procjena potreba za struČnim …procjena potreba za stručnim kvalifikacijama u oblasti mašinstva...

PPRROOCCJJEENNAA PPOOTTRREEBBAA ZZAA SSTTRRUUČČNNIIMM KKVVAALLIIFFIIKKAACCIIJJAAMMAA UU

OOBBLLAASSTTII MMAAŠŠIINNSSTTVVAA II OOBBRRAADDEE MMEETTAALLAA,, EELLEEKKTTRROOTTEEHHNNIIKKEE II OOPPRRAAVVKKEE II OODDRRŽŽAAVVAANNJJAA VVOOZZIILLAA UU CCRRNNOOJJ GGOORRII

CCEENNTTAARR ZZAA PPRREEDDUUZZEETTNNIIŠŠTTVVOO II EEKKOONNOOMMSSKKII RRAAZZVVOOJJ www.visit-ceed.org

Job promotion by VET

Procjena potreba za stručnim kvalifikacijama u oblasti mašinstva i obrade metala, elektrotehnike i opravke i održavanja vozila u Crnoj Gori

februar 2007 Centar za preduzetništvo i ekonomski razvoj

2

SADRŽAJ

CILJ ISTRAŽIVANJA ...............................................................................................................................................................................................3

UZORAK I METODOLOGIJA ....................................................................................................................................................................................4

RREEZZIIMMEE ..................................................................................................................................................................................................................5

Glavna zapažanja projekta GTZ-VET ......................................................................................................................................................7

PPRROOCCJJEENNAA PPOOTTRREEBBAA ZZAA SSTTRRUUČČNNIIMM KKVVAALLIIFFIIKKAACCIIJJAAMMAA UU OOBBLLAASSTTII MMAAŠŠIINNSSTTVVAA II OOBBRRAADDEE MMEETTAALLAA,, EELLEEKKTTRROOTTEEHHNNIIKKEE II OOPPRRAAVVKKEE II OODDRRŽŽAAVVAANNJJAA

VVOOZZIILLAA UU CCRRNNOOJJ GGOORRII .........................................................................................................................................................................................8

STRUKTURA UZORKA.............................................................................................................................................................................................9

OPŠTE INFORMACIJE O KOMPANIJAMA...............................................................................................................................................................11

STRUKTURA KVALIFIKACIJA KVALIFIKOVANIH RADNIKA (TROGODIŠNJE OBRAZOVANE) ...............................................................................19

STRUKTURA KVALIFIKACIJA TEHNIČARA (ČETVOROGODIŠNJE OBRAZOVANJE) ..............................................................................................25

STRUKTURA KVALIFIKACIJA SPECIJALISTA/MAJSTORA (5. STEPEN OBRAZOVANJA) ...................................................................30

ANNEX..................................................................................................................................................................................................................36



3

CILJ ISTRAŽIVANJA

Njemačka organizacija za tehničku saradnju (GTZ-VET) je u decembru 2006. godine izrazila zainteresovanost za sprovoñenje istraživanja

o procjeni potreba za stručnim kvalifikacijama u oblasti mašinstva i obrade metala, elektrotehnike i opravke i održavanja vozila u

Crnoj Gori. Cilj istraživanja je da prikaže potrebe poslodavaca za kvalifikovanim radnicima, tehničarima i specijalistima/majstorima i ukaže na

eventualne nedostatke za ovom radnom snagom.

Istraživanje je realizovano u 10 crnogorskih opština na uzorku od 46 kompanija koje pripadaju izabranim branšama. Finalna verzija upitnika

sadrži 31 pitanje. Pitanja su podjeljena u četiri cjeline i to: opšte informacije o kompaniji, struktura kvalifikacija radnika sa trogodišnjim

obrazovanjem, radnika sa četvorogodišnjim obrazovanjem i struktura kvalifikacija specijalista/majstora (5. stepen). Nekoliko pitanja se odnosilo

na probleme u nedostatku odgovarajuće radne snage i mogućem uzroku problema.



4

UZORAK I METODOLOGIJA Istraživanje o procjeni potreba za stručnim kvalifikacijama u oblasti mašinstva i obrade metala, elektrotehnike i opravke i

održavanja vozila u Crnoj Gori otpočeto je u januaru 2007. kada je definisan finalni izgled i sadržaj upitnika. Upitnik je koncipiran na način da

obezbijedi informacije o potrebama kompanija za kvalifikovanim radnicima, tehničarima i specijalistima/majstorima, koje kompanije trenutno

zapošljavaju ili za kojima će imati potrebu u srednjem roku, kao i poželjnim vještinama istih.

Uzorak je kreiran sa ciljem da bude reprezentativan. Istraživanje je realizovano u 10 crnogorskih opština (Bar, Berane, Bijelo Polje, Herceg Novi,

Kotor, Plužine, Pljevlja, Podgorica i Ulcinj). Prikupljanje podataka je obavljeno posljednje sedmice januara i prve sedmice februara 2007.

Osnovni metod koji je korišćen za prikupljanje podataka je tehnika direktnog intervjua. Istraživanje je sprovedeno kroz direktne razgovore sa

vlasnicima kompanija ili odgovarajućim rukovodiocima. Za rad na terenu angažovani su anketari koje Centar za preduzetništvo i ekonomski

razvoj redovno uključuje u realizaciju sličnih istraživanja. Bez obzira na njihovo ranije iskustvo održana je jednodnevna obuka kako bi se

anketari upoznali sa sadržajem upitnika, ciljem istraživanja i predviñenim rokovima za završetak. Posebna pažnja posvećena je otvorenim

pitanjima i pitanjima koja su imala mogućnost navodjenja više odgovora.

