ÖZET ABSTRACT

Amaç: Günümüzdeki adeziv sistemlerin, dış yüzeyde aside dirençli hipermineralize tabakanın bulunduğu florozisli dişlerde, mine dokusuna bağlanabilmeleri önemlidir. Bu çalışmanın amacı, prepare edilmiş ve edilmemiş florozisli ve normal mine yüzeylerinde %37.5’luk fosforik asit ve bir self-etch primer ile yapılan asitlemenin etkinliğinin ve rezin-mine arayüzünün bir Fe-SEM ile morfolojik olarak değerlendirilmesidir.Gereç ve Yöntem: Prepare edilen ve prepare edilmeden bırakılan florozisli (TFI 5) ve normal (TFI 0) molar dişlerin bukkal/lingual mine yüzeyleri %37.5’luk bir fosforik asit jeli (Kerr Gel Etchant) ve bir self-etch primer (Clearfil Protect Bond Primer, Kuraray) ile üretici firmaların önerilerine göre asitlendi. Örnekler, asitleme modelinin incelenebilmesi için yıkandı. Ayrıca rezin-mine arayüzünün incelenmesi için Optibond FL ve Clearfil Protect Bond uygulanan örnekler düşük viskoziteli bir rezin ile kaplanarak arayüze dik olarak kesildi. Tüm örnekler elektron mikroskop için bilinen örnek hazırlama teknikleri kullanılarak Fe-SEM’de incelendi.Bulgular: Asitleme modelinin, fosforik asit ile elde edilen prizmalar arasında ve prizmalardaki kristallerde gözlenen mikropörözitelerden, self-etch primer ile elde edilen yüzeysel bir demineralizasyona ve özellikle prepare edilmemiş florozisli yüzeylerdeki hiçbir çözülmenin olmadığı prizmalara kadar değişiklik gösterdiği saptandı. Prepare edilmiş ve edilmemiş mine ile adeziv rezin arasındaki yüzey incelendiğinde, hem florozisli hem de normal dişlerde, Optibond FL

Aim: It is important to bond to fluorosed enamel with acid-resistant outer hypermineralized layer for the current adhesive systems. The aim of this study is to morphologically assess the etching efficacy and resin-enamel interface of 37.5% phosphoric acid etchant and a self-etch primer on ground and unground enamel in fluorosed and normal teeth by a Fe-SEM.Materials and Methods: Buccal/lingual, ground and unground enamel from fluorosed (TFI 5) and normal (TFI 0) molar teeth were etched with either 37.5% phosphoric acid gel (Kerr Gel Etchant) or self-etch primer (Clearfil Protect Bond Primer, Kuraray) according to the manufacturers’ instructions. The specimens were rinsed off for the examination of etching patterns. Furthermore, for examination of the resin-enamel interface, Optibond FL and Clearfil Protect Bond were applied to the specimens, covered with a low viscosity resin and then sectioned perpendicularly to the interface. All the specimens were processed for Fe-SEM using a common specimen-processing protocol.Results: Microporosities based on interprismatic areas and apatite crystals in prisms were observed for the phosphoric acid etchant, whereas the self-etch primer resulted in an etching pattern characterized by ranging from nearly absent demineralization on prisms, especially for the unground fluorosed enamel surfaces, to shallow demineralization on the enamel surface. When the adhesive interface between the prepared and unprepared enamel and the resin was

Hacettepe Diş Hekimliği Fakültesi DergisiCilt: 32, Sayı: 1, Sayfa: 65-73, 2008

Prepare edilmiş ve edilmemiş Florozisli ve Normal Dişlerde Mineye Bağlanma

Mekanizmasının Morfolojik Olarak İncelenmesi: Fe-SEM Çalışması

Morphological Assessment of Bonding Mechanism to Ground and Unground Enamel of Fluorosed and Normal Teeth: A Fe-SEM Study

*Doç.Dr. R. Banu ERMİŞ

*Süleyman Demirel Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı

ARAŞTIRMA (Research)

66

Gİrİş

Kompozit rezinlerin mineye bağlanmasında, 1955 yılında tanıtılan minenin asit ile pürüzlendi-rilmesi işlemi ve sonrasında uygulanan düşük vis-koziteli adeziv rezinin, oluşan mikropörözitelerin içinde polimerizasyonu ile oluşan mikromekanik kilitlenme anahtar rol oynamaktadır1.

