Prof. Dr. Ali A. DÖNMEZ

Hacettepe Üniversitesi,Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü,

Botanik Anabilim Dalı

 SUNUM İÇERİĞİ

3.1 Canlılar Alemi ve Çeşitlilik

3.2 Adlandırma İhtiyacı ve Kökeni

3.3 Kullanımdaki Adlandırma Yasaları

    3.3.1 Bitki, Mantar ve Alg Adlandırma Yasası ile Temel Kuralları

    3.3.2 Zoolojik Adlandırma Yasası ve Temel Kuralları

    3.3.3 Kültür Bitkileri Adlandırma Yasası

    3.3.4 Prokaryotik Adlandırma Yasası

    3.3.5 Virüs Adlandırma Yasası

3.4 Önerilmiş Adlandırma Yasaları

    3.4.1 Biyolojik Adlandırma Yasası (Biyokod) ve Düşünsel Temeli

    3.4.2 Filogenetik Adlandırma Yasası (Filokod) ve Düşünsel Temeli

3.5 Adlandırmada Kavramlar, Güncel ve Uygulama Sorunları ile Çözüm

Önerileri

3.1 Canlılar Alemi ve Çeşitlilik

Canlılar Alemi

http://www.eol.org/info/plants

http://aftol.org/

http://research.amnh.org/atol/files/

Canlılar Alemi

Yeryüzünde yaşamın ortaya çıkışı ve ne kadar canlı türünün olduğuna baktığımızda;

Yeryüzünde 8.7 milyon ökaryotik canlının yaşadığı öngörülmektedir (Nature, Ağustos 2011).

Bu canlılardan yaklaşık 2 milyonu şimdiye kadar keşfedilip adlandırılmıştır.

Canlı gurubu Tür sayısı

Bakteri................................................... 4,000 Protoctists (alg, protozoa, v.diğ.)......... 80,000 Omurgalı Hayvanlar. ........................... 52,000 Omurgasız Hayvanlar......................1,272,000 Mantar.................................................. 80,000

(1.000.000) Bitki..................................................... 375,000

Bugünkü bilgilere göre doğadaki yaklaşık tür sayısı (tanımlanmış)

Yayinlanmis isim sayisi Kabul edilen tur sayisi 3200 200

Kabul edilen tür ve yayınlanmıs isim arasinda uyumsuzluk

3.2 Adlandırma İhtiyacı ve Kökeni

Neden

sınıflandırma

yapılır

??

1- Doğada var olan canlıları tanıma isteği-zorunluluğu

2 -Canlıların birbiriyle olan ilişkilerini anlama isteği

3- Tanınan canlılara ait kayıt tutma zorunluluğu

4- Canlılar hakkında elde edilen bilgileri, başkasına aktarma (eğitim-öğretim) sürecinin zorlaması

5- Bilimsel bilginin araştırıcılar arasında doğru ve güvenilir akışını sağlama zorunluluğu

Her canlının mutlaka bir bilimsel ismi vardır

Mabelia archaia (Triuridaceae)

Tchihatchewia isatidea (Brassicaceae)

Canis lupus Canis lupus familiaris

Örneklerin değerlendirilmesi ve adlandırılması

Doğadan toplama

Herbaryum veya müzede çalışma

Bilimsel yayın

Adlandırma

➢Adlandırma kuralları yaklaşık 400 yıllık bir bilim kültürü mirasıdır.

➢Bu zaman sürecinde yapılan doğru ve yanlışların sentezinden oluşmuştur.

Adlandırma

Doğada varlığı yeni keşfedilmiş bir canlıya ya da daha önce keşfedilmiş ancak ilgili adlandırma kurallarına uygun olarak adlandırılmamış taksonlara, bu kurallara uygun bilimsel isimlerin verilmesidir.

Adlandırma Nedir ?

