UNIVERZITET U SARAJEVUFAKULTET ZA SAOBRAAJ I KOMUNIKACIJEODSJEK: KomunikacijeSMJER: Potanske tehnologijePREDMET: Tehnologija kurirskih slubi

PROCESI U CENTRALNOM UREDU DISTRIBUCIJSKOG PODRUJA KURIRSKE SLUBE- Seminarski rad -

Student, broj indeksa: Profesor :Maida Sinanovi, 393/6351V.prof.dr. Abidin Deljanin

Sarajevo, Januar 2015.godine

1. KURIRSKA, EKSPRESNA I PAKETSKA SLUBA

Kurirska, ekspresna i paketska potanska preduzea razlikuju se u pogledu : vrste poiljaka teine poiljaka vremena trajanja transporta strukture cijena

Kurirska sluba predstavlja individualno obavljanje i praenje transporta (prijenosa) poiljki teine do 3 kg, sa dostavom u to kraem vremenu i karakterie je velika pouzdanost na putu od poiljaoca do primaoca.Ekspresna sluba nema ogranienja u pogledu dimenzije i teine, te predstavlja brz i vremenski voen sistem od vrata do vrata. Dostava ovih poiljaka je u tano odreeno vrijeme (dan i sat).Paketska potanska sluba obezbjeuje dostavu poiljaka propisane mase (do 31,5kg) i zapremine. Savremeni potansko-logistiki centri sakupljaju i distribuiraju robu vee mase i dimenzija.

Usluga ekspresne dostave kurirskih slubi moe sadravati jedan ili vie elemenata , kao to su prikupljanje poiljki sa adrese oznaene od strane poiljaoca, davanje poiljke na potpis, garancija dostave unutar odreenog vremenskog roka, elektronika ili druge napredne tehnologije kontrole poiljki, te sposobnost potvrivanja dostave poiljki primaocu.

1.1. Transportne i distributivne mree u potanskom sistemu

Transportna mrea potanskog saobraaja, odnosno jedne kurirske slube, sastoji se od [footnoteRef:2]: [2: XXVI Simpozijum o novim tehnologijama u potanskom i telekomunikacionom saobraaju, M.Bukumirovi,M. Blagojevi, Kurirska, ekspresna, paketska sljedivost u potanskoj logistici, PosTel 2008, Beograd]

vorova (lokacije) koji predstavljaju izvore i ponore transportnih poiljaka relacije, koje predstavljaju vezu izmeu vorova saobraajni putevi, saobraajnice na kojima se obavlja transport

Centrale (Hub) u okviru transportnih mrea predstavljaju mjesta (JPM) u kojima se poiljke sortiraju prema ciljevima otpreme.Transport poiljaka organizovan je na bazi plana vonje, kao i linijski saobraaj (red vonje), koji mora da obuhvati pretovar i sortiranje poiljaka u depoima, to se sve odvija u unaprijed zadatim vremenskim okvirima.