Günümüzdeki adeziv sistemlerin, smear taba-kası ile etkileşimlerine göre değişen iki adezyon stratejisinden biri total-etch tekniği ve diğeri ise self-etch tekniğidir. Uygulama tekniğinin basitleş-tirilmiş ve uygulanan basamak sayısının azaltıl-mış olması self-etch adeziv sistemlerin çok çabuk kabul görmesine yol açmıştır. Bununla beraber, içerdikleri asidik monomerin asiditesine göre ha-fif, kuvvetli ve orta kuvvetli olarak sınıflandırılan self-etch adezivlerin özellikle prepare edilmeden bırakılmış mine dokusuna bağlanmaları tartışma konusudur2,3.

Kompozit rezin restoratif materyallerin, ge-nellikle, kavite açılması veya bizotaj sırasında prepare edilmiş olan mine dokusuna bağlanmala-rı söz konusu olmaktadır. Fakat klinikte kavitenin tüm kenarlarının bizote edilmediği durumlar veya ortodontik braketlerin yapıştırılması, fissür sea-lantların uygulanması, diastemaların kapatılması ve laminate veneer restorasyonların yapılması sı-rasında minenin prepare edilmediği durumlar da bulunabilmektedir4,5.

Bu nedenle günümüzdeki adeziv sistemlerin,

özellikle dış yüzeyde aside dirençli hiperminera-lize tabakanın bulunduğu florozisli dişlerde, pre-parasyonun yapılmadığı mine dokusuna bağlana-bilmesi önemlidir. Bu çalışmanın amacı, prepare edilmiş ve edilmemiş florozisli ve normal mine yüzeylerinde %37.5’luk fosforik asit ve bir orta kuvvetli self-etch primer ile yapılan asitlemenin etkinliğinin ve rezin-mine arayüzünün bir alan emisyon taramalı elektron mikroskobu (Fe-SEM) ile morfolojik olarak değerlendirilmesidir.

Gereç ve YönTem

Dişlerin toplanması ve gruplandırılması

Çalışmada periodontal ve ortodontik amaçla çekilmiş, çürük veya restorasyon içermeyen in-san molar dişleri kullanıldı. Dişlerin üzerindeki doku artıkları ve debrisler temizlendikten sonra, buzdolabında ve 100 ml distile su içindeki 0.2 g sodium azide solusyonu içinde saklandı.

Florozisli dişler, Türkiye’de bir endemik floro-zis bölgesi olan Isparta ilinden toplandı.6 Floro-zis şiddeti, Thylstrup and Fejerskov indeksi (TFI) kullanılarak değerlendirildi7. Bu indekse göre, yüzeyin silinmesi ve kurutulmasından sonra ka-lan parlak kremsi beyaz renkteki minenin trans-lüsentliğinin normal olduğu dişler TFI 0 skorunu aldı. Mine yüzeyin tamamının opak tebeşirimsi beyaz renkte olduğu ve yüzeyde çapı 2 mm’den az yuvarlak çukurcukların bulunduğu florozisli dişler ise TFI 5 skorunu aldı.

ANAHTAR KELİMELERAsit etching, adezivler, florozis, fosforik asit, self-etch

primer

KEYWORDSAcid etching, adhesives, fluorosis, phosphoric acid, self-

etch primer

ile elde edilen asitlenmiş alanın Clearfil Protect Bond ile elde edilen asitlenmiş alandan daha derin olduğu gözlendi.Sonuç: Minede preparasyonun yapılmadığı florozisli dişlerde test edilen self-etch primer ile belirgin bir asitleme modeli elde edilmedi. Florozisli dişlerde minede yapılan preparasyon asitlemenin etkinliğini artırdı.

examined, the etched zone created by Optibond FL was deeper than that created by Clearfil Protect Bond in both fluorosed and normal teeth.Conclusion: A well-defined etching pattern was not observed for the unground enamel in fluorosed teeth for the self-etch primer tested. Preparation of enamel improved the etching efficacy in fluorosed teeth.