3.3 Kullanımdaki Adlandırma Yasaları

1- Alg, Mantar ve Bitki Adlandırma Yasası

2- Kültür Bitkilerini Adlandırma Yasası

3- Zooloji Adlandırma Yasası

4- Prokaryot Adlandırma Yasası

5- Virüs Adlandırma Yasası

6- Biyokod

7- Filokod

3.3 Kullanımdaki Adlandırma Yasaları

International Code of Nomenclature for

algae, fungi, and plants(Melbourne Code)

adopted by the Eighteenth International Botanical Congress Melbourne, Australia, July 2011 prepared and edited by

J. MCNEILL, ChairmanF. R. BARRIE, W. R. BUCK, V. DEMOULIN, W. GREUTER, D. L. HAWKSWORTH, P. S.

HERENDEEN, S. KNAPP, K. MARHOLD, J. PRADO, W. F. PRUD'HOMME VAN REINE, G. F. SMITH,

J. H. WIERSEMA, MembersN. J. TURLAND, Secretaryof the Editorial Committee

Koeltz Scientific Books 2012

© 2012, by International Association for Plant Taxonomy.http://www.bgbm.org/iapt/nomenclature/code/SaintLouis/0000St.Luistitle.htm

1- Botanik Adlandırma Yasası

International Code of Nomenclature for Cultivated

Plants

"Cultivated Plant Code" or ICNCP

C.D. Brickell (Commission Chairman), B.R. Baum, W.L.A. Hetterscheid, A.C. Leslie, J. McNeill, P. Trehane, F. Vrugtman, J.H. Wiersema (eds.).

2- Kültür Bitkilerini Adlandırma Yasası

Tarım, ormancılık ve bahçecilik alanında çalışan araştırıcıların kullandığı, doğal bitkiler dışında kalan, insanların belli bir amaç için seçip geliştirdiği soylar veya değişik tekniklerle elde edilen kültür varyetelerinin adlandırılmasını düzenler (Brickell ve diğ. 2004).

Kültür Bitkilerini Adlandırma Yasası 9 bölüm altında verilen 32 maddeden oluşmuştur. Botanik Adlandırma Yasasında olduğu gibi, yasalar örnek ve öneriler ile daha anlaşılır hale getirilmiştir.

Adlandırma Yasaları2- Kültür Bitkilerini Adlandırma Yasası

3- Zooloji Adlandırma Yasası

International Commission on Zoological Nomenclature

INTERNATIONAL CODE OF ZOOLOGICAL NOMENCLATURE

Fourth Edition adopted by the

International Union of Biological Sciences

The provisions of this Code supersede those of the previous editions with effect from 1 January 2000

http://www.iczn.org/iczn/index.jsp

3- Zooloji Adlandırma Yasası

Botanik Adlandırma yasasında olduğu gibi düzenli kongrelerde yenilenmek yerine, önerilerin birikmesi sonucu Uluslararası Zooloji Kongresinin Adlandırma seksiyonu tarafından düzenlenen uluslararası toplantı ile yenilenir.

Günümüzde geçerli olan Yasa 1 Ocak 2000 yılında yürürlüğe giren 4. basımdır.

Zoolojik Adlandırma Yasası, 18 bölüm altında verilen toplam 90 maddeden oluşmuştur. Ayrıca Türkçe’ye çevrilmiştir.

Adlandırma Yasaları

International Code of Nomenclature of Bacteria (ICNB)

4- Prokaryot Adlandırma Yasası

http://en.wikipedia.org/wiki/International_Code_of_Nomenclature_of_Bacteria

International Code of Nomenclature of Bacteria (ICNB)

Adlandırma Yasaları4- Prokaryot Adlandırma Yasası

http://en.wikipedia.org/wiki/International_Code_of_Nomenclature_of_Bacteria

Bakteri olarak kabul edilen organizmalar, Arkebakteria ve Eubakteria olarak adlandırılan organizmaların adlandırılmasını yönetir.

Uluslararası 4. Mikrobiyoloji Kongresinde (1947) kabul edilmiş olmasına rağmen 1 Ocak 1980 tarihinde yasal olarak yürürlüğe girmiştir.