U finalnoj verziji, upitnik je imao 31 pitanje. Primjerak upitnika dat je u Prilogu. Unos podataka sa potrebnim logičkim kontrolama i obrada

podataka uradjena je u SPSS programu. SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) je softverski sistem za upravljanje podacima i njihovu

analizu. SPSS može biti upotrijebljen za statističke analize sa jednom ili više varijabli i posjeduje mogućnost za sortiranje i spajanje fajlova i

obradu podataka. Može se koristiti za istraživanje tržišta, ispitivanja kompanija, vlada, istraživanja za obrazovne institucije itd.

Imajući u vidu način na koji je uzorak kreiran, kao i primijenjenu metodologiju, smatramo da se prezentirani podaci mogu tretirati kao validni i

reprezentativni pokazatelji stavova ispitanika temama obuhvaćenim upitnikom.



5

RREEZZIIMMEE

Cilj istraživanja je da prikaže potrebe poslodavaca za kvalifikovanim radnicima, tehničarima i specijalistima/majstorima i ukaže na eventualne

nedostatke za ovom radnom snagom. Istraživanje je realizovano u 10 crnogorskih opština na uzorku od 46 kompanija koje pripadaju izabranim

branšama.

Opšte informacije o kompanijama

Najveći broj intervjusianih kompanija je iz centralnog dijela Crne Gore (61%). U najvećem broju ispitanih kompanija vlasničku strukturu čini

domaći kapital. Najveći broj kompanija ima izmedju 10 i 50 zaposlenih i spada u grupu srednjih kompanija (44.4%).

Skoro jedna četvrtina kompanija iz uzorka (24%) pripada mašinstvu i obradi metala, dok masovni proizvodni proces koristi 37%

kompanija. Za obavljanje djelatnosti najveći broj kompanija (45%) koristi visoku tehnologiju. Trideset kompanija iz uzorka se bavi nekim

oblikom proizvodnje. Intervjusiane kompanije su navele 29 različitih oblika glavne djelatnosti, 17 oblika prve sporedne i 7 oblika druge

sporedne djelatnosti.

Više od polovine kompanija iz uzorka (56%) nudi učenicima neki oblik praktičnog obrazovanja, a najčešći razlog za to je ugovor/sporazum

sa školom (54%).

Struktura kvalifikacija kvalifikovanih radnika (trogodišnje obrazovanje)

84.8% intervjuisanih kompanija zapošljava kvalifikovane radnike. Dubinski intervjui sa rukovodiocima kompanija pokazuju da oni nemaju

jasnu predstavu koja su to trogodišnja zanimanja, pa ih često zamjenjuju sa ostalim. Takodje, u jednom broju kompanija poslove koje bi trebalo

da obavaljaju KV radnici, obavljaju kao usputni posao radnici 4. stepena stuke. Razlog tome je u činjenici da poslodavci nemaju potrebe za

stalnim angažovanjem KV radnika.

Najveći broj poslodavaca smatra da je potrebno izmedju 6 mjeseci i godinu dana da se KV radnik osposobi za samostalni rad (38%).

U narednih pet godina polovini kompanija iz uzorka će biti potrebna 473 KV radnika u 23 različita zanimanja. U sadašnjem trenutku skoro

dvije trećine poslodavaca (65%) se suočava sa nedostatkom KV radnika i to u 28 različiih zanimanja. Najveći broj poslodavaca (30%)



6

smatra da je uzrok nedostatka KV radnika nepostojanje odgovarajućeg obrazovnog profila u školama. Nešto više od tri četvrtine

anketiranih smatra da bi KV radnici trebali da imaju bolje praktične vještine (77%).

Struktura kvalifikacija tehničara (četvorogodišnje obrazovanje)

U odnosu na ukupan uzorak 72% kompanija zapošljava 527 tehničara u 23 različitih zanimanja.

Da svršeni tehničari nemaju adekvatna znanja govori činjenica da prema mišljenju skoro tri četvrtine poslodavaca (73%) potrebno je više od 6

mjeseci za njihovo osposobljavanje.

Skoro dvije trećine kompanija (63.0%) je navelo zanimanja tehničara koja će im biti potrebna u narednih pet godina. Nešto više od

polovine intervjuisanih kompanija (51%) se suočava sa nedostatkom tehničara i to u 7 različitih zanimanja. Više od dvije petine

poslodavaca (41%) smatra da je osnovni uzrok nedostatka tehničara nepostojanje odgovarajućeg obrazovnog profila u školama, i da bi

tehničari trebali poboljšati praktične vještine (54%).

Struktura kvalifikacija speciajlista/majstora (5. stepen obrazovanja)

U sadašnjem trenutku 56% intervjuisanih kompanija zapošljava specijaliste/majstore u 28 različitih zanimanja.

Za osposobljavanje specijalista/majstora poslodavcima je potrebno više od godinu dana (46%).

U narednih pet godina 23 kompanije će imati potrebu za zanimanjima sa petim stepenom stručne spreme. Nešto manje od tri petine

intervjuisanih kompanija (58%) se suočava sa nedostatkom specijalista/majstora. 15 kompanija je navelo 22 različita zanimanja

specijalista/majstora sa čijim nedostatkom se suočavaju. Skoro polovina poslodavaca (47%) smatra da je osnovni uzrok nedostatka

specijalista/majstora nepostojanje odgovarajućeg obrazovnog profila u školama i da bi trebali da imaju bolje praktične vještine (46%).



7

Glavna zapažanja projekta GTZ-VET

� Iz istraživanja se vidi jasna potreba za kvalifikovanim radnicima u obuhvaćenim sektorima u sledećih 5 godina, ali i potreba za

tehničarima i specijalistima/majstorima

� Iz vremena koje poslodavci navode da je neophodno da se svršeni učenik osposobi za samostalno izvršenje poslova jasno se vidi potreba

za posvećivanjem više pažnje praktičnoj nastavi i sticanju praktičnog znanja i vještina

� Poslodavci smatraju da postoji neusklañenost izmeñu potreba tržišta rada i zanimanja koja nude škole, mada se uočava prostor za

kombinovanje nekoliko zanimanja u jedno. Jedan značajan broj poslodavaca nije svjestan razlika izmeñu različitih nivoa obrazovanja.



