prezentacja programu powerpoint - prototo
TRANSCRIPT
Sztuka gotycka Zaprawdę, rzeczy widzialne są
obrazami niewidzialnych
1 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Nazwa "gotyk" została użyta po raz pierwszy w połowie XV wieku przez L.B. Albertiego.
Było to pejoratywne określenie opisujące wytwory kultury uważanej za prymitywną i barbarzyńską.
Negatywną ocenę stylu gotyckiego potwierdził Giorgio Vasari w XVI w.
Styl ostrołukowy
2 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Dynamiczny rozwój miast spowodował powstanie warstwy mieszczańskiej. Dlatego w dobie sztuki gotyckiej istniały trzy centra kulturowe: Dwory (przede wszystkim królewskie, kultura dworska, trubadurzy itd..), Miasta (własna kulturowość, rozwój rzemiosła, misteria teatralne, materializm), Katedry (filozofia, muzyka i iluminatorstwo).
3 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Religia - MISTYCYZM Rosnąca żarliwość religijna doprowadziła do powstania mistycyzmu.
Dzięki któremu zrodziła się idea wypraw krzyżowych i budowania wysokich katedr. Szczególną cześć oddawano Marii, której przedstawienia dominowały w sztuce gotyckiej. Wzrasta zainteresowanie śmiercią i przemijaniem. Sztuka religijna stała się trochę bliższa człowiekowi, przedstawienia bardziej świeckie.
4 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Działalność zakonów :
1. Zakon monastyczny poza miastem (Benedyktyni, Cystersi)
2. Zakon rycerski zakonnicy mogą walczyć (Krzyżacy)
3. Zakon żebraczy wyjście do ludu, kaznodziejstwo (Franciszkanie)
5 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Architektura sakralna Była ucieleśnieniem idei średniowiecznej. Budynki miały być widoczne z daleka, górować nad resztą miasta, były świadectwem potęgi miasta, stąd zaangażowanie ludu.
Główne cechy: strzelistość, wertykalizm, elementy dekoracyjne. To właśnie sprawiało że wielkie katedry stawały się ekspresyjne i odmaterializowane. Bryła: lekka, rozczłonkowana, żywa.
6 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
7 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Architektura sakralna Konstrukcja:
Zamiast łuków półkolistych, łuki ostre - zmniejszona siła odporu
Nowe sklepienie krzyżowo-żebrowe, o wiele lżejsze
Filary pogrubione służkami (mocniejsze)
Łuki przyporowe (na zewnątrz)
Wydłużone prezbiterium
Obejście (ambit) z wieńcem kaplic staje się jedną przestrzenią
Różnorodność sklepień
8 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Architektura Konstrukcja i dekoracja w jednym:
-Wimperga (trójkątna wieżyczka
nad oknem lub portalem)
- Rozeta - okrągłe okno wypełnione witrażem i ornamentem maswerkowym umieszczone nad głównym portalem kościoła,
9 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Maswerk: geometryczny wzór
architektoniczny odkuty z kamienia lub zrobiony z cegieł, używany do wypełnienia górnej części gotyckiego okna, przeźrocza, rozety itp. Występuje także jako dekoracja ścian, murów, Taki element jest nazywany ślepym maswerkiem.
Pierwszy maswerk pojawił się w kaplicach katedry Notre Dame w Reims.
10 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Architektura
-Sterczyny, pinakle lub fiale -wieżyczki np.. na łukach przyporowych.
-Na szczytach pinakli znajduje się czubek tzw. kwiaton
11 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
12 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Symbolika katedry: FASADA stanowiła bogatą, pouczającą i
symboliczną opowieść .Kościół zastępował nie tylko Niebo, był też zwierciadłem całego świata boskiego i ludzkiego, zwierciadłem Boga, przyrody i historii.
Program dekoracyjny wielkiej katedry miał za zadanie ująć całokształt spraw życia ludzkiego w całości i powiązać ją z czasem ujętym w rytm roku kościelnego (cykle kalendarza-dwanaście znaków zodiaku, symboliczne ujęcie życia w dwunastu miesiącach roku oraz dwanaście wyobrażeń człowieka pracującego w różnych okresach cyklu rocznego; przykład-w Saint Denis sierpień to postać człowieka młócącego zboże).
W portalach, na tympanonach, w witrażach widzimy świętych, personifikacje, proroków, etc.