U praksi se esto zamenjuju pojmovi skladitenja i distributivnog centra. Mada na prvi pogleda, ova dva pojma mogu biti zamijenjena, kada se analizira njihova sutina, postaje oigledano da se radi o greci. Naime, osnovna namjena distributivnog centra je konsolidacija zaliha, formiranje paketa koji je potrebno tranportovati na njegovo odredite i zatim slijedni njegovo slanje na to odredite u najkraem moguem roku. Iz toga se da zakljuiti da je osnovni zadatak distributivnog centra pto krae vrijeme boravka robe u distributivnom centru. Osnovni zadatak skladitenja je uvanje robe i sirovina sve do trenutka koritenja tih roba, odnosno sirovina u procesu proizvodnje, odnosno do trenutka njihovog slanja na trite, imajui uvijek na umu minimizaciju trokova koji nastaju tokom procesa skladitenja. Potansko logistiki centri (PLC), kao mjesta koncentracije velikih koliina poiljki, imaju funkciju prikupljanja i distribucije potanskih poiljki, te predstavljaju vanu kariku u procesu prijenosa poiljki od poiljaoca do primaoca.Tehnoloki procesi koji se odvijaju u tim centrima ukljuuju : Sortiranje potanskih poiljaka Organiziranje transporta Pruanje potanskih i logistikih uslugaU realizaciji tehnolokih procesa potanskih usluga integrirani su logistiki i potanski procesi. U posljednjih nekoliko godina, potnski operatori se suoavaju sa izazovima ubrzanog tehnolokog razvoja na tritu liberalizacije, segmentacije i poveanja konkurencije. U takvim uvjetima, industrija je prinuena da integrira tradicionalne usluge, kurirske usluge, prijevoz tereta, e-usluge, kao i vodei potanski operatori poput (DHL, La Poste, Royal Mail), koji su svoje poslovanje proirili u logistiki sector.Potansko logistiki centar (PLC) ima ulogu glavnog centra transportno-distributivne mree. U PLC se obavljaju sljedei organizacioni poslovi [footnoteRef:3]: [3: http://www.postacg.me/Postansko-logisticki-centar]

Prerada potanskih poiljaka u unutranjem i meunarodnom saobraaju Organizacija i realizacija transporta potanskih poiljaka Odravanje vozila Elektronski servisi pedicija potanskih poiljaka

Navedeni poslovi se realizuju putem sljedeih organizacionih dijelova :

Centar kurirske slube vre se poslovi prijema, prerade i otpreme potanskih poiljaka u unutranjem i meunarodnom saobraaju, zatim opsluivanje velikih korisnika, te poslovi carinske procedure.Express pota ova sluba je zaduena za preuzimanje i dostavu poiljaka korisnicima na podruju djelovanja kurirske slubeTransport potanskih poiljaka u okviru ovog organizacionog dijela vre se poslovi organizovanja transporta i razmjene poiljaka, kontrola provoenja transporta, planiranje i predlaganje dinamike nabavke transportnih sredstava, kao i planiranje i predlaganje Reda prijevoza poiljakaElektronski servisi - u ovom dijelu nalazi se glavni Call centar, gdje se vri prijem zahtjeva korisnika za preuzimanjem poiljke i prosljeuje ih nadlenim kuririma za odgovarajue podrujepedicija vri se pedicija potanskih poiljaka

2. STRUKTURA I TEHNOLOKI PROCESI POTANSKOG SERVISA

Kljune karakteristike potanskih usluga ogledaju se u masovnoj potranji za prijenosom potanskih poiljki, a iji se uinak ostvaruje kroz tehnoloke prcese fizikog prijenosa poiljki sa ciljem uruenja primaocu. Da bi se navedeno implementiralo, potrebno je uspostaviti jedinstven sistem potanske mree (na nacionalnoj i meunarodnoj razini), koritenje jedinstvene tehnologije i standardizacija opreme.Veinom, struktura potanske mree se sastoji iz potanskog ureda za pruanje usluga korisnicima, potansko-logistikih centara i transportnih sistema. Kao jedinica potanske mree, PLC se nalazi u saobraajnom voru sa ciljem postizanja koncentracije i difuzije na geografskom podruju koje pokrivaju. Glavni zadaci PLC-a su [footnoteRef:4]: [4: Zbornik radova Logistika 2013., 209.str]

sortiranje poiljaka pretovar potanskih jedinica organizacija transporta potansko-logistike uslugeKoncept PLC podrazumijeva da posjeduju opremu i sisteme za prihvat i pretovar poiljki, savremene skladine sisteme, opremu za pakovanje i paletizaciju, tehnike sisteme za sortiranje poiljaka, odgovarajue informacione sisteme sa prateom opremom.Osnovni zadatak dostave jeste da pripremi primljene poiljke za transport u smjeru destinacije potanskog ureda, koji dalje vre sortiranje poiljki prema tome da li se dostavljaju prijemnom potanskom uredu, centralnom potanskom uredu ili na meunarodnom nivou.