8

PPRROOCCJJEENNAA PPOOTTRREEBBAA ZZAA SSTTRRUUČČNNIIMM

KKVVAALLIIFFIIKKAACCIIJJAAMMAA UU OOBBLLAASSTTII

MMAAŠŠIINNSSTTVVAA II OOBBRRAADDEE MMEETTAALLAA,, EELLEEKKTTRROOTTEEHHNNIIKKEE II OOPPRRAAVVKKEE II

OODDRRŽŽAAVVAANNJJAA VVOOZZIILLAA UU CCRRNNOOJJ GGOORRII



9

STRUKTURA UZORKA



10

Istraživanjem je obuhvaćeno 46 kompanija u 10 opština Strukturu uzorka po opštinama prikazana je na grafiku:

4.3%

2.2%

8.7%

10.9%

4.3%

2.2%

2.2%

4.3%

19.6%

41.3%Podgorica

Niksic

Berane

Pljevlja

Bijelo Polje

Ulcinj

Kotor

Herceg Novi

Pluzine

Bar



11

OPŠTE INFORMACIJE O KOMPANIJAMA



12

1. Region

60.9%

26.1%

13.0%

Centar

Jug

Sjever

2. Vlasnička struktura

15.2%

60.9%

13.0%

10.9%

Domaći kapital

Strani kapital

Domaći i strani

Državno vlasništvo

3. Broj zaposlenih

44.4%

4.4%

2.3%

15.6%

33.3%

do 5

6-9

10-50

51-250

preko 250

Tri petine intervjuisanih kompanija je iz centralnog dijela Crne Gore (60.9%). U pitanju su kompanije iz opština Podgorica i Nikšić.

U najvećem broju ispitanih kompanija vlasničku strukturu čini domaći kapital. Nešto malo više od jedne osmine kompanija je sa stranim kapitalom, dok je 15.2% kompanija u mješovitom/državnom vlasništvu.

Najveći broj kompanija ima izmedju 10 i 50 zaposlenih i spada u grupu srednjih kompanija (44.4%). Samo 6.7% kompanija su preduzetnici i mikro kompanije.



13

4. Područje kojem pripada

50.0%

13.0%

13.0%

24.0%Mašinstvo i obrada

matala

Elektrotehnika

Održavanje iopravka vozila

Nešto drugo

5. Proizvodni proces Baza: samo proizvodne kompanije

36.7%

30.0%

33.3%Pojedinačnaproizvodnja

Proizvodnja umalim serijama

Masovnaproizvodnja

Pored tri ponudjene, polovina kompanija je navela kao primarne neke druge djelatnosti, koje su navedene u tabeli (ali pritom zapošljavaju radnike sa zanimanjima iz neke od tri gore nevedene oblasti):

Brodoremont Proizvodnja plovila Gradjevinarstvo Rudarstvo Drvopreradjivačka industrija Prehrambena industrija Crna metalurgija Prerada i obrada kamena Održavanje industrijskih postrojenja Prerada mlijeka Proizvodnja akumulatora Proizvodnja mineralne vode Telekomunikacije i inženjering Proizvodnja piva Proizvodnja RTV programa Prodaja vozila Proizvodnja voćnih sokova i sirupa Prodaja elektro materijala

Po jedna osmina kompanija pripada područjima održavanje i opravka vozila i elektrotehnika, a skoro jedna četvrtina području mašinstva i obrade metala (24%).

Tačno jedna trećina proizvodnih kompanija koristi pojedinačni proces proizvodnje (33.3%).

Masovni proizvodni proces koristi 36.7% kompanija, a proizvodnju u malim serijama 30.0% kompanija.



14

6. Tehnologija

45.2%

23.8%

31.0%

Visoka

Moderna

Osnovna

Najveći broj kompanija je naveo da koristi visoku tehnologiju (45.2%).

Osnovnu tehnologiju koristi nešto manje od jedne trećine kompanija (31.0%)

Modernu tehnologiju je navelo manje od jedne četvrtine kompanija (23.8%).

6.1 Detaljnija analiza tehnologije koju koriste i područja kojem pripada kompanija

Mašinstvo Elektrotehnika Održavanje vozila Nešto drugo

Visoka tehnologija 15.8 21.1 21.1 42.0 Moderna tehnologija 30.0 - 10.0 60.0 Osnovna tehnologija 38.5 15.3 7.7 38.5

Tabela prikazuje korelaciju izmedju tehnologije koju preduzeća koriste i područja rada kojima ona pripadaju. Od preduzeća koja koriste visoku tehnologiju, 15.8% su preduzeća iz oblasti mašinstva, po 21.1% je iz elektrotehnike i održavanja i opravke vozila. Ostala preduzeća koja koriste ovu tehnologiji su iz već navedenih oblasti: gradjevinarstvo, grafička industrija, drvopreradjivačka industrija, proizvodnja akumulatora, proizvodnja mineralne vode, proizvodnja voćnih sokova i sirupa, prerada mlijeka i proizvodnja RTV programa.



15

7. Tip kompanije

65.2%

32.6%

2.2%

Proizvodnja

Usluge

Trgovina

Skoro dvije trećine kompanija iz uzorka se bave nekim oblikom proizvodnje (65.2%). U apsolutnom iznosu to je 30 kompanija.

Uslužnom djelatnošću se bavi 32.6% kompanija što je u apsolutnom iznosu 15 kompanija, dok se samo jedna intervjuisana kompanija bavi trgovinom.

