„problem z ziemią polega na tym, że jakiś czas temu przestano ją

„Problem z Ziemią polega

na tym, że jakiś czas temu

przestano ją

produkować…”

Mark Twain

1

Rozwój zrównoważony – cele i definicje

2

Rozwój zrównoważony – cele

Najczęściej wskazywanym celem zrównoważonego rozwoju jest:

wzrost dobrobytu społecznego i jednostkowego oraz harmonijne

ułożenie relacji pomiędzy człowiekiem a przyrodą;

Inne najczęściej wymieniane to:

osiągnięcie dobrobytu, sprawiedliwości

(wewnątrz- i międzypokoleniowej) i bezpieczeństwa;

zaspokojenie fizycznych i psychicznych potrzeb człowieka poprzez

prawidłowe ułożenie jego stosunku do środowiska przyrodniczego

– T. Zaufal;

zaspokojenie potrzeb podstawowych, koniecznych dla

prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego człowieka –

osiągnięcie zrównoważonej jakości życia;

3

Rozwój zrównoważony – definicja (1)

W związku z obecnością pojęcia w różnych naukach, z biegiem lat,

większą popularnością terminu oraz faktem, że jest to zagadnienie

skomplikowane, można odnaleźć co najmniej kilkadziesiąt jego definicji;

W ekonomii przyjmuje się, że jest to teoria w sposób kompleksowy

podejmująca problem długotrwałej zdolności współczesnej gospodarki

do rozwoju przy spełnieniu kryterium między-generacyjnej sprawiedliwości;

W urbanistyce – koncepcja zarządzania miastem, która ma zapewnić

zaspokojenie potrzeb społeczności, z uwzględnieniem przyszłych pokoleń

i priorytetowym znaczeniem zachowania, odtworzenia i rozwijania środowiska

przyrodniczego (J.M. Chmielewski);

4


W Światowej Strategii Ochrony Przyrody opracowanej przez Międzynarodową

Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów zapisano, że RZ to takie „przekształcenie biosfery

i wykorzystanie zasobów ludzkich, ekonomicznych oraz zasobów przyrody nieożywionej

i ożywionej dla zaspokojenia potrzeb ludzi i poprawy jakości ich życia, które uwzględnia

czynniki społeczne, ekologiczne i ekonomiczne, wielkość zasobów przyrody oraz,

w przypadku możliwości wyboru jednej z opcji rozwoju, korzyści i straty wynikające z tego

wyboru w bliższej i odległej przyszłości”;

W naukach ekonomicznych – def. D. Pearce i R.K. Turner – RZ „polega

na maksymalizacji korzyści netto z rozwoju ekonomicznego, chroniąc jednocześnie oraz

zapewniając odtwarzanie się użyteczności i jakości zasobów naturalnych w okresie

długim. Rozwój gospodarzy musi wówczas oznaczać nie tylko wzrost dochodów per

capita, ale także poprawę innych elementów dobrobytu społecznego. Musi obejmować

również niezbędne zmiany strukturalne w gospodarcze, jak i w całym społeczeństwie”;

5


Cecha wspólna – specyficzny rozwój społeczno-

gospodarczy, prowadzący do zaspokojenia potrzeb

ludzkich z uwzględnieniem uwarunkowań

środowiskowych;

6


Najbardziej rozpowszechniona jest definicja pochodząca z Raportu Brundtlanda,

mówiąca, że rozwój zrównoważony jest to:

rozwój, który zapewnia zaspokojenie potrzeb obecnych pokoleń,

nie przekreślając możliwości zaspokojenia potrzeb pokoleń

następnych

„Zrównoważony rozwój to dążenie do poprawy jakości życia przy zachowaniu

równości społecznej, bioróżnorodności i bogactwa zasobów naturalnych. Rzecz

w tym, aby dążąc do dobrego życia nie zniszczyć przyrody, od której uzależnione

jest życie na Ziemi, nie wyczerpać wszystkich zasobów naturalnych

w następstwie czego nie zostanie ich dla ludzi, którzy będą tu żyli w przyszłości,

ani też dążąc do poprawy jakości własnego życia nie skazywać na biedę innych”

(Gerwin M., Lokalne inicjatywy rozwojowe)

7


Ważną cechą idei rozwoju zrównoważonego jest jej wielopłaszczyznowość.

Odnosi się ona do szeregu nauk, między innymi społecznych i przyrodniczych.

