OSNOVNA SREDSTVA OSNOVNA SREDSTVA PREDUZEĆAPREDUZEĆA

PREDMET MIKROEKONOMIJA PREDMET MIKROEKONOMIJA

STUDENTSTUDENT

Bilo da imaju fizičku supstancu ili da je Bilo da imaju fizičku supstancu ili da je nemajunemaju

osnovna sredstva imaju neprocjenjivu osnovna sredstva imaju neprocjenjivu vrijednostvrijednost

kada je u pitanju poslovanje kada je u pitanju poslovanje preduzećapreduzeća

i buduća ekonomska koristi buduća ekonomska korist

ReprodukcijaReprodukcija Funkcionisanje preduzeća kao sistema Funkcionisanje preduzeća kao sistema

započinje pribavljanjem njegovih elemenata: započinje pribavljanjem njegovih elemenata: radne snage, sredstava za rad i predmeta rada radne snage, sredstava za rad i predmeta rada (materijala) u cilju izvršavanja određenog (materijala) u cilju izvršavanja određenog zadatka. zadatka.

U sklopu toga možemo reći da se sredstva za U sklopu toga možemo reći da se sredstva za rad, i predmeti rada stalno angažuju u rad, i predmeti rada stalno angažuju u proizvodnji i na taj način se obezbjeđuju proizvodnji i na taj način se obezbjeđuju materijalni uslovi za reprodukciju. Reprodukcija materijalni uslovi za reprodukciju. Reprodukcija je u biti je u biti stalno, permanentno, neprekidno stalno, permanentno, neprekidno obnavljanje procesa proizvodnjeobnavljanje procesa proizvodnje kao preduslova kao preduslova za opstanak i razvoj svakog društva. za opstanak i razvoj svakog društva.

SREDSTVASREDSTVA

SREDSTVA - određeni ekonomski SREDSTVA - određeni ekonomski resursi koje kontroliše pravno lice. resursi koje kontroliše pravno lice. Rezultat su nekih prošlih događaja Rezultat su nekih prošlih događaja čijom upotrebom u budućnosti se čijom upotrebom u budućnosti se očekuje priliv budućih ekonomskih očekuje priliv budućih ekonomskih koristi, tj. prihoda. koristi, tj. prihoda.

Sredstva u preduzeću mogu se podijeliti Sredstva u preduzeću mogu se podijeliti sa dva stanovišta: sa dva stanovišta:

Prema pojavnim oblicima; Prema pojavnim oblicima; Prema roku trajanja; Prema roku trajanja;

PREMA POJAVNOM OBLIKUPREMA POJAVNOM OBLIKU

StvariStvari,, to su sredstva koja se javljaju u to su sredstva koja se javljaju u konkretnom materijalnom obliku i to mogu konkretnom materijalnom obliku i to mogu biti zgrade, zemljišta, mašine, materijal, biti zgrade, zemljišta, mašine, materijal, proizvodi, roba, sredstva za transport i proizvodi, roba, sredstva za transport i slično; slično;

PravaPrava,, to su sredstva koja nisu to su sredstva koja nisu materijalnog karaktera, ne mogu se opipati materijalnog karaktera, ne mogu se opipati i to mogu biti i to mogu biti potraživanjapotraživanja na primjer na primjer proizvoda i robe, zatim patenti i slično;proizvoda i robe, zatim patenti i slično;

NovacNovac,, efektivni novac (gotovina) u efektivni novac (gotovina) u blagajni i na žiro računu; blagajni i na žiro računu;

PREMA ROKU TRAJANJAPREMA ROKU TRAJANJA

Prema roku trajanja sva sredstva Prema roku trajanja sva sredstva preduzeća se dijele u dvije preduzeća se dijele u dvije osnovne kategorije: osnovne kategorije:

osnovnaosnovna (stalna) i (stalna) i obrtnaobrtna (tekuća). (tekuća).

SREDSTVA PREDUZEĆA

OSNOVNA SREDSTVA(stalna)

OBRTNA SREDSTVA (tekuća)

Prava (nematerijalna sredstva)

Stvari(materijaln

a sredstva)

NovacPravaStvari

- mašine, - oprema,

- postrojenja, - zgrade,

- zemljišta, - šume,

-dugogodišnji zasadi,

-osnovno stado

- koncesija, -patenti, -licence,

- franšize, - osnivački

izdaci, -izdaci za

razvoj, gudvil, projekti,

- mat. za reprod. -proizv. -gotovi proizv. - roba,

i.t.d.

-kratkor. plasmani,

-tekuća potraž.

-dionice, -particip.

i.t.d.

-novac u blagajni, -novac na

ž.r. -devize, -akredit.

i.t.d.