7.1 Detaljnija analiza tipa kompanije i područja kojem pripada kompanija

Mašinstvo Elektrotehnika Održavanje vozila Nešto drugo Proizvodnja 33.3 13.4 - 53.3 Usluge 6.7 13.3 33.3 46.7 Trgovina - - 100.0 - Zanatsvo - - - -

Tabela prikazuje korelaciju izmedju tipa kompanije i područja kojem pripada. Od proizvodnih preduzeća, jedna trećina pripada području mašinstva (33.3%), a 13.4% području elektrotehnike. Ostala proizvodna preduzeća su iz već navedenih sektora djelatnosti.



16

8. Djelatnost: glavna

Proizvodnja elemenata od aluminijuma Proizvodnja RTV programa Proizvodnja elektroda Gradjevinarstvo Proizvodnja čelika Održavanje električne mreže Proizvodnja električne energije Održavanje industrijskih sistema Proizvodnja kliznih ležajeva Održavanje elektroinstalacija Proizvodnja uglja Održavanje i opravka vozila Proizvodnja plovila Održavanje elektroinstalacija Proizvodnja solarnih panela Mašinsko i elektro održavanje Proizvdonja gradjevisnke stolarije Metaloprerada Proizvodnja i ugradnja asfalta Brodoremont Proizvodnja i flaširanje mineralne vode Prerada mlijeka Proizvodnja voćnih sokova i sirupa Prerada kamena Proizvodnja namještaja Štampanje Proizvodnja piva Telekomunikacije Proizvodnaj hrane

Kompanije su navele 29 različitih djelatnosti koje su prikazane u tabeli lijevo.

8.1 Djelatnost: prva sporedna

Proizvodnja razvodnih ormana Izvodjenje elektroradova Proizvodnja stolarije i bravarije Opravka vozila Proizvodnja betona Prevoz putnika i betonske galanterije Distribucija mlijeka Proizvodnja gradjevisnkih eksera Inženjering Mašinstvo i obrada metala Projektovanje Obrada metala Moleraj Izgradnja stubova za struju Trgovina INOKS program (nerdjajući čelik) Turizam

Od ukupnog broja kompanija prvu sporednu djelatnost je navelo 47.8%.

8.2 Djelatnost: druga sporedna

Prevoz i održavanje vozila i mašina Opravka plovila Nadzor Otkup mlijeka Zastupanje Trgovina na veliko i malo Ugostiteljstvo

Drugu sporednu djelatnost je navelo svega 10 kompanija.

9. Da li kompanija nudi učenicima praktično obrazovanje?



17

43.5%

56.5%Da

Ne

56.5% kompanija nudi učenicima praktično obrazovanje. Područja djelatnosti kompanija koje nude praktično obrazovanje su sljedeća: 11.5% kompanija iz oblasti mašinstva, 15.4% iz oblasti elektrotehnike, 23.1% iz oblasti održavanje i opravka vozila. Ostale kompanije koje nude ovaj vid praktičnog obrazovanja su iz sljedećih područja: crna metalurgija, održavanje industrijskih postrojenja, proizvodnja plovila, rudarstvo, proizvodnja mlijeka i proizvodnja voćnih sokova i sirupa.

Više od polovine intervjuisanih kompanija koje koriste visoku tehnologiju nude učenicima praktično obrazovanje (52.2%). Paktično obrazovanje učenicima pruža i 21.7% kompanija koje koriste modernu odnosno 26.1% onih sa osnovnom tehnologijom.

9.1 Detaljnija analiza praktičnog obrazovanja i područja kojem kompanija pripada


Da 11.5 15.4 23.1 50.0 Ne 40.0 10.0 - 50.0

9.2 Detaljnija analiza praktičnog obrazovanja i tehnologije koju koristi kompanija

Visoka Moderna Osnovna Da 52.2 21.7 26.1 Ne 36.8 26.4 36.8



18

9.3 Da jer....

30.8%

15.4%

53.8%imamo sporazum

/ugovor saškolom

To je način daizaberemo nove

radnike

Nešto drugo

Najveći broj kompanija nudi praktično obrazovanje učenicima jer ima ugovor/sporazum sa školom (53.8%)

Samo 15.4 % kompanija praktično obrazovanje vidi kao način da dodje do novih radnika/izabere radnike.

Skoro trećina kompanija je navelo neki drugi razlog: npr. čine "uslugu" učenicima i privatna poznanstva. Predstavnici kompanija su saglasni da učenici ne nauče mnogo toga na praktičnoj nastavi u kompaniji bilo zbog nezainteresovanosti samih učenika ili nezainteresovanosti osoba koje bi trebale da im se posvete. Praksa se više vidi kao način za ispunjavane formalnosti tj. dobijanje potpisa za učenika. Predstavnici kompanija smatraju da je jedan od razloga ovako loše situacije i činjenica da ih nastavno osoblje nikada nije kontaktiralo da provjeri da li su učenici dolazili na praksu i da li su nešto naučili.

9.4 Ne, jer....

15.0%

10.0%

75.0%

Kompanija nevidi prednostorganizovanjapraktičnogobrazovanja

Nemamo(nedovoljno)instruktora

Nešto drugo

15.0% kompanija ne vidi prednost nudjenja učenicima mogućnosti praktičnog obrazovanja.

Nedostatak instruktora koji bi mogli da posvete vrijeme učenicima je kao razlog navelo 10.0% kompanija.