Ma przy tym charakter integracyjny. Jej podstawowym celem jest

zrównoważenie podstawowych elementów systemu kształtującego przyszłość

społeczności ludzkiej na Ziemi, tj.: środowiska, społeczeństwa i gospodarki

tak, aby rozwój jednego z elementów nie stanowił zagrożenia dla pozostałych.

Społeczeństwo

Środowisko Ekonomia

ROZWÓJ

ZRÓWNOWAŻONY

8


Rozwój zrównoważony ≠ ekorozwój ≠ ochrona środowiska

Ekorozwój (rozwój oparty na kryteriach ekologicznych) jest pojęciem odrębnym

występującym w literaturze anglojęzycznej – „eco-development”.

RZ ma charakter szerszy, ponieważ ekorozwój może być definiowany

jako sposób rozumienia koncepcji rozwoju zrównoważonego

akcentujący przede wszystkim aspekt ekologiczny.

Spotykane często zastępowanie terminu ochrona środowiska terminem

rozwój zrównoważony jest jeszcze większym błędem, a wynika chyba z mody

na stosowanie tego drugiego pojęcia, podobnie jak kiedyś miało miejsce

z przymiotnikiem „ekologiczny”.

9

Rozwój zrównoważony w kontekście

systemu prawnego

Opracowano na podstawie:

Bukowski Zbigniew, „Zrównoważony rozwój w systemie prawa”, Toruń, 2009.

10

Rozwój zrównoważony a system prawny (1)

Dwa możliwe sposoby umiejscowienie koncepcji rozwoju

zrównoważonego w systemie prawnym:

użycie pojęcia w aktach prawnych, lub

wykorzystanie elementów koncepcji w aktach prawnych w sposób

systemowy, umożliwiający przeniesienie celów i zadań określonych

w jej ramach.

Pojęcie rozwój zrównoważony może zostać użyte w znaczeniu

ogólnym i szczegółowym

11


W literaturze prawniczej, jak i poza prawniczej ale także w aktach prawnych,

pojawia się oprócz pojęcia rozwój zrównoważony, także pojęcie

zasady/zasad zrównoważonego rozwoju – np. w art. 5 Konstytucji

Rzeczypospolitej Polskiej.

Znaczenie słowa „zasada” – podstawa, podwalina, oparcie, fundament –

reguła, norma postępowania, prawo podstawowe.

Szerokie wykorzystanie pojęcia zasada zrównoważonego rozwoju

w naukach ekonomicznych, filozoficznych, społecznych oraz także

prawnych wskazuje na przekształcenie pojęcia rozwój zrównoważony

w istotną w danej dziedzinie regułę wykraczającą poza proste stosowane

terminy.

Zasada zrównoważonego rozwoju odgrywa największe znaczenie w gałęziach

prawa publicznego – administracyjnego, konstytucyjnego, finansowego. Niewielki

wpływ wywiera natomiast na prawo cywilne, karne, handlowe czy pracy.

12


Zasada zrównoważonego rozwoju ma swoją genezę w prawie międzynarodowym –

jest zasadą prawną w prawie międzynarodowym, unijnym i polskim.

W doktrynie prawnej przyjmuje się, że koncepcja ZR opisano w oparciu

o następujące zasady (sformułowane przez Stowarzyszenie Prawa

Międzynarodowego):

obowiązku państw zapewnienia zrównoważonego użytkowania zasobów

naturalnych;

sprawiedliwości i wykorzenienia ubóstwa;

wspólnej, lecz zróżnicowanej odpowiedzialności;

przezorności w podejściu do zdrowia ludzkiego, zasobów naturalnych

i ekosystemów;

udziału społeczeństwa oraz dostępu do informacji i wymiaru sprawiedliwości;

dobrego rządzenia;

integracji i współzależności.

13


Zasada zrównoważonego rozwoju staje się motywatorem

działań podejmowanych przez społeczność międzynarodową,

a szczególne znaczenie w tym obszarze odgrywa Organizacja

Narodów Zjednoczonych (ONZ).

Źródłami prawa międzynarodowego są: zwyczaje, traktaty, zasady

ogólne, orzecznictwo, doktryna oraz prawnie wiążące uchwały

organizacji międzynarodowych. Z punktu widzenia zasady

zrównoważonego rozwoju największe znaczenie mają zasady ogólne,

traktaty oraz doktryna.