13 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Bóg jest światłemwitraże ( wpadajace przez nie światło wypełniało wnętrze mistycznym blaskiem)
Katedra jako obraz mistycyzmu - dążenie do bezpośredniego uczuciowego i intelektualnego kontaktu z Bogiem.
Kościół gotycki swą wielkością stanowi dominantę w panoramie miast i tym samym stanowi o miejscu religii, Boga w życiu ówczesnego człowieka
14 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Podział gotyku we Francji: WCZESNY (CHÓR ST. DENIS, SENS, NOYON,
LAON, PARYŻ)
PROMIENISTY - RAYONNANT (REIMS,
AMIENS, BEAUVAIS, BOURGES)
GOTYK PŁOMIENISTY - FLAMBOYANT (SAINTE
CHAPELLE PARYŻ, ROUEN – WIEŻA, CHARTRE - SWIEŻA,
SYSTEMY KONSTRUKCYJNE, KTÓRE STOSOWANO
W GOTYKU TO:
SYSTEM BAZYLIKOWY – WYMAGA STOSOWANIA
JAKIEJŚ FORMY PRZYPÓR DLA FILARÓW NAWY
GŁÓWNEJ – NP. ŁUKÓW ODPORNYCH I WIEŻY SIŁ
W MIEJSCACH WĘZŁÓW KONSTRUKCYJNYCH
SYSTEM HALOWY – TRZY LUB PIĘĆ NAW O TAKIEJ
SAMEJ LUB ZBLIŻONEJ WYSOKOŚCI NAWZAJEM SIĘ PODPIERA
15 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
OPACTWO SAINT-DENIS
(ŚW. DIONIZEGO)
- ZNAK ŚWIECKIEJ POTĘGI
OPATA
- BRAMA TRIUMFALNA I
ZAMEK - NAWIĄZANIE DO
KAROLIŃSKIEGO WESTWERKU
POTĘGA FRANCJI,
- BOGATE ZDOBNICTWO
- MIEJSCE POCHÓWKÓW
KRÓLÓW FRANCJI
16 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
NOWY TYP ARCHITEKTA - MISTRZ CECHOWY - UZNAWANO W NIM TWÓRCZEGO ARTYSTĘ, - OKAZYWANO MU NIEWSPÓŁMIERNIE WIĘCEJ SZACUNKU NIŻ W WIEKACH UBIEGŁYCH, - CORAZ MNIEJ ANONIMOWY, ROŚNIE WIARA W INDYWIDUALNĄ WARTOŚĆ JEDNOSTKI, - GENEZA LOŻY MASOŃSKIEJ
WILHELM Z SENS - 1174 POŻAR KATEDRY W
CANTERBURY - WYBÓR WILHELMA Z
SENS - SIŁA PRZKONYWANIA I
DYPLOMACJA MISTRZA DOPROWADZA
DO DECYZJI O ROZBIÓRCE I BUDOWIE NOWEJ KATEDRY
- WYKONAŁ PLANY, ZASTOSOWAŁ NOWE
MASZYNY
17 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
1178- Wilhelm spada z rusztowania a jego dzieło kontynuuje Wilhelm Anglik
1175-1178 powstaje chór wschodni oraz transept( od strony pd. Kaplica św. Anzelma, dalej kaplica św. Trójcy i kaplica Korony )
Istnieje późnoromański korpus.
1375 1434 zburzenie i budowa nowego korpusu, trwają prace przy 2 transepcie.
1490-1503 budowa wielkiej wieży
1832 dodano wieże północną
18 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
19 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Katedra w Chartres
20 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Architektura - Francja
3/3 21 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Katedra Notre-Dame - PARYŻ kościół pięcionawowy z krótką nawą
krzyżową(z krótkim transeptem), dość długim prezbiterium i podwójnym obejściem na półkolu. W drugiej połowie XIII wieku usunięto kapliczki i wybudowano pięć dużych kaplic.
Całą szerokość fasady zajmują trzy portale, z czego środkowy jest najszerszy. Wyrzeźbiono na nim scenę Sądu Ostatecznego. Zamiast kolumienek (jak to było w stylu romańskim) na cokołach lub wspornikach ustawiono figury zwieńczone baldachimami.