Adlandırma Yasaları4- Prokaryot Adlandırma Yasası

International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV)

http://www.biocrawler.com/encyclopedia/International_Code_of_Virus_Classification_and_Nomenclature#Classification_by_genome_type

5- Virüs Adlandırma Yasası

Classification by genome type DNA viruses

Group I - dsDNA viruses (double stranded DNA)

Adlandırma Yasaları

http://www.biocrawler.com/encyclopedia/International_Code_of_Virus_Classification_and_Nomenclature#Classification_by_genome_type

5- Virüs Adlandırma Yasası

Virüs Adlandırma Yasası Uluslararası Virüs Taksonomi Komitesi (International Committee on Taxonomy of Viruses (of Virology Division of International Union of Microbiological Societies) tarafından belirlenir ve yönetilir.

Takson isimleri ikili adlandırmadan ziyade onların bazı kimyasal ve diğer karakterlerine göre yapılır.

Adlandırma Yasaları5- Virüs Adlandırma Yasası

Biological Nomenclature in the 21st Century

The BioCode: Integrated biological nomenclature for the 21st century

6- Biyokod

http://www.life.umd.edu/emeritus/reveal/pbio/nomcl/mcne.html

Biological Nomenclature in the 21st Century

The BioCode: Integrated biological nomenclature for the 21st century?

John McNeill

Adlandırma Yasaları 6- Biyokod

http://www.life.umd.edu/emeritus/reveal/pbio/nomcl/mcne.html

Adlandırma Yasaları6- Biyokod

Botanik, Zooloji ve Prokaryot Adlandırma Yasalarını birleştirmek amacıyla önerilmiş (Hawskworth ve diğ.,1996) ve taslak hali kitap olarak basılmıştır.

Bu Yasa’nın 1 Ocak 2000’den itibaren geçerli olacağı öngörülmüştür (McNeil, 1996). Ancak bilim dünyasında genel kabul görmemesi nedeniyle resmiyet kazanmamıştır.

PhyloCode; Current Draft

http://www.ohiou.edu/phylocode/

7- Filokod

Adlandırma Yasaları

PhyloCode Current Draft Table

of Contents Preface

Preamble Principles

Rules   Articles 1-3   Articles 4-5   Article 6

.

.    Article 21

Glossary Table of Terms

Appendix A Appendix B

Index http://www.ohiou.edu/phylocode/

7- Filokod

Filogenetik sistematik çalışan bazı araştırıcılar tarafından filogenetik grupları temel alarak yapılan adlandırmaları düzenleyen sistemdir.

Bu yasa 7 ilke ve 22 maddeden oluşmaktadır.

Köken olarak Botanik, Zooloji ve Prokaryot Adlandırma kurallarındaki hiyerarşik adlandırmayı temel almıştır.

Ancak burada evrimsel grupların soy ilişkilerini yansıtan bir adlandırma sistemi amaçlanmıştır.

Adlandırma Yasaları7- Filokod

Botanik, Zooloji ya da diğer aşağı organizasyonlu gruplardan herhangi birine yönelik olmayıp filogenetik sistematik çalışan herkese açıktır.

Başlangıçta Linnaeus’nin hiyerarşik sınıflandırmasına itirazlarla başlayan çalışmalar, 1998 yılında yapılan bir toplantı ile ayrı bir Adlandırma Yasası oluşturmaya dönüşmüştür. Paris’te 2004 yılında yapılan Simpozyum Filokod’un başlama tarihi olarak kabul edilmiştir.

Adlandırma Yasaları7- Filokod

1- Botanik Adlandırma Yasası

Adlandırma Yasasının İlkeleri

İLKE-I

Botanik adlandırma kuralları, zooloji ve bakteriyoloji adlandırma kurallarından bağımsızdır. Bu Yasa, orijinalinde bitki olarak değerlendirilmiş veya değerlendirilmemiş olsun, bitki olarak değerlendirilen taksonomik grup isimlerine eşit olarak uygulanır.