Zasady ogólne mają większe znaczenie w prawie ochrony środowiska

niż w innych dziedzinach prawa.

14

Rozwój zrównoważony w kontekście systemu prawnego

uregulowania prawne obowiązujące w Polsce

(informacje ogólne)

15

Rozwój zrównoważony – prawo polskie (1)

Krajowe akty prawne dotyczące zrównoważonego rozwoju:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 2 kwietnia 1997 r.:

art.5 klasyfikuje zasadę zrównoważonego rozwoju wśród najważniejszych zasad Rzeczpospolitej Polskiej zobowiązuje do realizacji tej koncepcji;

art 74:

Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.

Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.

Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.

Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.

16

Rozwój zrównoważony – prawo polskie (2)

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska

– stwierdza, że ochrona środowiska powinna odbywać się

zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju .

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. O planowaniu

i zagospodarowaniu przestrzennym – przyjmuje rozwój

zrównoważony za podstawę działań;

Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa

w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości

w sprawach dotyczących środowiska;

Ustawa z dnia 12 maja 2000 r. O zasadach wspierania

rozwoju regionalnego.

17

Czym jest inwestowanie w zrównoważony rozwój?

Programowanie krajowe, regionalne i lokalne.

18

Czym jest inwestowanie w zrównoważony rozwój?

Zatrzymanie postępującej degradacji środowiska,

Racjonalizacja zużycia surowców naturalnych,

Poprawa efektywności wytwarzania,

Poprawa komfortu życia,

Zapewnienie potrzeb rozwoju naszych i przyszłych pokoleń,

Wzrost gospodarczy,

Opracowanie polityk i narzędzi, które umożliwią realizację postulatu.

19

Programowanie krajowe, regionalne, lokalne – transport

20


Polityka Transportowa Państwa na lata 2006 – 2025:

► Jako podstawowy cel polityki transportowej przyjmuje się zdecydowana poprawę jakości

systemu transportowego i jego rozbudowę zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju,

albowiem jakość systemu transportowego jest jednym z kluczowych czynników,

decydujących o warunkach życia mieszkańców i o rozwoju gospodarczym kraju i

regionów.

► Stosowanie zasady zrównoważonego rozwoju będzie zapewniało równowagę miedzy

aspektami społecznymi, gospodarczymi, przestrzennymi oraz ochrony środowiska w

warunkach rozwijającej się gospodarki rynkowej. Dążenie Polski do osiągnięcia

postawionych sobie celów warunkowane będzie celami, zadaniami i regułami Unii

Europejskiej, a także zobowiązaniami wynikającymi z potrzeb obronności Państwa, w tym

z członkostwa NATO.

21



► Aspekt społeczny, to głównie dążenie do równoprawności w dostępie do środków

transportu (w celu ułatwienia dostępu do miejsc pracy, szkół, usług oraz rekreacji i

turystyki), dążenie do zmniejszenia zagrożenia społeczeństwa wypadkami oraz do

ograniczania uciążliwości transportu dla mieszkańców.

► Aspekt gospodarczy ma dwa wymiary – pierwszy to zapewnienie warunków dla wzrostu

gospodarczego w skali makro-ekonomicznej przez usuwanie barier i tworzenie nowych

warunków tego rozwoju, drugi w skali sektorowej - rozwój transportu jako działu

gospodarki, ochrona rynku i konkurencji.

► Aspekt przestrzenny to koordynacja zagospodarowania przestrzennego i systemu

transportowego w celu ograniczenia tempa wzrostu generowanego ruchu i pracy

przewozowej oraz lokalizowania obiektów transportowych w zgodzie z zasadami

racjonalnego zagospodarowania terenu i uwarunkowaniami ładu przestrzennego.

► Aspekt ekologiczny to dążenie do zachowania równowagi miedzy zaspokajaniem

potrzeb człowieka i troska o jego bezpieczeństwo, a zachowaniem walorów środowiska

oraz jego nieodnawialnych zasobów z zabezpieczeniem interesów przyszłych pokoleń.

22



Cel 1: Poprawa dostępności transportowej i jakości transportu jako czynnik poprawy

warunków życia i usuwania barier rozwojowych gospodarki.

Cel 2: Wspieranie konkurencyjności gospodarki polskiej jako kluczowy instrument rozwoju

gospodarczego.

Cel 3: Poprawa efektywności funkcjonowania systemu transportowego.

