มาตรฐานสนคาเกษตร

มกษ. 9043-2558

THAI AGRICULTURAL STANDARD

TAS 9043-2015

หลกการจดท าคอมพารตเมนต

ส าหรบฟารมเลยงกงทะเล

PRINCIPLES FOR ESTABLISHMENT OF

COMPARTMENTALISATION FOR SHRIMP FARM

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ICS 65.020.99 ISBN XXX-XXX-XXX-X

ราง

มาตรฐานสนคาเกษตร

มกษ. 9043-2558

THAI AGRICULTURAL STANDARD

TAS 9043-2015

หลกการจดท าคอมพารตเมนต

ส าหรบฟารมเลยงกงทะเล

PRINCIPLES FOR ESTABLISHMENT OF

COMPARTMENTALISATION FOR SHRIMP FARM

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

กระทรวงเกษตรและสหกรณ 50 ถนนพหลโยธน เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900

โทรศพท 0 2561 2277 โทรสาร 0 2561 3357

www.acfs.go.th

ประกาศในราชกจจานเบกษา ฉบบประกาศและงานทวไป เลม 132 ตอนพเศษ 302 ง

วนท 19 พฤศจกายน พทธศกราช 2558

(2)

คณะกรรมการวชาการพจารณามาตรฐานสนคาเกษตร

เรอง หลกการจดท าคอมพารตเมนตส าหรบฟารมกงทะเล

1. นายเชดศกด วงษกมลชณห ประธานกรรมการ

กรมประมง

2. นางสาวจราพร เกษรจนทร กรรมการ

กรมประมง

3. นายวสนต เคยเหลา กรรมการ

กรมปศสตว

4. นายมนส ลาภผล กรรมการ

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

5. นางสาวมณฑรา ถาวรยตการต กรรมการ

ศนยพฒนาระบบและรบรองมาตรฐานฟารมเพาะเลยงสตวน า กรมประมง

6. ผชวยศาสตราจารยนต ชเชด กรรมการ

คณะประมง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

7. รองศาสตราจารยเจนนช วองธวชชย ……………………………………………………………………………………… กรรมการ

คณะสตวแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

8. นายวศณ บญญาววฒน …………… ………………………………………………… กรรมการ

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

9. นายธตวฒน ลภยสมบรณ กรรมการ

สภาหอการคาแหงประเทศไทย

10. นายบญเพง สนตวฒนธรรม กรรมการ

กลมอตสาหกรรมอาหาร สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย

11. นายสจตร แกวฉ า กรรมการ

สมาคมกงไทย

12. นายสรศกด ดลกเกยรต กรรมการ

สมาคมผเลยงกงทะเลไทย

13. นายสรพงษ หาญไกรวไลย กรรมการ

สมาคมอาหารแชเยอกแขงไทย

(3)

14. นางสปราณ ชนบตร กรรมการ

15. นายพทกษ ชายสม กรรมการและเลขานการ

ส านกก าหนดมาตรฐาน

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

(4)

องคการโรคระบาดสตวระหวางประเทศ (OIE) ไดน าเสนอหลกการจดท าคอมพารตเมนต

ซงประกอบดวยการจดการรวมดานความปลอดภยทางชวภาพ ระบบการตามสอบ ระบบการเฝาระวงโรค

และการควบคมโรค กรมประมงจงไดน าแนวทางในการจดท าคอมพารตเมนตมาใชในอตสาหกรรม

กงทะเลของประเทศไทย เพอใหไดผลผลตกงทะเลทมคณภาพ ปลอดจากโรคทก าหนด ดงนน

คณะกรรมการมาตรฐานสนคาเกษตร จงเหนควรจดท ามาตรฐานสนคาเกษตร เรอง หลกการจดท า

คอมพารตเมนตส าหรบฟารมเลยงกงทะเล ขน เพอเปนแนวทางในการผลตกงทะเล และสนบสนนการคา

ระหวางประเทศ

มาตรฐานสนคาเกษตรน ก าหนดขนโดยใชเอกสารตอไปนเปนแนวทาง

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต. 2556. มกษ. 9038-2556 หลกการจดท าคอมพารตเมนต

ปลอดโรคไขหวดนกส าหรบฟารมสตวปก.

