prof. t. kaczmarek - miejskie obszary funkcjonalne ośrodka
TRANSCRIPT
Slajd 1
Miejskie obszary funkcjonalne
orodka wojewdzkiego Podstawowe zaoenia zwizane
z planowaniem i delimitacj
Prof. dr hab. Tomasz Kaczmarek
Posiedzenie Zespou Ekspertw ds. Polityki Przestrzennej
przy Konwencie Marszakw , Wrocaw 5-6.11.2015
Zagadnienia
1. Pojcie i problemy rozwoju MOF
2. MOF jako podmiot polityki rozwoju
3. Podstawy prawne i dylematy planowania MOF
4. Kwestie delimitacyjne MOF
5. Konkluzje, rekomendacje.
1. Miejski obszar funkcjonalny
- Pojecie i problemy rozwoju
MOF pojcia pochodne
Miejski ukad osadniczy
Miejski system dzienny
Miejska strefa usug publicznych
Aglomeracja miejska
Obszar metropolitalny
Region miejski
Podstawowe znaczenia pojcia regionu (Dziewoski, 1967):
region jako przedmiot poznania,
region jako narzdzie badania,
region jako narzdzie dziaania (planowania, zarzdzania)
Pojcie MOF w polityce UE
Larger urban zone
(Urban Audit, Eurostat)
Urban functional area (FUA)
(ESPON, OECD Urban Policy Reviews, 2011)
FUA (zurbanizowany obszar funkcjonalny)Functional Urban Areas (FUAs), as labour market basins, are key drivers of European, national, regional and local economic performance and important territorial structures in delivering on the Europe 2020 targets.
Zahamowanie rozwoju terytorialnego miast
Deficyt terenw mieszkaniowych i inwestycyjnych w obrbie granic miejskich
Rnice w cenach nieruchomoci
Rozwj budownictwa mieszkaniowego (urban sprawl) i inwestycje typu green field w strefie podmiejskiej
Rozbudowa infrastruktury technicznej i spoecznej na
terenach dotd wiejskich i sabo zagospodarowanych
Przesanki tworzenia si MOF
Problemy MOF
Nieadekwatno struktur terytorialno-administracyjnych do ukadw miejskich powiza funkcjonalno-przestrzennych
Rna dostpno do usug oraz efektywno ich wiadczenia
Sieciowy charakter problemw
Nierwnowaga dochodowa samorzdw (PIT i CIT)
Utrzymywanie infrastruktury o zasigu aglomeracyjnym gwnie przez miasto centralne
Zjawisko free-riding strefy podmiejskiej
Problemy MOF
Redystrybucja miejsc zamieszkania, pracy i edukacji, eskalacja migracji wahadowych
Rozwj motoryzacji indywidualnej, presja na rozwj drg koowych
Problemy transportowe (kongestia), niedorozwj transportu publicznego
Zmiany w dostpnoci transportowej i stopniu zainwestowania gmin.
Saba kontrola nad rozwojem przestrzennym
Konkurencyjno samorzdw oparta na zblionych politykach rozwoju (hipersuburbanizacja)
KOSZTY NIEKONTROLOWANEJ SUBURBANIZACJI wedug Raportu o ekonomicznych stratach i spoecznych kosztach
niekontrolowanej urbanizacji w Polsce (A. Kowalewski , J. Mordasewicz, J. Osiatyski, J. Regulski, P. leszyski, 2013, 2014)
KATEGORIA WYLICZENIA
Wyznaczenie zbyt duych terenw pod budownictwo mieszkaniowe w planach miejscowych (wykup gruntw, budowa infrastruktury)
40-59 mld z (IGiPZ PAN, 2011)
67 mld z (MTBGiM /GUS, 2012)
129 mld z koszty wykupu gruntw pod drogi gminne (tzw. Raport Olbrysza i Koziskiego) (art. 36 Ustawy o pizp przewiduje, e waciciel nieruchomoci zarezerwowanej w miejscowym planie pod drog, moe domaga si wypaty odszkodowania albo dostarczenia nieruchomoci zamiennej)
Wyzwania rozwojowe MOF
Spjno i efektywno: zarzdzanie infrastruktur i usugami publicznymi
(drogi, transport publiczny, gospodarka wodno-kanalizacyjna, gospodarka odpadami, placwki kultury, suby zdrowia, edukacji)
Wzrost konkurencyjnoci zewntrznej:wspieranie rozwoju gospodarczego, zabieganie o rodki finansowe, marketing terytorialny. Promocja i lobbing na forum krajowym i midzynarodowym.