67

Asitleme modeli Örneklerin hazırlanması

Bu morfolojik çalışma için 2 adet florozisli (TFI 5) ve 1 adet normal (TFI 0) daimi molar diş kullanıldı. Dişler alçı bloklara gömüldükten sonra pomza ve fırça yardımıyla su altında temizlendi. Bukkal/lingual mine yüzeylerinin yarısı Micro-specimen Former (The University of Iowa, Iowa City, IA, ABD) cihazına monte edilmiş bir yüksek devirde dönen medium-grit elmas frez (100 µm, No: 842, Komet, Lemgo, Almanya) kullanılarak 1 dakika süreyle prepare edildi. Böylelikle yüze-yin diğer yarısı prepare edilmemiş olarak bırakıldı. Daha sonra diş yüzeyinin üç eşit bölüme ayrılması için düşük devirde dönen bir elmas keski (Isomet 1000, Buehler, Lake Bluff, IL, ABD) ile daha önce yapılan preparasyona dik olarak iki adet dar oluk oluşturuldu. Böylelikle meydana getirilen her üç bölümün de prepare edilmiş ve prepare edilme-miş mineyi içermesi sağlandı. Mine yüzeyinde oluşturulan oluklara küçük bir bıçak yerleştirile-rek bölümler birbirinden ayrıldı. Mine yüzeyinin 1/3 tarafına %37.5’luk fosforik asit jeli (Kerr Gel Etchant, Orange, CA, ABD, lot: 4-1260), diğer

1/3 tarafına bir self-etch primer (Clearfil Prote-ct Bond Primer, Kuraray, Osaka, Japonya, lot: 00004A) üretici firmaların önerilerine göre uy-gulandı (Tablo 1). Örneklerin orta üçlü bölümü, mikroskopta incelemeyi kolaylaştırmak amacıyla herhangi bir etching materyali uygulanmadan bı-rakıldı. Fosforik asit uygulanan mine yüzeyi 30 sa-niye sonra hava-su spreyi ile yıkandı ve kurutuldu. Self-etch primer uygulanan mine yüzeyi ise 20 sa-niye sonra primerin içindeki rezini uzaklaştırmak amacıyla aseton ile yıkandı (Şekil 1A).

Fe-SEM için örneklerin hazırlanması

Hazırlanan örnekler hemen pH 7.4 ve 4oC’de en az 12 saat 0.1 M sodyum kakodilat ile tam-ponlanmış %2.5’luk gluteraldehit solusyonuna (Electron Microscopy Sciences, Fort Washing-ton, PA, ABD) konuldu. Fiksasyondan sonra 0.2 M sodyum kakodilat tamponu ile 3 kez 20’şer dakika ve takiben distile su ile 1 dakika yıkandı. Artan konsantrasyonlarda etanol solusyonunda (Ethanol, Absolute, Fisher Scientific) dehidrate edildi (%25, %50 ve %75’lik etanolde 20 dakika,

ŞEKİL 1A

Örneklerin hazırlanmasına ait Şematik çizim (Asitleme modeli)

68

%95 etanolde 30 dakika ve %100’lük etanolde 60 dakika). Kimyasal kurutma işlemi için hek-zametildisilazan solusyonunda (HMDS, Electron Microscopy Sciences, Fort Washington, PA, ABD) 10 dakika bekletildi. Solusyondan çıkarı-lan örnekler, kapaklı cam bir şişe içindeki filtre kağıdının üzerinde oda sıcaklığında kurutuldu. Son olarak tamamen kurumaları için bir vakum-lu desikatörde 24 saat saklandı. Daha sonra altın ile kaplanan örnekler bir alan emisyon tarama-lı elektron mikroskobu (Fe-SEM, Philips XL30, Eindhoven, Hollanda) ile 10 kV ve 10 mm çalış-ma mesafesinde incelendi8.

Rezin-mine arayüzü Örneklerin hazır-lanması

Adeziv rezin ile prepare edilen ve edilmeyen mine arasındaki yüzeyi incelemek için 4 adet flo-rozisli (TFI 5) ve 4 adet normal (TFI 0) çürüksüz daimi üçüncü molar diş kullanıldı. Prepare edilen mine yüzeyleri Micro-specimen Former cihazına monte edilmiş yüksek devirde dönen bir medium-grit elmas frez ile hazırlanırken, prepare edilme-