Najveći broj kompanija (75.0%) je navelo neki drugi razlog ne nudjenja praktičnog obrazovanja učenicima što je prikazano u tabeli:

% Nema interesovanja 26.6

Ne postoje ova zanimanja u srednjoj školi 20.0

Slabo organizovano 13.3

Nestručna lica ne mogu biti na tim radnim mjestima 13.3

Nedostatak prostora i vremena 6.7

Nepovoljni uslovi (okruženje i situacija u metalo-preradi) 6.7

Nijesu upoznati 6.7

U pripremi otpočinjanje proizvodnje 6.7

100.0



19

STRUKTURA KVALIFIKACIJA KVALIFIKOVANIH RADNIKA

(TROGODIŠNJE OBRAZOVANE)



20

1. Zanimanja kvalifikovanih radnika koja trenutno zapošljavate

Naziv zanimanja Broj radnika Električar 210 Bravar 188 Mašinbravar 169 Valjaoc 100 Automehaničar 81 Metalostrugar 81 Zavarivač 67 Proizvodjac čelika 50 Elektrozavarivač 48 Brodomehaničar 45 Monter 45 Brodomonter 43 Livac 40 Regler 27 Vučilac 20 Mašinac 18 Autoelektričar 16 Autolimar 15 Brodobravar 15 Elektromonter 15 Limar 14 Brodomotorista 14 Brodoelektričar 14 Brodoskelar 13 Termoinstalater 10 Proizvodni radnik 10 Rukovalac mašinama 9 Strugar 8 Mehaničar 7 Pomoćni radnik 6 Rukovodilac mehanizacije 5 Brodocjevar 5 Elektrobravar 3 Elektromehaničar 3 Metalobrusač 3 Metaloglodac 2 1419

84.8% intervjuisanih kompanija zapošljava kvalifikovane radnike. Apsolutno gledano, samo 7 kompanija iz uzorka nema ovu radnu snagu.

Dubinski intervjui sa rukovodiocima kompanija pokazuju da oni nemaju jasnu predstavu koja su to trogodišnja zanimanja, pa ih često zamjenjuju sa ostalim.

Takodje, u jednom broju kompanija poslove koje bi trebalo da obavaljaju KV radnici, obavljaju kao usputni posao radnici 4. stepena stuke. Razlog tome je u činjenici da poslodavci nemaju potrebe za stalnim angažovanjem KV radnika.



21

2. Koliko vremena je potrebno da se svršeni srednjoškolac u potpunosti osposobi za samostalno i produktivno obavljanje posla od trenutka kada se zaposli u Vašoj kompaniji?

10.3%

25.6%

38.5%

25.6%

1-3 mjeseca

3-6 mjeseci

6 mjeseci dogodinu dana

Više od godinudana

Nijedan poslodavac nije naveo kategoriju ’do jednog mjeseca’. Najveći broj poslodavaca smatra da je potrebno izmedju 6 mjeseci i godinu dana da se KV radnik osposobi za samostalni rad (38.5%).

Po četvrtina poslodavaca smatra da je potrebno izmedju 3 i 6 mjeseci ili više od godinu dana za osposobljavanje KV radnika.

Da je više od godinu dana potrebno za osposobljvanje KV radnika za samostalan rad smatra 20% kompanija iz oblasti mašinstva, 10% kompanija iz oblasti elektrotehnike, 20% kompanija iz oblasti opravke i održavanja vozila i 50% kompanije koje su navele neko drugo područje rada.

Analiza pokazuje da je od 3 do 6 mjeseci za obuku KV radnika potrebno u 60% kompanija koje koriste visoku tehnologiju, 20% modernu i 20% osnovnu.

2.1 Detaljnija analiza vremena potrebnog za samostalni rad KV radnika i područja rada kompanije

Mašinstvo Elektrotehnika Održavanje vozila Nešto drugo Do 1 mjeseca - - - - 1-3 mjeseca 50.0 25.0 - 25.0 3-6 mjeseci 30.0 10.0 60.0 6 mjeseci do godinu dana 20.0 20.0 13.3 46.7 Više od godinu dana 20.0 10.0 20.0 50.0

2.2 Detaljnija analiza vremena potrebnog za samostalni rad KV radnika i tehnologije koju kompanija koristi

Visoka Moderna Osnovna Do 1 mjeseca - - - 1-3 mjeseca - 50.0 50.0 3-6 mjeseci 60.0 20.0 20.0 6 mjeseci do godinu dana 30.8 30.8 38.4 Više od godinu dana 55.6 11.1 33.3



22

3. Koja trogodišnja zanimanja će Vam trebati u sljedećih 5 godina u cilju Vašeg efikasnijeg poslovanja?

Polovina kompanija je navelo zanimanja i broj KV radnika po zanimanju koji će im biti potreban u narednih pet godina. 26.1% ili 12 je navelo 6 različitih zanimanja, ali ne i njihov broj.

23.9% ili 11 kompanija neće imati potrebu za KV radnicima u narednih pet godina.

Naziv zanimanja Broj radnika

Brodomonter 90 Bravar 77 Elektrozavarivač 75 Zavarivač 59 Drvopreradjivač 30 Mašinbravar 27 Elektromonter 22 Električar 12 Automehaničar 11 Metalostrugar 11 Autoelektričar 10 Mehaničar 8 Rukovalac mašina 8 Autolimar 5 Metaloglodač 5 Metaklobrusač 5 Metalopreradjivač 5 Radnik u pogonu 3 Mašinac 2 Montažer 2 Monter 2 Metalska struka za solarne sisteme 2 Alatničar 2 Armirač - Aistent tehnike - Frigo mehaničar - Za termo instalacije - Limar - 473



23

4. Da li se suočavate sa problemom nedostatka kvalifikovanih radnika?

Skoro dvije trećine intervjuisanih kompanija se suočava sa nedostatkom KV radnika.

65.2%

34.8%

Da

Ne

Najveći broj poslodavaca smatra da je uzrok nedostatka KV radnika nepostojanje odgovarajućeg obrazovnog profila u školama.

Struktura odgovora nešto drugo: nezainteresovanost, nemotivisanost, mladi ljudi biraju lakša zanimanja.