World Organization for Animal Health (OIE). 2014. Chapter 4.2 Application of

compartmentalisation. Aquatic Animal Health Code, Paris, France.

มกษ. 9043-2558

มาตรฐานสนคาเกษตร

หลกการจดท าคอมพารตเมนตส าหรบฟารมเลยงกงทะเล

1. ขอบขาย

มาตรฐานสนคาเกษตรน กาหนดหลกการในการจดทาคอมพารตเมนต (compartmentalisation) สาหรบ

ฟารมเลยงกงทะเล เพอใหปลอดจากโรคทกาหนดโรคใดโรคหนงหรอหลายโรคตามภาคผนวก ก .

ประกอบดวยระบบการจดการรวมดานความปลอดภยทางชวภาพ (common biosecurity management

system) ระบบการตามสอบ (traceability system) ระบบการเฝาระวงโรค (surveillance system) และ

การควบคมโรค (disease control)

2. นยาม

ความหมายของคาทใชในมาตรฐานสนคาเกษตรน มดงตอไปน

2.1 กงทะเล (marine shrimp) หมายถง กงทะเลทอยในวงศ Penaeidae เชน กงกลาดา (Penaeus

monodon) กงแชบวย (Fenneropenaeus merguiensis) กงขาวแวนนาไม (Litopenaeus vannamei)

2.2 คอมพารตเมนต (compartment) หมายถง สถานประกอบการเลยงกงทะเลหนงแหงหรอหลายแหง

ซงทราบสถานะของโรคทกาหนดโรคใดโรคหนงหรอหลายโรค ภายใตระบบการจดการรวมดานความ

ปลอดภยทางชวภาพ การตามสอบ รวมทงการเฝาระวงและควบคมโรค

2.3 ระบบการจดการรวมดานความปลอดภยทางชวภาพ (common biosecurity management system)

หมายถง ขอกาหนดทวไปและมาตรการดานความปลอดภยทางชวภาพทงหมดทนาไปใชในแตละคอมพารตเมนต

ในการจดการระบบการปองกน หรอลดความเสยงในการนาเชอโรคทกาหนดเขาสหรอออกจากคอมพารตเมนต

2.4 แผนความปลอดภยทางชวภาพ (biosecurity plan) หมายถง แผนของแตละฟารมทระบขนตอนหรอเสนทาง

ทมแนวโนมสง (potential pathways) ทเชอโรคทกาหนดสามารถเขามาและแพรกระจายในคอมพารตเมนต และ

กาหนดมาตรการดานความปลอดภยทางชวภาพ เพอลดความเสยงของการเกดโรค โดยใชหลกการ

วเคราะหอนตรายและจดวกฤตทตองควบคม (Hazard Analysis and Critical Control Points; HACCP)

เปนแนวทางประกอบการพจารณา

มกษ. 9043-2558

2

2.5 ระบบการเฝาระวงโรค (surveillance system) หมายถง ระบบการตรวจสอบประชากรกงทะเล โดยวธ

ตรวจอาการทางคลนก และตรวจหาเชอโรคทกาหนดทางหองปฏบตการ ตามหลกการขององคการโรค

ระบาดสตวระหวางประเทศ (OIE)

2.6 ระบบการตามสอบ (traceability system) หมายถง ความสามารถในการตดตามทมา และทไปของกงทะเล