OSNOVNA SREDSTVA OSNOVNA SREDSTVA KARAKTERISTIKEKARAKTERISTIKE

1. Osnovna sredstva u preduzeću su trajna 1. Osnovna sredstva u preduzeću su trajna osnova za rad.osnova za rad. To su: To su:

- sva sredstva koja preduzeće koristi duži sva sredstva koja preduzeće koristi duži vremenski period, vremenski period,

- u više ciklusa reprodukcije, u više ciklusa reprodukcije, - najmanje godinu dana. najmanje godinu dana.

Dužina vijeka trajanja pojedinih Dužina vijeka trajanja pojedinih sredstava je različita i zavisi od više sredstava je različita i zavisi od više faktora: faktora:

Vrste sredstava; Vrste sredstava; Intenziteta korišćenja; Intenziteta korišćenja; Razvoja nauke i tehnike u proizvodnji Razvoja nauke i tehnike u proizvodnji

sredstava; sredstava; Kvaliteta sredstava i sl.; Kvaliteta sredstava i sl.;

KARAKTERISTIKEKARAKTERISTIKE

2.2. Ona postepeno prenose svoju Ona postepeno prenose svoju vrijednost na gotove proizvode ili vrijednost na gotove proizvode ili usluge, a da pri tome ne mijenjaju usluge, a da pri tome ne mijenjaju svoj osnovni oblik.svoj osnovni oblik.

Ovdje ne spadaju neka sredstva kao što su:Ovdje ne spadaju neka sredstva kao što su:- zemljište, zemljište, - stalna sredstva u pripremi, stalna sredstva u pripremi, - javni putevi, javni putevi, - upisani a neuplaćeni kapital, upisani a neuplaćeni kapital, - učešća i potraživanja, učešća i potraživanja,

- dugoročni krediti i zajmovi, kaucije, potraživanja i slično.dugoročni krediti i zajmovi, kaucije, potraživanja i slično.

KARAKTERISTIKEKARAKTERISTIKE3. pojedinačna vrijednost prelazi određeni 3. pojedinačna vrijednost prelazi određeni

zakonski određen iznos novcazakonski određen iznos novca (u BiH je taj iznos 250,00 KM). (u BiH je taj iznos 250,00 KM).

ZAKLJUČAK: ZAKLJUČAK: - - U periodu korištenja cijelom upotrebnom snagom U periodu korištenja cijelom upotrebnom snagom

učestvuju u procesu rada.učestvuju u procesu rada.- Samo jedan dio svoje vrijednosti prenose na - Samo jedan dio svoje vrijednosti prenose na

gotove proizvode u obliku amortizacije. gotove proizvode u obliku amortizacije. - Na kraju vijeka trajanja, zadržavaju svoj prvobitni - Na kraju vijeka trajanja, zadržavaju svoj prvobitni

oblik a cijelu vrijednost prenose na proizvode ili oblik a cijelu vrijednost prenose na proizvode ili usluge. usluge.

Za taj proces potrebno je više godina. Za taj proces potrebno je više godina.

OSNOVNA SREDSTVA(STALNA)

Stvari(materijalna

sredstva)

Prava (nematerijalna

sredstva)

- mašine, - oprema, - postrojenja, - zgrade, - zemljišta, - šume, -dugogodišnji zasadi, -osnovno stado

- Koncesija -pravo na korištenje nekog dobra u određenom roku; - Patenti - pravo pronalazača da proizvede i proda izum; - Licence - pravo korištenja tuđeg izuma ili proizvoda; - Franšize -pravo na ekskluzivne teritorije ili tržište; - Osnivački izdaci -izdaci u vezi osnivanja preduzeća - Izdaci za razvoj – projekti koji nose profit- Gudvil- pozitivna razlika između tržišne vrijednosti i fer procjenjene vrijednosti kupljenog preduzeća; - Potraživanja iz osnovnih sredstava,- Avansi dati proizvođačima opreme ili izvođačima građevinskih radova; -Upisani a neuplaćeni kapital, vrijednost upisanih dionica koje nisu uplaćene;- Ostala dugoročna razgraničenja, - Ulaganja za istraživanja, - softver, - aktivna vremenska razgraničenja i slično;

PREMA FUNKCIJIPREMA FUNKCIJI

prema funkciji koju obavljaju mogu biti: prema funkciji koju obavljaju mogu biti: Sredstva u pripremiSredstva u pripremi,, - sredstva u fazi nabavke, izgradnje - sredstva u fazi nabavke, izgradnje

i osposobljavanja za upotrebu. Ove stvari će u budućnosti i osposobljavanja za upotrebu. Ove stvari će u budućnosti obavljati funkciju osnovnih sredstava. To mogu biti i obavljati funkciju osnovnih sredstava. To mogu biti i nedovršene zgrade, investiciona ulaganja u toku i slično;nedovršene zgrade, investiciona ulaganja u toku i slično;

