9/14/2014

1

สายดน คอ สายไฟเสนท�มไวเพ�อความปลอดภยตอการใชไฟฟา โดยจะตอเขากบวตถ หรอสวนโครงภายนอกของเคร�อง ไฟฟา เพ�อใหมศกยไฟฟาเทากบพ0นดน

การตอลงดน คอการใชสายดนเปนตวนา ทาใหเกดการถายเทประจไฟฟาระหวางวตถกบพ0นดน และมผลทาใหวตถน0นมศกยไฟฟาเทากบดน

9/14/2014

2

เพ�อปองกนไมใหมผถกไฟฟาดดกรณมกระแสไฟฟาร�วจากเคร�องใชไฟฟา ปองกนเคร�องใชไฟฟาบางประเภท เชน คอมพวเตอร อปกรณอเลกทรอนกส เปนตน ไมใหชารด เสยหายงาย

การตอสายดนท�ถกตองจะตองเปนไปตามมาตรฐานท�การไฟฟานครหลวงกาหนด โดยมการตอลงดนเพยงตาแหนงเดยว ท�ตเมนสวตช เชน ใชสายทองแดงขนาดไมต�ากวา 10 ตารางมลลเมตร ตอจากข0วสายดนท�ตเมนสวตชแลวตอเช�อมดวยวธหลอมละลายกบแทงทองแดง ขนาดเสนผาศนยกลาง 16 มม. ยาว 2.40 เมตร ท�ฝงลกจมลงไปในดน เปนตน

9/14/2014

3

กรณท�มการตดต0งระบบสายดน คาใชจายจะสงกวาระบบไมมสายดนประมาณ 10 %

อยางไรกตามหากไมมระบบสายดนแลว ตองการแกไขใหมสายดนภายหลง คาใชจายในสวนอ�น ๆ จะเพ�มสงมาก และไมอาจกระทาไดงาย ๆ ยกเวนจะมการตดต0งเพยงบางจดท�เหนวาสาคญเทาน0น

1. จดตอลงดนของระบบตองอยดานไฟฟาเขาเคร�องตดวงจรตวแรกของต เมนสวตช

2. ภายในอาคารหลงเดยวกน ไมควรมการตอลงดนมากกวา 1 จด

3. สายดนและสายศนยสามารถตอรวมกนไดเพยงแหงเดยวท�จดตองลงดนภายในตเมนสวตช หามตอรวมกนในท�อ�น ๆ อก เชน ในแผงสวตชยอยจะตองมข0วสายดนแยกจากข0วตอสายศนยและหามตอถงกน โดยมฉนวนค�นระหวางข0วตอสายศนยกบตวตซ�งตอกบข0วตอสายดน

4. ตเมนสวตชสาหรบหองชดของอาคารชด และตแผงสวตชประจาช0นของอาคารสง ใหถอวาเปนแผงสวตชยอย จงหามตอสายศนยและสายดนรวมกน

9/14/2014

4

5. ไมควรตอโครงโลหะของเคร�องใชไฟฟาลงดนโดยตรง แตถาไดดาเนนการไปแลวใหแกไข โดยมการตอลงดนท�เมนสวตชอยางถกตอง แลวเดนสายดนจากเมนสวตชมาตอรวมกบสายดนท�ใชอยเดม

6. ไมควรใชเซอรกตเบรกเกอรชนด 120/240 V.

7. การเคร�องตดกระแสไฟฟาร0วดวย จะเสรมการปองกนไฟฟาดดใหสมบรณแบบย�งข0น เชน กรณท�มกจะมน0าทวมขง หรอกรณสายดนขาด เปนตน

8. ตเมนสวตชไมมบสบารดนและบสบารศนยแยกออกจากกน เคร�องตดกระแสไฟฟาร�วจะตอใชไดเฉพาะวงจรยอยเทาน0น จะใชตวเดยวปองกนท0งระบบไมได

9. ขนาดและชนดของอปกรณระบบสายดน ตองเปนไปตามมาตรฐานกฎการเดนสาย และตดต0งอปกรณไฟฟาของการไฟฟานครหลวง

สาหรบผขอใชไฟรายใหม ทกราย ทกประเภท

ตองมระบบสายดนตามมาตรฐาน ยกเวน ผใชไฟประเภทผอยอาศยท�อยนอกเขตเทศบาล หรอ ผใชไฟในเขตชนบท ซ�งตดต0งมเตอรขนาดไมเกน 5 (15) แอมป จะมระบบสายดนหรอไมกได

