Kennis & Economisch Onderzoek

Prinsjesdag 2012Sterker uit de crisis

19 september 2012

Prinsjesdag 2012

In de greep van bezuinigingsdrift

0

1

2

3

4

5

6

0

1

2

3

4

5

6

NL AT FI FR DE

% BBP % BBP

Lente-akkoord 2013

BegrotingBruto consolidatie-inspanningen

BegrotingConjunctuurgevoeligheid begrotingssaldo

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 00 02 04 06 08 10

EMU-saldo (% BBP) Output gap (% potentiële productie)

% %

BegrotingAngst voor tekorten?

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17

EMU-saldo VVD PvdA SP

CDA D66 GroenLinks ChristenUnie

% BBP % BBP% BBP % BBP

Prinsjesdag 2012

Maatregelen staan opleving consumptie in de weg

ConsumentenOverheidsfinanciën

30

35

40

45

50

55

60

65

70

75

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012

EMU-saldo (l) EMU-schuld (r)

% BBP % BBP

ConsumentenWerkloosheid loopt op

3%

4%

5%

6%

7%

6800

7000

7200

7400

7600

7800

8000

05 06 07 08 09 10 11 12

Werkloosheid (r-as) Werkgelegenheid (l-as) Arbeidsaanbod (l-as)

SeizoensgecorrigeerdAantal personen x 1.000 % beroepsbevolking

ConsumentenConsument zeer pessimistisch

-80

-60

-40

-20

0

20

40

-80

-60

-40

-20

0

20

40

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

consumentenvertrouwen koopbereidheid economisch klimaat

% %

ConsumentenConsumptie terug op niveau 2004

230

235

240

245

250

255

260

230

235

240

245

250

255

260

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13

Consumptievolume

mrd euro mrd euro

Prinsjesdag 2012

Stinkende wonden door zachte heelmeesters

ZorgZorguitgaven in Nederland

0

2

4

6

8

10

12

14

16

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11Beleids- en beheersorganisaties (l-as) Welzijnszorg (l-as)Gezondheidszorg (l-as) Totale zorguitgaven (mrd euro, l-as)Totale zorguitgaven (% BBP, r-as)

mrd euro % BBP

ZorgFinancieringsbronnen

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11Overheid Zorgverzekeringswet AWBZParticuliere zorgverzekering Eigen betalingen Overige financieringsbronnenTotaal financieringsbronnen

mrd euro mrd euro

ZorgMeer zorg, minder andere overheidsuitgaven?

33 8

12

33

10

3

5111

35

103

Overheidsbestuur DefensieOpenbare orde en veiligheid Economische aangelegenhedenMilieubescherming Huisvesting en voorzieningenVolksgezondheid Recreatie, cultuur en religieOnderwijs Sociale bescherming

ZorgBesparing op collectieve zorg

-9

-8

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

-9

-8

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

VVD PvdA PVV CDA SP D66 GL ChrU SGP

Curatieve zorg langdurige zorg Totale zorg

mrd euro mrd euro

Effect in 2017 t.o.v. het basispad

Prinsjesdag 2012

Discussie ontslagrecht onvolledig

ArbeidsmarktFlexibiliteit op gemiddeld niveau

0

1

2

3

4

0

1

2

3

4

Eisen voor collectief ontslag Regelgeving omtrent tijdelijke contracten

Protectie tegen individueel ontslag

Op een schaal van 1 tot 6 Op een schaal van 1 tot 6

ArbeidsmarktVerdeling flexibiliteit in de bevolking

0

10

20

30

40

50

60

0

10

20

30

40

50

60

Onderwijsniveau Herkomst Leeftijd Geslacht

% met een flexibel arbeidscontract % met een flexibel arbeidscontract

Prinsjesdag 2012

Het Nederlandse MKB in zwaar weer?

