RAZVOENJE VAZDUHA

Razvoenje vazduha podrazumijeva transport vazduha do prostorija. Zato su potrebni vodovi za vazduh i veliki broj sastavnih elemenata, kao to su elementi za prolaz vazduha, klapne, profilisani komadi, ureaji za mijeanje, indukcioni ureaji itd.Kanali i cijevi slue za potiskivanje vazduha u prostorije ili za odvoenje istog vazduha iz prostorije. U pogledu trokova i znaaja predstavljaju posebno vaan sastavni dio postrojenja. Zbog toga bi trebalo da se paljivo planiraju i izvode. Poto se vazduni vodovi lako zaprljaju, trebaju da budu to krai i na odgovarajuim mjestima treba predvidjeti otvore za ienje.

Aluminijski lim koristi se na slian nain kao i elini. Pored navedenih mogu se koristiti i azbestni cement, rabic, zid i beton, keramike cijevi, sintetiki matreijali kao i kanali od ploa. U posljednje vrijeme pojavljuje se veliki broj izvedbi kanala, kod kojih se zidovi kanala proizvode od ploa raznih vrsta i direktno na gradilitu. Kanali se sa unutranje strane mogu odmah obloiti raznim materijalima da bi se postigla zvuna i toplotna zatita.

Razlikujemo nekoliko glavnih grupa ploa:-ploe od azbestnog cementa,-ploe na bazi kalcijumsilikata,-ploe na bazi sintetikih materijala,-ploe od mineralnih vlakana,prednost im je u velikoj apsorbciji zvuka i toplotnoj zatiti ali imaju malu otpornost.Fleksibilne cijevi i crijeva koriste se ve dugo za odsisne kanale. Osim toga nalaze veliku primjenu u postrojenjima za provjetravanje i klimatizaciju.

Postoje razne konstrukcije:-metalna crijeva, -gumena spiralna crijeva,-sintetike cijevi,-cijevi od staklenih vlakana.

Za razvoenje dovoenog vazduha vie ne slue kanali ve i vazduni mlazevi iz odvojenog vazdunog sistema, sa podeavajuim mlaznicama. Pri tome se centralno pripremljeni vazduh razvodi preko irokih povrina i usljed indukcionog dejstva vazdunih mlazeva usmjerava u potrebnom pravcu. Nema smetnje od stubova i donje promaje. Posebno je povoljno to to topli vazduh ispod tavanice potiskuje nadole. Koristi se naroito u velikim fabrikim halama.

Otvori za prolaz vazduha spadaju u najvanije sastavne dijelove svakog postrojenja za provjetravanje, koje treba dimenzionisati sa najveom tanou da bi se pojava promaje sprijeila u provjetravanim ili klimatizacionim prostorijama. Oblici otvora za prolaz vazduha mogu biti veoma razliiti. Izrauju se od elika, aluminija i raznih sintetikih materijala.

ZIDNI ISPUSTI

Slobodni izotermni kruni mlazeviKada mlaz vazduha na kraju kanala izlazi iz krunog slobodnog otvora, iri se u prostoriji na sve strane, pri emu ukupni ugao irenja nezavisno od brzine iznosi 23 do 25 stepeni.

Slika 18.1.irenje izotermnog vazdunog mlaza iz mlaznice na slobodnom ulazu vazduha

Procijepi za ubacivanje vazduhaKonusni kanali sa procijepima za ubacivanje vazduha pri svim brzinama omoguavaju skoro ujednaeni izlaz vazduha preko cijele duine procjepa. Vertikalni otvori za vazduh izrauju se sa skretnim lopaticama.Pravi kanali sa procijepima konstantne visine Vertikalno ubacivanje vazduha ostvaruje se pomou skretnih lopatica. Brzinu izduvavanja eventualno moemo smanjiti ugradnjom difuzora.Pravi kanali sa konusnim prorezom.