Realizacja wsplnych strategii
Koordynacja planowania przestrzennego na poziomie MOF
IntegracjaKoordynacja
KooperacjaKomunikacja
Rosnca wsppraca
Wymiana
informacji
Unikanie
konfliktw
Wzajemne
uzgodnienia
strategii, projektw
Wsplna
realizacja
projektw i usug
rdo: J.F. Nowak, 2015
Bariery/ograniczenia wsppracy
Fragmentacja administracyjna,
Ograniczenia ustrojowe,
Rnice potencjaw demograficznych
i gospodarczych JST w MOF
Wykorzystywanie free-riding, brak analiz kosztw funkcjonowania miejskich obszarw funkcjonalnych
Lk maych gmin przed efektem wymywania backwash effect
Obawy duego miasta przed utrat czci kompetencji administrative shadow of hierarchy
Obrona wasnej autonomii
Rnice interesw midzy szczeblami samorzdu
Antagonizmy spoeczne
Miejski obszar funkcjonalny
Mechanizm bottom up
Inicjatywa wsppracy
Zarzdzanie
Instrumenty wsparcia
Forma wsppracy
Strategia Wsplne projekty
Wsplneproblemy
Studium przestrzenne
Stowarzyszenie Metropolia 2011
Projekt czciowo finansowany przez Uni Europejsk w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007 - 2013
Projekt maj 2015
Koncepcja kierunkw rozwoju
przestrzennego Metropolii Pozna
Informacyjna (sporzdzenie bazy danychprzestrzennych dla gmin Stowarzyszenia MetropoliaPozna)
Diagnostyczna (diagnoza stanu zagospodarowania,identyfikacja problemw przestrzennych)
Indykatywna (wskazanie podanych zasad rozwojui kierunkw zagospodarowania oraz ich wdraania)
Edukacyjna (promowanie zintegrowanego podejciaw planowaniu przestrzennym)
rdo: Koncepcja Kierunkw Rozwoju Przestrzennego Metropolii Pozna, CBM UAM 2015
Funkcje KKRPMP
Inicjatywy oddolnej wsppracy
aglomeracyjnej/metropolitalnej
Obszary Metropolitalne.
Wybrane przykady wsppracy.
Forma wsppracy Nazwa
Data
Powstania
Zwizek komunalny
Grnolski Zwizek Metropolitalny, Silesia, 2007
Metropolitalny Zwizek Komunikacyjny Zatoki Gdaskiej 2007
Zwizek Midzygminny Gospodarka odpadami aglomeracji
poznaskiej
2010
Spka prawa
handlowego
Agencja Rozwoju Aglomeracji Wrocawskiej 2005
Stowarzyszenie Stowarzyszenie Metropolia Pozna 2007Stowarzyszenie Metropolia Bydgoska 2010
Gdaski Obszar Metropolitalny
Stowarzyszenie Metropolia Warszawa
Stowarzyszenie Szczeciskiego Obszaru Metropolitalnego
2011
2000
2005/2009
Porozumienie
partnerskie
Porozumienie Partnerskie Rzeszowskiego Obszaru Metropolitalnego 2005
Porozumienie Partnerskie w sprawie Bydgosko-Toruskiego Obszaru
Metropolitalnego
2005
Porozumienie Partnerskie Biaostockiego Obszaru Metropolitalnego 2005
Porozumienie w sprawie Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego 2005
Rada
Rada Metropolitalna Zatoki Gdaskiej 2007
Rada Aglomeracji Poznaskiej 2007
Rada Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego 2007
Staa Rada Wsppracy Aglomeracji Kalisko- Ostrowskiej 2008
Formy wsppracy w MOF
Zwizki metropolitalne w Europie
http://images.google.pl/imgres?imgurl=http://www.marcct.org/graphics/GMCC%2520Logo%252004.GIF&imgrefurl=http://www.marcct.org/&usg=__g2neOM_BWcHUp3EAxgoQL__MYwo=&h=714&w=720&sz=14&hl=pl&start=11&um=1&tbnid=mltXkBZa8N4qTM:&tbnh=139&tbnw=140&prev=/images%3Fq%3Dgreater%2Bmanchester%2Blogo%26hl%3Dpl%26lr%3D%26um%3D1http://images.google.pl/imgres?imgurl=http://www.marcct.org/graphics/GMCC%2520Logo%252004.GIF&imgrefurl=http://www.marcct.org/&usg=__g2neOM_BWcHUp3EAxgoQL__MYwo=&h=714&w=720&sz=14&hl=pl&start=11&um=1&tbnid=mltXkBZa8N4qTM:&tbnh=139&tbnw=140&prev=/images%3Fq%3Dgreater%2Bmanchester%2Blogo%26hl%3Dpl%26lr%3D%26um%3D1