Sredstva u upotrebiSredstva u upotrebi,, - stvari koje su u trenutku - stvari koje su u trenutku posmatranja sposobna za upotrebu. To može biti zemljište posmatranja sposobna za upotrebu. To može biti zemljište ako služi u privredne svrhe, zatim građevine (zgrade, ako služi u privredne svrhe, zatim građevine (zgrade, saobraćajni putevi, piste, dalekovodi...), Oruđa za rad saobraćajni putevi, piste, dalekovodi...), Oruđa za rad (mašine uređaji, instalacije, inventar, namještaj, kompjuteri (mašine uređaji, instalacije, inventar, namještaj, kompjuteri i slično), zasadi i stado kod poljoprivrednih preduzeća i slično), zasadi i stado kod poljoprivrednih preduzeća (voćnjaci, vinogradi, plantaže, goveda, konji i slično);(voćnjaci, vinogradi, plantaže, goveda, konji i slično);

Sredstva van upotrebe, -Sredstva van upotrebe, - sredstva koja se obično sredstva koja se obično rashoduju ili prodaju jer nemaju perspektivu daljeg rashoduju ili prodaju jer nemaju perspektivu daljeg korištenja; korištenja;

VRIJEDNOST OSNOVNIH VRIJEDNOST OSNOVNIH SREDSTAVASREDSTAVA

Naturalno Naturalno - u komadima, - u komadima, kilogramima, kilovatima.. (radi kilogramima, kilovatima.. (radi inventura i utvrđivanja stanja u inventura i utvrđivanja stanja u magacinu, održavanja, izračunavanja magacinu, održavanja, izračunavanja proizvodnih kapaciteta i slično.)proizvodnih kapaciteta i slično.)

Vrijednosno Vrijednosno - izraženo u novcu, - izraženo u novcu, (kako bi se mogao izvršiti obračun (kako bi se mogao izvršiti obračun amortizacije, kako bi se znala amortizacije, kako bi se znala knjigovodstvena vrijednost, knjigovodstvena vrijednost, kalkulisati cijena koštanja i sl.)kalkulisati cijena koštanja i sl.)

Vrijednost osnovnih sredstava se prati Vrijednost osnovnih sredstava se prati preko cijena izraženih u novcu i vodi preko cijena izraženih u novcu i vodi se u poslovnim knjigama i to po: se u poslovnim knjigama i to po:

nabavnoj;nabavnoj; amortizovanoj;amortizovanoj; sadašnjoj vrijednostisadašnjoj vrijednosti;;

NABAVNA VRIJEDNOST -NABAVNA VRIJEDNOST - najznačajnija kategorija vrijednosti najznačajnija kategorija vrijednosti osnovnih sredstava. osnovnih sredstava.

- Vodi se u poslovnim knjigama - Vodi se u poslovnim knjigama

- Osnovica je za amortizaciju- Osnovica je za amortizaciju

Kvantitativno je određena:Kvantitativno je određena:

FV- FV- fakturnom vrijednosti fakturnom vrijednosti

ZTN- zavisnim troškovima nabavkeZTN- zavisnim troškovima nabavke (troškovi dopreme, montaže, osiguranja, carine i sl.)(troškovi dopreme, montaže, osiguranja, carine i sl.)

NV = FV + ZTN NV = FV + ZTN Nabavna vrijednost = Fakturna vrijednost + zavisni troškovi nabavkeNabavna vrijednost = Fakturna vrijednost + zavisni troškovi nabavke

AMORTIZOVANA VRIJEDNOST-AMORTIZOVANA VRIJEDNOST- potrošeni, iskorišćeni iznos vrijednosti potrošeni, iskorišćeni iznos vrijednosti osnovnog sredstva prilikom upotrebe, a u osnovnog sredstva prilikom upotrebe, a u toku vijeka njegovog trajanja. toku vijeka njegovog trajanja.

Zbir godišnjih amortizovanih vrijednosti jednak je Zbir godišnjih amortizovanih vrijednosti jednak je ukupno amortizovanoj vrijednosti (UAM) u posmatranoj ukupno amortizovanoj vrijednosti (UAM) u posmatranoj godini korišćenja.godini korišćenja.

NV = UAM + SVNV = UAM + SV

Nabavna vrijednost = ukupna amortizovana vrij. + sadašnja vrijednostNabavna vrijednost = ukupna amortizovana vrij. + sadašnja vrijednost

SADAŠNJA VRIJEDNOST-SADAŠNJA VRIJEDNOST- neamortizovana, nepotrošena, neamortizovana, nepotrošena, neiskorišćena vrijednost osnovnog neiskorišćena vrijednost osnovnog sredstva - vrijednost koja izražava koliko sredstva - vrijednost koja izražava koliko ono stvarno vrijedi u određenom ono stvarno vrijedi u određenom momentu.momentu.

Na kraju vijeka trajanja - iznos njegove sadašnje (stvarne) Na kraju vijeka trajanja - iznos njegove sadašnje (stvarne) vrijednosti je jednak nuli.vrijednosti je jednak nuli.