Dokładne przyjrzenie się fasadzie środkowego portalu od razu odkrywa jej asymetryczność: lewy portal, poświęcony Matce Boskiej, pochodzi z ok. 1210 roku i przedstawia w reliefach sceny z jej życia, m.in.: genealogię Maryi, Zwiastowanie, Boże Narodzenie, Zaśnięcie i Zmartwychwstanie.
22 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
23 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Katedra Notre-Dame w Paryżu, Francja
24 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Katedra w Reims zbudowana w latach 1210–1300 katedra
w Reims.
Zaprojektował ją Jean d'Orbais.
Trójnawowa bazylika z potrójną nawą poprzeczną i krótkim, pięcionawowym prezbiterium zamknięta jest w części wschodniej obejściem, do którego przylega pięć kaplic.
Część wschodnia została ukończona już w 1241 r.
Całe wnętrze (wraz z głębokością środkowej kaplicy) długość 141,0 m a wysokość trójkondygnacyjnej nawy głównej osiąga 38,0 m. Wnętrze silnie akcentują linie pionowe.
Żebra sklepienia schodzą poprzez pas triforium na półkoliste kolumny.
Otwory okienne obejścia i kaplic wzbogacono jednymi z pierwszych maswerków.
Katedra słynie z witraży i bogatej, rzeźbiarskiej kompozycji fasady.
25 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
26 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
27 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Architektura -Anglia Architekturę angielskiego gotyku cechowały przede wszystkim inne sklepienia i rozwiązania architektoniczne
Sklepienie gwieździste
Sklepienie palmowe
Sklepienie sieciowe
Sklepienie kryształowe 28 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Architektura -Włochy
Cały był pokryty freskami 29 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Architektura -Włochy Santa Croce, Florencja
Kościół franciszkański Świętego Krzyża (Santa Croce) z typową włoską ( na terenach Toskanii) fasadą zrobioną z dwóch różnych kamieni, układające się w geometryczne wzory. W środku dalej (co jest bardzo typowe dla Włoszech) układ kościoła wczesnochrześcijańskiego, niskiego, nie sklepionego, podłużnego.
30 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Architektura -Włochy Katedra w Mediolanie
1/2 31 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Architektura -Włochy Katedra w Mediolanie
2/2 32 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Ratusz: Symbol potęgi miasta
Związki z budownictwem obronnym
Wieża – symbol suwerennej władzy miejskiej
Dzwony i zegar – wyposażenie wież
33 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Wieża – miejsce prezentowania treści politycznych, przez godła miejskiej i królewskie.
Wieża stanowiła demonstrację zwierzchnictwa wójta nad miastem
34 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
WIEŻA – SYMBOL:
potęgi miasta i bogactwa,
mieszkańców, wolnej gminy miejskiej
sprawiedliwości,
władzy,
historii,
czasu,
obronności,
ambicje stołeczności miasta.
35 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Ratusz krakowski Rathaus – dom rady
Pierwsza wzmianka o
krakowskim ratuszu – 1316 r.
Budynek kamienny o kształcie
prostokąta o wymiarach 30 x
10m
Budowla dwukondygnacyjna
Pomieszczenia rady i sądu oraz
hala targowa
Nie było we wnętrzu kaplicy
Matthias Gerung, 1536 r.
36 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Gmerki 1414 r. – koniec prac
budowlanych, sprowadzono
mistrza Jana z Torunia
Z 1444 r. pochodzi zestaw
znaków kamieniarskich –
gmerków, rodzaj podpisu
kamieniarzy, który wykonano
z okazji końca prac.
37 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Gerichtslaube czyli zadaszona trybunę sądową zlokalizowaną w południowej części budynku, z której odczytywano artykuły prawa miejskiego, ogłaszano dekrety burmistrza i rady. Forma architektoniczna czerpała swoje wzorce z budynków municypalnych w północnej Italii. Forma baldachimu miała podnieść duchowe znaczenie tych, którzy na nim stali.
38 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Ratusz nie był pierwszym budynkiem na Rynku (miano to przysługuje Domowi Kupców).
Początkowo w lokowanym kilkakrotnie w XIII w. Wrocławiu zapewne nie był potrzebny specjalny budynek dla pięcioosobowej rady miejskiej oraz jedenastoosobowej ławy, które w przeciwieństwie do dziedzicznego wójta posiadała tylko ograniczone kompetencje.