Neizotermni vazduni mlaz

Kada izmeu sobne temperature i temperature vazdunog mlaza postoji razlika vazduni mlaz pada ili se podie dodatno prema promjeni visine koja je uslovljena irenjem, zavisno od toga da li je njegova temperatura via ili nia od sobnog vazduha. Visinska razlike se rauna:

H-pad ili uspon ose vazdunog mlaza u metrima,temperaturska razlika u K,d-ekvivalenti prenik u m,v-brzina na otvoru za vazduh u m/s,L-rastojanje od otvora za vazduh u metrima.

Strujanje vazduha u prostorijama koje se klimatizuju

Kod do sada opisanog strujanja nisu bile uzete u obzir geometrija i dimenzije prostorija. U zatvorenim prostorijama javljaju se znatna odstupanja od zakonitosti mlaza. Dok za slobodni mlaz indukovani vazduh iz okoline moe da struji slobodno u zatvorenim prostorijama, to je sluaj samo na poetku mlaza.

Ako se kroz otvor na zidu ubacuje vazduh u prostoriju tada se vazduni mlaz u dovoljno visokim prostorijama na izvjesnom rastojanju vraa i stvara vrtlog (primarni vrtlog). Dubina prodiranja zavisi od visine prostorije H i kree se izmeu 3 i 4.5 H. Primarnom vrtlogu u dubini prostorije pridruuju se jedan ili vie vrtloga, slika 18.2 .Ova slika strujanja ne zavisi od toga da li se radi o krunim, pravougaonim ili otvorima u obliku procjepa. Takoe nema znaaja da li se otvor nalazi odmah ispod tavanice ili na izvjesnom rastojanju od nje.

Slika 18.2 Strujanje ubaenog mlaza vazduha u prostorijama

Vazduna struja ubaena ispod prozora kao kroz indukcioni aparat ponaa se na isti nain, slika 18.3. Ispitivanje ovakvih strujanja u klimatizovanim prostorijama veoma vano da bi se sprijeila pojava promaje. Stvarni odnosi strujanja veoma su sloeni jer se u prostorijama nalaze namjetaj,ljudi a eventualno i ureaji koji odaju toplotu.U sloenijim sluajevima potrebno je izvriti ispitivanja na modelu.

Slika 18.3 Strujanje u prostorijama

Otvori za vazduh na tavanici (otvori za dovodni vazduh)

Otvori za vazduh na tavanici, karakteristini su po tome to se vazduh pomou usmjeravajuih limova ubacuje vie ili manje u horizontalnom pravcu. Vertikalno ubacivanje vazduha nadole nije mogue poto dolazi do pojave promaje bez obzira na reetke. Najjednostavnija izvedba sastoji se u korienju jedne ili vie ploa ispod otvora za izlaz vazduha. Kod drugih usmjeravajui limovi su postavljeni konusno (anemostati, razdione ploe, difuzori).

Otvori za ubacivanje vazduha na tavanici mogu da budu izraeni i sa podeavanjem, tako da se koliina vazduha kao i pravac mogu mijenjati. Pri korienju razdionih ploa za vazduh sa vazdunim mlazevima koji izlaze horizontalno ispod tavanice, brzina vazduha se odreuje iz relacije:

Otvore za ubacivanje vazduha treba prikljuiti preko cijevi ili crijeva za vazdune kanale. Sputene tavanice sa ugraenim otvorima za izlaz vazduha u prostoru tavanice pod pritiskom imaju nedostatak to vazduh esto struji nekontrolisanim putanjama.

Tavanice za provjetravanje (perforisana tavanica, akustina tavanica)

Pri ovom nainu provjetravanja, koji je posebno pogodan za veliku izmjenu vazduha u niskim prostorijama, tavanica za provjetravanje koja se nalazi ispod tavanice nosaa dijelimino ili sasvim je opremljena otvorima ili uzanim procijepima kroz koje se vazduh ubacuje nadole (slika 18.4). Odisanje bi po mogunosti trebalo da bude iznad poda, mada je mogue i na tavanici.