İLKE-II

Taksonomik grup isimlerinin uygulamasına, adlandırma tipleri ile karar verilir.

Adlandırma Yasasının İlkeleri

İLKE-III

Bir taksonomik grubun adlandırması yayının öncelik durumuna dayanır.

İLKE-IV

Belirli bir tanıma, konuma ve kategoriye sahip olan her taksonomik grup sadece tek bir doğru isime sahiptir. Bu isim, bazı istisnalar hariç kurallara uygun olarak verilen ilk isimdir.

Adlandırma Yasasının İlkeleri

İLKE-V

Taksonomik grupların bilimsel isimleri kökenine bakılmaksızın Latince olarak düzenlenir.

İLKE-VI

Adlandırma kuralları belli sınırlamalar dahilinde geçmişe dönük olarak ta uygulanır.

Botanik Kongreleri

1905 Vienna Congr.

2. Int. Botanical Congr.

1. Adlandırma yasası

Tarihsel Gelişim

Botanik Kongreleri Tarihi 1843 British Assossication for the Science

1866 London International Horticultural Exhibition and Botanical

Congress

1867 Paris Kongresi

1892 Rochester Resolution

1893 Madison Rules

1897, 1902 Berlin Rules

1900 Paris Congress

1907 Brittonian Code

Botanik Kongreleri

1905 Vienna Congr. 2. Int. Botanical Congr. = 1. Code

1910 Brussels Congr. 3. International Botanical Congress

1926 Ithaca Congr. 4. International Botanical Congress

1930 Cambridge Congr. 5. International Botanical Congress

1935 Amsterdam Congr. 6. International Botanical Congress

1950 Stockholm Congr. 7. International Botanical Congress

1954 Paris Congr. 8. International Botanical Congress

Botanik Kongreleri

1959 Montreal Congr. 9. International Botanical Congress

1964 Edinburgh Congr. 10. International Botanical Congress

1969 Seattle Congr. 11. International Botanical Congress

1975 Leningrad Congr. 12. International Botanical Congress

1981 Sydney Congr. 13. International Botanical Congress

Botanik Kongreleri

1987 Berlin Congr. 14. International Botanical Congress

1993 Tokyo Congr. 15. International Botanical Congress

1999 St. Louis Congr. 16. International Botanical Congress

2005 Vienna Congr. 17. International Botanical Congress

2011 Melbourne Congr. 18. International Botanical Congress

2017 Shenzhen Congr. 19. International Botanical Congress Shenzhen, China Temmuz 23-29, 2017

Botanik Kongreleri

Viyana Kongresi (1905)

ULUSLARARASI BOTANİK ADLANDIRMA YASASI

(VİYANA YASASI) 2006

ÇEVİRİ YUSUF MENEMEN ALİ A. DÖNMEZ

1905 2006

16 defa kitap

101 yıl

Botanik Adlandırma Yasası

Viyana ve Melbourne Botanik Kongreleri

Adlandırma Kolu Çalışmaları

ve

Türkiye’nin Sürece Katılışı

Nomenclature section

Congress

18 - 22 July 2011

23 - 30 July 2011

1- Öneriler ve öneri makaleleri

2- Önerilerin herbaryumlara ve IAPT üyelerine gönderilmesi

3- Mektupla oylama

4- Kabul edilen önerilerin kongrede tartışılması ve oylanması

5- Komitelerin çalışmaları

6- Adlandırma Yasası

Adlandırma Yasası’nın Oluşumu

Adlandırma Kolu Çalışması (2005) Viyana

Kritik Oylama !

Kapalı Oylama !