Cel 4: Integracja systemu transportowego – w układzie gałęziowym i terytorialnym.

Cel 5: Poprawa bezpieczeństwa prowadząca do radykalnej redukcji liczby wypadków i

ograniczenia ich skutków (zabici, ranni) oraz – w rozumieniu społecznym – do poprawy

bezpieczeństwa osobistego użytkowników transportu i ochrony ładunków.

Cel 6: Ograniczenie negatywnego wpływu transportu na środowisko i warunki życia.

23

Programowanie krajowe, regionalne, lokalne – energetyka

24

Programowanie krajowe, regionalne, lokalne – energetyka Konkurencyjność

gospodarcza

Bezpieczeństwo

energetyczne

Zrównoważony rozwój

-poprawa konkurencyjności

przedsiębiorstw z UE i uzyskanie

korzyści dla konsumentów

związanych z otwarciem rynków

energii elektrycznej i gazowej;

- utrzymanie pozycji Europy jako

czołowego regionu pod względem

rozwoju nowoczesnych technologii

energetycznych;

- poprawa konkurencyjności

związanej z produkcją czystej

energii oraz racjonalnym

wykorzystywaniem energii;

- łagodzenie wpływu wzrostu

międzynarodowych cen energii na

gospodarkę UE i dobrobyt

obywateli;

-ograniczenie wzrostu popytu na

energię, dywersyfikacja źródeł

i kanałów dostaw importowanych

nośników energii oraz

wykorzystanie wewnętrznych

źródeł (w tym odnawialnych);

- stworzenie ramowych zachęt

do inwestycji energetycznych;

- lepsze przygotowanie UE

do reagowania w przypadku

wystąpienia zakłóceń i kryzysów w

dostawach energii;

- wsparcie dążenia przedsiębiorstw

do uzyskania dostępu do zasobów

nośników energii na świecie;

-zapewnienie wszystkim

obywatelom i przedsiębiorstwom

dostępu do energii;

-rozwój konkurencyjnych źródeł

energii odnawialnej oraz innych

źródeł i nośników energii

niskoemisyjnej, w szczególności

alternatywnych paliw

wykorzystywanych w transporcie;

- ograniczenie wzrostu popytu na

energię w Europie;

- przywództwo

w ogólnoświatowych staraniach

mających na celu powstawanie

zmian klimatycznych oraz poprawę

jakości lokalnego powietrza;

Źródło: opracowanie własne na podstawie Europejska strategia na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej

i bezpiecznej energii. Zielona Księga, Komisja Europejska, OM (2006), 105 wersja ostateczna, Bruksela

08.03.2006; 25

Programowanie krajowe, regionalne, lokalne – energetyka

Podstawowym aktem prawnym poruszającym kwestię produkcji energii

z alternatywnych źródeł jest ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 roku Prawo

Energetyczne, które zostało dostosowane do wymagań Unii Europejskiej

w 2004 roku.

Nowelizacja ustawy – Prawo energetyczne z dnia 12 stycznia 2007 roku –

reguluje między innymi problemy wsparcia energii elektrycznej produkowanej

w skojarzeniu.

Celem zmian jest zwiększenie efektywności energetycznej i poprawa

bezpieczeństwa dostaw poprzez stworzenie ram prawnych dla wspierania

i rozwoju wysoko sprawnej kogeneracji.

Nowelizacja ujednolica definicję kogeneracji, określa najważniejsze pojęcia

z nią związane oraz ustala metodę obliczania ilości energii elektrycznej uzyskanej

z wytwarzania w kogeneracji, zgodnie z wymogami dyrektywy 2004/8/WE

z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu

o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na wewnętrznym rynku energii.

Ostatnia nowelizacja ustawy z 9 sierpnia 2010 r.

26

Programowanie krajowe, regionalne, lokalne – budownictwo

27


Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, art. 5:

„...obiekty budowlane powinny być projektowane w sposób zapewniający

odpowiednie warunki higieniczne, zdrowotne oraz ochrony środowiska”.

Dokument interpretacyjny do Dyrektywy 89/106/EWG – Wymaganie

podstawowe nr 3 „Higiena, zdrowie i środowisko”,

Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny

odpowiadać budynki i ich usytuowanie,

Przepisy Ministra Zdrowia dot. dopuszczalnych wartości stężeń substancji

szkodliwych w powietrzu pomieszczeń,

Przepisy Ministra Zdrowia dot. jakości wody przeznaczonej do spożycia,

Przepisy Ministra Środowiska dot. zanieczyszczenia powietrza

atmosferycznego,

Przepisy Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie substancji niebezpiecznych;

28


W przypadku rozpatrywania zagadnień rozwoju zrównoważonego

w budownictwie należy wyróżnić trzy grupy aspektów: środowiskowe,

socjalne (społeczne) i ekonomiczne.