yen yüzeyler sadece pomza ve fırça yardımıyla su altında temizlendi. İki adeziv sistem üretici firma-ların önerilerine göre uygulandı (Tablo 1). Minenin 15 saniye %37.5’luk fosforik asit (Kerr Gel Etc-hant) ile asitlenip yıkanıp kurutulmasından sonra, Optibond FL primer (Kerr, Orange, CA, ABD, lot: 417174), sürtme hareketi ile uygulanıp nazikçe kurutuldu. Son basamakta Optibond FL adeziv re-zin (Kerr, Orange, CA, ABD, lot: 418960) ince bir tabaka uygulanarak 30 saniye ışık ile sertleştirildi (Demetron/Kerr, Danbury, CT, ABD, 560 mW/cm²). Clearfil Protect Bond için, self-etch primer uygulanıp 20 saniye beklenip hava ile nazikçe kurutulmasının ardından ince bir tabaka uygula-nan adeziv rezin (Clearfil Protect Bond, Kuraray, Okayama, Japan, lot: 00007A) 10 saniye ışık ile sertleştirildi. Adeziv rezinler daha sonra 1-2 mm kalınlığında ışıkla sertleşen düşük viskoziteli bir rezin ile kaplandı (Clearfil Protect Liner, Kuraray, Tokyo, Japonya). Örnekler 24 saat 37oC’de disti-le suda bekletildikten sonra düşük devirde dönen elmas keski ile su soğutması altında rezin-mine arayüzüne dik olarak kesildi (Şekil 1B).

ŞEKİL 1B

Örneklerin hazırlanmasına ait Şematik çizim (Rezin-mine arayüzü).

69

Metalografik polisaj

Örneklere, taramalı elektron mikroskop in-celemesi için bilinen fiksasyon, dehidratasyon ve kimyasal kurutma işlemleri uygulandı. Kesi-len her bir bukkal/lingual mine yüzeyinden elde edilen ikişer örnek, daha sonra kimyasal olarak sertleşen bir epoksi rezine (Araldite DRL, Har-dener HY 956, Ciba Geigy, Dilbeek, Belçika) gömüldü. Polimerizasyonun tamamlanması için gereken 14 saatin sonunda epoksi kahplar, oto-matik polisaj cihazında (Pedemax-2, Struers, Co-penhagen, Danimarka) aşındırıldı ve polisajları yapıldı. Bunun için sırasıyla 800 ve 1200 nolu ıslak silikon karbit zımparalar ve sırasıyla 3 urn (Diamantemulae Liquide Diamant, İngiltere) ve 1 um’lik (Liquivem, Vem Metallurgie Monowater Diamantsuspension) elmas pastalar, kayganlaştı-rıcı bir solusyon (DP-Lubricant blue cooling solu-tion, Struers, Copenhagen, Danimarka) ile birlik-te kullamldı. Her aşamada, su ve etanol (%70) ile yıkanan örnekler hava ile kurutuldu9.

Argon iyon asitleme

Polisajdan sonra epoksi rezine gömülmüş olan rezin-mine arayüzüne ait kesitler, argon iyonu ile

5 dakika boyunca asitleme işlemine maruz bıra-

kıldı (DuoMill Type 600, Gatan, Warrendale, PA,

ABD). İki adet argon iyon tabancası, örneğin her

iki tarafmdan hedefe 20 derece açı ile gelecek şe-

kilde konumlandırıldı ve cihaz 5 kV ve 0.5 mA’de

çahştırıldı. Asitlemenin standart olması için işlem

boyunca örnek tablasının dakikada 10 tur olmak

üzere devamlı dönmesi sağlandı. Rezin-mine

arayüzü asitlenen örnekler, son olarak desikatör-

de kurutulduktan sonra Fe-SEM’de incelenmek

üzere altın ile kaplandı9

BulGulAr

Asitleme modeli

Prepare edilmiş ve edilmemiş florozisli ve nor-

mal mine yüzeylerinde fosforik asit ve self-etch

primer ile yapılan asitlemeye ait Fe-SEM görün-

tüleri Şekil 2 ve 3’de gösterilmiştir. Asitlenmiş

mine yüzeyinin yapısına ait morfolojik bulgular

ise Tablo I’de özetlenmiştir. Asitleme modelinin,

%37.5’luk fosforik asit ile elde edilen prizmalar

arasında ve prizmalardaki kristallerde gözlenen

ŞEKİL 2

Prepare edilmiş mine yüzeylerinin asit uygulandıktan sonraki görünümü (A: %37.5’luk fosforik asit, normal mine; B: %37.5’luk fosforik asit, florozisli mine; C: Clearfil Protect Bond Primer, normal mine; D: Clearfil Protect Bond Primer, florozisli mine).

ŞEKİL 3

Prepare edilmemiş mine yüzeylerinin asit uygulandıktan sonraki görünümü (A: %37.5’luk fosforik asit, normal mine; B: %37.5’luk fosforik asit, florozisli mine; C: Clearfil Protect Bond Primer, normal mine; D: Clearfil Protect Bond Primer, florozisli mine).