Radę wybrano prawdopodobnie po raz pierwszy w 1261. Altes Rathaus (Stary Ratusz), po raz pierwszy wzmiankowana w roku 1672. Kamienica ta znajdowała się we wschodniej pierzei Rynku, naprzeciw stanowiącego niegdyś plac sądowy południowo-wschodniego jego narożnika. Zapewne był to jeden z pierwszych murowanych domów w Rynku, w którym rada wynajmowała izbę na posiedzenia[
Najstarsza część Ratusza powstała, jak wnioskuje się ze źródeł pisanych, do roku 1299, kiedy to wypłacono wynagrodzenie budowniczym Martinusowi i Albericusowi (Marcinowi i Alberykowi) oraz zanotowano wpłatę za jednorazowe wynajęcie budynku sukiennikom.
39 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Palazzo Publico w Sienie:
Przykład włoskiego gotyku
1297 r. –początek budowy
Niższe partie wykonano z kamienia ( trawertyn), wyższe z cegieł.
W latach 1338 - 1348 przy pałacu zbudowano dzwonnicę - Torre del Mangia.
40 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Architektura
Katedra w Pradze, Czechy (św.Wita)
41 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Rzeźba Cechy: -najczęściej przedstawienia Matki Boskiej, (świętych rzadziej). -Sarkofagi z baldachimem (samodzielne budowle kamienne) dla książąt i królów. -Celem artysty jest pokazanie życia wewnętrznego człowieka -Fantastyka (maszkarony, potwory) -Możemy podzielić ją na: 1. XII/XIII rzeźba najbardziej klasyczna 2. XIV/XV dramatyzm, brzydota 3. XV Piękne Madonny
42 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Katedra Chartres, Francja
Po raz pierwszy kolumny figury
43 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Hermann i Regelinda Ekkehard i Uta
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 44
Rzeźba Renesans około 1200
Powrót do tradycji antycznych
Chrzcielnica z Liège
-Mikołaj z Verdum, uspokoił przedstawienia, portal katedry Notre Dame
-Mistrz Figur Antycznych (który swymi rzeźbami nawiązywał do Grecji i Rzymu), udekorował min. portal katedry w Reims
45 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Rzeźba - Portal Notre Dame
46 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
- Portal katedry w Reims
47 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Rzeźba -Katedra w Bembergu
Jeździec Bamberski
48 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Rzeźba -Katedra w Magdeburgu
Panny Mądre i Panny Głupie
49 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Rzeźba -Rzeźba dewocyjna – nie przedstawia scen z Biblii a legendy, wyjęte sceny, tracące „sens”, rzeźby ruchome, teatralizacja krucyfiksu (np.. Wychudzone oczodoły).
-Pieta z Lubiąża
-„Styl około 1400”
50 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Rzeźba -Piękna Madonna – Maria z dzieciątkiem (Maria zawsze ma koronę, dzieciątko zawsze jest nagie), postać bardzo smukła, wygląda jak laleczka, z bardzo wysokim czołem
-Madonna z Wrocławia
-Madonna z Krużlowej
51 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Rzeźba -Piękna Madonna z Torunia
-Szaty układają się
kaskadowo
-Elegancja
-Dworskość
52 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Rzeźba -Ukrzyżowany Chrystus w XV znów jest dumny, elegancki, dworski
-Dominują nastawy ołtarzowe
-Gotyk łamany – realizm mieszczański, rezygnacja z idealizmu dworskiego
- Do Krakowa przyjeżdża Wit Stwosz
53 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Rzeźba -Ołtarz Mariacki, Wit Stwosz
Wniebowzięcie Marii
Noli me tangere – „Nie dotykaj mnie”, nie żałuj, Jezus do Marii
54 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Rzeźba -Nagrobek Kazimierza Jagiellończyka, Wit Stwosz
55 M. Grabowski - NPDN PROTOTO
Malarstwo gotyckie Gotyk linearny ( 1200 – 1300) – Francja
Dueceno – Rzym, Toskania
Gotyk włoski ( 1300 – 1400) – okres trecento
Gotyk międzynarodowy (1390 – 1400).