1- Spermatophyta Komitesi 2- Pteridophyta Komitesi 3- Bryophyta Komitesi 4- Mantar Komitesi 5- Alg Komitesi 6- Fosil Bitki Komitesi 7- Elektronik Yayın Komitesi 8- Editör Komitesi; (alınan kararların Yasaya uygun biçimde hazırlanmasından sorumludur). 9- Özel Komite (Melbourne’da oluşturuldu)

Genel Komitenin Alt Komiteleri

Kongre Öncesi İlan Edilen Oy Gücü

HUB’un Başvurusu ve Kongredeki Oy Gücü

HUB’un Başvurusu ve Kongredeki Oy Gücü

9 = 9

1- Tarihsel bilgi birikimi ve bilime katkı

2- Sahip olunan herbaryum örneği

3- Bilimsel bilginin kullanımı

4- Bilimsel düşünenin toplum yaşamındaki yeri

??

3.5 Adlandırmada Kavramlar, Güncel ve Uygulama

Sorunları ile Çözüm Önerileri

Tür ismi (Binomial)

Cicer uludereensis Dönmez

uludereensis Dönmez

Niteleyici

Tür ismi

Cins Yazar

Cicer

Canis lupus familiaris

Tür ismi (Trinomial)

Yayın ve yayına atıf (tam ve doğrudan atıf)

Cicer uludereensis Dönmez, A New Species of Cicer (Chickpea) (Fabaceae) from around of the Fertile Crescent, SE Turkey. Turkish Journal of Botany, 34: 71-76 (2010).

Takson ismi

Yazar

Eser adı (in_IN)

Yayın yeri ve sayfa bilgisi

Yıl

Kingdom (regnum)=Alem ☞☞☞☞ Plantae Bitkiler

Altkingdom…………….-bionta ☞☞☞☞ Embiryobionta Embiryolular

☺ Divizyo (Filum)…-phyta ☞☞☞☞Tracheophyta Damarlı bitkiler

Altdivizyo…………………-phytina ☞☞☞☞ Spermatophytina Tohumlular

☺ Sınıf…………………..-opsida ☞☞☞☞ Angiospermopsida

Altsınıf………………………-idae ☞☞☞☞ Dicotyledonidae

☺Takım…………………-ales ☞☞☞☞ Rosales

Alttakım…………………….-ineae ☞☞☞☞ Rosineae

☠ Familya………………….-aceae ☞☞☞☞ Rosaceae

Altfamilya…………………..-oideae ☞☞☞☞ Maloideae

Tribus…………………………..-eae ☞☞☞☞ Maleae

Alttribus…………………………-inae ☞☞☞☞Malinae

Cins ☞☞☞☞ Crataegus

Altcins ☞☞☞☞ Crataegus

Seksiyon ☞☞☞☞Crataegus

Altseksiyon ☞☞☞☞Crataegus

Seri ☞☞☞☞Crataegus

Altseri ☞☞☞☞Crataegus

! TÜR ☞☞☞☞Crataegus orientalis

Alttür ☞Crataegus orientalis subsp. orientalis

Varyete ☞C. orientalis subsp. orientalis var. orientalis

Altvaryete Forma Altforma

Taksonomide Hiyerarşik Yapı ve Botanik A. Yasası’nda son ekler

Adlandırmaya Yardımcı Bazı Veritabanları

http://www.ipni.org/

7 cilt. TL-2 (1976-1988) 6313 sayfa.

• + 6 ekler (1992-2000)

• 3031 sayfa.

TL-1 (1967) 556 pp.

Takson:

Canlıların sınıflandırılmasında kullanılan hiyerarşik

basamakları ifade etmek için kullanılan genel bir

terimdir. Ayrıca bu basamaklarda yer alan bitki

gruplarını ifade etmek için de takson terimi kullanılır.

Çoğulu İngilizcede taxa’dır, Türkçede “taksonlar” diye

ifade ederiz.

Basamak (kategori):

Canlılar sınıflandırılırken birbirleriyle olan yakınlıklarına göre gruplandırılır. Bu grupların her bir düzeyi ayrı bir basamaktır. Her basamak altındaki tüm basamakları içererek yükselir. En üstteki basamak tüm canlıları içeren alem basamağıdır. Basamaklardan temel olanı TÜR seviyesidir. Bunun altındakiler tür altı kategoriler, üstü ise tür üstü kategoriler olarak anılır.