Biaa Ksiga Obszarw Metropolitalnych
(Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, 2013)
Oddolna integracja zarzdzania wsparta zachtami
finansowymi bdzie pocztkiem wypracowywania rozwiza,
ktrych dynamika oraz kierunek bdzie zalea od wadz
samorzdowych znajdujcych si w granicach obszarw
metropolitalnych.
Narzucanie rozwizania dla caego kraju w drodze odgrnej
reformy nie byoby skutecznym rozwizaniem, gdy oparte
byoby na uoglnieniach, ktre mogyby nie odzwierciedla
realnych potrzeb polskich miast.
2. Miejski obszar funkcjonalny podmiot polityki rozwoju
Miejski obszar funkcjonalny w wietle dokumentw krajowych
2003 - Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (obszar metropolitalny)
2008-2014 Projekty ustaw metropolitalnych
2010 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2020
2011 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030
2014 Ustawa o zasadach realizacji programw operacyjnych polityki spjnoci finansowanych w perspektywie finansowej 2014 2020.
2014 Ustawa o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektrych innych ustaw.
2014 Projekt rozporzdzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju w sprawie w sprawie szczegowych warunkw okrelania obszarw funkcjonalnych i ich granic (projekt)
2015 Ustawa o zwizkach metropolitalnych
2015 Krajowa Polityka Miejska 2023 r.
Zwizki metropolitalne
Miejskie obszary funkcjonalne jako podmioty planowania i zarzdzania
ZIT
Zwizek
Metropo-litalny
Plan
MOF
Planowanie finansowe
Planowanie strategiczne
Planowanieprzestrzenne
Miejski obszar funkcjonalny
top down cooperation
PolitykaUE
Strategia
Zarzdzanie
Polityka kraju
DelimitacjaForma wsppracy
Instrumenty Wsparcia
(ZIT)
rodki MRR na powstanie MOF
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ogasza
nabr wnioskw do konkursu dotacji na dziaania wspierajce jednostki samorzdu terytorialnego w zakresie planowania miejskich obszarw funkcjonalnych. Na ten cel przeznaczone zostao 30 mln z z Programu Pomoc Techniczna 2007-2013. Konkurs rozpocz si 29 listopada 2012 r.
Wnioskodawcy (2 edycje konkursu)
Liczba wnioskw: 152
MOF Orodki wojewdzkie: 19
MOF Orodki regionalne
i subregionalne: 29
MOF orodki lokalne: 104
Tematyka projektw MOF
Integracja, rozwj,
strategia, ZIT: 123
Gospodarka: 9
Turystyka: 9
Transport: 7
Planowanie przestrzenne 3
Zagadnienia spoeczne: 1
Finansowanie projektw MOF - przykady
Miejski Obszar Funkcjonalny miasta Puawy 2.699 tys. Miejski Obszar Funkcjonalny Malborka 2.696 tys z Delimitacja i kierunki rozwoju MOF Bigoraj 2.599 tys. z Brodnicki Obszar Funkcjonalny 2.338 tys. z Obszar Funkcjonalny Krasnystaw 1,661 tys. z Miejski Obszar Funkcjonalny Orzysz 1.283 tys. z Chojnicko-Czuchowski MOF 1.726 tys. z.----------------------------------------------------------------- Strategia rozwoju Obszaru Metropolitalnego odzi 2.700 tys. z Programowanie rozwoju OM Warszawy - 2.259. tys. z Studium Rozwoju Przestrzennego Metropolii Pozna 1.308. tys. z Biaostocki Obszar Funkcjonalny 1.222 tys. z Studium Wrocawskiego Obszaru Funkcjonalnego 1.106 tys. Kierunki Rozwoju MOF Wocawka 510 tys. z Wsppraca JST dla rozwoju aglomeracji Kalisko-Ostrowskiej 560
tys. z
Miejskie obszary funkcjonalne ?