Sztuka staje się bardziej „ świecka”
Rola rzemieślników cechowych – potrzeba sztuki populistycznej
Rola szkół katedralnych i uniwersytetów
Naturalizm mający korzenie w scholastycznym sposobie myślenia
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 56
Celem malarstwa wciąż była indoktrynacja ludu i przekazywanie treści religijnych
Klientami malarzy zaczynają być władcy i ich dwory ( serwitorzy)
Giotto di Bondone właściwie Angiolo di Bondone, zdrobniale Angiolotto.
Do najważniejszych jego dzieł należą: freski w kaplicy Scrovegnich w Padwie, w kościele Santa Croce we Florencji i w bazylice św. Franciszka w Asyżu.
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 57
Freski w kaplicy Scrovegnich w Padwie
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 58
Kaplica jest jednonawowa, sklepiona beczkowo, zakończona prezbiterium o sklepieniu żebrowym.
Ściany są gładkie, a wszelkie zdobienia zostały wykonane malarsko. Stworzone pędzlem listwy, gzymsy, ramy naśladują do złudzenia rzeczywiste, wykreślając przy tym misterny, lecz bardzo przejrzysty system podziałów geometrycznych, w którym – jak wykazała precyzyjna analiza pomiarowa – dokonano szeregu niezauważalnych okiem korektur optycznych (M. Skubiszewska, Malarstwo Italii w latach 1250-1400)
Malowidła zawierają także elementy iluzji: na arkadzie, prowadzącej do prezbiterium, artysta namalował dwie puste kapliczki z lampami, stwarzające wrażenie głębi, a powyżej dwie konstrukcje architektoniczne, które z kolei wyglądają, jakby odstawały od powierzchni muru i wychodziły przed nią.
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 59
Charakterystyka:
Zbliżenie do natury, aby dostrzec Boga
Pełne narracji, idealizuje kształty
Wprowadza elementy z życia codziennego
Uwypukla tematy związane z życiem i śmiercią Chrystusa
Fresk – Giotto nakładał temperą barwniki na suchy tynk, co pozwalało na późniejsze nanoszenie poprawek
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 60
Cenno di Pempo - Cimabue
Mozaiści: Jacobo Torrici i Pietro Cavallini ( Rzym)
Procesyjne krucyfiksy, gdzie na bocznych rozszerzeniach belki pionowej przedstawiano sceny biblijne
Szkoła toskańska – Chrystus na krzyżu z zamkniętymi oczami
Wpływy bizantyjskie
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 61
Duecento
Wpływy filozofii franciszkańskiej
Możliwość pokazania uczuć
Malarze korzystają z mecenatu ( okres rozwoju miast – państw oraz prosperity kupców i bankierów)
Madonna autorstwa Duccio de Buoninegna ( 1285 r.) – Kościół Santa Maria Novella M. Grabowski - NPDN PROTOTO 62
Giotto di Bondone ( 1267 – 1337) Hołd prostego człowieka
1. Przedstawiciel szkoły florenckiej i stylu trencento
2. Inicjator malarstwa nowożytnego
3. Cykle obrazów dla kościoła w Asyżu.
4. Zagospodarowanie przestrzeni na obrazie – perspektywa przestrzenna o różnych punktach widzenia, rola architektury i natury
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 63
Św. Franciszek
Figury przestają być płaskie
Nabierają przestrzennych kształtów
Owalne twarze
Gest i ruch bliski człowiekowi
Pokazanie stopniowe kolorów
Następcy Giotta: Taddeo Gaddi czy Andrea de Firenze.
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 64
Asyż Jasełka w Greccio Stygmatyzacja św. Franciszka
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 65
Simone Martini (1283 – 1344), Maesta , Siena – idealizacja Maryi
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 66
Ambrogio Lorenzetti wraz z bratem Pietro tworzyli pod wpływem dzieł Giotta.
Byli pierwszymi artystami ze Sieny, którzy nawiązywali do realistycznych przedstawień tego florenckiego malarza. Wspólnie stworzyli freski w Palazzo Publico.
W swoich eksperymentach z trzecim wymiarem zwiastowali już sztukę renesansu. Ambrogiemu przypisuje się dwa małe obrazy przedstawiające pierwsze w sztuce europejskiej pejzaże.
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 67
Miasto pod dobrymi rządami
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 68
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 69
Symboliczne przedstawienie ideałów, o których należy pamiętać przy rządzeniu miastem – rodzaj napomnienia dla członków Rady Dziewięciu:
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 70
M. Grabowski - NPDN PROTOTO 71