สาหรบผขอใชไฟรายเดมท�มการขอเพ�มขนานมเตอร กฟภ. อนโลม ใหตอสายนวทรลลงดนท�แผงเมนสวตช

โดยไมตองมระบบสายดนกได แตถาหากมระบบสายดนตามมาตรฐานจะทาใหผใชไฟมความปลอดภยย�งข0น

9/14/2014

5

รปการตดต0งระบบไฟฟาท�มสายดนสาหรบผใชไฟขอใชไฟใหม

รปการตอลงดนท�แผงเมนสวตซสาหรบผใชไฟท�ขอเพ�มมเตอร

9/14/2014

6

อนตรายท�เกดจากไฟฟาเกดข0นได 2 สาเหต คอ การสมผสโดยตรง (Direct Contact) และการสมผสโดยออม (Indirect Contact)

การสมผสโดยตรง หมายถง รางกายมนษยไปสมผสกบสายไฟฟาท�มไฟโดยตรง น�นคอ ไปสมผสกบศกดาไฟฟาของระบบน0น

การสมผสโดยออม หมายถง การสมผสกบวสดอปกรณท�มกระแส ไฟฟาลดลงจรหรอกระแสไฟฟาร�วอย

ผลของกระแสไฟฟาตอรางกายท�มสขภาพด (ระบบ 50 - 60 Hz และไมจากดเวลา

ขนาดกระแส(มลลแอมแปร)

0.5 ไมรสก

1 รสกถงกระแสไหล

1-Mar รสกแตไมเจบปวด

3-Oct รสกเจบปวด

10 รสกถงการเกรงของกลามเน)อ

30 รสกถงการจดของทางระบบหายใจ

75 รสกถงการขดของของหวใจ

250 รสกถงการขดของของกลามเน)อหวใจ

อาการ

9/14/2014

7

ผลของกระแสไฟฟาสลบ ตามมาตรฐาน IEC 60947 - 1 สาหรบความถ�ระหวาง 15 Hzถง 100 Hz ท�ไหลจากมอซายไปยงฝาเทาท0งสองขาง ดงแสดงในรปท� 3 โดยท�แกน x เปนกระแสท�ไหลผานรางกาย ( m A ) แกน y เปนเวลา ( m S )

รปท� 3 แสดงกราฟของกระแสและเวลาท�มผลตอรางกาย

ระบบไฟฟาท2ไมมระบบสายดน แตมการตอลงดนท2เคร2องใชไฟฟาโดยตรง

ระบบไฟฟาในกรณน0อาจจะทาใหเกดอนตรายตอผสมผส เน�องจากเคร�องใชไฟฟาเกดกระแสไฟร�ว หรอ กระแสไฟลดงงจร จะมกระแสบางสวนาไหลผานรางกาย และบางสวนไหลกลบระบบผานหลกดน ดงแสดงในรป

แสดงการไหลของกระแสไฟร�วหรอกระแสไฟลดวงจรลงดน กรณท�ไมมระบบสายดน แตมการตอลงดนท�เคร�องใชไฟฟาโดยตรง

9/14/2014

8

ระบบไฟฟาท�มระบบสายดนระบบไฟฟาในกรณน0ทาใหไมเกดอนตรายตอผสมผส เน�องจากเคร�องใช ไฟฟาท�มกระแสไฟ

ลดวงจร กระแสดงกลาวสวนใหญจะไหลกลบระบบโดยผานทางสายดน ดงแสดงในรป

แสดงการไหลของกระแสนไฟร�วหรอกระแสไฟลดวงจรลงดน กรณท�มระบบสายดน

ระบบสายดนประกอบดวยอะไรบางระบบสายดนท�เปนไปตามมาตรฐาน ตองประกอบสวนตาง ๆ ดงแสดงในรปดงน0

9/14/2014

9

1. แผงสวตซ

รปแผงสวตซท�มข0วตอสายดนและข0วตอสายนวทรลรวมกน

รปแผงสวตซท�มข0วตอสายดนและข0วตอสายนวทรลแยกกน

2. สายตอหลกดน

ขนาดตวนาประธาน ขนาดเลกสดของสายตอหลกดน

(ตวนาทองแดง) (ตร.มม.) (ตวนาทองแดง) (ตร.มม.)