70

mikropörözitelerden, self-etch primer ile elde

edilen yüzeysel bir demineralizasyona ve özellikle prepare edilmemiş florozisli yüzeylerdeki hiçbir çözülmenin olmadığı prizmalara kadar değişiklik gösterdiği saptandı.

Rezin-mine arayüzü

Prepare edilmiş mine ile adeziv rezin arasın-daki yüzeyin incelendiği SEM fotoğraflarında, hem florozisli hem de normal dişlerde, Optibond FL ile elde edilen asitlenmiş alanın Clearfil Pro-tect Bond ile elde edilen asitlenmiş alandan daha fazla olduğu gözlendi (Şekil 4). Prepare edilme-miş mine ile adeziv rezin arasındaki yüzey in-celendiğinde de benzer bir durum gözlendi. Üç basamaklı total-etch adezivin meydana getirdiği asitlenmiş alan, hem florozisli hem de normal dişlerde, iki basamaklı self-etch adezivinkinden daha derin bulundu (Şekil 5).

TArTışmA

Adeziv rezin ile diş sert dokuları arasındaki bağlanma yüzeyinin incelenmesinde; taramalı elektron mikroskobu (SEM), geçirimli elektron mikroskobu (TEM), lazerli taramalı konfokal mikroskobu (LSCM) ve yakın geçmişte gelişen bir görüntüleme tekniği olan atomik kuvvet mik-roskobu (AFM) gibi birçok mikroskop yöntemi kullanılmaktadır9. Atomik kuvvet mikroskobu ile yapılacak olan incelemelerde örneklere ait bir ön hazırlık aşaması olmamasına rağmen, tüm elek-tron mikroskop incelemelerinde yapılan kimya-sal fiksasyon, dehidratasyon, desikasyon ve me-tal kaplama gibi işlemler örneklerin hazırlanması için gerekli olan işlemlerdir. Rezin-dentin veya rezin-mine arayüzünün incelenmesinde; bir ultra-mikrotom ve elmas bıçak ile kesit alınarak hazır-lanan örneklerin kullanıldığı TEM, örnek hazır-lama tekniği çok zor olmasına rağmen, halen en

TABLO I

Asitlenmiş mine yüzeyinin morfolojik özellikleri

Asitmine Asitleme modeli

Kerr Gel Etchant

Prepare edilmiş normal Hidroksi apatit kristallerinin kısmi demineralizasyonu,interprizmatik ve intraprizmatik boşluklar kolaylıkla tanımlanabiliyor.

Prepare edilmiş florozisli mine prizmaları çözülmeden dolayı kolaylıkla tanımlanabiliyor. İnterprizmatik ve intraprizmatik boşluklar gözleniyor.

Clearfil Protect Bond PrimerPrepare edilmiş normal İnterprizmatik boşluklar ayırt edilemezken intraprizmatik boşluklar kolaylıkla tanımlanabiliyor.

Fakat demineralizasyon fosforik asitinyaptığından daha az.

Prepare edilmiş florozisli Asitlemenin etkisi yüzeysel fakat, tüm yüzey boyunca prizmakristallerinde mikropöröziteler mevcut.

Kerr Gel EtchantPrepare edilmemiş normal mine yüzeyi oldukça pöröz yapıda, birçok prizmaya ait kristalin çözüldüğü gözleniyor. İyi

tanımlanabilen intraprizmatik boşluklarmevcut.

Prepare edilmemiş florozisli İnterprizmatik boşluklar mevcut fakat yüzeyin tamamındagizlenmiyor, intraprizmatik boşşluklar oldukça sığ.

Clearfil Protect Bond PrimerPrepare edilmiş normal İyi ve homojen bir demineralizasyon gözlenmiyor, bazı alanlarda yüzeysel pöröziteler mevcut.

Prepare edilmemiş florozisli Asitlemenin etkisi fark edilmiyor ve prizmalarda hiçbir çözülme gözlenmiyor.

71

güçlü araçtır9,10. Bunun yanında, SEM veya AFM ile yapılan incelemelerde, örneklerin hazırlanma-sında, ara yüzeylerin ultra-morfolojik yapılarının açığa çıkarılabilmesi için argon iyon ile asitleme işlemlerinden ve kontaminasyonun giderilmesin-de ve daha pürüzsüz bir yüzey elde edilmesinde metalografik polisaj işlemlerinden yararlanılmak-tadır9,11. Bu çalışmada, adeziv sistemlerin ve diş sert dokularına bağlanma mekanizmasının anla-şılmasında en çok ve ilk kullanılan yöntemlerden biri olan taramalı elektron mikroskobu ile değer-lendirme yapılmıştır.