2.1. Tehnoloki procesi u PLC

Definiranje zadataka za obradu potanskih poiljki, od upotrebe tehnologije do organizacije poslovanja, zasniva se na podjeli poiljki u homogene vrste, istih ili slinih karakteristika. PLC ostvaruje koncentraciju i usmjeravanje poiljki od ulaza do konane destinacije, odreenim pravcima i uz ogranieni vremenski rok. Na narednoj shemi prikazan je tok poiljki u PLC.

Slika 1. Tok poiljki u PLC-u

Generalno, tok poiljki u PLC je sljedei :Kada zakljuci stignu u PLC, oni se rasporeuju po vrstama i otvaraju, zatim slijedi priprema poiljki za sortiranje, sortiranje prema pravcima dostave, podnoenje poiljke na carinjenje ako je u pitanju meunarodna poiljka, formiranje zakljuaka za jedinice potanske mree koje pripadaju istom ili drugim PLC, koncentracija zakljuaka, utovar u transportno vozilo.2.2. Procesi u centralnom distribucijskom podruju i indikatori logistikih performansi

Tokom prijenosa poiljki od poiljaoca ka primaocu, definisane su brojne logistike aktivnosti i procesi: transport, prijenos, sortiranje(obrada), priprema za prijenos, a koje su dizajnirane tako da podravaju protok informacija. Logistiki procesi u potanskom sektoru predstavljaju niz aktivnosti upravljanja logistikom, i to [footnoteRef:5]: [5: Zbornik radova, Logistika 2013.]

informativne organizacijske tehnoloke kontrolapri emu svi navedeni imaju svoje ciljeve koji su usklaeni sa ciljevima potanske usluge. Opisana struktura procesa moe se prilagoavati ovisno o potrebama i okolnostima poslovnog sistema. Proces u distributivnom centru je sljedei :

Slika 2. Prikaz procesa u distributivnom centru

U posljednjem istraivanju u podruju logistike i lanca snadbijevanja, za ocjenu i praenje procesa logistike, koristi se sljedea klasifikacija preformansi : Finansijske performanse Produktivnost Kvalitet Vremenske performanseNavedena klasifikacija je vrlo povoljna za potrebe strukturiranja, mjerenja i praenja procesa u podruju distributivnih centara kurirske slube. Da bi se opisali procesi u logistiko-distributivnom sistemu, potrebno je uspostaviti hijerarhijsku strukturu, te razumjeti odnose izmeu procesa, te njihovih performansi. Definirani skup pokazatelja omoguava da se uspostave referentne vrijednosti odreenog nivoa, prati promjene u odreenom vremenskom period, kao i identificirati mogunosti poboljanja. Efekti PLC, kao vora potanske i logistike mree, moe se okarakterisati uz performanse, koje su rezultat obavljanja pojedinih logistikih aktivnosti, a koje utiu na cjelokupni uinak logistikih procesa potanskih usluga.

2.3. Kretanje robe u distributivnom centru

Osnovne faze koje se odvijaju u distributivnom centru su[footnoteRef:6]: [6: I.Beker, D.Stanivukovi, Logistika]

Prijem (istovar) poiljki Selekcija (razvrstavanje) poiljki Pretovar (odlaganje-privremeno skladitenje) Transfer (prijenos, prijevoz) poiljkiPrvu fazu ini istovar poiljki, koji moe biti manuelni ili automatizovani. Zatim slijedi prijenos poiljki, pri emu se, u samom skladino-distributivnom podruju dogaaju obino dva ili tri premjetanja/kretanja poiljki, i to : prijenos na odreeno/eljeno mjesto prijenos na mjesto obrade/dorade poiljki prijenos od skladita na utovarnu rampu

