne źródła energii. Główne plantacje wierzby energetycznej znajdują się w gminach
Sułów, Nielisz, Zamość i Adamów. W powiecie hrubieszowskim w celu odzyskiwania energii
wykorzystuje się duże ilości rocznej produkcji słomy. Dwa zakłady zlokalizowane
w Hrubieszowie oraz w Mirczu, będące własnością firmy INVEST-MOT Sp. z o.o. z siedzibą
w Warszawie, są w stanie przetworzyć na brykiet 16000 ton słomy rocznie. Pomimo dużego
potencjału i korzyści wynikających z rozwoju sektora energii odnawialnej, jego wykorzystanie
do wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych w województwie wymaga znacznego
wsparcia. Należy prowadzić badania naukowe i wdrażać nowe rozwiązania technologiczne,
a nade wszystko prowadzić działania przyciągające do regionu przedsiębiorców, gotowych
zainwestować w nowoczesne technologie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych oraz
w budowę systemu dostaw i dystrybucji energii, których infrastruktura jest niedostateczna.
32
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Działania, których realizacja ma doprowadzić do osiągnięcia jakości powietrza wymaganej
przepisami prawa zostały określone w programach ochrony powietrza (POP). Dokumenty te
zostały opracowane dla stref, w których roczna ocena jakości powietrza wykazała
ponadnormatywne poziomy zanieczyszczeń powietrza pyłem PM10. W 2013 r. na terenie województwa realizowane były Programy Ochrony Powietrza
(POP) dla: strefy lubelskiej i strefy Aglomeracja Lubelska (aktualizacja). Przeprowadzone w POP analizy w zakresie udziału poszczególnych grup źródeł emisji pyłu do powietrza w
2011 r., jednoznacznie wskazują na dominację w łącznej emisji źródeł powierzchniowych
(72,8% w strefie lubelskiej i 59,5% w Lublinie). Z tego względu działania naprawcze winny koncentrować się głównie na ograniczeniu emisji pyłu pochodzącej z sektora komunalno-bytowego. Głównymi kierunkami działań w zakresie ochrony powietrza wyznaczonymi w
POP są m.in.: wprowadzenie ograniczeń w stosowaniu paliw stałych, ograniczania niskiej emisji – eliminacja niskosprawnych urządzeń na paliwa stałe, rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczych i sieci gazowych zapewniająca
podłączenie nowych użytkowników, termomodernizacja budynków oraz wspieranie budownictwa energooszczędnego
w budownictwie mieszkaniowym oraz w obiektach użyteczności publicznej, ograniczenie emisji z transportu, ograniczenie emisji przemysłowej, edukacja ekologiczna mieszkańców.
Efektem realizacji Programów powinno być zmniejszenie do 2020 r. wielkości emisji do
powietrza pyłu PM10 na terenie strefy lubelskiej o 3,6% i Aglomeracji Lubelskiej o 20,1%. Elementem ww. programów jest Plan działań krótkoterminowych, który wprowadza 3 stopnie zagrożenia zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10:
I stopień zagrożenia o charakterze informacyjnym, dla poziomów pyłu PM10 powyżej
50 μg/m3 w odniesieniu do 24 godzin, II stopień zagrożenia o charakterze informacyjno-ostrzegawczym, dla poziomów pyłu
PM10 powyżej 200 μg/m3 w odniesieniu do 24 godzin, III stopień zagrożenia o charakterze ostrzegawczo-nakazowym. dla poziomów pyłu
PM10 powyżej 300 μg/m3 w odniesieniu do 24 godzin. Wprowadzanie stopni zagrożenia nadmiernym zanieczyszczeniem danej substancji
odbywa się we współpracy służb Wojewody Lubelskiego, Lubelskiego Wojewódzkiego
Inspektora Ochrony Środowiska i Marszałka Województwa Lubelskiego, a informacje o
zagrożeniu zamieszczane są na stronach internetowych: Wojewódzkiego Centrum
Zarządzania Kryzysowego (www.lublin.uw.gov.pl), Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie (www.lubelskie.pl) i WIOŚ w Lublinie (www.wios.lublin.pl).
W 2013 roku wystosowano 4 powiadomienia I stopnia dotyczące ryzyka wystąpienia
przekroczeń dozwolonej liczby stężeń 24 godzinnych pyłu zawieszonego PM10 powyżej 50 μg/m3 i poziomu docelowego benzo(a)pirenu w pyle PM10 – powyżej 1 ng/m3. Wykaz powiadamianych instytucji:
Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego; Zarząd Województwa Lubelskiego, Lubelski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska, Urząd Miasta Lublin (dla Aglomeracji Lubelskiej), Powiatowe Centra Zarządzania Kryzysowego (dla strefy lubelskiej).
33
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Chemizm opadów atmosferycznych Celem monitoringu chemizmu opadów atmosferycznych jest pozyskanie danych o ładunkach substancji zakwaszających, biogenów, jak również metali ciężkich
deponowanych wraz z opadem do podłoża. Monitoring ten realizowany jest na zlecenie
Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska przez Instytut Meteorologii i Gospodarki
Wodnej – PIB Oddział we Wrocławiu. W 2013 r. WIOŚ w Lublinie kontynuował badania
chemizmu opadów atmosferycznych na stacji IMGW we Włodawie, która jest jedną z 23
stacji badania chemizmu opadów atmosferycznych (stacji synoptycznych IMGW-PIB) na terenie Polski. Suma opadów zmierzona na stacji we Włodawie w 2013 r. wyniosła 667,6 mm i była
wyższa o 26,2%. w stosunku do roku 2012 r. Największe miesięczne opady wystąpiły w maju
– 127,0 mm, najmniejsze natomiast zanotowano w październiku – 8,8 mm. Na wykresie 28 przedstawiono miesięczne sumy opadów w latach 2012-2013 na stacji we Włodawie. Miesięczne (uśrednione) próbki analizowane były w zakresie wskaźników: wartość pH,
przewodność elektryczna właściwa, chlorki, siarczany, azotyny+ azotany, azot amonowy,
azot ogólny, fosfor ogólny, sód, potas, wapń, magnez, cynk, miedź, ołów, kadm, nikiel,
chrom.