Adlandırma Yasasında Bazı Kavramlar

Gerçek isim (Yayın)

Geçerli isim

Yasal isim

Kabul edilmiş isim

Adlandırma Yasasında Bazı KavramlarGerçek isim

Bilimsel bir eserde yayınlanmalıdır. Yayının yapıldığı

eser bilim insanlarının kabul ettiği, belli kurallara uygun

olarak yayınlanmış, kütüphane ve araştırma kuruluşlarına

gönderilen ya da satın alınan bilimsel bir eser olmalıdır.

Günümüzde gerçek ismin basıldığı eserler, düzenli yayınlanan

dergiler ve kitaplardır. Bu eserlerin basımı belli teknolojik

standartlara, dağıtımı ise belli bir süratte yeterli sayıda

kütüphane ve araştırma merkezlerine ulaşır niteliktedir.

Melbourne Kongresinde kabul edilen kurala göre elektronik

yayın, basılı yayın gibi işlem görür.

Geçerli İsim (Yayın)

Latin harfleriyle yazılmış, söz konusu taksonu

tanımlayan betim veya diyagnoza sahip ya da önceden

yayınlanmış gerçek bir betim ya da diyagnoza dayanmış ilgili

bitki grubunun geçerli isimlerinin başlangıç tarihinden sonra

yayınlanmış, bu adlandırma yasasının öngördüğü Latince isim

oluşturma kurallarına uyarak yapılmış olmalıdır. Bu koşulların

tamamına uyulmadan yapılan bir yayında ortaya konmuş isim

geçersiz isim olarak değerlendirilir.

Adlandırma Yasasında Bazı Kavramlar

Yasal isim

Adlandırma Yasası’nın öngördüğü tüm kuralları yerine

getirip, yayınlanmış isim. Bununla birlikte, bu isim homonim

durumunda olabilir, sinonim olabilir. Bu nedenle yasal olan

her isim kullanımda olan isim demek değildir.

Adlandırma Yasasında Bazı Kavramlar

Kabul edilmiş isim

Adlandırma kuralları bakımından her türlü kurala uygun

olarak yayınlanmış ve yasadışılık durumuna da düşmediği için

kullanımda olan isimdir.

Bu isim yayınlandıktan sonra da gereksiz isim, ya da

homonim durumuna düşmediği için kullanımda olan bir

isimdir. Bu nedenle kabul edilmiş bir isim konumundadır.

Adlandırma Yasasında Bazı Kavramlar

Sinonim

SİNONİM (EŞADLAR = EŞ İSİMLER)   Her taksona tek ve doğru bir isim verme çabalarına rağmen, taksonomik yayınlarda isimlerin çoğunun sinonimi de olduğu hep dikkat çekmiştir. Bu isimlerden bir tanesi seçilip doğru isim olarak yayına verilmiştir. Bir ya da daha fazla isim ise syn: kısaltmasından sonra ya da doğrudan listelenmiştir. Bir taksona verilen isimlerden yalnızca adlandırma kuralları bakımından doğrudur. Geri kalan isimler ise ismin sinonimi olarak ifade edilir.

Örn: Crataegus × yosgatica K.I.Christ. ismi daha önce yayınlanmış olmasına rağmen, Şimdi C. meyeri Pojark. isminin sinonimidir. Bir ismin sinonim olarak değerlendirilmesinin ya da sinonime düşmesinin iki nedeni vardır. Bunlar taksonomik nedenler ve adlandırma nedenleridir.