ไมเกน 35 10

เกน 35 แตไมเกน 50 16

เกน 50 แตไมเกน 95 25

เกน 95 แตไมเกน 185 35

เกน 185 แตไมเกน 300 50

เกน 300 แตไมเกน 500 70

เกน 500 95

ตารางแสดงขนาดเลกสดของสายตอหลกดนของระบบไฟฟากระแสสลบ

9/14/2014

10

3. สายตอฝาก4. สายดนของเคร�องใชไฟฟา

ตารางแสดงขนาดต�าสดของสายดนของบรภณฑไฟฟา

พกดหรอขนาดปรบต)งของเคร2องปองกน ขนาดต 2าสดของสายดนของบรภณฑ

กระแสเกนไมเกน (แอมแปร) ไฟฟา (ตวนาทองแดง) (ตร.มม.)

16 1.5

20 2.5

40 4

70 6

100 10

200 16

400 25

ตารางแสดงขนาดต�าสดของสายดนของบรภณฑไฟฟา

พกดหรอขนาดปรบต)งของเคร2องปองกน ขนาดต 2าสดของสายดนของบรภณฑ

กระแสเกนไมเกน (แอมแปร) ไฟฟา (ตวนาทองแดง) (ตร.มม.)

500 35

800 50

1000 70

1250 95

2000 120

2500 185

4000 240

6000 400

9/14/2014

11

5. เตารบท�มข0วสายดน (เตารบ 3 ข0ว)

รปเตารบและตาแหนงท�ข0วท�ตองตอสายไฟใหถกตอง

6. หลกดน

รปตวอยางของหลกดน

9/14/2014

12

ในมาตรฐานกาหนดวาตองตอสายดนเขากบหลกดนโดยใชวธเช�อมดวย ความรอน (Exothermic Welding) ซ�งเปนวธท�ดท�สด ดงแสดงตวอยางในรป

รปการเช�อมตอหลกดนกบสายตอหลกดนดวยวธเช�อมดวยความรอน

เคร�องใชไฟฟาประเภทใดบางท�ตองมการตอลงดนและและไมตองมการตอลงดน

ก. เคร�องใชไฟฟาท�มสญลกษณดงแสดงในรป เปนเคร�องใชไฟฟาท�ตองมสายดน เคร�องใชไฟฟาดงกลาวมโครงเปนโลหะ หรอ เคร�องใชไฟฟาท�เก�ยวของกบน0า หรอ ความรอน เชน ตเยน เตาไฟฟา เคร�องซกผา เคร�องทาน0าอน เปนตน

รปสญลกษณและตวอยางเคร�องใชไฟฟาท�ตองมสายดน

9/14/2014

13

ข. เคร�องใชไฟฟาท�มสญลกษณดงแสดงในรป เปนเคร�องใชไฟฟาท�ไมตองมสายดน เคร�องใชไฟฟาดงกลาวมการปองกนไฟดด โดยมโครงปมดวยฉนวนหนาเปน 2 เทาของเคร�องใชไฟฟาท�ตองมสายดน เชน พดลม โทรทศน หรอ วทย เปนตน

รปสญลกษณและตวอยางเคร�องใชไฟฟาท�ไมตองมสายดน (มฉนวนหนาเปน 2 เทา)

ค. เคร�องใชไฟฟาท�มสญลกษณดงแสดงในรป เปนเคร�องใชไฟฟาท�ไมตองมสายดน เคร�องใชไฟฟาดงกลาวมการปองกนไฟดด ข0นอยกบแหลงจายไฟท�มแรงดน ไฟฟาต�าพเศษข0นปลอดภย (50 โวลต) เชน เคร�องโกนหนวดไฟฟา โทรศพท เปนตน

รปสญลกษณและตวอยางเคร�องใชไฟฟาท�ไมตองมสายดน (มแรงดนไฟฟาต�าพเศษ)

9/14/2014

14

เคร�องตดไฟร�วและการใชงานเคร�องตดไฟร�ว หมายถง เคร�องปองกนอนตรายท�เกดกบบคคล เน�องจาก

อปกรณไฟฟามกระแสไฟร�ว โดยท�เคร�องตดไฟร�ว จะตดวงจรออกภายในเวลาท�กาหนดเม�อกระแสไฟร�วเกนคาท�กาหนดไว

รปแสดงสภาวะเคร�องตดไฟร�วไมปลดวงจรออก

รปแสดงสภาวะเคร�องตดไฟร�วปลดวงจรออก

ตวอยางการตอลงดนท�แผงสวตซลกษณะตาง ๆ กรณแผงสวตซใชเมนสวตซเปนเซอรกตเบรกเกอรชนด 2 ข0ว (2 - pole) มข0วตอสาย