Osnovne aktivnosti koje se javljaju u kurirskoj slubi tokom prijema i obrade poiljki su:Prijem poiljki. Skladite prima poiljke koje su dopremljene spoljnim transportom, odnosno od strane kurira, te prihvata odgovornost za nju.Identifikacija robe. Odgovarajue jedinice koje se dre privremeno na skladitu, moraju biti evidentirane i prikupljeni podaci o broju za svaku primljenu jedinicu. Poiljka se moe identifikovati pomou ifre na artiklu, ifre na ambalai ili kontejneru ili fizikim osobinama.Sortiranje poiljaka. Poiljke mogu biti sortirane prema odgovarajuim podrujima za smjetaj ili prema zahtjevima proizvodnog procesa.Otprema robe do mjesta gdje e se smjestiti. Roba moe biti odloena na mjesto gdje e se kasnije nai kada bude potrebna, pri emu je neophodno da ta lokacija bude oznaena, kako bi, kada zatreba, taj podatak bio proitan i upotrebljen sa ciljem breg pronalaska poiljke.Dranje robe. Roba se dri na skladitu, pod odgovarajuom zatitom sve dok je to potrebno.Selekcija ili odabir poiljki. Poiljke koje su naznaene od poiljalaca moraju biti opozvani sa mjesta gdje su smjeteni i grupisani na nain koji je koriten za sljedei korak.Slaganje za isporuku. Nekoliko manjih poiljki koje ine jednu poiljku treba da se sastave i kontroliu zbog kompletnosti ili propusta, te se moraju pripremiti ili modifikovati podaci o zahtjevu prijenosa poiljke.Otprema poiljke. Zahtjevi poiljaoca, odnosno narudbe, moraju biti na odgovarajui nain upakovane i upuene na adekvatno transportno sredstvo. Takoe, potrebno je pri tome primijeniti obavezna otpremne i raunovodstvene dokumente.Druga faza procesa u distributivnom podruju jest selekcija, odnosno razvrstavanje poiljki, koja se izvodi u posebnom prostoru rezervisanom za tu namjenu, a cilj ove aktivnosti je grupisanje poiljki.Naredna faza je pretovar poiljki, tanije prilikom dopremanja poiljki u skladite, najee ta roba transportovana je sredstvima koja nisu pogodna za ulazak u skladino distributivno podruje, te je s toga potrebo koristiti druga sredstva za kretanje po skladinom prostoru i prebacivanje robe do eljenog mjesta. Dakle, potreba za pretovarom se javlja i u distibutivnim skladitima, kada je potrebno neku robu iz jednog kamiona potrebno prenijeti u drugi. U sluaju da kamioni nisu opremljeni specijalnim dizalicama, tada se koriste druga sredstva kao to su dizalica, viljukar i drugi.Posljednja faza jest transfer poiljki od skladinog podruja do krajnjeg korisnika, a sve to uz pomo odgovarajuih transportnih sredstava, poput kamiona, kombija, automobile.3. POSLOVNA INTELIGENCIJA U LOGISTICI

Poslovna inteligencija predstavlja skup metodologija,procesa, arhitekture i tehnologije, koje omoguavaju obradu velikih koliina podataka, te njihovo pretvaranje u kvalitetne ikorisne informacije i znanje. BI ispunjava zahtjeve poslovnog sistema iz razloga to je mogue dobiti informacije brzo, pouzdano i u odgovarajuem obliku.BI platforme omoguavaju razvoj razliitih aplikacija, ovisno o nainu obrade podataka, sloenosti, interakciji s korisnicima i obliku prezentacije informacija. Osnovni tipovi BI aplikacija su [footnoteRef:7]: [7: Zbornik radova, Logistika 2013.]