26.7%

26.7%

16.6%

30.0%

Nepostojanjeodgovarajućih

profila uškolama

Zastarjeli metodstručnog

obrazovanja

Nepostojanjepraktičnogobrazovanja

Nešto drugo

Navedena zanimanja

Autoelektričar Autolimar Automehaničar Bravar Brodomonter Brodocjevar Drvopreradjivač Elektro i mašinska struka za solarne sisteme Električar Elektromehaničar Elektromonter Elektrozavarivač Frgo mehaničar Limar Mehaničar Mašinska struka Mašinski monter Metalostrugač Metaloglodač Metalobrusač Monter Obrada metala Termoinstalater Zavarivač



24

5. Koje vještine kvalifikovanih radnika bi trebalo poboljšati?

76.9%

15.4%

5.1%

2.6%

Praktične vještine

Poznavanje /korišćenje novih

tehnologija

Fleksibilnost,inicijativu,

odgovornost,komunikaciju

Nešto drugo

Nešto više od tri četvrtine poslodavaca smatra da bi KV radnici trebali da imaju bolje praktične vještine (76.9%).

15.4% poslodavaca smatra da bi KV radnici trebali da bolje poznaju/koriste nove tehnologije.

Da bi trebalo poboljšati prektične vještine smatra 23.3% kompanija iz oblasti mašinstva, 13.4% iz oblasti elektrotehnike, 10% iz oblasti opravka i održavanje vozila, a 53.3% iz neke druge oblasti.

5.1 Detaljniji pregled vještine KV radnika koje bi trebalo poboljšati i područja rada kompanije


Praktične vještine 23.3 13.4 10.0 53.3 Poznavanje/korišćenje novih tehnologija 33.3 16.7 16.7 33.3 Sposobnost timskog rada - - - - Fleksibilnost, inicijativu, odgovornost, komunikaciju - - 50.0 50.0 Nešto drugo 100.0 - - -



25

STRUKTURA KVALIFIKACIJA TEHNIČARA (ČETVOROGODIŠNJE

OBRAZOVANJE)



26

1. Zanimanja tehničara koja trenutno zapošljavate

71.7% kompanija zapošljava radnike sa kvalifikacijom tehničara.

Od ukupnog broja kompanija koje su učestvovale u istraživanju njih 28.3% ili 13, apsolutno gledano, ne zapošljava tehničare.

Pojedine kompanije nemaju veliku potrebu za tehničarima, jer poslodavci smatraju da dobar KV majstor uz malo obuke može obavljati i posao tehničara. “Kada prepoznam potencijal u KV radniku, uz malo rada sa njim, on se može osposobiti da obavlja široki dijapazon poslova.”


Mašinski tehničar 265 Elektro tehničar 202 Energo tehničar 20 Brodo mašinski tehničar 14 Električar telekomunikacija 8 Mašinski bravar 7 Metalurški tehničar 5 Brodski mehaničar 2 Tehničar drvoprerade 2 Tehničar drumskog saobraćaja 1 Tehničar za termoenergetiku 1 Samostalni montažer - Offset mašinista - Samostalni rasvetljivač - Samostalni tehničar energetike - Samostalni tehničar klimatizacije - Samostalni tehničar kontrole slike - Samostalni tehničar mastera - Samostalni tehničar u prenosnoj tehnici - Samostalni tehničar u eng magacinu - Samostalni tehničar u održavanju - Tehničar za održavanje TK centrale - Agregatista - 527



27


27.3%

45.4%

21.2%

6.1%1-3 mjeseca

3-6 mjeseci


Više od godinudana

Da svršeni tehničari nemaju adekvatna znanja govori činjenica da nijedan poslodavac nije naveo kategoriju „do jednog mjeseca“, a prema mišljenju skoro tri četvrtine poslodavaca (72.7%) potrebno je više od 6 mjeseci za njihovo osposobljavanje.

Da je za samostalni rad tehničara potrebno izmedju 6 mjeseci i godinu dana smatra po 13.3% kompanija iz oblasti mašinstva i opravke i održavanja vozila, 20.0% iz oblasti elektrotehnike i više od polovine iz neke druge oblasti (brodoremont, održavanje industrijskih postrojenja, obrada kamena i proizvodnja mineralne vode).

Izmedju 6 mjeseci do godinu dana je potrebno utrošiti za obuku tehničara u kompanijama koje koriste i visoku i osnovnu tehnologiju (po 38.5%).

2.1 Detaljnija analiza vremena potrebnog za samostalni rad tehničara i područja rada kompanije

Mašinstvo Elektrotehnika Održavanje vozila Nešto drugo Do 1 mjeseca - - - - 1-3 mjeseca - 50.0 - 50.0 3-6 mjeseci 28.6 - 14.3 57.1 6 mjeseci do godinu dana 13.3 20.0 13.3 53.4 Više od godinu dana 22.2 11.1 - 66.7

2.2 Detaljnija analiza vremena potrebnog za samostalni rad tehničara i tehnologije koju kompanija koristi

Visoka Moderna Osnovna Do 1 mjeseca - - - 1-3 mjeseca 50.0 - 50.0 3-6 mjeseci 33.3 50.0 16.7 6 mjeseci do godinu dana 38.5 23.0 38.5 Više od godinu dana 50.0 12.5 37.5



28

3. Koja zanimanja tehničara će Vam trebati u sljedećih 5 godina u cilju Vašeg efikasnijeg poslovanja?

Skoro dvije trećine kompanija (63.0%) je navelo zanimanja tehničara koja će im biti potrebna u narednih pet godina.

17 kompanija neće imati potrebu za tehničarima u narednih pet godina.