Asitleme ve primerleme işlemleri aynı anda meydana geldiğinden dolayı hızlı ve kolay uygu-lanabilen self-etch adeziv sistemlerin klinikte kul-lanılması birçok avantaj sağlamaktadır. Bununla beraber bu tip adezivlerin özellikle preparasyon yapılmamış mine dokusuna adezyon potansiyeli tartışmalı bir konudur5. Asitlemenin etkinliği ve rezinin dayanıklılığı self-etch adezivlerin mineye adezyonunu etkileyen önemli iki faktördür12.

Çeşitli araştırmalarda, iki basamaklı ve bir ba-samaklı self-etch adezivlerin prepare edilmemiş sağlam mine dokusundaki bağlanma dayanımla-rının total-etch adezivlerden daha düşük olduğu gösterilmiştir4,5,13. Bu bulgular self-etch adeziv sis-temlerin sağlam minedeki asitleme etkinliklerinin de az olması şeklindeki bulgular ile uyumluluk göstermektedir. Bu tip adezivler için, mine priz-malarının güçlükle fark edilebildiği, yüzeyin her tarafında benzer şekilde gözlenmeyen ve mine-nin hafifçe etkilenmiş olduğu bir asitleme modeli tanımlanmaktadır4,5,12.

Bununla beraber minenin en dış yüzeyindeki aside dirençli olan hipermineralize tabaka uzak-laştırıldığında ise iki basamaklı ve orta kuvvetli bir self-etch adeziv olan Clearfil SE Bond ile asit-lenmiş yüzeye, uygun bir rezin penetrasyonunun gerçekleşerek elde edilen bağlanma dayanımının total-etch adezivlerle elde edilen sonuçlarla ben-zer olduğu belirtilmiştir4,13,14,15. Bu çalışmada kul-lanılan Clearfil Protect Bond, SE Bond gibi MDP monomer (10-methacryloyloxydecyl dihydrogen

ŞEKİL 4

Prepare edilmiş mine ile adeziv rezin arayüzünün görünümü (A: Optibond FL, normal mine; B: Optibond FL, florozisli mine; C: Clearfil Protect Bond, normal mine; D: Clearfil Protect Bond, florozisli mine).

ŞEKİL 5

Prepare edilmemiş mine ile adeziv rezin arayüzünün görünümü (A: Optibond FL, normal mine; B: Optibond FL, florozisli mine; C: Clearfil Protect Bond, normal mine; D: Clearfil Protect Bond, florozisli mine)..

72

phosphate) içeren iki basamaklı ve orta kuvvetli bir self-etch adezivdir. Bu adeziv ile de preparas-yon yapılmayan sağlam minede, iyi ve homojen bir demineralizasycn elde edilememiştir. Prepare edilen mine yüzeyinde ise fosforik asitin yaptı-ğından daha az bir demineralizasycn ve daha az asitlenmiş alan derinliği gözlenmekle birlikte, intraprizmatik boşlukların kolaylıkla tanımlana-bildiği bir asitleme modeli dikkati çekmektedir (Tablo I, Şekil 2, 3, 4 ve 5). Bulgulanmız Perdigâo ve Geraldeli’nin,5 prepare edilmiş minedeki asit-lemenin etkinliğini rezin replika yöntemiyle ince-ledikleri ve Clearfil SE Bond primer uygulanan yüzeylerde iyi tammlanabilen bir intraprizmatik penetraspn gözledikleri çalışma ile uyumludur.

Florozisli minenin en dış yüzeyi, florürapatit nedeniyle normal mineye oranla daha kristal-ize, daha stabil ve dolayısıyla asitler karşısında daha az çözünür olan bir hipermineralize tabaka ile karakterizedir.16 Preparasyonun yapılmadığı florozisli mine yüzeylerinde fosforik asit ile ol-dukça sığ intraprizmatik boşluklar gözlenirken, self-etch primer ile prizmalarda hiçbir çözülme elde edilememesi ve arayüzde asitten etkilenmiş alanın gözlenememesi bu tabaka nedeniyledir (Şekil 3 ve 5). Bu nedenle florozisli dişlerde lami-nate veneer gibi restorasyonlann yapımı sırasında minede yapılacak olan preparasyon önem taşı-maktadır. Bu tür restorasyonlar için, preparasyon-da kullanılan özel frezler ile yaklaşık 300-500 um kalınhğında mine kaldinlmaktadır. Böylelikle TF indeksine göre 4 skorunu alan dişlerde yaklaşık 50 um kalınhğında olduğu saptanan hiperminer-alize tabakanın uzaklaştırılması söz konusu olmak-tadır17.