MKBDefinitie MKB

Categorie

Personeels-

omvang

Omzet

(in mln euro)

Balansomvang

(in mln euro)

Definitie EC

Micro < 10 ≤ 2 ≤ 2

Klein < 50 ≤ 10 ≤ 10

Middelgroot < 250 ≤ 50 ≤ 43

Groot ≥ 250 > 50 > 43

MKBAantal bedrijven

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

07

Micro Klein Midden Groot

x 1000 x 1000

MKBAantal bedrijven dat direct invoert en uitvoert in 2009 (in %)

Alleen invoer Alleen uitvoer In- en uitvoer

Micro 52 14 34

Klein 31 9 61

Midden 23 5 72

Groot 29 3 68

MKBUitsplitsing naar bedrijfstak

0

20

40

60

80

100

0

20

40

60

80

100

Micro Klein Midden GrootLandbouw, bosbouw en visserij Delfstoffenwinning en energieIndustrie Waterbedrijven en afvalbeheerBouwnijverheid Handel, vervoer en opslagHoreca Informatie en communicatieFinanciële en zakelijke dienstverlening Overig

% %

MKBVerloop wereldhandelsvolume

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

91 93 95 97 99 01 03 05 07 09 11

Wereldhandel Invoer Uitvoer

Index

3-maands gemiddelde, 2000=100

Index

MKBUitgesproken faillissementen

2

4

6

8

10

2

4

6

8

10

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12*

Aantal x 1.000 Aantal x 1.000

* t/m juli

MKBSolvabiliteit en winstgevendheid

30

40

50

60

0

5

10

15

20

70 75 80 85 90 95 00 05 10

Winstquote (l-as) Solvabiliteit (r-as)

% %

Prinsjesdag 2012

2013: Bedrijfsleven drijft op uitvoer

BedrijfslevenExtra lastenverzwaringen

0

2

4

6

8

10

12

14

0

2

4

6

8

10

12

14

VVD PvdA PVV CDA SP D66 GL ChrU SGP

Basispad Lastenverzwaringen

Mrd euro's Mrd euro's

Lasten bedrijfsleven,

2013-2017

BedrijfslevenVerdeeldheid over innovatie

-3.0

-2.5

-2.0

-1.5

-1.0

-0.5

0.0

0.5

1.0

-3.0

-2.5

-2.0

-1.5

-1.0

-0.5

0.0

0.5

1.0

VVD PvdA PVV CDA SP D66 GL ChrU SGP

Fiscaal beleid Niet-fiscaal beleid Netto effect

Mrd euro's Mrd euro's

Uitgaven aan innovatie,

t.o.v. basispad (2013-2017)

BedrijfslevenUitvoergroei blijft constant

Excl. energie, % groei per jaar 2012 2013

Uitvoervolume 4¼ 4¼

w.v. binnenlands -¼ 3¼

geproduceerde uitvoer

w.v. wederuitvoer 8¼ 4¾

Relevant wereldhandelsvolume ¼ 3½

Prijsconcurrentiepositie 3 1

BedrijfslevenFaillissementen nemen toe

0

50

100

150

200

250

0

50

100

150

200

250

94 96 98 00 02 04 06 08 10 12Industrie Bouw Handel, vervoer en horeca

Financiële diensten Zakelijke diensten Alle sectoren

Index Index

Aantal faillissementen, 2008K3=100, 4-kwartaals gemiddelde

Prinsjesdag 2012

Een realistische rekenrente

PensioenenRente-inversie doet zijn intrede

1

2

3

4

5

6

1

2

3

4

5

6

0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60

2003 2004-2011 2012*

% %

Looptijd in jaren

*Gemiddelde eerste 7 maanden

PensioenenRente-inversie in de eurozone

-1.6

-1.4

-1.2

-1.0

-0.8

-0.6

-0.4

-0.2

0.0

0.2

0.4

0.6

-1.6

-1.4

-1.2

-1.0

-0.8

-0.6

-0.4

-0.2

0.0

0.2

0.4

0.6

03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

VS Japan Groot-Brittannië Eurozone

% %

Verschil 50-20 jaar interbancaire swaprente

(procentpunten)