Standardni izvjetaji Ad-hoc upiti i izvjetaji Analitike aplikacije Aplikacije izvlaenja potrebnih podataka Komandna tabla i zapisnici Ugraene aplikacije

Slika 3. Razliiti formati BI aplikacija sa izlaznim rezultatima

BI aplikacije mogu imati razliite formate izlaznih podataka (HTML, RTF, PDF, Excel, Power Point), a to je mogue prikazati na ekranu, isprintati, slati mail-om, fax-om kupcima ili smjestiti ih u skladite, ili koristiti ih kao dokumente pri obavljanju elekronske trgovine.BI aplikacije se mogu izvoditi na zahtjev, automatski u odreenom vremenskom period ili nakon odreenih dogaaja u poslovnom sistemu. Naprimjer, aplikacije za izvjetavanje koje rade na dnevnoj bazi za upravljanje kupcima, kreiranim raunima, raunima za plaanje koji su kupcima isporueni mail-om poetkom mjeseca, te analitike aplikacije koje se primjenjuju kada vrijednost prodaje padne ispod definisanog nivoa.

3.1. Data Warehouse

Sa tehnolokog aspekta, Data Warehouse Management predstavlja skup slojeva koji omoguavaju prijem , proces transformacije i online obradu analitikih podataka.DWH sistem olakava skladitenje i preradu velike koliine podataka iz integriranih razliitih izvora u optimizirane multidimenzionalne obrasce podataka. Tanije, DWH predstavlja modern bazu podataka, koja omoguava unos, skladitenje, obradu podataka iz razliitih izvora, kako bi se stvorila odgovarajua osnova za analizu i izvjetavanje krajnjih korisnika.Neki od razloga za projektovanje DWH su : Integracija podataka sa poslovnim funkcijama i procesima Mogunost istovremenog izvoenja velikih upita i izvjetaja Reorganizacija podataka kako bi se bre obavljali upiti Osiguranje kvaliteta kroz strogu provjeru unosa podataka (konzistentnost i integritet) Podaci se prikupljaju iz raznih internih i eksternih izvora, poput offline uvoza podataka iz datoteka, runi unos podataka iz dokumenata, uvoz podataka iz ERP i CRM, uvoz podataka iz vanjskih izvora (dobavljai, POS Point of Sale, banke).

4. INTEGRACIJA MATERIJALNOG I INFORMACIONOG TOKA U CENTRALNOM DISTRIBUCIJSKOM PODRUJU (PLC)

U odnosu na javnu potansku upravu, gdje direktne usluge za korisnike obavljaju pote a preradu i prijevoz vre regionalni potansko logistiki centri, kurirske slube imaju nadlenost obavljanja svih navedenih poslova. Logistiki tokovi u potansko logistikom centru jo uvijek su sa malim stepenom automatizacije, pa visoko uee manuelne prerade poiljaka smanjuje njihovu efikasnost i produktivnost, te ugroava osnovne funkcije niih nivoa potanskih uprava. Identifikovani problem se iskazuju u vidi pogreno usmjerenih poiljaka, ogranienim obimom poiljaka u preradi i neaurnim informacionim tokovima koji prate procese prerade i prijevoza. Rjeavanje tih problema zahtjeva savremeni informaciono-komunikacioni sisrem sa primjenom RFID tehnologije, OCR itaa, maina za automatizovno sortiranje I informacionim tokom za distribuciju relevantnih podataka u realnom vremenu.

4.1. Materijalni tok u PLC-u

Centralni ured distribucijskog podruja je mjesto koncentracije I difuzije poiljaka u potanskom saobraaju. Djelimino automatizovana I preteno manuelna preada obuhvata formirane zakljuke (transportnih kutija, paketa, vrea) I tranzitne zakljuke u unutranjem I meunarodnom potanskom saobraaju. Atribute materijalnih tokova (pismonosni I paketski tokovi , tokovi hibridne pote i ekspres poiljaka) odreuju brzina,preciznost, konzistentnost i pouzdanost svih elemenata tokova kojima se realizuju tehnoloki zahtjevi, a odnose se na [footnoteRef:8]: [8: INFOTEH Jahorina Vol.11, Dr.Milorad K. Banjanin, Mr.Goran D. Drakuli, Integracijamaterijalnog i informacionog toka u regionalnom potansko-logistikom centru, Mart 2012.]