Prepare edilen florozisli dişlerdeki asitlemenin etkinliği ile bağlanma dayanımı testleri karşılaş-tırıldığında sonuçlar benzerlik göstermektedir. Ermiş ve arkadaşları14, minede preparasyon ya-pıldığında, total-etch ve self-etch adezivlerin flo-rozisli dişlerdeki (TFI 5) performanslannın ben-zer olduğunu ve bağlanma dayanımı değerlerinin normal dişlerdekinden farklı olmadığını ortaya koymuştur. Bu çalışmada da prepare edilen floro-zisli mine yüzeylerinde (TFI 5), hem fosforik asit

hem de self-etch primer ile elde edilen asitleme modelinin normal mine yüzeylerinkinden farklı olmadığı gözlenmiştir. Aynı şekilde rezin-mine arayüzünün incelendiği SEM görüntülerinde de florozisli dişlerdeki asitlenmiş alanın derinliğinin normal dişlerdekinden daha az olmadığı göze çarpmaktadır (Şekil 4 ve 5).

Sözü edilen her iki çalışmada da florozis sko-ru aynı olan dişlerin seçilmiş olması ve florozisli minenin fosforik asit ile üretici firmanın normal dişler için önerdiği sürede asitlenmiş olması (15-30 saniye), sonuçların karşılaştırılmasına olanak sağlamaktadır. Bu nedenle, söz konusu çalış-malar ile, florozisli dişlerde yeterli bir bağlanma sağlanabilmesi için asitleme süresinin uzatılması gerektiği şeklindeki klasik bilgilerimiz yerini flo-rozisli dişlerde minenin 15-30 saniye asitlenme-sinin yeterli olduğu şeklindeki bilgilere bırakabi-lecektir.

Alınmış olan florür miktarının artmasına bağ-lı olarak florozisli dişlerdeki patolojinin şiddetinin de artmasının, asitleme modeli ve adezivlerin performansı üzerinde etkili olacağı ve bunun da asitleme süresinin değişmesine neden olacağı düşünülebilir. Bununla beraber Weerasinghe ve arkadaşları18 yapılan bir çalışmada Clearfil SE Bond primerin %37’lik fosforik asit ile beraber ve fosforik asit kullanılmadan uygulandığı minedeki bağlanmanın etkinliğinin florozis şiddeti arttıkça değişmediğini saptanmıştır. Farklı adeziv sistem-lerin florozisli dişlerdeki klinik performansının ve dayanıklılığının değerlendirileceği çalışmaların yapılması önem taşımaktadır.

SonuçlAr

1. Florozisli dişlerde minede yapılan prepa-rasyon asitlemenin etkinliğini artırdı.

2. Minede preparasyonun yapılmadığı floro-zisli ve normal dişlerde test edilen self-etch primer ile belirgin bir asitleme modeli elde edilmedi.

3. Florozisli dişlerde (TFI 5), fosforik asit ile asitleme süresinin uzatılmasına gerek kalmadan normal dişlerle benzer bir asitleme modeli mey-dana geldi.

73

4. Total-etch adezivin meydana getirdiği asit-lenmiş alanın derinliği iki basamaklı self-etch adezivinkinden daha fazla idi.

Bu çalışma, 26-29 Ekim 2007 tarihinde Safranbolu’da düzenlenen Restoratif Dişhekimli-ği Derneği V. Bilimsel Kongresi ve XII. Diş Has-talıkları ve Tedavisi Ana Bilim Dalları Toplantı-sında sunulmuştur.

TeşekkÜr

Bu çalışma; IADR/CED Visiting Scholar Sti-pend ve TUBITAK/BAYG Yurtdışı Burs Prog-ramı ile Leuven Katolik Üniversitesi, Dişhekim-liği Fakültesi Biomat Araştırma Laboratuvarı ve Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Fakültesi’nde gerçekleştirilmiştir.

KAYNAKLAR

1. Van Meerbeek B, De Munck J, Yoshida Y, Inoue S, Vargas M, Vijay P, Van Landuyt K, Lambrechts P, Vanherle G. Buonocore Memorial Lecture. Adhesion to Enamel and Dentin: Current Status and Future Challenges. Oper Dent 2003;28:215-235.