ตลอดสายการผลตในระดบคอมพารตเมนต

2.7 สถานะปลอดโรค (disease free status) หมายถง สภาพของคอมพารตเมนตทไดดาเนนการตาม

แผนการเฝาระวงโรค โดยมหลกฐานผลการตรวจอาการทางคลนกและทางหองปฏบตการทแสดงวาไมม

การตดเชอโรคทกาหนดตามระยะเวลาทกาหนด และรบรองโดยกรมประมง

2.8 ผจดการคอมพารตเมนต (compartment manager) หมายถง ผทไดรบการแตงตงจากผประกอบการ

หรอเจาของกจการ ใหมหนาทดแลคอมพารตเมนต โดยกากบ ดแล ตรวจตดตามการปฏบตงานในการ

จดการรวมดานความปลอดภยทางชวภาพ ระบบการตามสอบ ตดตามผลการตรวจประเมนภายในสถาน

ประกอบการ ดาเนนการและตดตามผลการเฝาระวงอาการทางคลนกและทางหองปฏบตการ การตรวจประเมน

จากเจาหนาทกรมประมง การสอสารดานความปลอดภยทางชวภาพระหวางคอมพารตเมนต และ

ประสานงานเจาหนาทกรมประมงในกจกรรมทเกยวของกบคอมพารตเมนต โดยปฏบตหนาทและมความ

รบผดชอบตามทกรมประมงกาหนด

3. หลกการจดท าคอมพารตเมนตส าหรบฟารมเลยงกงทะเล

3.1 ระบบการจดการรวมดานความปลอดภยทางชวภาพ (common biosecurity management

system)

3.1.1 ปจจยทางกายภาพทมผลตอระบบความปลอดภยทางชวภาพ

ทาเลทตงและพนทโดยรอบอาจมผลตอสถานะปลอดโรคของคอมพารตเมนต ดงนนเพอใหสามารถแยก

กงทะเลในคอมพารตเมนตออกจากกงทะเลหรอสตวนาอนทเปนพาหะนาโรคทกาหนดภายนอกคอมพารตเมนต

ทอาจมสถานะของสขภาพ (health status) แตกตางกน จงตองพจารณาปจจยในการจดทามาตรการดาน

ความปลอดภยทางชวภาพและการเฝาระวงโรค ดงน

3.1.1.1 สถานะของโรคในพนทขางเคยง และสวนการผลตอนๆ ทเชอมโยงทางวทยาการระบาดกบ

คอมพารตเมนต

3.1.1.2 ระยะหางและสงแบงกนทางกายภาพ (physical separation) ของทตงสถานประกอบการกบพนท

ขางเคยง มผลตอสถานะของโรคและมาตรการดานความปลอดภยทางชวภาพโดยรอบคอมพารตเมนต

ซงตองคานงถง ดงตอไปน

มกษ. 9043-2558

3

(1) กงทะเลหรอสตวนาอนทเปนพาหะนาโรคทกาหนดทอยนอกคอมพารตเมนตทมสถานะของสขภาพ

แตกตางจากกงทะเลทอยในคอมพารตเมนต

(2) โรงฆาสตว หรอโรงงานแปรรป

(3) งานแสดงสตวนา บอตกปลา ตลาดและรานอาหารทขายสตวนามชวต รวมทงสถานทรวบรวมสตวนา

3.1.2 ปจจยทางโครงสรางพนฐาน

มโครงสรางพนฐานทมผลตอประสทธภาพของความปลอดภยทางชวภาพของคอมพารตเมนต เชน

(1) ระบบนาใช

(2) รว หรอสงแบงแยกทางกายภาพอนๆ ทมประสทธภาพ

(3) การควบคมการเขา-ออกของบคลากร

(4) การทาความสะอาดและฆาเชอยานพาหนะ

(5) เครองมอ อปกรณ หรอสงอานวยความสะดวก สาหรบการนากงทะเลและอาหารสตวขน-ลง

ยานพาหนะ

(6) สถานทจดเกบเครองมอและอปกรณ

(7) สถานทเกบอาหารสตวและเวชภณฑสาหรบสตว

(8) การกาจดซากกงทะเล

(9) มาตรการปองกนการสมผสกบวสดอปกรณทอาจนาเชอ (fomites)

(10) การปองกนสตวพาหะ

(11) แหลงทมาของอาหารสตว

3.1.3 แผนความปลอดภยทางชวภาพ

ควรมรายละเอยดดงตอไปน

(1) ระบขนตอนหรอเสนทางทมแนวโนมสงทเชอโรคทกาหนดจะสามารถเขามาและแพรกระจายในคอมพารตเมนตได

