POZNAVANJE ROBE

PLAVA LEPOTICA

• Jedina planeta u Sunčevom sistemu na kojoj postoji ţivot u

pravom smislu reči.

• Podaci o Zemlji govore da je to peta planeta po veličini .

Planetu Zemlju 72% čini voda:

97.2% slane vode

2.8% meke vode

Ovaj odnos je praktično od nastanka planete do danas ostao nepromenjen. Na njega čovek ne moţe da utiče

MeĎutim, kopneni deo planete je podloţan promenama. Te promene mogu biti izazvane delovanjem prirodnih činilaca - na koje vrlo malo moţemo da utičemo, ali i delovanjem čoveka

Zemljište je prirodni resurs, neumnoţiv i neproširiv

Tehnika:

skup sredstava za rad kojima se čovek služi u procesu rada.

Tehnologija:

celokupna masa znanja i veština o postupcima proizvodnje

Tehničko-tehnološki razvoj izaziva krupne promene u sferi društvenog života i delatnosti.

I sama istorija društva se može posmatrati kao duga serija tehnoloških promena:

• Otkride vatre (pre oko 350 hilj. godina)

• Izgradnja urbanih centara (pre 5 hilj. godina),

• Pojava proizvodnje hrane (pre oko 10 hilj. godina),

• Prva industrijska revolucija

Prva industrijska revolucija

• Polovinom XVIII veka, započeta u Engleskoj,

• Prelazak sa tehnike ručnog rada na mehanički odnosno mašinski rad

Ostali izumi

• 1752. god. prvi gromobran

• 1829. god. pismo za slepe

• 1837. god. prvi telegraf i posebna azbuka

• 1839. god. usavršen fotografski aparat; otkriven način za dobijanje gume iz kaučuka,

• 1840. god. zalepljena prva poštanska marka,

Druga industrijska revolucija

Nafta i električna energija – nove

pogonske sile

1859. godine prvi izvor nafte u SAD;

1879. god. prva električna svetiljka

1887. god. motor na izmeničnu struju

Ostali izumi

• 1856. god. postupak proizvodnje čelika iz sirovog gvožđa

• 1861. god. napravljen telefon• 1876. god. prvi upotrebljiv telefon• 1877. god. motor sa unutrašnjim sagorevanjem;• 1883. god. prvi motocikl;• 1885. god. privi automobili sa benzinskim

motorom• 1895. god. prugom Baltimor-Ohajo prva

električna lokomotiva.

Treda industrijska revolucija?

• Faktori stare ekonomije (zemljište, fizički rad i kapital, (Smit, Rikardo, Marks));

• Alfred Maršal je njima dodao i organizaciju;

• Piter Draker je dodao i znanje;

• Faktori nove ekonomije su znanje, ideje, kreacija, stvaralaštvo i pronicljivost, neopipljiva i nematerijalna sredstva – su neograničeni i obnovljivi resursi, šire se neprestano.

• Porast broja stanovnika rast tražnje ograničenost resursa privreda traži najkvalitetnije i najkreativnije kadrove, najmoderniju opremu, i najbolju tehnologiju.

• Produktivnost rada• U XX veku intenzivno korišdenje manuelnog rada

• U XXI veku intenzivno korišdenje intelektualnog kapitala

Međutim,

• Naučno-tehničke revolucije su dovele do narušavanja prirodne ravnoteže, do nekontrolisanog iskorišdavanja prirodnih resursa, do surove borbe za tržište, novac, mod... Pri tom ne vodedi mnogo računa o onoj globalnoj izreci da: “planetu nismo nasledili od naših predaka, ved smo je posudili od naših potomaka”.

Kraj drugog milenijuma ljudske civilizacije obeleţen

je krupnim promenama:

naučno-tehnološkim

ekonomskim

socio-kulturnim rezultatima.

• Čovečanstvo ubrzano moţe napredovati u narednom

milenijumu

• Otvoreni su krupni ekološki i socijalni problemi –

dovode u pitanje napredak i opstanak čovečanstva u

budućnosti

Ţivi svet, a time i ljudi, zavisi od izvora energije imaterije, odnosno od kapaciteta obnovljivih ineobnovljivih resursa.

Šta je zapravo resurs?

• Energija ili materija koja se izdvaja iz okruţenja da bise zadovoljile potrebe ili ţelje čoveka,

• Rezerve/zalihe izvora koje mogu biti ekonomskiupotrebljene,

Resursi (obnovljivi i neobnovljivi) uslovljavaju brzinui obim rasta stanovništva i rast kvaliteta ţivota ufunkciji njihovih kapaciteta.

Tabela: Resursi planete za ljudske aktivnosti

Tabela: Resursi planete za

ljudske aktivnostiIzvori metala Izvori energije Izvori nemetala

Tvrdi metali:

gvožđe,aluminijum,magnezi-jum,mangan,titanijum,silicijum

Fosilna goriva:

ugalj, nafta,prirodni gas,

uljni škriljci

Goriva:

sirovine za plastiku

Meki metali:

bakar, cink,olovo, kalaj,

zlato, srebro,platina, i td.