Efektywność energetyczna

Wykorzystanie surowców

Emisja do wody/powietrza/gleby

Wpływ na środowisko lokalne/globalne

Aspekty środowiskowe

Aspekty społeczne

Aspekty ekonomiczne

Dostępność

Infrastruktura

Zdrowie

Koszt wytworzenia

Koszt eksploatacji

Dochód

Wartość

29

Aspekty środowiskowe to aspekty związane z obiektem budowlanym

w pełnym cyklu życia, mogące spowodować zmiany w środowisku.

Wśród aspektów środowiskowych najczęściej wymienia się:

potencjał wzmacniania efektu cieplarnianego,

potencjał niszczenia warstwy ozonowej, potencjał wytwarzania ozonu,

eutrofizacji i zakwaszania, mikroklimat, zapotrzebowanie na energię

pierwotną, wytwarzanie odpadów, emisja substancji niebezpiecznych,

zużycie wody, inne aspekty wpływające na środowisko globalne i lokalne.


30

Aspekty środowiskowe zrównoważonego rozwoju w budownictwie

Zgodnie z danymi Komisji Europejskiej budynki są odpowiedzialne za 42%

zużycia energii i 35% emisji gazów cieplarnianych w skali Unii Europejskiej.

W ramach przeciwdziałania zmianom klimatu konieczne jest zatem

wprowadzenie zmian w zakresie projektowania, budowy, eksploatacji

i rozbiórki budynków:

obniżenia zapotrzebowania na ciepło, chłód i energię elektryczną,

wykorzystania niekonwencjonalnych i odnawialnych źródeł energii,

zwiększenia sprawności wyposażenia i systemów wykorzystywanych

do ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji budynków,

zmian zachowań użytkowników,

zmian podejścia do systemu projektowania,

optymalizacji architektury budynków,

minimalizacji emisji gazów cieplarnianych (poza CO2).

31

Aspekty społeczne zrównoważonego rozwoju w budownictwie

32

Aspekty społeczne zrównoważonego rozwoju w budownictwie

Aspekty społeczne to aspekty związane z budynkiem w jego cyklu

życia mogące wpływać na jakość życia społeczeństwa.

Wśród aspektów społecznych wymienia się:

warunki mikroklimatu w pomieszczeniach, możliwość regulacji

ich przez użytkownika,

jakość powietrza wewnętrznego i wody pitnej, komfort

akustyczny, komfort wizualny,

efektywne wykorzystanie powierzchni, adaptowalność, brak

barier i dostęp publiczny.

33

Aspekty ekonomiczne zrównoważonego rozwoju

w budownictwie

34

Aspekty ekonomiczne zrównoważonego rozwoju

w budownictwie

Aspekty ekonomiczne to aspekty związane z budynkiem w pełnym

‘cyklu jego życia’, mające wpływ na rozwój ekonomiczny otoczenia. Wśród

aspektów ekonomicznych wymienić można koszt budynku w cyklu życia,

dochód generowany podczas jego istnienia (np. pochodzący z wynajmu

powierzchni biurowej), czy stabilność wartości obiektu w jego ‘cyklu życia’.

Analiza kosztów w cyklu życia (Life Cycle Cost – LCC) pozwala na

oszacowanie kosztów związanych z obiektem lub wyrobem

budowlanym w całym cyklu życia. Koszt cyklu życia uwzględnia nakłady

inwestycyjne związane z wytworzeniem konstrukcji i jej systemów, koszty

eksploatacji i utrzymania oraz nakłady związane z wyburzeniem.

Model ekonomiczny zakłada najwyższą efektywność ekonomiczną przy

minimalizacji wartości zintegrowanej LCC.

35

Zastosowanie praktyczne – zasada

zrównoważonego rozwoju w prognozie

oddziaływania na środowisko projektu

inwestycyjnego

36

Zrównoważony rozwój – ocena oddziaływania na środowisko (1)

Cel opracowania prognozy oddziaływania na środowisko wynika

bezpośrednio z art. 8 ustawy POŚ, który stwierdza, że:

„Polityki, strategie, plany lub programy dotyczące w szczególności

przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej,

gospodarki odpadami, gospodarki przestrzennej, leśnictwa, rolnictwa,

rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu powinny uwzględniać

zasady ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju”.