โดยพจารณาถงการเคลอนยายกงทะเลทเลยง กงทะเลหรอสตวนาอนในธรรมชาตทเปนพาหะนาโรค

ทกาหนด ยานพาหนะ คน ชวภณฑ อปกรณ วสดอปกรณทอาจนาเชอ อาหารสตว ทางระบายนา โดยควร

พจารณาการรอดชวตของเชอโรคทกาหนดในสงแวดลอมดวย ทงนควรทบทวนขอมลทางวทยาศาสตร

ทเกยวของกบขนตอนหรอเสนทางดงกลาวอยางสมาเสมอ

(2) ระบจดวกฤตทตองควบคม (critical control point; CCP) ของแตละขนตอนหรอเสนทางดงกลาว

มกษ. 9043-2558

4

(3) ระบมาตรการดานความปลอดภยทางชวภาพสาหรบแตละจดวกฤตทตองควบคม เพอลดความเสยง

การนาเชอโรคทกาหนดเขามาผานขนตอนหรอเสนทางดงกลาวนน

(4) จดทาคมอมาตรฐานการปฏบตงาน (standard operating procedures; SOPs) สาหรบการดาเนนการ

ตามแผนความปลอดภยทางชวภาพและวธการตรวจประเมนแผนดงกลาว พรอมทงทบทวนและปรบปรง

มาตรการดานความปลอดภยทางชวภาพใหเหมาะสมกบสภาพความเปนจรง โดยทวไปคมอมาตรฐาน

การปฏบตงานควรประกอบดวย

- การดาเนนการตามมาตรการดานความปลอดภยทางชวภาพ การบารงรกษา และการตรวจตดตามในแตละ

มาตรการ

- การแกไขเมอเกดการเบยงเบนจากมาตรการทกาหนด

- การทวนสอบขนตอนการดาเนนงาน

- การจดบนทกและเกบรกษาขอมล เพอการตรวจสอบ

- แผนปฏบตการในภาวะฉกเฉนของคอมพารตเมนต

- ขนตอนการรายงานไปยงกรมประมง

นอกจากนคมอมาตรฐานการปฏบตงานควรมรายละเอยดเฉพาะ ดงตอไปน

(1) การฝกอบรมบคลากร

- หลกการของความปลอดภยทางชวภาพและสขลกษณะ และขนตอนการปฏบต

- ขนตอนการปฏบต เพอการคงไวของความปลอดภยทางชวภาพ

- ขนตอนการปฏบตเฉพาะ เชน การควบคมบคลากร และการเคลอนยายสตว

(2) การประกนคณภาพในการปฏบตงาน (ถาม)