REVALORIZACIJA OSNOVNIH REVALORIZACIJA OSNOVNIH SREDSTAVASREDSTAVA

- usklađivanje ili ponovna procjena vrijednosti usklađivanje ili ponovna procjena vrijednosti osnovnog sredstva,osnovnog sredstva,

- ima za cilj očuvanje vrijednosti osnovnih ima za cilj očuvanje vrijednosti osnovnih sredstava, kako bi se na kraju vijeka trajanja sredstava, kako bi se na kraju vijeka trajanja akumulacijomakumulacijom ukupne amortizovane vrijednosti, ukupne amortizovane vrijednosti, dobio iznos koji će moći pokriti nabavku istog dobio iznos koji će moći pokriti nabavku istog osnovnog sredstva. osnovnog sredstva.

Može biti:Može biti: PotpunaPotpuna – kada se revalorizuju sva osnovna – kada se revalorizuju sva osnovna

sredstvasredstva DjelimičnaDjelimična – kada se revalorizuju samo pojedine – kada se revalorizuju samo pojedine

podgrupe osnovnih sredstavapodgrupe osnovnih sredstava

REVALORIZACIJAREVALORIZACIJA Metoda koeficijentaMetoda koeficijenta – primjenjuje se na – primjenjuje se na

osnovu zakonski propisanih koeficijenata za sva osnovu zakonski propisanih koeficijenata za sva (potpuna) ili samo određene vrste osnovnih (potpuna) ili samo određene vrste osnovnih sredstava (djelimična revalorizacija) zakonski sredstava (djelimična revalorizacija) zakonski obavezna. obavezna.

NV x K = RRNV x K = RR

Nabavna vrijednost x Koeficijent revalorizacije = Rezultat revalorizacijeNabavna vrijednost x Koeficijent revalorizacije = Rezultat revalorizacije

RR + NV = RVRR + NV = RVRezultat revalorizacije + Nabavna vrijednost = Revalorizovana vrijednost Rezultat revalorizacije + Nabavna vrijednost = Revalorizovana vrijednost (novostvorena)(novostvorena)

Primjenjuje se i na amortizovanu vrijednost: Primjenjuje se i na amortizovanu vrijednost:

AV x K = RRAVAV x K = RRAV

amortizovana vrijednost x Koeficijent revalorizacije = Rezultat revalorizacije amort.vrij. amortizovana vrijednost x Koeficijent revalorizacije = Rezultat revalorizacije amort.vrij.

REVALORIZACIJAREVALORIZACIJA Metod procjeneMetod procjene – metod koji daje – metod koji daje

preciznije rezultate. Obavlja se u preduzeću preciznije rezultate. Obavlja se u preduzeću na osnovu specifičnih iskustava uz specijalan na osnovu specifičnih iskustava uz specijalan tim stručnjaka. Ovaj metod je precizniji ali i tim stručnjaka. Ovaj metod je precizniji ali i sporiji, skuplji i kompleksniji. Može se vršiti sporiji, skuplji i kompleksniji. Može se vršiti na osnovu Odluke ili Pravilnika o osnovnim na osnovu Odluke ili Pravilnika o osnovnim sredstvima preduzeća. sredstvima preduzeća.

Revalorizovana (novostvorena) vrijednostRevalorizovana (novostvorena) vrijednost vodi se u poslovnim knjigama. Znači revalorizuje se vodi se u poslovnim knjigama. Znači revalorizuje se i amortizovana i sadašnja vrijednost osnovnog i amortizovana i sadašnja vrijednost osnovnog sredstva i nova je osnovica za amortizaciju.sredstva i nova je osnovica za amortizaciju.

AMORTIZACIJAAMORTIZACIJA Proces Proces postepenog trošenjapostepenog trošenja sredstava i sredstava i

prenošenja vrijednostiprenošenja vrijednosti sa osnovnog sa osnovnog sredstva sredstva na uslugu ili proizvodna uslugu ili proizvod koji je koji je nastao korišćenjem sredstva. nastao korišćenjem sredstva.

Alokacija nabavne vrijednosti/cijene Alokacija nabavne vrijednosti/cijene koštanja materijalnog stalnog sredstva koštanja materijalnog stalnog sredstva (osim zemljišta i prorodnih resursa) u toku (osim zemljišta i prorodnih resursa) u toku njegovog procijenjenog vijeka upotrebe. njegovog procijenjenog vijeka upotrebe. (Procijenjeni vijek upotrebe je ukupan broj jedinica koristi (Procijenjeni vijek upotrebe je ukupan broj jedinica koristi koje se očekuju od stalnog sredstva)koje se očekuju od stalnog sredstva)

Sa ekonomskog gledišta - amortizacija je Sa ekonomskog gledišta - amortizacija je vrijednosni izraz trošenja stalnih sredstava.vrijednosni izraz trošenja stalnih sredstava.