Naziv zanimanja Broj radnika Elektro tehničar 70 Mašinski tehničar 62 Tehničari drvoprerade 20 Elektro tehničar telekomunikacija 5 Metalurški tehničar 1 Tehničar drumskog saobraćaja 1 Brodogradjevinski tehničar 1 Hidrauličar mašinstva 1 Pneumatičar mašinstva 1 Elektroničar - Offset mašinista - 162

4. Da li se suočavate sa problemom nedostatka tehničara?

Nešto više od polovine intervjuisanih kompanija (51.5%) se suočava sa nedostatkom tehničara.

51.5%

48.5%

Da

Ne

4.1 U kojim zanimanjima se suočavate sa problemom nedostatka tehničara?

17 kompanija je navelo sedam različit zanimanja tehničara sa čijim nedostatkom se suočavaju.

Navedena zanimanja Brodogradjevisnki tehničar Elektro tehničar Mašinski tehničar Metalurški tehničar Tehničar za termoenergetiku Tehničar drvoprerade Offset mašinista



29

5. Koji je, po Vašem mišljenju, glavni razlog nedostatka tehničara?

Više od dvije petine poslodavaca (41.2%) smatra da je osnovni uzrok nedostatka tehničara nepostojanje odgovarajućeg obrazovnog profila u školama.

41.2%

29.4%

23.5%

5.9%


profila u školama

Zastarjeli metodstručnog

obrazovanja


Nešto drugo

6. Koje vještine tehničara bi trebalo poboljšati?

Nešto više od polovine ispitanika smatra da bi tehničari trebali da imaju bolje praktične vještine (54.5%), a jedna trećina (27.3%) da bi trebali bolje da poznaju/koriste nove tehnologije.

6.1%

12.1%

27.3%

54.5%Praktičnevještine

Poznavanje /korišćenje

novihtehnologija

Sposobnosttimskog rada

Fleksibilnost,inicijativu,

odgovornost,komunikaciju

6.1 Detaljnija analiza vještine tehničara koje bi trebalo poboljšati i područja rada kompanije

Mašinstvo Elektrotehnika Održavanje vozila Nešto drugo Praktične vještine 11.1 11.1 5.6 72.2 Poznavanje/korišćenje novih tehnologija 44.5 22.2 11.1 22.2 Sposobnost timskog rada - - - 100.0 Fleksibilnost, inicijativu, odgovornost, komunikaciju - 50.0 50.0 - Nešto drugo - - - -



30

STRUKTURA KVALIFIKACIJA SPECIJALISTA/MAJSTORA

(5. STEPEN OBRAZOVANJA)



31

1. Zanimanja specijalista/majstora koja trenutno zapošljavate 56.5% intervjuisanih kompanija zapošljava specijaliste/majstore.

Apsolutno posmatrano, od ukupnog broja kompanija iz uzorka, njih 20 ne zapošljava radnike sa petim stepenom stručne spreme.


Mašinbravar 61 Električar 46 Mašinac 30 Automehaničar 29 Energetičar 25 Bravar 17 Brodobravar 11 Bodomehaničar 9 Metalostrugar 7 Operater na mašinama 7 Precizni mehaničar 7 Zavarivač 5 Brodoelektričar 4 Autoelektričar 4 Autodijagnostičar 3 Prijemni referent 3 Autolimar 2 Metaloglodar 1 Hidrauličar 1 Pneumatičar 1 Majstor slike - Glavni tehničar u prenosnoj tehnici - Glavni tehničar u održavanju - Glavni tehničar energetike - Glavni tehničar mastera - Glavni tehničar u ENG magacinu - Glavni tehničar u izvodjenju programa - Klimatizer-rukovalac kotlova - 273



32


46.2%

3.8%

7.7%

15.4%

26.9%

Do 1 mjeseca

1-3 mjeseca

3-6 mjeseci


Više od godinudana

Najveći broj poslodavaca (46.2%) smatra da je za osposobljavanje specijalista/majstora potrebno više od godinu dana.

Vrijeme od jednog mjeseca za obuku petog stepena stručne spreme je dovoljno za sva preduzeća iz oblasti mašinstva.

Da je više od godinu dana potrebno da se specijalista/majstor osposobi za samostalni rad smatra 81.8% kompanija koje koriste visoku i 18.2% osnovnu tehnologiju.

2.1 Detaljnija analiza vremena potrebnog za samostalni rad majstora i područja rada kompanije

Mašinstvo Elektrotehnika Održavanje vozila Nešto drugo Do 1 mjeseca 100.0 - - - 1-3 mjeseca 50.0 - - 50.0 3-6 mjeseci - 50.0 - 50.0 6 mjeseci do godinu dana 28.6 - - 71.4 Više od godinu dana 25.0 16.7 16.7 41.6

2.2 Detaljnija analiza vremena potrebnog za samostalni rad majstora i tehnologije koju kompanija koristi

Visoka Moderna Osnovna Do 1 mjeseca - 100.0 - 1-3 mjeseca 50.0 - 50.0 3-6 mjeseci 25.0 50.0 25.0 6 mjeseci do godinu dana 33.3 50.0 16.7 Više od godinu dana 81.8 - 18.2

3. Koja zanimanja specijalista/majstora će Vam trebati u sljedećih 5 godina u cilju Vašeg efikasnijeg poslovanja?



33

30.4% kompanija je navelo 17 različitih zanimanja i broj specijalista/majstora po zanimanju koji će im biti potreban u narednih pet godina.

19.6% poslodavaca je navelo potrebna zanimanja u narednih pet godina, ali ne i njihov broj.

23 kompanije neće imati potrebu za zanimanjima sa petim stepenom stručne spreme u narednih pet godina.