(3) การควบคมการเคลอนยายสตว

- โครงสรางพนฐานและมาตรการท เหมาะสม เพอปองกนการสมผสระหวางก งทะเลภายใน

และกงทะเลหรอสตวนาอนทเปนพาหะนาโรคทกาหนดภายนอกคอมพารตเมนต

- กงทะเลทนาเขามาในคอมพารตเมนตตองมสถานะปลอดโรคเหมอนกบกงทะเลในคอมพารตเมนต

- ขนตอนการปฎบตงานและขนสงกงทะเลตองมความปลอดภยทางชวภาพ อปกรณทนามาใชตองสะอาด

และผานการฆาเชอ

มกษ. 9043-2558

5

(4) สขภาพสตว

- การบนทกขอมลการเลยงและการผลต

- ประวตการปวย การตาย

- รายละเอยดของการใหยา และผลการรกษา

- การดาเนนการของสตวแพทยดานสขภาพสตว การวนจฉยโรค และการรายงานดานสขภาพทเหมาะสม

- ขนตอนการปฏบตทมความปลอดภยทางชวภาพในการระบ จดการ เกบ และกาจดกงทะเลทปวยตาย

(5) การควบคมการเขา-ออกของบคลากร

- รวกน มาตรการควบคมทางเขา-ออก และปายระบขอความทเหมาะสม

- ขนตอนการควบคมบคลากรในคอมพารตเมนต เชน การใชสเสอผา การกาหนดเสนทาง

- ขนตอนการควบคมบคคลภายนอกทเขามาในคอมพารตเมนต เชน สตวแพทย ผรบจาง ชางซอมบารง

คนจบกงทะเล คนสงอาหารสตว รวมถงเครองมอและอปกรณ มการบนทกรายชอ เพมความเขมงวดตอ

บคคลทสมผสกบสตวไวรบภายนอกคอมพารตเมนตมากอน ใชอางจมเทาทมนายาฆาเชอบรเวณทางเขา

ลางมอ อาบนา เปลยนเสอผาทสะอาด และสวมรองเทาทไดจดเตรยมไว

- มาตรการทเขมงวดตอบคลากรทสมผสกบสตวไวรบภายนอกคอมพารตเมนต เชน บคลากรไมควรสมผสกบ

กงทะเลหรอสตวนาอนทเปนพาหะนาโรคทกาหนดทไมทราบสถานะของโรค ในชวงระยะเวลาหนงกอนเขามา

ในคอมพารตเมนต

(6) การควบคมยานพาหนะ

- ขนตอนการควบคมยานพาหนะของบคคลภายนอกทจะเขามาในสถานประกอบการ

- ขนตอนการควบคมยานพาหนะทเกยวของกบคอมพารตเมนต เชน ยานพาหนะทใชในการขนสงอาหารสตว

และกงทะเล ยานพาหนะทเขามาทาการซอมบารง โดยยานพาหนะทใชภายในคอมพารตเมนตตองทาความ

สะอาดและฆา เช ออยางสม า เสมอ สาหรบยานพาหนะจากภายนอกตองทาความสะอาดและ

ฆาเชออยางเขมงวดกอนเขามาในคอมพารตเมนต

(7) แหลงทมาของอาหารสตวและนา

- อาหารสตวทมแหลงมาจากภายนอกคอมพารตเมนตตองผานกระบวนการผลตทปลอดภยและไมม

ปจจยเสยงตอการปนเปอนเชอโรคทกาหนด

- การขนสงและเกบรกษาอาหารสตวตองมความปลอดภยทางชวภาพ เชน อปกรณทนามาใชตองสะอาด

และผานการฆาเชอ กอนนามาใชกบอาหารสตว

มกษ. 9043-2558

6

- แหลงนาทใชตองทราบแหลงทมาวาไมมปจจยเสยงตอการปนเปอนเชอโรคทกาหนด หรอผานการบาบด

ทเหมาะสม เชน ใชคลอรนหรอแสงอลตราไวโอเลต

3.1.4 หนาทและความรบผดชอบของผจดการคอมพารตเมนต

(1) กากบ ดแล ตรวจตดตามแผนการปฏบตงานในเรองการจดการรวมดานความปลอดภยทางชวภาพ

การเฝาระวงและควบคมโรคของสถานประกอบการในคอมพารตเมนต เพอใหมนใจวาคอมพารตเมนต

มการจดการรวมดานความปลอดภยทางชวภาพทมประสทธภาพ

(2) ควบคมการจดทาระบบเอกสาร บนทกขอมลตางๆ ทเกยวของใหเปนปจจบน โดยเกบรกษาไวอยางนอย 2 ป

และพรอมใหเจาหนาทกรมประมงตรวจสอบ

(3) จดทาระบบการตรวจประเมนภายใน (internal audit) สถานประกอบการทเกยวของกบคอมพารตเมนต

เชน การจดการรวมดานความปลอดภยทางชวภาพ การวเคราะหอนตรายและจดวกฤตทตองควบคม การเฝาระวงโรค