PensioenenSleutelen aan de rekenrente

20 t (jaren)

%

30

Denemarken: UFR

10

Zweden: 10-jaars rente

Zweden: 30-jaars rente4,2%

Prinsjesdag 2012

Keuzes in kaart op de woningmarkt

WoningmarktSamenvatting plannen

Lente-

akkoordHRA7 OB8 Wet-

Hillen

Leen-

bedrag

Huur Systeem

VVD punten

PvdA WOZ

PVV punten

CDA WOZ

SP punten

D66 punten

GL WOZ

CU WOZ

Afschaffen7De grote hangt af van de omvang van de aanpassing

Uitbereiden of verhogen 8Aantal afhankelijk van starters en doorstromers

Beperken of verlagen

WoningmarktEffecten woningmarkt

-15

-10

-5

0

5

10

15

-2,0

-1,6

-1,2

-0,8

-0,4

0,0

0,4

0,8

1,2

1,6

2,0

VVD PvdA PVV CDA SP D66 GL CU

Welvaartswinst (l) Emu-saldo structureel (l)

Prijsontwikkeling structureel (r) Netto huur structureel (r)

Consumptie koop (r) Consumptie huur (r)

% BBP verschil met basispad %

WoningmarktPeiling (03-09-2012)

35

14

3024

14

3

4

18

8

VVD

CDA

PvdA

SP

D66

GroenLinks

ChristenUnie

PVV

Overig

Prinsjesdag 2012

Eurocrisis: institutioneel getouwtrek

EurocrisisKwetsbare begrotingen in kaart

EurocrisisHet web van spelers en interacties

EurocrisisPakt de ECB de draad weer op?

0

5

10

15

20

25

30

0

5

10

15

20

25

30

Bank of England Federal Reserve Europese Centrale

Bank

Totale aankopen van staatsobligaties (l)

Totale balansverlenging centrale bank (r)

%-BBP %-BBPKwantitatieve monetaire beleidsmaatregelen

(van 2008 tot medio 2012)

Noot: Inclusief geplande aankopen. Obligatie aankopen refereren specifiek aan kwantitatieve verruimingsmaatregelen. Voor de ECB werd enkel het Securities Market Programme meegenomen.

EurocrisisPijn in de periferie

Prinsjesdag 2012

Het koffiedik van de formatie

VerkiezingenDe verkiezingsuitslag

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2010 2012

aantal zetels aantal zetels

VerkiezingenVVD en PvdA tot elkaar veroordeeld

0

25

50

75

100

125

150

0

25

50

75

100

125

150

VVD PvdA SP PVV CDA D66 GL CU

number of seats number of seats

VerkiezingenStructurele hervormingen

jaren verhoging AOW

leeftijd in 2025

marktwerking zorg

woningmarkt,

welvaartswinst

versoepelen

ontslagrecht

bezuinigingen

zorguitgaven

VVD PvdA CDA D66

VerkiezingenEconomische en budgettaire effecten

EMU-saldo 2017

Houdbaarheid (%

bbp)

BBP-volume 2017Structurele

werkgelegenheid

Koopkracht

VVD PvdA CDA D66

VerkiezingenKabinetscrises weinig effect op rente

-50

0

50

100

150

200

250

-50

0

50

100

150

200

250

81 83 85 87 89 91 93 95 97 99 01 03 05 07 09 11

LPF-crisis

(Balkenende I)

basis-

punten

basis-

punten10-jaars staatsrente Nederland, verschil met Duitsland

Banenplan-

crisis (Van

Agt II)

Van Agt II

Van Agt III

Reiskostenforfait

(Lubbers II)

Nacht van

Wiegel (Kok II)

Srebrenica

(Kok II)

Verdonk

(Balkenende II)

Catshuis

(Rutte)

Uruzgan

(Balkenende IV)