Naziv zanimanja Broj radnika Električar 40 Mašinbravar 22 Zavarivač 15 Brodomonter 10 Metalostrugar 5 Mašinac 5 Mehaničar 3 Metaloglodač 3 Metalobrusač 3 Elektroničar 3 Automehaničar 3 Alatničar 2 Energetičar 2 Autoelektričar 2 Mašinski tehničar 1 Operater na mašini 1 Majstor pripreme za štampu 1 Limar - Autodijagnostičar - Serviser - Elektro tehničar - Glavni tehničar u prenosnoj tehnici - Glavni tehničar u održavanju - Glavni tehničar energetike - Glavni tehničar mastera - Glavni tehničar u ENG magacinu - Glavni tehničar u izvodjenju programa - Klimatizer-rukovalac kotlova - 121



34

4. Da li se suočavate sa problemom nedostatka specijalista/majstora?

Nešto manje od tri petine intervjuisanih kompanija (57.7%) se suočava sa nedostatkom specijalista/majstora.

42.3%

57.7%Da

Ne

4.1 U kojim zanimanjima se suočavate sa problemom nedostatka specijalista/majstora?

15 kompanija je navelo različita zanimanja specijalista/majstora sa čijim nedostatkom se suočavaju.

Navedena zanimanja Električar Alatničar Mehaničar Brodomonter Dijagnostičar Elektrozavarivač Bravar Elektroničar Strugar Mašinbravar Zavarivač Hidrauličar Serviser Pneumatičar Elektro tehničar Precizna mehanika Metalostrugar Rukovalac kotlovskim postrojenjima Metaloglodač Operater na mašini Metalobrusač Majstor pripreme za štampu Energetičar Zanimanja iz oblasti radija i televizije



35

5. Koji je, po Vašem mišljenju, glavni razlog nedostatka specijalista/majstora?

Skoro polovina poslodavaca (46.7%) smatra da je osnovni uzrok nedostatka specijalista/majstora nepostojanje odgovarajućeg obrazovnog profila u školama.

33.3%

20.0%

46.7%


profila uškolama

Zastarjelimetod stručnogobrazovanja


6. Koje vještine specijalista/majstora bi trebalo poboljšati?

46.2% kompanija smatra da bi kadrovi sa petim stepenom stručne spreme trebali da imaju bolje praktične vještine, a nešto više od jedne četvrtine (26.9%) da bi trebali bolje da poznaju/koriste nove tehnologije.

3.8%

46.2%

19.3%

26.9%

3.8%

Praktične vještine

Sposobnost

prenošenja znanja i

poslovodstvo

Poznavanje novih

tehnologija

Menadzerske vještine

Timski rad

6.1 Detaljnija analiza vještine specijalista/majstora koje bi trebalo poboljšati i područja rada kompanije

Mašinstvo Elektrotehnika Održavanje vozila Nešto drugo Praktične vještine 33.3 16.7 - 50.0 Sposobnost prenošenja znanja i poslovodstvo 20.0 - - 80.0 Poznavanje novih tehnologija 14.2 28.6 28.6 28.6 Menadžerske vještine - - - 100.0 Timski rad 100.0 - - -



36

ANNEX



37

Lista kompanija koje su učestvovale u istraživanju:

Naziv kompanije Grad Glavna djelatnost Naziv kompanije Grad Glavna djelatnost

7 Avgust Podgorica proizvodnja željeznih ograda Mehanizacija i programat Nikšić proizvodnja i ugradnja asfalta Alumil Ulcinj proizvodnja aluminijskih prozora Metalac Montevar Nikšić projektovanje Autozeta-servis Podgorica održavanje i opravka vozila Monte Marine Yachting Kotor proizvodnja plovila Auto servis Vasiljević Nikšić održavanje i opravka vozila Monte Solar Podgorica ugradnja solarnih ćelija Bjelasica Rada Bijelo Polje proizvdnja flaširane vode Pirella Podgorica proizvodnja sokova Čelebić Podgorica gradjevinarstvo Pivara Trebjesa Nikšić proizvodnja piva Chevron Ulcinj održavanje i opravka vozila Plava devetka Herceg Novi mašinstvo i obrada metala Daido Metal Kotor proizvodnja ležajeva za motore Popović Elektro Sistem Podgorica izvodjenje elektro radova Daily press Podgorica grafička i izdavačka djelatnost Ramel Nikšić izvodjenje elektro radova Elektrodistribucija Nikšić distribucija električne energije Remontni zavod Tole Tivat brodogradilište Elektrogradnja Podgorica održavanje elektične mreže Rokšped Podgorica održavanje i opravka vozila ETG Podgorica inženjering RTCG Podgorica telekomunikacije Fab live Podgorica proizvodnja aluminijumskih panela Rudnik uglja Pljevlja eksploatacija uglja Fabrika elektroda Plužine proizvodnja elektroda SI-ING Podgorica inženjering Giovanni trade Ulcinj gradjevinska stolarija Telemont Podgorica telekomunikacije Granit Berane obrada granita i mermera Termoelektrana Pljevlja proizvodnja električne energije Inpek Podgorica proizvodnja hljeba i peciva Termoelektromont Podgorica održavanje industrijskih sistema Jadransko brodogradilište Herceg Novi remont brodova Termoinžinjering Podgorica projektovanje Javorak Nikšić proizvodnja drvne gradje Vetal Kotor izrada aluminijumske i pvc bravarije Lali Comerc Ulcinj proizvodnja aluminijskih ploca Vujačic auto centar Podgorica održavanje i opravka vozila Ljetopis Podgorica održavanje i opravka vozila Zatagradnja Podgorica gradjevinarstvo Luka Bar Bar pretovar Zeljezara Nikšić proizvodnja čelika Marinexport Herceg Novi proizvodnja akumulatora Zora mljekara Berane prerada mlijeka

procjena potreba za struČnim …procjena potreba za stručnim kvalifikacijama u oblasti mašinstva...

Documents