Obszar funkcjonalny Euroregion Puszcza Biaowieska (Stowarzyszenie Euroregionu)
Obszar funkcjonalny Powile wiadczenie zintegrowanych usug turystycznych (LOT Kraina Lessowych Wwozw)
WMOF w oparciu o walory przyrodniczo-krajobrazowe rzek Skrwy i Sierpenicy (miasto Sierpc)
Strategia rozwoju turystyki Suwalszczyzny (miasto Suwaki) MOF wok drogi wodnej czcej krain wielkich Jezior z
Pojezierzem Eckim i Kanaem Augustowskim (gmina Orzysz) Budowa miejskiego obszaru funkcjonalnego Cud nad Wis
(Powiat Woomiski) Miejski obszar funkcjonalny Rzeka historii (miasto Grajewo) Mezopolitalny Obszar funkcjonalny Strefa Centralna (woj.
Zachodniopomorskie)
3. Podstawy prawne i dylematy planowania przestrzennego MOF
Miejski obszar funkcjonalny w wietle dokumentw krajowych
2011 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030
2014 Ustawa o zasadach realizacji programw operacyjnych polityki spjnoci finansowanych w perspektywie finansowej 2014 2020.
2015 - Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (nowela)
2015 Ustawa o zwizkach metropolitalnych
MOF wg KPZK 2030
Miejski obszar funkcjonalny jest ukadem
osadniczym cigym przestrzennie, zoonym z odrbnych administracyjnie jednostek.
Obejmuje zwarty obszar miejski oraz powizan z nim funkcjonalnie stref zurbanizowan.
MOF wg KPZK 2030
W Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 zostao wyznaczonych 10 orodkw metropolitalnych:1. Warszawa,
2. Aglomeracja Grnolska,
3. Krakw,
4. d,
5. Trjmiasto,
6. Pozna,
7. Wrocaw,
8. duopol Bydgoszcz i Toru,
9. Szczecin,
10. Lublin.
Klasyfikacja miejskich obszarw funkcjonalnych wg KPZK 2030
Ustalenie
Miejskie
obszary
funkcjonalne
Orodkw
wojewdzkich,
w tym
metropolitalnych
Orodkw
regionalnych
Orodkw
subregionalnych
Orodkw
lokalnych
Zalecenie
Zgodnie z KPZK 2030
Wszystkie miasta wojewdzkie (orodki metropolitalne oraz pozostae orodki wojewdzkie) zobligowane s do delimitacji miejskich obszarw funkcjonalnych oraz do przygotowania strategii i planw zagospodarowania dla caego obszaru funkcjonalnego orodka miejskiego. Ponadto Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (dzi MIiR) wraz z zespoem, w ktrego skad wchodz jednostki samorzdu terytorialnego i resorty przygotuje list podstawowych kryteriw, na podstawie ktrej regiony bd mogy dokona delimitacji tych obszarw. Kryteria brzegowe bd stanowiy obiektywn podstaw do realizacji polityki przestrzennej na poziomie regionu w tym krajowej polityki miejskiej wobec metropolii i miast wojewdzkich, stanowic obiektywne narzdzie dialogu z gminami.