Slika 18.4 ema razvoenja vazduha za jednu perforiranu tavanicu

Postoji veliki broj razliitih izvedbi tavanica od razliitih materijala i sa razliitim nainima postavljanja otvora raznih veliina. Pri postavljanju materijala koji priguuju zvuk postie se istovremeno i akustino dejstvo.Pod perforiranom tavanicom podrazumijeva se tavanica ija je cijela povrina ili bar njen jedan dio, izraena od perforisanih ploa. Dovodni vazduh ulazi u prostor pod pritiskom iznad tavanice i kroz otvore struji vertikalno nadole, u prostoru pod pritiskom koji mora da bude apsolutno zaptiven, pri tome vlada natpritisak od 10 do 40 Pa. Efektivna perforirana povrina iznosi priblino 1-3% od ukupne povrine.

Ovo strujanje je praktino veoma neravnomjerno, zbog nedovoljnog mjeanja koje se ne moe kontrolisati i lako moe prouzrokovati promaju, naroito pri hlaenju, zbog toga nije preporuljivo.Pojedine perforirane ploe (kasete) postavljaju se na izvjesnom rastojanju jedna od druge na ravnu tavanicu. Na izvjesnom rastojanju od tavanice primarni mlazevi obrazuju snop mlazeva koji sa svoje strane obrazuje sekundarni mlaz.

Srednja brzina u sekundarnom mlazu moe se priblino odrediti prema jednaini: x-rastojanje od perforirane tavanice;l-duina ivica perforirane tavanice;i-odnos perforiranih povrina;a 1...2

Za razvoenje vazduha postoji nekoliko mogunosti od kojih se navode dvije:Otvor za ubacivanje vazduha, postavljen je iznad raster-tavanice za djelimino horizontalno i dijelimino vertikalno usmjeravanje vazduha. Odisavanje se vri iznad svijetiljki, preko otvora u raster tavanici. Razvoenje vazduha prilino je povoljno, ali je mogua pojava kratke veze izmeu otvora za ubacivanje i izvlaenje vazduha. uplji plafonski meuprostor postaje veoma topao. Cijevi za dovod i odvod vazduha moraju da se izoluju.

Ubacivanje vazduha kroz lamele raster tavanice je vertikalno nadole (slika 18.5). Odsisavanje vazduha vri se iznad svijetiljki kroz cijevovode. Odstranjivanje promaje je znatno tee. Raster lamele mogu da se proire, tako da je mogue postavljanje podeavajuih elemenata za usmjeravanje vazduha.U svim sluajevima vano je da se toplota svjetiljki to bre odvodi.

Slika 18.5 Raster tavanice sa otvorom za ubacivanje vazduha kroz raste-lamele

Kombinacija rasvjete i otvora za vazduh

esto se od projektanta trae kombinacije svjetiljki i otvora za vazduh, da bi tavanica imala to ljepi izgled. Za tu svrhu postoji veliki broj konstrukcija. Po pravilu to su dvodijelne ili viedijelne kutije od elinog lima, od kojih jedan dio slui svjetiljki i izvlaenju vazduha, a drugi za ubacivanje vazduha. Ovdje vazduh izlazi iz procijepa horizontalno ispod tavanice, dok se spoljni vazduh odsisava iznad svijetiljki.

Slika 18.6 Kombinacija rasvjete otvorima za vazduh

U drugim konstrukcijama odsisava se samo sobni vazduh iznad svijetiljki, pri emu se takoe postie znatno smanjenje rashladnog optereenja. U zavisnosti od konstrukcije svijetiljke, moe da se postigne da se 80 % instalisanog kapaciteta odvodi sa odsisnim vazduhom, a da ne prodre u prostoriju.

Na odvoenje toplote od svijetiljki moe da utie nain ubacivanja vazduha. uplji meuprostor u tavanici za ovaj nain provjetravanja mora da ima proireni sistem kanala (slika 18.7).