37

Podstawa prawna

art. 104 Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku - Kodeks Postępowania

Administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2000 r. nr 98, poz.1071 z poźn. zm.);

art. 75 ust. 1 pkt. 4 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu

informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie

środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Z 2008 r. nr

199, poz. 1227);

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 sierpnia 2010 r. w sprawie

rodzajów przedsięwzięć, które mogą być realizowane jako projekty wspólnych

wdrożeń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. z 2006 r. nr 225,

poz. 1635 z poźn. zm.).


38

Ocena oddziaływania na środowisko jest jednym z podstawowych

narzędzi zarządzania ochroną środowiska w procesach rozwoju,

wpisującym się w zasadę zrównoważonego rozwoju.

Procedura Oceny oddziaływania na środowisko ma dostarczyć

podejmującemu decyzję organowi administracji publicznej informacji,

czy ingerencja inwestycji w środowisko, została zaplanowana w sposób

optymalny i czy korzyści wynikające z jej realizacji rekompensują straty

w środowisku, jakie zwykle są niemożliwe do uniknięcia. Środowisko jest

tu rozumiane nie tylko jako środowisko przyrodnicze, ale także jako

środowisko społeczne.


39

Podstawowym aktem prawnym regulującym ocenę oddziaływania na

środowisko w prawie polskim jest ustawa z 3 października 2008 r.

o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale

społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania

na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227), która implementuje obowiązki

wynikające m.in. z dyrektyw: Parlamentu Europejskiego i Rady nr

2001/42/WE z 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych

planów i programów na środowisko, Rady nr 85/337/EWG z 27 czerwca

1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre

przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne, dyrektywa

Rady nr 92/43/EWG z 21 maja 1992 r. nr 92/43/EWG w sprawie ochrony

siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory oraz dyrektywa Rady

nr 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa.


40

Procedura Oceny oddziaływania na środowisko przeprowadzana jest, gdy

przedsięwzięcie może zawsze znacząco albo potencjalnie znacząco

oddziaływać na środowisko. O tym, która inwestycja może zostać

zakwalifikowana do jednej z powyższych kategorii decyduje rozporządzenie

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 sierpnia 2010 r.

w sprawie rodzajów przedsięwzięć, które mogą być realizowane jako

projekty wspólnych wdrożeń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.


41

W ramach postępowania administracyjnego, które kończy się

wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, określa się

bezpośredni i pośredni wpływ planowanego przedsięwzięcia na:

środowisko przyrodnicze;

środowisko społeczne, w tym na zdrowie i warunki życia ludzi,

na dobra materialne, oraz na zabytki kultury;

wzajemne powiązania między powyższymi elementami;

dostępność do złóż kopalin.


42

Określane są możliwości oraz sposoby zapobiegania i łagodzenia

negatywnego oddziaływania na środowisko.

Wymagany zakres monitoringu, który w przypadku bardziej uciążliwych

inwestycji pozwoli na określenie rzeczywistych oddziaływań

na środowisko przyrodnicze i społeczne w trakcie eksploatacji

i ewentualnie na korektę zastosowanych środków łagodzących

oddziaływania negatywne.

Istotą procedury Oceny oddziaływania na środowisko, jako instrumentu

prewencyjnego, jest zatem przewidywanie potencjalnych zagrożeń – jeszcze

na etapie planowania inwestycji – które mogą wywierać znaczący wpływ

na środowisko, a następnie przeciwdziałanie im lub ich ograniczanie.


43

Procedura oceny oddziaływania na środowisko ma także kluczowe

znaczenie dla możliwości otrzymania dofinansowania

projektów z funduszy Unii Europejskiej ze względu na wymogi

wynikające z rozporządzenia Rady 1083/2006 z 11 lipca 2006 r.

ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu

Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz

Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 –

zgodność ze wspólnotową polityką ochrony środowiska.