Miejskie obszary funkcjonalne w wietle ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
Plany zagospodarowania przestrzennego obszarw metropolitalnych nowa kategoria planw wprowadzona w ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
Merytoryczna regulacja ustawowa sprowadzona do jednego przepisu o charakterze blankietowym:
Dla obszaru metropolitalnego uchwala si plan
zagospodarowania przestrzennego obszaru metropolitalnego
jako cz planu zagospodarowania przestrzennego
wojewdztwa (art. 39 ust. 6 UPZP)
Brak okrelenia zakresu przedmiotowego planw, ich specyfiki w stosunku do planu wojewdzkiego
Niejasne zasady i kryteria delimitacji obszarw metropolitalnych
Zmiany prawne wynikajce z ustawy z dnia 24 stycznia 2014 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektrych innych ustaw.
Rezygnacja z pojcia obszaru metropolitalnego zastpienie miejskim obszarem funkcjonalnym orodka wojewdzkiego.
Nowy rozdzia 4a ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym dotyczcy obszarw funkcjonalnych
Wikszo nowych przepisw w zakresie obszarw funkcjonalnych dotyczy kwestii ich delimitacji.
Brak konkretnych ustale w zakresie merytorycznego wymiaru planowania metropolitalnego
Miejskie obszary funkcjonalne w wietle ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
Wtpliwoci merytoryczne i interpretacyjne:
Ktry organ samorzdu wojewdztwa (sejmik czy zarzd) i w jakiej formie prawnej powinien okreli granice MOF?
w obliczu propozycji bardzo cisych kryteriw delimitacji MOF w oparciu o dane wskanikowe -samorzd wojewdztwa adresatem rozstrzygnicia delimitacyjnego czy aktywnym podmiotem?
praktyczne trudnoci wyraenia opinii przez lokalne jednostki samorzdowe w formule konferencji (krg jednostek uprawnionych do udziau, sposb ich reprezentacji, forma debaty i wypracowania stanowiska), rola takiej opinii
Dylematy planowania MOF
Merytoryczny zakres planowania metropolitalnego
Zakres przedmiotowy planu zagospodarowania MOF w zasadzie tosamy z planem zagospodarowania wojewdztwa brak przepisw pozwalajcych na okrelenie specyfiki planu miejskiego obszaru funkcjonalnego.
Podstawowe rnice: zasig przestrzenny i skala opracowania
Brak podstaw prawnych dla rozszerzenia wadczych kompetencji samorzdu wojewdztwa wobec gmin MOF w dziedzinie planowania przestrzennego.
Dylematy planowania MOF
Czy ustalenia delimitacyjne przyjte w trybie okrelonym w rozdziale 4a UPZP s wice dla planu wojewdzkiego, czy istnieje moliwo ich weryfikacji dla potrzeb planistycznych?
Czym s zasady zagospodarowania miejskich orodkw funkcjonalnych, okrelone w planie zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa (art. 39 ust. 3 pkt. 4 UPZP)?
Czy zasadne jest rozszerzenie interpretacji prof. Niewiadomskiego dotyczcej planu wojewdztwa - wice ustalenia planu MOF mog dotyczy wycznie spraw wynikajcych z zakresu zada samorzdu wojewdztwa i nie mog tym samym ingerowa w uprawnienia przynalene organom gminy?
W planie wojewdztwa obowizkowo uwzgldnia si ustalenia strategii rozwoju wojewdztwa - w obecnym stanie prawnym ustawodawca w ogle nie dostrzega moliwoci uwzgldniania w planowaniu przestrzennym innych strategii aglomeracyjnych lub metropolitalnych (ZIT MOF, Strategia Zwizku Metropolitalnego?)
rdo: . Mikua, 2015
Dylematy planowania MOF
Czy planowanie metropolitalne powinno by subkategori planowania regionalnego?
Miejski obszar funkcjonalny z reguy stosunkowo niewielka cz duego wojewdztwa, w takiej samej proporcji reprezentowana w sejmiku, plan zagospodarowania dla MOF uchwalaj osoby wybrane w wikszoci poza jego obrbem.
W procedurze przygotowania i uchwalania planu MOF rola jednostek samorzdu lokalnego jest ograniczona.
Ale samorzd wojewdztwa moe w niektrych przypadkach zapewni zintegrowane i zobiektywizowane spojrzenie na sprawy rozwoju przestrzennego MOF, oderwane od lokalnych partykularyzmw.