Slika 18.7 uplji meuplafonski prostor sa raznim svijetiljkama prikljuenim na strani za ubacivanje i na strani za izvlaenje vazduha

RAZVOENJE VAZDUHA VISOKOG PRITISKA

Za vazdune kanale velikih postrojenja za provjetravanje i klimatizaciju esto je potrebno toliko prostora da njihovo postavljanje stvara potekoe. Da bi se to izbjeglo, koriste se sistemi razvoenja vazduha visokog pritiska. Ova metoda se sastoji uglavnom u tome to se vazduh sa velikim poetnim brzinama, od oko 15 do 25 m/s potiskuje u razvodnu mreu.

Zato je potreban vei odgovarajui pritisak na potisu ventilatora. U principu ovaj nain razvoenja vazduha nije drugaiji od uobiajebog razvoenja vazduha niskog pritiska, ali zahtjeva niz posebnih mjera.

Kanali za vazduh su najee okrugli i izrauju se od pocinkovanog ili aluminijskog lima. Uzduni i popreni avovi moraju da budu apsolutno nepropustljivi za vazduh. Naroito su pogodne spiralne cijevi. Za zaptivanje se koriste odgovarajua sredstva. Za poprene avove se koristi traka za zaptivanje ili stezne manetne.

Najvie sa uglovima ispod 30 do 45 , a lukovi sa velikim radijusom zaobljenja. Pravougaoni kanali mogu takoe da se koriste onda kada su dobro zaptiveni na avovima.Za velika postrojenja potrebno je izvriti ispitivanje pod pritiskom sa pomonim ventilom, radi provjere zaptivenosti. Iza ventilatora po pravilu treba da bude priguiva zvuka za otklanjanje niskih frekvencija buke ventilatora. Dalje priguivanje zvuka vri se u otvorima za ubacivanje vazduha.

Ekspanzione (rasteretne) kutije

Ovi ureaji se koriste u jednokanalnim postrojenjima za klimatizaciju sa velikim brzinama. Zadatak im je da visok pritisak i veliku brzinu vazduha u cjevovodima ispred otvora za ubacivanje, reduciraju da bi se vazduh u prostoriju, koju treba klimatizovati, ulazio iz prikljuka kanala niskog pritiska malom brzinom i niskim nivoom buke.

Proizvode se za konstantne i promjenljive koliine vazduha, zbog ega se jo i zovu i regulacionim ventilima za struju vazduha.Razlikuju se:rasteretne kutije za konstantni protok; rasteretne kutije za sisteme sa promjenljivom koliinom vazduha.

APARATI ZA MIJEANJE VAZDUHAAparati za mijeanje vazduha se koriste u dvokanalnim postrojenjima za klimatizaciju visokog pritiska, da bi se topli i hladni vazduh pomijeali i da bi se istovremeno koliina vazduha odrala konstantnim. -ugraeni priguiva zvuka.

Sadre sljedee dijelove (prikazani na slici 18.8):-kuite od elinog lima sa oblogom za apsorpcije uma,-mjeaki ventil ili mjeaku klapnu,-motor koji je najee pneumatski za pokretanje mjeakog ventila u zavisnosti od sobne temperature,-regulator koliine, kojim se ukupna koliina vazduha ureaja odrava konstantnom,

Slika 18.8 ema jednog mjeakog aparata za 2-kanalno postrojenje visokog pritiska

Topli, odnosno hladni vazduh ulazi preko klapni u mjeaku kutiju. Klapne pokree jedan regulator kojim upravlja sobni termostat. Vazduh se ubacuje po pravilu kroz aneostate ili reetke, koji su kratkim kanalima povezani sa ureajima za mijeanje.Regulator koliine protoka je najvaniji sastavni dio aparata i danas se uglavnom isporuuje kao mehaniki ureaj.

Kao i kod rasteretnih kutija, regulatori rade na taj nain to se slobodni presjek za prolaz vazduha, poveava ili smanjuje zavisno od koliine vazduha, pomou odgovarajueg elementa kojeg pokree jedna opruga.