Sinonim

a- Nomenklatürel (Adlandırma) Sinonim Aynı tip örneği üzerinde yapılan adlandırmalardan dolayı ortaya çıkan sinonimlerdir. Geçmişte yayınlanmış bazı isimler kurallara uymadığı için tip örneği değişmeden, aynı tip örneğine dayalı olarak isim değiştirilebilir. Bazen taksonomistler belli bir gerekçesi olmasa da, aynı tip örneğine dayanarak yeni isim uygulayabilirler. Bu taksonomik sinonim değil, yine de nomenklatür sinonim olarak değerlendirilirler (tip aynı). Öncelik kuralına dikkat etmeksizin geçmişte kullanılmış bazı isimler yeniden kullanılmakta. Taksonların basamaklarının değiştirilmesi, transferler ve kombinasyonlar adlandırmaya dayalı sinonimlerin diğer nedenleridir. ≡ ile gösterilir, homotipik sinonim de denir.

Sinonim

b- Taksonomik Nedenler: Taksonomik çalışmalarda yazarların herhangi bir takson hakkında farklı görüşlerinden dolayı farklı isimler vermeleri nedeniyle ortaya çıkan sinonimlerdir. Doğada var olan bir populasyonun tür olarak değerlendirilişi her yazar için aynı olmayabilir. Bir yazar aynı populasyonun farklı alt birimlerini ayrı isimler ile ayrı türler olarak tanımlayabilir. Bir başka yazar öncekilerin yayınladığı ayrı türleri tek türün parçaları ya da yerel populasyonları olarak değerlendirdiğinde bunları tek bir isim altında toplar. Diğer isimleri ise ismin sinonimleri olarak verir. Taksonomik sinonimler = ile gösterilir. Buna heterotipik sinonimde denir.

Sinonim

Homonim: Aynı basamakta yer alan taksona aynı ismin verilmiş olmasıdır. Örn: Crataegus davisii Sing. (1895) Crataegus davisii Browicz (1972). Bu yazarları farklı ama aynı olan iki isimden eski tarihli olana önceki-eski-ilk-erken homonim, yakın tarihli olana geç-sonraki homonim denir. Homonim sorununu çözmek için her iki ismin adlandırma kuralları bakımından uygun olup olmadığına bakılır. Eğer her ikisi de kurallara uygun yayınlanmışsa, sonraki homonim geçersiz olur. Sonraki ismin temsil ettiği takson doğru ise yeni bir isim verilerek türün doğru isim ile temsil edilmesi sağlanmış olur. Söylenişleri bakımından sinonime benzeyen ancak tamamen farklı olan aşağıdaki ifadelerin burada açıklanmasında yarar vardır.

Homonim

Homonim

Sinonim

2- Otonim: Cins içi ya da tür altı basamaklarda ikinci bir taksonun ortaya çıkarılmasıyla yeni isim oluşturulduğunda cins ismi ya da tür epitetinin kendiliğinden ortaya çıkmasıdır.

Örn: Heliotropium samolifolium türü İran’dan bilinir Türkiye’ den yeni bir alttür yayınlanınca subsp. erzurumicum Heliotropium samolifolium subsp. erzurumicum ismi oluşur. Heliotropium samolifolium subsp. samolifolium kendiliğinden ortaya çıkar. Otonim denen bu alttüre yazar yazılmaz çünkü türün yazarı ile aynıdır.

Otonim

3- Tautonim: Tür ismindeki epitet ile cins isminin aynı olmasıdır. Botanik Adlandırma Yasası tautonime izin vermez. Örn: Bufo bufo

Tautonim

Tip örneği: Botanik adlandırmada ismin bağlandığı örnektir, cins ve daha üst kategoriler için ise daha alt basamaktaki takson ismidir.

Tip Örneği

Herbaryum

Herbaryum ve Tip Örneği

Holotip: Yeni bir tür yayınlanırken, yazar tarafından ismin bağlandığı ve o türü temsil ettiği düşünülen bitki örneğidir. Holotip herbaryumlarda renkli karton içine alınarak, diğer herbaryum örneklerinden farkı vurgulanır ve bu örneğin üzerine “HOLOTİP” yazılır.

İzotip: Holotip’in olduğu yayında, holotip ile aynı etiket bilgileri ve örnek numarasını taşıyan örnek veya örneklerdir. Bunlar da herbaryumlarda özel renkli karton içine alınır.