2. Van Meerbeek B, Van Landuyt K, De Munck J, Hashimoto M, Peumans M, Lambrechts P, Yoshida Y, Inoue S, Suzuki K. Technique-sensitivity of Contemporary Adhesives. Dent Mater J 2005;24:1-13.

3. De Munck J, Van Landuyt K, Peumans M, Poitevin A, Lambrechts P, Braem M, Van Meerbeek B. A Critical Review of the Durability of Adhesion to Tooth Tissue: Methods and Results. J Dent Res 2005;84:118-132.

4. Senawongse P, Sattabanasuk V, Shimada Y, Otsuki M, Tagami J. Bond Strengths of Current Adhesive Systems on Intact and Ground Enamel. J Esthet Restor Dent 2004;16:107-116.

5. Perdigão J, Geraldeli S. Bonding Characteristics of Self-etching Adhesives to Intact versus Prepared Enamel. J Esthet Restor Dent 2003;15:32-41.

6. Ermiş RB. İçme Suyundaki Farklı Florür Konsantrasyonlarında Meydana Gelen Dental Florozisin Değerlendirilmesi. Hacettepe Dişhek Fak Derg 2002;26:32-38 (Düzeltme: Hacettepe Dişhek Fak Derg 2002;26).

7. Fejerskov O, Larsen MJ, Richards A, Baelum V. Dental Tissue Effects of Fluoride. Adv Dent Res 1994;8:15-31.

8. Perdigão J, Lambrechts P, Van Meerbeek B, Vanherle G, Lopes AL. Field Emission SEM Comparison of Four Postfixation Drying Techniques for Human Dentin. J Biomed Mater Res 1995;29:1111-1120.

9. Van Meerbeek B, Yoshida Y, Snauwaert J, Hellemans L, Lambrechts P, Vanherle G, Wakasa K, Pashley DH. Hybridization Effectiveness of a Two-step versus a Three-step Smear Layer Removing Adhesive System Examined Correlatively by TEM and AFM. J Adhes Dent 1999;1:7-23.

10. Van Meerbeek B, Perdigão J, Lambrechts P, Vanherle G. The clinical performance of adhesives. J Dent 1998;26:1-20.

11. Peumans M, Van Meerbeek B, Yoshida Y, Lambrechts P, Vanherle G. Porcelain Veneers Bonded to Tooth Structure: An Ultra-morphological FE-SEM Examination of the Adhesive Interface. Dent Mater 1999;15:105-119.

12. Pashley DH, Tay FR. Aggressiveness of Contemporary Self-etching Adhesives. Part II: Etching Effects on Unground Enamel. Dent Mater 2001;17:430-444.

13. Kanemura N, Sano H, Tagami J. Tensile Bond Strength to and SEM Evaluation of Ground and Intact Enamel Surfaces. J Dent 1999;27:523-530.

14. Ermis RB, De Munck J, Cardoso MV, Coutinho E, Van Landuyt KL, Poitevin A, Lambrechts P, Van Meerbeek B. Bonding to Ground versus Unground Enamel in Fluorosed Teeth. Dent Mater 2007;23:1250-1255.

15. Ibarra G, Vargas MA, Armstrong SR, Cobbb DS. Microtensile Bond Strength of Self- etching Adhesives to Ground and Unground Enamel. J Adhes Dent 2002;4:115-124.

16. Fejerskov O, Richards A and DenBesten P. The Effect of Fluoride on Tooth Mineralization. Ed. Fejerskov O, Ekstrand J, Burt B. Fluoride in Dentistry. 2nd ed. Copenhagen: Munksgaard.1996: 112-146.

17. Fejerskov O, Manji F and Baelum V. The Nature and Mechanisms of Dental Fluorosis in Man. J Dent Res 1990;69:692-700.

18. Weerasinghe DS, Nikaido T, Wettasinghe KA, Abayakoon JB, Tagami J. Micro-shear Bond Strength and Morphological Analysis of a Self-etching Primer Adhesive System to Fluorosed Enamel. J Dent 2005;33:419-426.

İLETİŞİM ADRESİ

Doç.Dr. R. Banu ERMİŞSüleyman Demirel Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı 32260 Kampüs, ISPARTA

Tel: 0 246 211 33 15 Fax: 0 246 237 06 07 E-posta: banu_ermis@yahoo.com

Geliş Tarihi : 26.11.2007 Received Date : 26 November 2007 Kabul Tarihi : 28.01.2008 Accepted Date : 28 January 2008