Jak daleko moe siga ingerencja samorzdu wojewdztwa w planowanie lokalne?
rdo: . Mikua, 2015
Perspektywy planowania MOF
W obecnym stanie prawnym brak instrumentw skutecznego planowania przestrzennego MOF
Jedynym racjonalnym wyjciem - podjcie przez miasta i gminy dobrowolnej wsppracy oraz harmonijne wspdziaanie z samorzdem regionalnym
Polityka przestrzenna wojewdztwa w stosunku do obszaru funkcjonalnego o znaczeniu ponadregionalnym jest prowadzona w konsultacji z jednostkami samorzdu terytorialnego, ktre s pooone na terenie danego obszaru funkcjonalnego (art. 49f UPZP).
Czy moliwe jest wykreowanie nowego podmiotu planowania metropolitalnego czyli zwizku planistycznego gmin, jak w niektrych krajach Europy Zachodniej(OM)?
Zwizki metropolitalne
Ustawa o zwizkach metropolitalnych (2015)
Rozdzia 2 Tworzenie zwizkw metropolitalnych
Art. 4.
1. Rada Ministrw w drodze rozporzdzenia:
1) ustala granice poszczeglnych obszarw metropolitalnych na potrzeby tworzenia zwizkw metropolitalnych przez wskazanie gmin wchodzcych w skad obszarw metropolitalnych;
2) tworzy w poszczeglnych obszarach metropolitalnych zwizki metropolitalne, ustalajc jednoczenie ich nazwy.
2. Wydajc rozporzdzenia, o ktrych mowa w ust. 1, Rada Ministrw uwzgldnia:
1) koncepcj przestrzennego zagospodarowania kraju oraz plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa;
2) powizania funkcjonalne oraz zaawansowanie procesw urbanizacyjnych;
3) jednorodno ukadu osadniczego i przestrzennego, uwzgldniajcego wizi spoeczne, gospodarcze i kulturowe.
Ustawa o zwizkach metropolitalnych
Rozdzia 3 Zakres dziaania zwizku metropolitalnego i jego zadania
Art. 12.
Zwizek metropolitalny wykonuje zadania publiczne
w zakresie:
1) ksztatowania adu przestrzennego;
2) rozwoju obszaru zwizku;
3) publicznego transportu zbiorowego na obszarze zwizku;
4) wspdziaania w ustalaniu przebiegu drg krajowych i wojewdzkich na obszarze zwizku;
5) promocji obszaru metropolitalnego.
Ustawa o zwizkach metropolitalnych
Art. 5.
Za obszar metropolitalny w rozumieniu ustawy uznaje si
spjn pod wzgldem przestrzennym stref oddziaywania
miasta bdcego siedzib wojewody lub sejmiku wojewdztwa,
chrakteryzujc si istnieniem silnych powiza
funkcjonalnych oraz zaawansowaniem procesw
urbanizacyjnych, zamieszka przez co najmniej 500 000
mieszkacw.
Ustawa o zwizkach metropolitalnych
Art. 22.
Do wycznej waciwoci zgromadzenia naley:
1) uchwalanie strategii rozwoju zwizku metropolitalnego;
2) uchwalanie statutu zwizku metropolitalnego;
3) uchwalanie ramowego studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego zwizku metropolitalnego;
Ustawa o zwizkach metropolitalnych
Rozdzia 2a
Planowanie przestrzenne na obszarze metropolitalnym
Art. 37o. 1. Zwizek metropolitalny sporzdza ramowe studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego zwizku metropolitalnego, dla caego obszaru metropolitalnego, zwane dalej studium metropolitalnym, uwzgldniajc ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa.
2. Studium metropolitalne okrela:
1) zasady i obszary rozwoju systemw komunikacji, w tym drg publicznych z podziaem na klasy i kategorie, infrastruktury technicznej oraz rozmieszczenie innych inwestycji celu publicznego o znaczeniu metropolitalnym;
2) zasady i obszary ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu, ponadregionalnych i regionalnych korytarzy ekologicznych, ochrony uzdrowisk oraz dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej, majcych znaczenie dla caoci ob-szaru metropolitalnego, w szczeglnoci w odniesieniu do spo-sobw realizacji infrastruktury technicznej;
3) ustalenia wynikajce z zasad rozwoju i ochrony obszarw, o ktrych mowa w pkt 1 i 2, pooonych w granicach obszaru metropolitalnego;
4) maksymalne powierzchnie przeznaczone pod zabudow, z podziaem na rodzaje zabudowy oraz gminy.