Tip Çeşitleri

Sintip: Holotip ve izotip seçilip belirtilmeden, birden fazla örneğin tipi belirtmek için kullanıldığı materyallerdir. Daha çok eski yayınlarda bu durum görülür.

Lektotip: Holotipin belirtilmediği, kaybolduğu, ya da birden fazla taksona ait olduğu durumlarda, orijinal materyallerden birinin holotipin işlevini yapması için seçilmiş örnektir.

Neotip:

Paratip:

Topotip:

Epitip:

Tip Çeşitleri

1- Taksonlara İsim Vermede Düşünsel ve Duygusal Sorunlar

2- Gereksiz İsim Yaratma = Polimorfik Taksonlarda Yeni Takson Tanımlamaları

3- Tip Seçiminde Yapılan Hatalar ve Düzeltme Yolları

4- Yeni Takson Tanımlama

5- Adlandırma Yenilikleri

3.5 Adlandırmada Güncel ve Uygulama Sorunları ile Çözüm

Önerileri

Pedinpompilus Atatuerki Epuraea Sütçüimamun

Türk böceklerine Atatürk ve padişah isimleri verildi.

Örnek Durum 11- Düşünsel ve Duygusal Sorunlar

AAAA İl Başkanı; Ben o profesörün Türklüğünden şüphe duyarım

BBBB İl Başkanı; Karafatmaya Atatürk ismi konulamaz

CCCC İl Başkanı; Art niyet var,

DDDD Kalkınma Vakfı Başkanı; Kendi ismini versin

Torun; Ülke kahramanının adı 2,4 milimetrelik bir böceğe verilemez

AA Yazar: İsmin değiştirilmesi için girişimde bulunacağım

Bazı Tepkiler

Örnek Durum 1

2- Gereksiz İsim Yaratma = Polimorfik Taksonlarda Yeni Takson

3- Tip Seçiminde Yapılan Hatalar ve Düzeltme Yolları

Pyrus georgica Kuth.

3- Tip Seçiminde Yapılan Hatalar ve Düzeltme Yolları

4- Yeni Takson Tanımlama

Melezlik çarpma işareti × kullanarak veya taksonun basamağını belirten terime “notho-” önekinin ilavesiyle gösterilir.

İsimlendirilmiş taksonlar arasındaki bir melez, takson isimleri arasına çarpma işareti konarak gösterilebilir; o zaman tüm ifade melez formülü olarak adlandırılır.

Agrostis L. × Polypogon Desf.; Agrostis stolonifera L. × Polypogon monspeliensis (L.) Desf.; Salix aurita L. × S. caprea L.

×Hordelymus Bachteev & Darevsk. (1950) (= Elymus L. × Hordeum L.)

Melez Takson İsmi

5- Adlandırma Yenilikleri

Crataegus rhipidiphylla Gandg. var. browicziana (K.I.Chr.) Dönmez comb. et stat. nova

Baziyonim: Crataegus browicziana K.I.Chr.

5- Adlandırma Yenilikleri

Crataegus davisii Browicz 1972

Crataegus davisii Sarg. 1856

Crataegus petrodavisii Dönmez nom. nova

Sonuç

1- Sistematik biliminin temel hedefi yeryüzünde var olan ve geçmişte yaşamış tüm canlıları tanımlamaktır.

2- Her canlı türünün bilimsel kurallara uygun yalnızca bir doğru ismi olur.

3- Adlandırma Yasaları ilgilendikleri canlı grupları için doğru ve tek bir isim belirmeye çalışır.

4- Doğru kurulmuş bir akrabalık ilişkisi, taksonomik yakınlık ya da herhangi bilimsel bir bilgi ancak üzerinde çalışılan canlının doğru adı olduğu sürece değerlidir.

5- Adlandırma çalışmalarının bilim dünyasına duyurulması nomenklatür makaleleri ile olur

Katılım ve Sabrınız İçin Teşekkürler