Wykres 28. Miesięczne sumy opadów atmosferycznych w latach 2012-2013 na stacji we Włodawie (źródło: IMGW Włodawa) Wartości pH miesięcznych próbek uśrednionych mieściły się w zakresie 4,53-6,44. Próbki o wartości pH poniżej 5,6 stanowiły 67% (wzrost o 42% w porównaniu do roku 2012) i wskazują na dużą zawartość mocnych kwasów mineralnych. Wartości przewodności elektrycznej właściwej w badanych próbach były niskie (maksymalnie 23,8μS/cm). Zakresy stężeń zanieczyszczeń w próbkach miesięcznych opadów atmosferycznych na
stacji IMGW we Włodawie w latach 2012 – 2013 zaprezentowano w tabeli 12 i na wykresie 29. Tabela 12 . Zakresy stężeń zanieczyszczeń w próbkach miesięcznych opadów atmosferycznych na stacji we
Włodawie w latach 2012-2013
Lp. Nazwa badanego składnika
Jednostka miary
Wartości stężeń (mg/dm3)
minimalne maksymalne średnie
2012 2013 2012 2013 2012 2013
1. chlorki mg Cl-/dm3 0,1 0,15 0,98 1,53 0,6 0,65 2. siarczany mg SO4
-2/dm3 0,91 0,72 2,66 2,37 1,86 1,55 3. azotyny+ azotany mg N/dm3 0,181 0,15 0,529 0,70 0,395 0,38 4. azot amonowy mg N/dm3 0,39 0,19 1,06 1,03 0,688 0,53 5. azot ogólny mg N/dm3 0,93 0,67 1,94 1,83 1,45 1,25 6. fosfor ogólny mg P/dm3 0,008 0,006 0,071 0,058 0,03 0,022 7. sód mg Na/dm3 0,05 0,082 0,659 0,61 0,302 0,256 8. potas mg K/dm3 0,067 0,011 0,26 0,81 0,228 0,235 9. wapń mg Ca/dm3 0,467 0,168 6,11 1,18 1,4 0,648
34
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
10. magnez mg Mg/dm3 0,063 0,024 0,238 0,140 0,120 0,091 11. cynk mg Zn/dm3 0,002 0,001 0,082 0,056 0,042 0,032 12. miedź mg Cu/dm3 0,001 0,0024 0,021 0,0132 0,008 0,0060 13. ołów mg Pb/dm3 0,0005 0,0000 0,001 0,0034 0,001 0,0010 14. kadm mg Cd/dm3 0,0002 0 0,0002 0,0004 0,0002 0,0001 15. nikiel mg Ni/dm3 0,0005 0 0,001 0,0009 0,001 0,0002 16. chrom mg Cr/dm3 0,0005 0,0000 0,0005 0,0006 0,0005 0,0001 17. odczyn pH 4,71 4,53 6,44 6,85 5,54 5,495 18. przewodność el. wł. 8,0 7,6 24,4 23,8 17,86 15,36
Wykres 29. Stężenia zanieczyszczeń w uśrednionych miesięcznych próbkach opadu atmosferycznego oraz wysokość opadu na stacji we Włodawie w 2013 r. (źródło: IMGW) Depozycja roczna analizowanych substancji, wprowadzonych wraz z opadami na obszar naszego województwa w roku 2013, była niższa w stosunku do roku
poprzedniego. Wielkości wprowadzonych zanieczyszczeń malały zgodnie z szeregiem: SO4 > Nog > Ca >NNH4 > Cl > NNO2+NNo3 > Na > K > Mg > Zn > Pog > H+ > Cu > Pb > Ni > Cd > Cr. Wyniki badań monitoringowych pokazują, że zanieczyszczenia transportowane
w atmosferze i wprowadzane wraz z mokrym opadem atmosferycznym na teren województwa lubelskiego stanowią znaczące źródło zanieczyszczeń obszarowych
oddziaływujących na środowisko naturalne naszego województwa. Wśród badanych
substancji szczególnie negatywny wpływ na środowisko mają kwasotwórcze związki siarki
35
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
i azotu, związki biogenne i metale ciężkie. Opady o obniżonym odczynie („kwaśne deszcze”)
stanowią znaczne zagrożenie zarówno dla środowiska wywołując negatywne zmiany w strukturze oraz funkcjonowaniu ekosystemów lądowych i wodnych, jak również dla
infrastruktury technicznej (np. linie energetyczne). Związki biogenne wpływają na zmiany warunków troficznych gleb i wód, natomiast metale ciężkie stanowią zagrożenie dla produkcji
roślinnej. Kationy zasadowe (potas, wapń, magnez i sód) pod względem znaczenia
ekologicznego mają odmienne, pozytywne oddziaływanie na środowisko, ponieważ powodują neutralizację wód opadowych. Na wykresie 30 przedstawiono roczne ładunki jednostkowe [kg/ha] wniesione przez opady atmosferyczne w latach 2012-2013 w rejonie stacji we Włodawie.
Wykres 30. Roczne ładunki jednostkowe badanych substancji [kg/ha] wniesione przez opady atmosferyczne w latach 2012-2013 w rejonie stacji we Włodawie (źródło: IMGW)
36