ดนและข0วตอสายนวทรลแยกกน

รปแสดงตวอยางการเดนสายไฟในแผงสวตซ

9/14/2014

15

กรณแผงสวตซใชเมนสวตซเปนเคร�องปลดวงจรพรอมฟวส มข0วตอสายดนและข0วตอสายสายนวทรลรวมกน

รปแสดงตวอยางการเดนสายไฟในแผงสวตซ

สายไฟฟาและมาตรฐานของสายไฟสายไฟฟาท�ใชงานตองผลตตามมารฐาน มอก. 11 - 2531 ดงน0* สายเฟส ฉนวนสดา* สายนวทรล ฉนวนสขาวหรอเทาออน* สายดน ฉนวนสเขยวหรอเขยวแถบเหลองสายไฟฟาท�ใชงานในท�อยอาศย หรอ อากาคขนาดเลกสวนใหญจะใชสาย VAF หรอ ท�เรยกกนโดยท�วไป

วา “สายตกfบ” มท0งสาย 2 แกน (สายไมมสายดน) และสาย 3 แกน (สายท�มสายดน) ดงแสดงตวอยางในรป

ตวอยางสายไฟฟาท�มสายดนตวอยางสายไฟฟาท�ไมมสายดน

9/14/2014

16

ตวอยางของขนาดสายไฟฟาท�มสายดนตามมาตรฐาน มอก. 11 - 2531

ขนาดสายเฟส (ตร.มม.) ขนาดสายดน (ตร.มม.)

2.5 1.5

4.0 2.5

6.0 4.0

10.0 4.0

16.0 6.0

25.0 6.0

35.0 10.0

ในกรณท�ใชสายไฟแกนเดยว (สาย THW หรอ สาย NYY) แนะนาใหใชสายดนขนาดเทากบสายเฟต ต0งแตสายเฟสขนาด 2.5 ตร.มม. ข0นไป ดงตวอยางดงตอไปน0

ขนาดสายเฟส (ตร.มม.) ขนาดสายดน (ตร.มม.)

2.5 2.5

4.0 4.0

6.0 6.0

9/14/2014

17

บทสรปในการตดต0งระบบสายดน

1. ควรตอสายนวทรลลงดนท�แผงเมนสวตซท�เดยวในอาคาร2. สายนวทรลและสายดนตองตอรวมกนท�แผงเมนสวตซท�เดยวเทาน0น หามตอรวมกนอกท�แผงสวตซยอย แผงสวตซยอยตองมข0วตอสายนวทรลและสายดนแยกออกจากกนและหามตอถงกน3. สายไฟฟาท�ใชในการตดต0งตองเปนสายไฟฟาชนดท�มสายดน4. เตารบท�ใชในการตดต0งเปนเตารบชนดท�มข0วสายดน5. การตดต0งระบบสายดนท�ถกตอง ตองไมมกระแสไหลในสายดน6. คาความตานทานเดมตองเปนไปตามมาตรฐาน

6. คาความตานทานเดมตองเปนไปตามมาตรฐาน7. การเช�อมตอระหวางหลกดนกบสายดน ควรเช�อมดวยวธเช�อมดวยความรอน เพราะมความม�นคงและแขงแรง8. สาหรบสถานท�อยอาศยหรอสถานท�คลายคลงกน เซอรกตเบรกเกอรทกตวตองผานการทดสอบตามมาตรฐาน IEC 60898 สาหรบเมนเซอรกตเบรกเกอรตองมคาพกดตดกระแสลดวงจรไมต�ากวา 10 kA9. รายละเอยดด�น ๆ ในการตดต0งระบบสายดน ตองเปนไปตามมาตรฐานตดต0งทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย พ.ศ. 2546

9/14/2014

18

G

N

กรณไมมการตอลงดนท�อปกรณกรณมการตอหลกดนท�อปกรณกรณใชสายนวทรลเปนสายดนกรณมสายดนแตไมมการตอถงกนกบนวทรลกรณมสายดนและมการตอถงกนกบนวทรล

1. อปกรณปองกนทางาน?2. มความปลอดภยเม�อสมผส?

กรณไมมสายดนตอท�อปกรณ

G

N

คนไมปลอดภยอปกรณปองกนอาจไมทางาน

9/14/2014

19

กรณมการตอหลกดนท�อปกรณ

G

N

อปกรณปองกนอาจไมทางาน