ทกาหนดภายในและภายนอกสถานประกอบการ ระบบการตามสอบ รวมถงการตดตามผลการตรวจ

ประเมนภายในและการตรวจประเมนจากกรมประมง

(4) ตองดาเนนการและตดตามผลการเฝาระวงอาการทางคลนก และทางหองปฏบตการจากหนวยงานของ

กรมประมง หรอหองปฏบตการทกรมประมงใหการรบรอง เพอใหการปองกนโรคมประสทธภาพ

(5) แจงเจาหนาทกรมประมงทนททสงสยการเกดโรคทกาหนดภายในสถานประกอบการของคอมพารตเมนตนน

(6) ประสานงานกบเจาหนาทกรมประมงในกจกรรมทเกยวของกบคอมพารตเมนต เชน จดเตรยมเอกสาร

และขอมลเพอขอรบการรบรองจากกรมประมง

(7) ดาเนนการแจงเจาหนาทกรมประมงทนท ในกรณท

- มการปรบปรงการจดการรวมดานความปลอดภยทางชวภาพและแผนการเฝาระวงโรคของคอมพารตเมนต

- คอมพารตเมนตไมสามารถปฏบตตามหลกเกณฑของกรมประมง

- มการเพมหรอลดจานวนสถานประกอบการ

3.2 ระบบการตามสอบ (traceability system)

จดทาระบบการตามสอบทมประสทธภาพ สามารถตามสอบกระบวนการผลตสนคากงทะเลไดอยางรวดเรว

หากพบการปนเปอนของเชอโรคทกาหนด เพอชวยใหการเรยกคนหรอเรยกกลบสนคากงทะเลเปนไปอยาง

มประสทธภาพ และสามารถดาเนนการแกไขไดอยางรวดเรว โดยตองมบนทกขอมลการเคลอนยายกงทะเล

เขา-ออกจากคอมพารตเมนตทกครง และสามารถตรวจสอบได

มกษ. 9043-2558

7

3.3 ระบบการเฝาระวงโรค (surveillance system)

3.3.1 มระบบการเฝาระวงโรค เพอใหทราบถงสถานะของโรคทกาหนดในคอมพารตเมนต และรบรอง

สถานะปลอดโรค ซงประกอบดวยการเฝาระวงอาการทางคลนก และทางหองปฏบตการ

3.3.2 ฟารมทไดรบการรบรองสถานะปลอดโรคตองเฝาระวงโรคและตรวจไมพบเชอโรคทกาหนด

ในระยะเวลา 2 ป ตดตอกน

3.3.3 การเฝาระวงอาการทางคลนก (clinical surveillance)

ตองสงเกตอาการของกงทะเลเปนประจาทกวน หากมอาการของโรคทสงสยตองรบแจงกรมประมงทนท

เจาหนาทจะเขาทาการสอบสวนอาการเบองตน เกบตวอยางเพอสงตรวจทางหองปฏบตการ และรายงาน

ผลการตรวจโรค

3.3.4 การเฝาระวงทางหองปฏบตการ (laboratory surveillance)

ตองมผลการเฝาระวงทางหองปฏบตการ ซงเกบตวอยางระหวางการเลยงอยางนอย จานวน 1 ครง ในทกรอบ

ของการเลยง โดยเกบตวอยางตามวธการทระบไวในวธมาตรฐานของ OIE

3.4 การควบคมโรค (disease control)