44

Wymogi z tym związane określają: dla przedsięwzięć, dla których wniosek

o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach złożono po

15 listopada 2008 r. – Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego z 5 maja

2009 r. w zakresie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na

środowisko dla przedsięwzięć współfinansowanych z krajowych lub

regionalnych programów operacyjnych (M.P. Nr 32, poz. 476), dla

przedsięwzięć przygotowywanych w stanie prawnym sprzed 15

listopada 2008 r. – Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego z 3 czerwca

2008 r. w zakresie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na

środowisko dla przedsięwzięć współfinansowanych z krajowych lub

regionalnych programów operacyjnych (M.P. Nr 48, poz. 433).


45

Przygotowanie i realizacja inwestycji

z zastosowaniem zasady zrównoważonego

rozwoju

46

Zrównoważony rozwój na poszczególnych etapach inwestycji

– koncepcja i wniosek o dofinansowanie

Przygotowanie i realizacja projektów charakteryzujących się wysokimi

walorami ekologicznymi, społecznymi i efektywnością gospodarczą

wymaga w szczególności dobrego rozeznania istniejących problemów oraz

analizy możliwości ich rozwiązania.

Niezbędne jest przygotowanie koncepcji, odpowiednie planowanie

działań, ocena i weryfikacja zamierzeń oraz przeprowadzenie analiz

uwarunkowań stosowania i realizacji proponowanych rozwiązań.

W szczególności należy podkreślić konieczność oceny projektów pod

kątem długoterminowej perspektywy rozwoju, przyszłych zmian,

uwarunkowań rozwoju społeczno-gospodarczego wraz

z uwzględnieniem całokształtu planów i zamierzeń określonych w skali

lokalnej, regionalnej i ponadregionalnej.

47


– wniosek o dofinansowanie

W celu uzyskania punktów za projekt, którego dodatkowym efektem jest ochrona

środowiska naturalnego, zaleca się szczegółową analizę dokumentów

wspierających przygotowywanie wniosku i załączników do danego programu

(wytyczne, metodologia oceny wniosku, instrukcja wypełniania wniosku, itp.).

zwrócenie uwagi na fakt, czy otrzymanie dodatkowych punktów jest możliwe

tylko poprzez opisanie, w jaki sposób projekt przyczyni się do poprawy

stanu środowiska naturalnego (wniosek, biznes plan), czy opis ten powinien

zostać poparty umieszczeniem adekwatnych wskaźników na poziomie

wskaźników rezultatu (wniosek).

wszystkie wskaźniki, również te w zakresie pozytywnego oddziaływania

na środowisko, muszą zostać zrealizowane. Zamieszczenie wskaźników

zaniżonych, zawyżonych lub nierealistycznych spowoduje trudności lub

niemożliwość ich zaprezentowania / zweryfikowania na etapie końcowego

rozliczenia projektu, a co się z tym wiąże – wnioskodawca może nie

otrzymać dotacji na zrealizowany projekt.

48


– studium wykonalności

WYTYCZNE OGÓLNE OPRACOWANIA STUDIÓW WYKONALNOŚCI

w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa

Śląskiego na lata 2007-2013

Polityka ochrony środowiska:

Realizowane w ramach RPO WŚ działania muszą być zgodne z przepisami

wspólnotowymi i krajowymi regulującymi kwestie środowiskowe. Wymaga

się także, by odpowiadały one przepisom dyrektywy 90/313/EWG –

Dyrektywy Rady z dnia 7 czerwca 1990 r. w sprawie swobody dostępu do

informacji o środowisku. Należy zadeklarować i uzasadnić jedną z trzech

możliwości odnośnie wpływu projektu na środowisko wynikającą z analizy

przeprowadzonej w rozdziale Studium Analiza oddziaływania na

środowisko:

głównym celem projektu jest ochrona środowiska,

projekt jest przyjazny dla środowiska,

projekt jest obojętny dla środowiska. 49



WYTYCZNE OGÓLNE OPRACOWANIA STUDIÓW WYKONALNOŚCI

w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa

Śląskiego na lata 2007-2013

Efektywność energetyczna

W ramach wszystkich priorytetów RPO WŚ, w których jest to zasadne,

preferowane do dofinansowania będą inwestycje, w których przyjęte

rozwiązania będą prowadziły do zwiększenia efektywności energetycznej

i oszczędności energii. Należy wybrać i uzasadnić jeden z możliwych

wariantów odpowiedzi:

głównym celem projektu jest efektywność energetyczna,

projekt jest pozytywny pod tym względem,

projekt ma obojętny wpływ na zagadnienia z zakresu efektywności

energetycznej.