Nuklearna goriva:

uranijum,torijum,litijum,

deuterijum

Minerali za poljo. i

industrijske potrebe:

soli, fosfati,sumpor, nitrati,itd.

Toplota zemljinog

jezgra:

Geotermalna energija

Građevinski materijali:

cement, pesak,šljunak,

gips

Sunčeva energija:

Sunčevo zračenje, Energija

Vodenih tokova,vetar,

energija okeana,talasi,

biomasa, I td.

Crnica

(zemlja koja

služi za

obradu)

Godišnja doba

Prirodni resursi su izvori prirodnih sirovina i energije

na kojima se temelji razvoj svih industrijskih grana

Prirodni resursi prema vremenu trajanja dele se na:

Neobnovljive resurse (mineralni resursi, nafta, gas) i

Obnovljive resurse (zemljište i voda sa florom i fau-

nom, energetski resursi, neki nemetali za građevinsku

industriju i morske soli)

Osnovna klasifikacija prirodnihresursa!

Razvijajući se i sve više koristeći prirodna dobra čoveksvojim radom menja prirodu i utiče na prirodnu raz-menu materija

Osnovni uzrok ovih promena je čovek kao društvenobiće

Kvalitativne promene u prirodi nisu nastale zbogsamog razvoja ljudskog društva, koliko zbog eksploa-tatorske prirode bez obzira na posledice

Razvoj tehnologije – njihov transfer u nerazvijene izemlje u razvoju

PROFIT

ŠTA JE ROBA?

• Svaki predmet ili stvar kao produkt ljudskog rada koja

svojim svojstvima zadovoljava potrebe i moţe da bude

predmet robnog prometa

• Poznavanje robe ima zadatak da proučava upotrebnu

vrednost robe

• Ovo se postiţe odreĎivanjem kriterijuma kvaliteta i

metoda očuvanja upotrebne vrednosti od proizvoĎača

do krajnjeg korisnika kroz ispravnu manipulaciju,

pakovanje, skladištenje i transport

Poznavanje robe deli se na:

1. Opšti deo poznavanja robe (sistematizacijom,

kvalitetom, načinom manipulacije, ambalaţi-

ranjem, skladištenjem )

2. Posebni (specijalni) deo poznavanja robe –

koji se bavi sa konkretnom robom ili grupom

roba

Podela robe moţe se izvršiti na više načina:

• Prema ekonomskoj nameni roba se moţe podeliti na:

- proizvode za reprodukciju (sirovine, pogonska goriva i razni

gotovi proizvodi)

- proizvode za investicije (razne mašine pogonske, poljoprivredne,

transportna sredstva)

- proizvode za široku potrošnju (prehrambeni artikli, tekstilna roba,

metalna roba, pokućstvo i sl.)

• Prema domaćoj klasifikaciji roba se deli na proizvode:

- industrije, poljoprivrede i šumarstva

• Prema načinu pakovanja i transporta roba se moţe podeliti na:

-komadnu robu ( u manje ili veće jedinice pakovanja) i

-rinfuznu robu (dolazi u promet bez posebnog pakovanja)

• Prema stepenu obrade roba se moţe podeliti na:

-sirovine, poluproizvode i gotove proizvode (finalni proiz-vodi)

• Prema poreklu na: neorgansku (mineralno neorganskimaterijal), organsku (biljni i ţivotinjski svet) i nasintetičku (u laboratorijama)

• Prema kvalitetu na: pravu robu, surogate i falsifikate

Trţišna orijentacija u proizvodnji zahteva ispitivanje

kvaliteta proizvoda i standardizaciju za otklanjanje

prepreka u meĎunarodnoj razmeni proizvoda

Standardi su norme kojima su propisana pojedina svojstva

i karakteristike proizvoda, metode njiho-vog ispitivanja i

način pakovanja

Svrha:

1. Racionalna proizvodnja

2. Osiguranje kvaliteta proizvoda

STANDARDI PROIZVODNJE

Zašto se uvode standardi?

• Sistem kvaliteta – primenjuje se i utiče na sveaktivnosti koje se odnose na kvalitet proizvoda iliusluga

• Ciljevi standardizacije su:

- zaštita potrošača

- tipizacija – sreĎivanje po vrstama i klasama

- unifikacija – ujednačavanje

- uniformno uzimanje uzoraka

- tolerancija

Zadatak za 25.10.2010:

1. Pročitati strane 15-47 u udžbeniku Poznavanje robe i skeniran tekst o resursima

2. Dati svoj primer za pronalazak ili izum koji je po vašem mišljenju imao veliki uticaj na današnji način života.

3. Objasniti jedan od standarda proizvodnje izabranog proizvoda

4. Case study o originalnim, surogatima i falsifikat proizvodima - primeri

Hvala na pažnji!