3.4.1 มแผนและขนตอนการปฏบตงานดานความปลอดภยทางชวภาพในภาวะฉกเฉน

(1) มาตรการสาหรบสถานประกอบการ

- หามบคคลภายนอกเขาฟารม ยกเวนกรณทจาเปน และตองไดรบอนญาตจากผทมอานาจหรอผจดการ

คอมพารตเมนต และมบนทกการเขา-ออก

- ตองมระบบฆาเชอในกรณทบคคลภายนอกมความจาเปนตองเขาฟารม โดยมการลางมอ ลางเทาและ

เปลยนรองเทา มกระบะหรออางนายา สาหรบฆาเชอโรคทตดมากบรองเทากอนเขาสบอเลยง หรอมระบบ

ฆาเชออนๆ ทเกยวของ และมการเปลยนนายาฆาเชออยางสมาเสมอ

(2) มาตรการสาหรบการปฏบตงาน

- บคคลภายในฟารมเมอเขา-ออกฟารมจะตองปฏบตตามขนตอนการปฏบตงานในภาวะฉกเฉนอยาง

เขมงวด

- หามยานพาหนะเขา-ออกเวนแตไดรบอนญาต โดยตองลางทาความสะอาด ฆาเชอรอบตวรถ ลอรถ

กระบะทายอยางเขมงวด และมบนทกการเขา-ออกทกครง

- มการตรวจสอบขอมลในบอกงทะเลทปวย เชน บนทกอาการกงทะเลทปวย บนทกการเคลอนยาย

บนทกการเปลยนถายนาเขา-ออกจากฟารม

มกษ. 9043-2558

8

- ตองจดทารายชอและเบอรโทรศพทของบคคลผรบผดชอบในฟารมและหนวยงานทเกยวของ รวมทง

ตองสามารถตดตอและรายงานไดทนทในกรณฉกเฉน

3.4.2 เมอสงสยวากงปวยเปนโรคทกาหนด ใหสงเกตลกษณะอาการเบองตนทบงชวากงทะเลอาจตดเชอโรค

เชน กนอาหารผดปกต ลอยหวเปนจานวนมาก มดวงขาวทหวหรอลาตว เหงอกเหลอง ตวซดหรอมสแดง

เปลอกนมและมบาดแผลตามลาตว มการตายอยางรวดเรวผดปกต ฟารมจะตองดาเนนการ ดงตอไปน

- สอบสวนหาสาเหตของปญหาทเกดขนในฟารม โดยพจารณารวมกบเอกสารขอมลตางๆ เชน บนทกการ

เลยงประจาวน บนทกสขภาพกงทะเลในบอทเปนปจจบน

- ในกรณทสงสยวาเปนโรคระบาดใหสตวแพทยประจาฟารมหรอผจดการคอมพารตเมนตแจงเจาหนาท

ประมงจงหวด/สถาบน/ศนยในพนททนท เพอเขามาสอบสวนโรคและดาเนนการควบคมโรค

- จดทาบนทกอตราการตายและประเมนผลผลตทเหลอ

3.4.3 ในขณะทรอผลการสอบสวนโรค ฟารมตองปฏบต ดงตอไปน

- ปฏบตตามคาแนะนาของเจาหนาทกรมประมงหรอสตวแพทยประจาฟารมในการดแลฟารมเบองตน

- ตรวจสอบขอมลรายการเขา-ออกของบคคลภายนอก และขอมลการเคลอนยายกงทะเล ภายใน 14 วนทผานมา

- ใหความสาคญกบบอเลยงทยงไมมกงปวย โดยจดเจาหนาทดแลเฉพาะและไมใชอปกรณรวมกน

- จากดการเขา-ออกของบคคลและยานพาหนะทนท

- หามเคลอนยายกงทะเลเขา-ออกฟารมโดยเดดขาด จนกวาจะไดรบผลยนยนวากงทะเลไมไดปวย

เปนโรคทกาหนด

- คดกงปวยและกงตายออกจากบอ และทาลายกงปวยและซากกงตามวธทกาหนด

- หามถายนาออกจากบอทสงสยวาเปนโรคอยางเดดขาด เพอปองกนการแพรระบาดของโรค และควรม

มาตรการกอนทจะมการระบายนาออกสแหลงนาสาธารณะ

3.4.4 เมอยนยนวากงปวยเปนโรคทกาหนด ฟารมตองดาเนนการ ดงตอไปน

- ตองปฏบตตามคาแนะนาของเจาหนาทกรมประมงอยางเครงครด

- ตรวจสอบบนทกตางๆ เพอใชในการตามสอบ

- หลงจากการทาลายกงทะเลและฆาเชอภายในฟารมแลว ใหทบทวนแผนและมาตรการดานความปลอดภยทาง

ชวภาพ จากนนปฏบตตามมาตรการดานความปลอดภยทางชวภาพทผานการทบทวนและปรบปรงแลว

- ตดปายเตอนทประตรวทางเขาฟารม โดยระบขอความวา “ฟารมกกกนโรค จากดการเขา-ออก”