Ustawa o zwizkach metropolitalnych
3. Okrelajc ustalenia, o ktrych mowa w ust. 2 pkt 4, uwzgldnia
si potrzeby i moliwoci rozwojowe obszaru metropolitalnego,
uwzgldniajce w szczeglnoci:
1) analizy ekonomiczne, rodowiskowe i spoeczne;
2) prognozy demograficzne, w tym uwzgldniajce, migracje
w ramach obszaru metropolitalnego;
3) moliwoci finansowania przez gminy oraz zwizek
metropolitalny wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury
technicznej, a take infrastruktury spoecznej, sucych
realizacji zada wasnych odpowiednio tych jednostek;
4) bilans terenw przeznaczonych pod zabudow.
Zmiany w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
po art. 49f dodaje si art. 49g w brzmieniu:
Art. 49g. 1. W przypadku utworzenia, na caoci lub czci obszaru objtego miejskim obszarem funkcjonalnym orodka wojewdzkiego, zwizku metropolitalnego, samorzd wojewdztwa niezwocznie uchyla okrelenie tego obszaru, uchylajc jednoczenie plan zagospodarowania przestrzennego miejskiego obszaru funkcjonalnego orodka wojewdzkiego, o ktrym mowa w art. 39 ust. 6 i 7.
2. W przypadku, o ktrym mowa w ust. 1, w planie zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa okrela si granice obszaru zwizku metropolitalnego..
Ustawa o zwizkach metropolitalnych
art. 3 po ust. 2 dodaje si ust. 2a w brzmieniu:
2a. Ksztatowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na obszarze zwizku me-tropolitalnego (obszarze metropolitalnym) naley do zada zwizku metropolitalnego, jeeli zosta utworzony.
1. Dla jakiego obszaru (delimitacja) ?
2. W jakim celu (funkcje planu) ?
3. Z jakiej perspektywy (top down czy bottom up) ?
4. W jakim zakresie merytorycznym?
5. Wedug jakich zasad ?
6. Z jak moc egzekucji ?
7. W jaki sposb plan wdraa ?
8. Powizanie zmian w planowaniu lokalnym z planowaniem miejskich obszarw funkcjonalnych ?
Istotne dylematy planowania MOF:
4. Delimitacja MOF
MOF delimitacja
Region miejski reprezentuje pewn faz rozwoju spoeczestwa a jego granice wykazuj nieustann transformacj. Identyfikacja, definiowanie i delimitowanie regionw ma wic charakter historyczny i zmienny.
A. Paasi (1991) Deconstructing regions: notes on the scale of spatial life.
Environment and Planning
MOF 2 ujcia:
strukturalne i funkcjonalne(Rykiel 2002, Korcelli 2002, Markowski, Marsza 2006, Kaczmarek 2008)
1. W ujciu strukturalnym - cigy obszar okrelony na podstawie cech jego struktury (np. gstoci zaludnienia, gstoci zabudowy, koncentracji podmiotw gospodarczych),
Aglomeracja miejska, miasto w granicach administracyjnych i strefa podmiejska - obszar intensywnie zabudowany i zagospodarowany.
2. W ujciu funkcjonalnym - decydujce znaczenie ma stopie intensywnoci kontaktw z centrum ukadu.
Obszar funkcjonalny, bdcy kombinacj aglomeracji miejskiej i jej strefy wpyww (rynek pracy).