istovar vozila u prispijeu odvajanje zakljuaka u dolasku (posebno za ekspresne poiljke, vrijednosne, prepopruene, paketske, pismonosne i paketske iz MPS) otvaranje prispjelih zakljuaka prethodna prerada poiljaka radi pripreme za sortiranje prema pravcima otpreme runo sortiranje po pravcima otpreme podnoenje poiljaka iz ili za meunarodni saobraaj na carinski pregled formiranje i rukovanje svenjevima pismonosnih poiljaka za vrijeme i nakon sortiranja po pravcima otpreme smjetanje svenjeva pismonosnih poiljaka u transportne vree formiranje i rukovanje punim transportnim vreama za vrijeme i nakon procesa sortiranja formiranje i rukovanje pkaetskim poiljkama pri procesu sortiranja formiranje zakljuaka za jedinice potanske mree prikupljanje formiranih zakljuaka radi otpreme utovar u vozila za otpremu

Slika 4. Materijalni tok u centralnom distribucijskom podruju

4.2. Informacioni tok u PLC-u

Informacioni tok koji prati samu preradu potanskih poiljaka (materijalni tok) koji se realizuje u RPLC-u, sastoji se iz sljedeih faza : Identifikacija i registrovanje podataka o svim sredstvima eksternog prevoza (vozila) identifikacija i registrovanje svih podataka o svim logistikim jedinicama pretovara u prispijeu u PLC i internog transporta identifikacija i provjera podataka o vozilima, potanskim zakljucima i paketskim poiljkama oitavanje podataka o mjerenju i vizuelnom pregledu paketskih poiljaka, uporeivanje dobijenih podataka sa podacima iz pratee manipulativne dokumentacije, registrovanje podataka u informacioni sistem (ukoliko su podaci istovjetni) ili pisanje odjava ukoliko postoje greke sortiranje potanskih zakljuaka i potanskih poiljaka prema kategorijama i odgovarajuim zonama prerade priprema za preradu potanskih poiljaka proces otvaranja zakljuaka sa potanskim poiljkama u odgovarajuim zonama prerade uz identifikaciju i regostrovanje tih poiljaka unoenje svih oitanih podataka preraenih poiljaka uz prateu manipulativnu dokumentaciju

Slika 5. Materijalni i pripadajui informacioni tok u distribucijskom centru

Svi operativni poslovi u PLC-u, koji pripadaju procesima prerade i prijevoza potanskih poiljaka, kao i njihovi pripadajui informacioni tokovi, mogu se pojednostavljeno predstaviti na sljedei nain : organizacija prijevoza i transport poiljaka na svim transportnim nivoima (realizuje se prema Optem redu prijevoza uz popunjavanje putnih naloga i spiskovarazmjene vozila) razmjena zakljuaka na svim transportnim nivoima (prate je spiskovi razmjene i karte zakljuaka) prijem poiljaka od velikih (biznis) korisnika (podaci se nalaze u Prijemnimm knjigama) preuzimanje, pretovar, i prerada svih kategorija poiljaka u prispjei, otpremi, tranzitu pranjenje koveia sa gravitacionog podruja PLC-a sortiranje svih kategorija poiljaka za PLC i pripadajue jedinice potanske mree prijem, skladitenje i distribucija novca i potanskih vrijednosnica stavljanje pod carinski nadzor i podnoenje potanskih poiljaka u uvozu/izvozu na carinski pregled nadlenoj Carinskoj upravi pediterske usluge kontrola manipuativnih isprava i reklamacije organizaciono-tehnoloko upravljanje distribucijskim centrom

Loi atributi informacionog toka, koji prati cjelokupnu preradu poiljaka, su njegovo sporo i netransparentno odvijanje, sa brojnom i kompleksnom prateom manuelno manipulativnom dokumentacijom, Onformaciona redundantnost toka je iznad optimalne jer je dokumentacija eto multiplicirana, to dodatno oteava protok informacija u pojedinim procesima rada.

Slika 6. Algoritam integrisanog materijalnog i informacionog toka u PLC-u

15