3.4.5 เมอพบวามกงปวยแตไดรบการยนยนวากงไมไดปวยเปนโรคทกาหนด ฟารมตองดาเนนการ

ดงตอไปน

- ตรวจและบนทกสขภาพกงทะเลอยางตอเนอง สงเกตอาการ สงตวอยางเพอตรวจวนจฉยและตดตามผล

มกษ. 9043-2558

9

- ฆาเชอและพกบอเลยงทมกงปวย อยางนอย 30 วน

3.4.6 กรณพบความบกพรองของมาตรการดานความปลอดภยทางชวภาพของคอมพารตเมนต

หากพบความบกพรองของมาตรการดานความปลอดภยทางชวภาพ จากการตรวจประเมนภายใน และ/หรอ

ภายนอก ซงอาจทาใหเกดความเสยงทเชอโรคทกาหนดเขามาในคอมพารตเมนต ถงแมยงไมพบการเกดโรคกตาม

สถานะปลอดโรคของคอมพารตเมนตนนจะถกระงบการรบรองจนกวาคอมพารตเมนตนนจะมการแกไขหรอ

ดาเนนมาตรการเพมเตมในการจดทาความปลอดภยทางชวภาพใหเทากบระดบเดม กรมประมง

จงจะพจารณารบรองสถานะปลอดโรคอกครง

3.5 การบนทกขอมล

1) ตองมบนทกขอมลทพรอมใหตรวจสอบได และสามารถสงมอบเอกสารหลกฐานตางๆ ใหแกกรมประมง

เมอไดรบการรองขอ รวมทงเกบรกษาบนทกขอมลไวอยางนอย 2 ป

2) ตองมการบนทกขอมลทเกยวของกบการเคลอนยายกงทะเล หนวยการผลต แหลงทมาของอาหารสตว

ผลการทดสอบทางหองปฏบตการ ขอมลการตาย สมดเยยมชมฟารม ประวตการปวยและการใชยาสตว

แหลงนาใช การบาบดนาเสย การปฏบตงานตามแผนความปลอดภยทางชวภาพ และขอมลการฝกอบรม

มกษ. 9043-2558

10

ภาคผนวก ก

โรคทก าหนด

โรคทกาหนดในมาตรฐานสนคาเกษตรน มดงตอไปน

ก.1 โรคจดขาว (white spot disease) หมายถง โรคในกงทะเลทมสาเหตจากการตดเชอไวรสจดขาว

(white spot syndrome virus; WSSV) กงทะเลทปวยมกพบรอยโรคเปนจดขาวหรอดวงขาวใตเปลอก

สวนหว ตว และโคนหาง บางครงลาตวมสแดงรวมดวย และทาใหกงทะเลตายอยางรวดเรว

ก.2 โรคหวเหลอง (yellow head disease) หมายถง โรคในกงทะเลทมสาเหตจากการตดเชอไวรสหวเหลอง

(yellow head virus; YHV) กงทะเลทปวยมกพบรอยโรคทสวนหวมสเหลอง เนองจากเหงอก ตบและตบออน

มสซดเหลอง และทาใหกงทะเลตายอยางรวดเรว

ก.3 โรคทอราซนโดรม หรอโรคทเอส (Taura syndrome; TS) หมายถง โรคในกงทะเลทมสาเหตจาก

การตดเชอไวรสทอรา (Taura syndrome virus; TSV) กงทะเลทปวย โดยเฉพาะกงขาวแวนนาไม มกพบส

ของลาตวเปนสแดง โดยเฉพาะเปลอกบรเวณแพนหางและรยางค และตายได ถากงปวยแตไมตายในระยะ

ตอมาจะปรากฎรอยโรคสดา มรปรางไมแนนอนทบรเวณเปลอก

ก.4 โรคไอเอชเอชเอนว (IHHNV disease หรอ infectious hypodermal and haematopoietic necrosis

virus disease) หมายถง โรคในกงทะเลทมสาเหตจากการตดเชอพารโวไวรสทเรยกวาไอเอชเอชเอนว

(infectious hypodermal and hematopoietic necrosis virus; IHHNV) กงทะเลทปวย โดยเฉพาะกงขาว

แวนนาไม มกพบอาการแคระแกรน การเจรญเตบโตลดลง กรโคงงอ หนวดกงเปราะ หงกงอ เนอกงไมเตมเปลอก

และลาตวผดรป อตราการตายตา และกงทะเลจะมขนาดแตกตางกนมาก