OSNOVNI ZADACI OSNOVNI ZADACI AMORTIZACIJEAMORTIZACIJE

Prikazivanje trošenja osnovnih Prikazivanje trošenja osnovnih sredstava i smanjivanje njihove sredstava i smanjivanje njihove vrijednosti; vrijednosti;

Sredstva koje služi za određivanje Sredstva koje služi za određivanje količine vrijednosti osnovnih količine vrijednosti osnovnih sredstava koji je prešao na proizvod sredstava koji je prešao na proizvod ili usluge;ili usluge;

Sredstvo koje služi da se osigura Sredstvo koje služi da se osigura mogućnost obnavljanja ili zamjene mogućnost obnavljanja ili zamjene dotrajalih sredstava;dotrajalih sredstava;

Osnovica za obračun amortizacije:Osnovica za obračun amortizacije: nabavna, nabavna, revalorizovana revalorizovana procijenjena vrijednost procijenjena vrijednost

osnovnog sredstva koje je predmet amortizacije.osnovnog sredstva koje je predmet amortizacije.

Neki ekonomisti je nazivaju još i Neki ekonomisti je nazivaju još i deprecijacija.deprecijacija. izraz koji je nastao od izraz koji je nastao od engleske riječi depreciation (amortizacija) engleske riječi depreciation (amortizacija)

Amortizacija se u BiH obračunava na osnovu Amortizacija se u BiH obračunava na osnovu

Računovodstvenih Standarda definisanih u Računovodstvenih Standarda definisanih u Zakonu o računovodstvu i na osnovu Zakonu o računovodstvu i na osnovu Nomenklature sredstava za amortizacijuNomenklature sredstava za amortizaciju, , Pravilnik o Pravilnik o nomenklaturi sredstavanomenklaturi sredstava i stopama i stopama amortizacijeamortizacije (Službeni glasnik (Službeni glasnik RSRS,, 03/01, 03/01, Službene novine federacije 2/95), Službene novine federacije 2/95), gdje su gdje su stalna sredstva grupisana u amortizacione stalna sredstva grupisana u amortizacione grupe i za svaku grupu je propisana stopa grupe i za svaku grupu je propisana stopa amortizacijeamortizacije..

NomenklaturaNomenklatura je uvedena kako bi obračun je uvedena kako bi obračun

amortizacije bio jednoobrazan u svim amortizacije bio jednoobrazan u svim privrednim subjektima. privrednim subjektima.

Stopa amortizacijeStopa amortizacije je procenat istrošenosti je procenat istrošenosti nekog osnovnog sredstva. Ona se može nekog osnovnog sredstva. Ona se može izračunati ako znamo vijek trajanja izračunati ako znamo vijek trajanja stalnog sredstva ili ako znamo stopu stalnog sredstva ili ako znamo stopu može se izračunati vijek trajanja sredstva.može se izračunati vijek trajanja sredstva.

100 100VT (vijek trajanja) = -------------------------------- = ----------- = 8 godina.

SA ( stopa amortizacije) 12,5

100 100SA ( stopa amortizacije) = -------------------------------- = ----------- =12,5 VT (vijek trajanja) 8

U PRAKSI POSTOJI U PRAKSI POSTOJI

Fizičko amortizovanjeFizičko amortizovanje – nastaje zbog – nastaje zbog fizičkog trošenja usljed funkcionisanja, fizičkog trošenja usljed funkcionisanja, zbog dejstva prirodnih činilaca, klimatskih zbog dejstva prirodnih činilaca, klimatskih faktora, zbog raznih oštećenja, faktora, zbog raznih oštećenja, nestručnog rukovanja i sl. nestručnog rukovanja i sl.

Moralno amortizovanjeMoralno amortizovanje – nastaje usljed – nastaje usljed naučnog i tehničko-tehnološkog progresa, naučnog i tehničko-tehnološkog progresa, pri čemu dolazi do proizovodnje novih pri čemu dolazi do proizovodnje novih sredstava čija je funkcionalna namjena sredstava čija je funkcionalna namjena ista ali je njihova efikasnost mnogo veća. ista ali je njihova efikasnost mnogo veća.

Faktori koji utiču na trošenje Faktori koji utiču na trošenje vrijednosti osnovnih sredstavavrijednosti osnovnih sredstava

Faktori koji utiču na Faktori koji utiču na fizičko trošenjefizičko trošenje:: Tehničko-tehnološka svojsta konkretnih sredstava;Tehničko-tehnološka svojsta konkretnih sredstava; Funkcija sredstva u reprodukciji;Funkcija sredstva u reprodukciji; Način na koji se sredstvom rukuje;Način na koji se sredstvom rukuje; Način na koji se sredstvo održava;Način na koji se sredstvo održava; Uslovi u kojim se sredstvo koristiUslovi u kojim se sredstvo koristi;;

Faktori koji utiču na Faktori koji utiču na moralno moralno amortizovanje:amortizovanje: (ekonomsko (ekonomsko zastarijevanje)zastarijevanje)