50



Polityka równych szans:

Pojęcie „równości szans” odnosi się w tym wypadku przede wszystkim do

problemu równości szans mężczyzn i kobiet, osób niepełnosprawnych,

o niekorzystnym położeniu oraz obcokrajowców na rynku pracy i w życiu

społecznym (np. w aspekcie korzystania z infrastruktury publicznej).

Należy zadeklarować i uzasadnić jedną z trzech możliwości odnośnie

wpływu projektu na równość szans:

głównym celem projektu jest zapewnienie równości szans,

projekt zapewnia równość szans,

projekt jest obojętny pod względem równości szans.

51



Polityka społeczeństwa informacyjnego.

Polityka społeczeństwa informacyjnego polega ona na rozwoju

nowoczesnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych w życiu

codziennym obywateli, przedsiębiorstw i administracji publicznej. Należy

wybrać i uzasadnić jeden z możliwych wariantów odpowiedzi:

głównym celem projektu jest rozwój społeczeństwa informacyjnego,

projekt jest pozytywny pod tym względem,

projekt ma obojętny wpływ na zagadnienia z zakresu społeczeństwa

informacyjnego.

52

Zrównoważony rozwój – ocena oddziaływania na środowisko

Cel opracowania prognozy oddziaływania na środowisko wynika bezpośrednio

z art. 8 ustawy POŚ, który stwierdza, że:

„Polityki, strategie, plany lub programy dotyczące w szczególności

przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej,

gospodarki odpadami, gospodarki przestrzennej, leśnictwa, rolnictwa,

rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu powinny uwzględniać

zasady ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju”.

Zagadnienie omówione dnia poprzedniego (slajdy 144-152)

53

Dobre praktyki –

wybrane przykłady inwestycji i programów

z Polski i Europy

54

Dobre praktyki – rewitalizacja kolei wąskotorowej

Tytuł projektu:

Rewitalizacja zabytkowej linii Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej

w Gminie Rewal

Beneficjent: Gmina Rewal

Fundusz strukturalny: środki gminy

Nazwa programu: nie dotyczy

Oś priorytetowa: nie dotyczy

Wartość projektu 10 mln EUR

Dofinansowanie 4-5 mln EUR

Okres realizacji projektu:

kontynuacja prac rozpoczętych

55


Adresat projektu: turyści i wczasowicze przyjeżdżający na wypoczynek do

gminy Rewal.

Nadmorska Kolej Wąskotorowa została otwarta dla ruchu turystycznego

w lecie 2008 (w tym samym roku skorzystało z niej 120 tys. turystów).

Nadmorska Kolej Wąskotorowa liczy sobie ponad 100 lat. Oddano ją do

użytku w lipcu 1896 roku. Wówczas tory o szerokości 750 mm połączyły

Gryfice, Trzęsacz, Rewal i Niechorze.

W roku 1916 linia została przedłużona do Pogorzelicy i Trzebiatowa. W tym

też czasie zakończono przebudowę linii, powiększając rozstaw szyn do

1000 mm.

56


Obecnie trasa przebiegu na terenie Gminy Rewal liczy 10 km, a zabytkowy

parowóz Px48 – „Parys” porusza się z prędkością 20 km/h.

Zabytkowa linia kolei wąskotorowej jest wpisana do rejestru zabytków

Województwa Zachodniopomorskiego pod numerem A 1286.

Rewitalizacja zabytkowej linii Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej obejmuje

remont budynków i budowli wraz z zagospodarowaniem terenu w Rewalu,

Niechorzu, Pogorzelicy, Trzęsaczu i Śliwinie.

57


Zasady dobrej praktyki wynikające z realizacji projektu:

pozytywne aspekty społeczne związane z inwestycją (społeczność

lokalna widzi szansę na zwiększenie atrakcyjności turystycznej

w gminie),

powrót do tradycji – Nadmorska Kolej Wąskotorowa nawiązuje do

dobrych praktyk z okresu przedwojennego kiedy to na terenie

Pomorza Zachodniego istniała gęsta sieć kolei wąskotorowych użytku

publicznego o łącznej długości 740 km torów będąca jedną

z największych tego typu w Europie,

przywrócenie do użytku linii kolejowej pozwala na ograniczenie ruchu

samochodowego w okresie sezonu urlopowego.

58

„problem z ziemią polega na tym, że jakiś czas temu przestano ją

Documents