pres fries14junimiranda
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
Fries // Frysk
De positie van de Friese taal binnen het onderwijs en de maatschappij
Miranda Brouwer Bieuwkje Kooistra Lena van Dijk
Inhoud
1 Beheersing Fries
2 Wanneer welke taal?
3 Waardering Fries
4 Thuistaal vs. schooltaal
5 Drietalige basisscholen in Friesland
6 Het echte leven: de praktijk
Beheersing Fries
• Waar? - Friesland, - West-Groningen, - Terschelling, - Schiermonnikoog, - Duitsland
Varianten Fries
• Westerlauwers Fries- Noordhoeks- Kleifries- Woudfries- Zuidwekshoeks- Hindeloopers- Aasters en Westers- Schiermonnikoogs of Eilanders
Beheersing Fries in Friesland
• 600.000 inwoners• 450.000 spreken Fries• 350.000 Fries als moedertaal
– 94% begrijpen– 74% spreken– 65% lezen– 17% schrijven
BRON: http://taal.phileon.nl/fries.php sociolinguïstisch onderzoek 1994
Wanneer welke taal?
• OV en verkeer - Trein : Arriva - Plaatsnaamborden
• Overheidsinstanties - Rechtbank
- Gemeenteraad en Provinciale Staten
• Onderwijs - Drietalige basisscholen • Belangrijk, omdat ... - maatschappij -> onderwijs - nut Fries leren -> toename lln.
Waardering Fries
• Grutsk (trots)
• Sjibbolet:“Bûter, brea en griene tsiis, wa’t dat net sizze kin, is gjin oprjochte Fries.”
• Waarde
Organisaties/instellingen
• Fryske Akademy
• Tresoar
• Afûk
Thuistaal vs. schooltaal
• SchooltaalOnder schooltaal wordt het taalgebruik in vaklessen verstaan. Taal waarin geschreven wordt.
- Docententaal - Gebonden aan cultuur en vaktaal - NL als formele taal -> basisschool invloed - Lln. die geen Fries willen spreken - Beleid overheid -> duur, want weinig lln. - Uitzondering dorpen
• Thuistaal
- Alleen NL sprekend: 49,02% (spreken met beide ouders NL)
- Alleen Fries of NL dialect 43,79% (spreken met beide ouders fries of NL dialect)
- Tweetalig 6,21% (spreken met beide ouders NL en Fries)
Thuistaal vs. schooltaal
Conclusie en gevolgen
- Je kunt het soms horen
- kunnen wisselen (beter in hanteren van 2 talen)
- eigen taal = meer intimiteit
- Nederlands = formele omgangstaal
Drietalige basisscholen• Vak
- Fries en NL gelijkwaardig, groep 1 - Engels groep 7 en 8 - meestal 40% Fr, 40% NL, 20% Eng
• Voertaal - Fries - Engels 2 middagen in de week
• Onderzoek - Fryske Akademy - taalvaardiger, NL stabiel, Fr & Eng beter - durven spreken
helft onderwijstijd
• Drietalige PABO - NHL en Stenden - Leeuwarden als eerste Nederlandse stad
• Nog een extra pluspunt - lln. leren taal waarderen -> taal is belangrijk, telt mee -> interesse Friese taal -> taalbehoud
• Bijna 40 basisscholen in Friesland drietalig
Drietalige basisscholen
Het echte leven
• Taalkundig: Verwandschap talen - NL = Germaanse taal (zoals EN en D)
- FR = Romaanse taal- Fries = West-Germaanse taal- Moeilijkheden: Ja bij Frans- Voordelen: Ja – Juist voor Duits -> want: overeenkomsten in zinsbouw, fonetiek,
idioom
• Algemeen lastig voor friestaligen - stemloze “s”- dentales “r”- tembre v/d stem >> nasaal, intonatie
Effect op prestatie lln.- Het primaire stratificatie-effect -> achterstand aan het einde van de basisschool- Het secundaire stratificatie-effect -> capaciteiten onbenut- Self-fulfilling prophecy (docentenhouding) -> hangt samen- Sociaal-economisch status- Prestatie gerichtheid ouders -> laag ambitieniveau -> beroepsstructuur Friesland- Onjuiste advisering
Beter NL = betere prestatiesOuderen vs. huidige generatie -> nu spreken ze beter NL, waarom? - betere opleiding
- meer aanraking media (TV, Radio, tijdschriften, Internet!)- meer mobiliteit- meer toeloop naar Friesland- NL heeft invloed op het Fries -> woordvolgorde veranderd
Taalachterstand dialectsprekers:- niet aantoonbaar bepaald door andere factoren
EindeBedankt voor jullie aandacht,
zijn er nog vragen?
Bronnen: www.rug.nl www.trouw.nl www.slo.nl www.fryske-akademy.nl www.omropfryslan.nl http://taal.phileon.nl/fries.php Taal en Taalwetenschap – Rene Appel