Pojava novih sredstava koja su u stanju da efikasnije Pojava novih sredstava koja su u stanju da efikasnije vrše iste funkcije;vrše iste funkcije;

Pojava na tržištu novih proizvoda čija je upotrebna Pojava na tržištu novih proizvoda čija je upotrebna

vrijednost veća;vrijednost veća;

SISTEMI OBRAČUNA SISTEMI OBRAČUNA AMORTIZACIJEAMORTIZACIJE

Sistem vremenske amortizacije Sistem vremenske amortizacije koji koji može imati sljedeće metode obračuna: može imati sljedeće metode obračuna:

– Metoda ravnomjerne, konstantne Metoda ravnomjerne, konstantne (proporcionalna) amortizacije; (proporcionalna) amortizacije;

– Metoda progresivne amortizacije;Metoda progresivne amortizacije;– Metoda degresivne amortizacije; Metoda degresivne amortizacije;

Sistem funkcionalne amortizacije; Sistem funkcionalne amortizacije; Kombinovani sistem; Kombinovani sistem;

1.1. VREMENSKI SISTEM OBRAČUNA AMORTIZACIJEVREMENSKI SISTEM OBRAČUNA AMORTIZACIJE

kao bazu za obračun uzima vrijeme, odnosno kao bazu za obračun uzima vrijeme, odnosno vijek trajanja osnovnih sredstava. Bilo koja vijek trajanja osnovnih sredstava. Bilo koja metoda vremenske amortizacije da je u metoda vremenske amortizacije da je u pitanju, zbir amortizacionih stopa na kraju pitanju, zbir amortizacionih stopa na kraju vijeka trajanja i korišćenja osnovnog sredstva vijeka trajanja i korišćenja osnovnog sredstva treba biti jednak 100%. treba biti jednak 100%.

a.a. Metoda ravnomjerne, proporcionalne Metoda ravnomjerne, proporcionalne amortizacijeamortizacije je u tome da je amortizacija je u tome da je amortizacija ravnomjerno raspoređena u iznosima koji su ravnomjerno raspoređena u iznosima koji su jednaki (linearni) u cijelom periodu jednaki (linearni) u cijelom periodu amortizovanja osnovnog sredstva. amortizovanja osnovnog sredstva.

Prednost - jednostavno izračunavanje amortizacionih iznosa koji su Prednost - jednostavno izračunavanje amortizacionih iznosa koji su linearni, linearni,

Nedostatak - osnovna sredstva u stvarnosti se ne troše linearno jer Nedostatak - osnovna sredstva u stvarnosti se ne troše linearno jer njihova funkcionalnost nije uvijek ista. njihova funkcionalnost nije uvijek ista.

– METODA PROPORCIONALNE AMORTIZACIJE

– Godišnji iznos amortizacije:

– Nabavna vrijednost x stopa amortizacije

Amortizacija A = --------------------------------------------------- 100

ili

nabavna vrijednost Amortizacija A = ------------------------ vijek trajanja

Primjer 1.Primjer 1. obračun amortizacije pomoću obračun amortizacije pomoću metode ravnomjerne amortizacije. metode ravnomjerne amortizacije.

2000. godine nabavljena je mašina u čija 2000. godine nabavljena je mašina u čija je nabavna vrijednost 20.000 KM. Vijek je nabavna vrijednost 20.000 KM. Vijek trajanja je 8 godina. Izračunati godišnju trajanja je 8 godina. Izračunati godišnju stopu amortizacije, godišnji iznos stopu amortizacije, godišnji iznos amortizacije, sadašnju vrijednost mašine i amortizacije, sadašnju vrijednost mašine i otpisanu vrijednost mašine. otpisanu vrijednost mašine.

Godišnja stopa amortizacije: Godišnja stopa amortizacije: 100 100% amortizacije = ------------------- = ------------- = 12,5%

VT 8

Godišnji iznos amortizacije: Godišnji iznos amortizacije:

Nabavna vrijednost x stopa amortizacije

Amortizacija A = --------------------------------------------------- = 100 20.000 x 12,5 = ------------------------------- = 2.500KM 100 ili

nabavna vrijednost 20.000------------------------ = ------------------------ = 2.500KMvijek trajanja 8

Sadašnja vrijednost i otpisana vrijednost:Sadašnja vrijednost i otpisana vrijednost:

Iz ovog primjera možemo vidjeti da je na kraju vijeka trajanja Iz ovog primjera možemo vidjeti da je na kraju vijeka trajanja osnovnog sredstva vrijednost jednaka 0.osnovnog sredstva vrijednost jednaka 0.

VREMENSKI SISTEM OBRAČUNA VREMENSKI SISTEM OBRAČUNA AMORTIZACIJEAMORTIZACIJE

b.b. Metoda progresivne amortizacijeMetoda progresivne amortizacije - - stopa stopa amortizacije raste progresivno a ujedno i amortizacije raste progresivno a ujedno i iznosiznos amortizacije u periodu korišćenja osnovnog sredstva. amortizacije u periodu korišćenja osnovnog sredstva. Obično ovu metodu koriste novoformirana preduzeća ili Obično ovu metodu koriste novoformirana preduzeća ili kada tek nabave novo sredstvo. Polazeći od kada tek nabave novo sredstvo. Polazeći od pretpostavke da radnici nisu dovoljno osposobljeni da to pretpostavke da radnici nisu dovoljno osposobljeni da to sredstvo koriste u punom kapacitetu ili nedovoljne sredstvo koriste u punom kapacitetu ili nedovoljne razrađenosti sredstva pa preduzeće donosi odluku da razrađenosti sredstva pa preduzeće donosi odluku da obračun rade po ovoj metodi. obračun rade po ovoj metodi.

Ova metoda se može raditi na dva načina:Ova metoda se može raditi na dva načina: metodom stalne stope metodom stalne stope metodom dijelova. metodom dijelova.

Primjer 2, Primjer 2, Obračun amortizacije metodom progresivne amortizacije. Obračun amortizacije metodom progresivne amortizacije. 2000. godine nabavljena je mašina u čija je nabavna vrijednost 20.000 KM. Vijek 2000. godine nabavljena je mašina u čija je nabavna vrijednost 20.000 KM. Vijek

trajanja je 8 godina. Stopa amortizacije u prvoj godini je 9% a svake naredne godine trajanja je 8 godina. Stopa amortizacije u prvoj godini je 9% a svake naredne godine raste za 1%. Izračunati godišnju stopu amortizacije, godišnji iznos amortizacije, raste za 1%. Izračunati godišnju stopu amortizacije, godišnji iznos amortizacije, sadašnju vrijednost mašine i otpisanu vrijednost mašine. sadašnju vrijednost mašine i otpisanu vrijednost mašine.

Metoda stalne stope:Metoda stalne stope:

Metoda dijelova:Metoda dijelova:

Obračun dijelova: 1+2+3+4+5+6+7+8 = 36 dijelova

20.000Vrijednost jednog dijela = ------------------------ = 555,55 36

VREMENSKI SISTEM OBRAČUNA VREMENSKI SISTEM OBRAČUNA AMORTIZACIJEAMORTIZACIJE

c.c. Metoda degresivne amortizacije Metoda degresivne amortizacije - - u prvim u prvim godinama korištenja ima najveći iznos amortizacije, a godinama korištenja ima najveći iznos amortizacije, a svake naredne iznos se smanjuje. svake naredne iznos se smanjuje.

Oni koji primjenjuju ovu metodu smatraju da su Oni koji primjenjuju ovu metodu smatraju da su sredstva u početku korištenja najsposobnija i daju sredstva u početku korištenja najsposobnija i daju najveći efekat pa se u tom periodu i najviše troše. Kod najveći efekat pa se u tom periodu i najviše troše. Kod ove metode stope ove metode stope opadaju opadaju ali ne smiju biti manje od ali ne smiju biti manje od propisanih u Nomenklaturi. propisanih u Nomenklaturi.

Ova metoda se može raditi na dva načina:Ova metoda se može raditi na dva načina: metodom stalne stope metodom stalne stope metodom dijelova.metodom dijelova.

FUNKCIONALNI SISTEMFUNKCIONALNI SISTEM

2. FUNKCIONALNI SISTEM2. FUNKCIONALNI SISTEM - zasniva se na - zasniva se na očekivanom očekivanom korišćenjukorišćenju ili ili učinku sredstvaučinku sredstva

Koristi se za obračun amortizacije sredstava, čiji se Koristi se za obračun amortizacije sredstava, čiji se intezitet korišćenja može mjeriti: intezitet korišćenja može mjeriti:

- u broju komada, - u broju komada,

- u pređenim kilometrima, - u pređenim kilometrima,

- u satima rada itd. - u satima rada itd.

Znači - Znači - zavisnost između trošenja i intenziteta zavisnost između trošenja i intenziteta upotrebe.upotrebe.

Obračun ovim sistemom znači da se amortizacija Obračun ovim sistemom znači da se amortizacija obračunava isključivo na osnovu upotrebe stalnog obračunava isključivo na osnovu upotrebe stalnog sredstva.sredstva.

Primjer 3. Primjer 3. Obračun amortizacije funkcionalnim siatemom amortizacije. Obračun amortizacije funkcionalnim siatemom amortizacije.

Nabavna vrijednost kamiona je 150.000KM. predviđa se da kamion može u toku Nabavna vrijednost kamiona je 150.000KM. predviđa se da kamion može u toku vijeka trajanja 5 godina prevesti 75.000 t/km robe. Godišnji plan prevoza je 15.000 vijeka trajanja 5 godina prevesti 75.000 t/km robe. Godišnji plan prevoza je 15.000 t/km. Izračunati amortizaciju na osnovu planiranog i ostvarenog prevoza robe za t/km. Izračunati amortizaciju na osnovu planiranog i ostvarenog prevoza robe za svaku godinu. svaku godinu.

**Obračun amortizacije ovim sistemom doprinosi realnijem utvrđivanju dobiti preduzeća jer je Obračun amortizacije ovim sistemom doprinosi realnijem utvrđivanju dobiti preduzeća jer je vrlo blizu realnom prenošenju vrijednosti osnovnog sredstva na gotove proizvode ili usluge.vrlo blizu realnom prenošenju vrijednosti osnovnog sredstva na gotove proizvode ili usluge.

150.000Amortizacija po 1 t/km = ------------------- = 2KM 75.000

3. Kombinovani sistem3. Kombinovani sistem obračuna obračuna amortizacije zasniva se amortizacije zasniva se kombinovanju metoda vremenskog i kombinovanju metoda vremenskog i funkcionalnog sistema. funkcionalnog sistema.

Cilj je da se što tačnije obračuna Cilj je da se što tačnije obračuna amortizacija.amortizacija.

POVLAČENJE SREDSTAVA IZ POVLAČENJE SREDSTAVA IZ UPOTREBEUPOTREBE

Osnovno sredstvo se iz upotrebe može Osnovno sredstvo se iz upotrebe može povući na tri načina: povući na tri načina:

Rashodovanjem;Rashodovanjem; Prodajom za gotovinu;Prodajom za gotovinu; Zamjenom za drugo sredstvo.Zamjenom za drugo sredstvo.

ZNAČAJ OSNOVNIH ZNAČAJ OSNOVNIH SREDSTAVASREDSTAVA

Potrebno je pažljivo Potrebno je pažljivo planiranje i rukovanjeplaniranje i rukovanje osnovnim osnovnim sredstvima u knjigovodstvu i donošenje odluka o osnovnim sredstvima u knjigovodstvu i donošenje odluka o osnovnim sredstvima u preduzeću. Od njih se očekuje priliv budućih sredstvima u preduzeću. Od njih se očekuje priliv budućih ekonomskih koristi i ukoliko se pogrešno procijeni njihov ekonomskih koristi i ukoliko se pogrešno procijeni njihov tok i upravljanje s njima, budući finansijski rezultat tok i upravljanje s njima, budući finansijski rezultat preduzeća može vrlo lako biti preduzeća može vrlo lako biti podcjenjen ili precijenjenpodcjenjen ili precijenjen. .

Mnoga preduzeća ne pridaju važnosti osnovnim sredstvima Mnoga preduzeća ne pridaju važnosti osnovnim sredstvima i planiranjima nabavke i rashodovanja ovih sredstava te i planiranjima nabavke i rashodovanja ovih sredstava te dolazi do dolazi do bankrotabankrota zbog nestručnog rukovanja ovim zbog nestručnog rukovanja ovim sredstvima. Posebno se to odnosi na sredstvima. Posebno se to odnosi na nematerijalna nematerijalna sredstvasredstva, jer će buduće koristi pristizati u preduzeće ako se , jer će buduće koristi pristizati u preduzeće ako se može dokazati može dokazati kakvu ulogukakvu ulogu ima to nematerijalno sredstvo, ima to nematerijalno sredstvo, kakva jekakva je njegova njegova efektivnostefektivnost te te mogućnost i namjeramogućnost i namjera preduzeća da to sredstvo koristi na adekvatan način koji će preduzeća da to sredstvo koristi na adekvatan način koji će omogućiti omogućiti buduće ekonomske koristibuduće ekonomske koristi. .

LITERATURALITERATURA

Branko RaduloviBranko Radulović, ć, KruKružžni tok ekonomske ni tok ekonomske aktivnostiaktivnosti,, prezentacijaprezentacija, , Pravni fakultet u Pravni fakultet u BeograduBeogradu , 2007; , 2007;

Boban Melović Boban Melović Osnovna sredstva,Osnovna sredstva, prezentacija, prezentacija, Ekonomski fakultet Podgorica, 2007.;Ekonomski fakultet Podgorica, 2007.;

Mira Šunjić – Beus, Mira Šunjić – Beus, Ekonomika preduzeća,Ekonomika preduzeća, 1998.; 1998.; Sidney J.Gray, Belverd E. Needles Jr., Sidney J.Gray, Belverd E. Needles Jr., Finansijsko Finansijsko

računovodstvo,računovodstvo, SRRS 2002.; SRRS 2002.; www.pufbih.ba/www.pufbih.ba/ poreska uprava Federacije,2008; poreska uprava Federacije,2008; Zakon o računovodstvu i reviziji Republike Srpske. Zakon o računovodstvu i reviziji Republike Srpske. Zakon o računovodstvu i reviziji Federacije BiH.Zakon o računovodstvu i reviziji Federacije BiH. Zakon o računovodstvu i reviziji BiH. Zakon o računovodstvu i reviziji BiH.

KRAJKRAJ