Elementy skadowe MOF
Miejski Obszar Funkcjonalny ma cechy zarwno
regionu strukturalnego (morfologicznego), jak
i funkcjonalnego (wzowego),
z elementami skadowymi:
1. Centrum (due miasto/a)
2. Strefa wewntrzna (obszar silnie zurbanizowany)
3. Strefa zewntrzna (strefa intensywnych powiza funkcjonalno-przestrzennych).
rdo: leszyski 2014
Dojazdy do pracy
STOLICA INNE METROPOLITALNE/
REGIONALNESUBREGIONALNE
Kryteria delimitacji miejskich obszarw funkcjonalnych orodkw wojewdzkich, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2013
Do obszaru metropolitalnego
zaliczono 45 jednostek
gminnych
o zrnicowanym statusie
administracyjnym:
6 gmin miejskich,
21 gmin miejsko wiejskich,
18 gmin wiejskich.
POZNA - KSZTATUJCA SI METROPOLIA
RDZE OBSZARU METROPOLITALNEGO - POWIAT POZNASKI
STREFA ZEWNTRZNA OBSZARU METROPOLITALNEGO
Pozna - Obszar metropolitalny wg WBPP
Kryteria delimitacji MOFwg Ekspertyzy MiR (2012)
Wskaniki funkcjonalne
F1 liczba wyjedajcych do pracy najemnej do rdzenia MOF na 1000 mieszkacw w wieku produkcyjnym powyej 50 (2006),
F2 liczba zameldowa z rdzenia MOF na 1000 mieszkacw powyej 3 (2009),
Wskaniki spoeczno-gospodarcze
S1 udzia pracujcych w zawodach pozarolniczych, jako stosunek do redniej wojewdzkiej powyej 75% (2002),
S2 liczba podmiotw gospodarczych na 1000 mieszkacw, jako stosunek do redniej wojewdzkiej powyej 75% (2011),
S3 udzia podmiotw gospodarczych sklasyfikowanych w usugach wyszego rzdu (sekcje JR) w stosunku do wszystkich podmiotw jako stosunek do redniej wojewdzkiej powyej 75% (2011),
Wskaniki morfologiczne
M1 gsto zaludnienia (bez lasw i wd) w stosunku do redniej wojewdzkiej powyej 50% (2011),
M2 liczba mieszka oddanych do uytku na 1000 mieszkacw w latach 2002-2011 w stosunku do redniej wojewdzkiej powyej 75%.
Projekt rozporzdzenia Ministra Infrastruktury
i Rozwoju w sprawie w sprawie szczegowych warunkw okrelania obszarw funkcjonalnych i ich granic
Kryteria delimitacji MOFwg projektu rozporzdzenia MiR (2014)
Funkcjonalne
liczba osb wyjedajcych do pracy do miasta centralnego,
liczba zameldowa na pobyt stay z miasta centralnego,
Spoeczno-gospodarcze
dochody budetw gmin z tytuu udziau w podatku PIT,
liczba podmiotw gospodarki narodowej w rejestrze REGON,
udzia podmiotw gospodarki narodowej w rejestrze REGON w sekcjach J-R,
Morfologiczne
udziau gruntw zabudowanych i zurbanizowanych w powierzchni gminy
liczba mieszka oddanych do uytkowania
Zasady delimitacji MOF
Zasada administracyjna
Zasada topologiczna (cigo przestrzenna)
Zasada rozcznoci
Zasada spenienia liczby minimalnych kryteriw
Nieznaczne korekty eksperckie
(np. minimalnymi braki wartoci wskanikw).
Kryteria delimitacji Poznaskiego Obszaru metropolitalnego
Kryterium spjnoci spoeczno-gospodarczej, wyraone syntetyczn miar dodatnich wartoci wskanika Perkala.
Kryterium stopnia zurbanizowania, ilustrujce, w szczeglnoci stopie zainwestowania i zagospodarowania terenu, wyraone syntetyczna miar dodatnich wartoci wskanika Perkala.
Kryterium dostpnoci transportowej.
Kryterium dojazdw do pracy i szk do Poznania.
Kryterium powiza instytucjonalnych, ilustrujce stan dotychczasowej wsppracy jednostek samorzdowych z Poznaniem.
Kryteria strukturalne
Poziom rozwoju spoeczno-gospodarczego
Poziom zurbanizowana
1. Gsto zaludnienia w os/km2 2012
2. Dynamika zmian liczby ludnoci 2008-2012
3. Dynamika zasobw mieszkaniowych w latach 2008-20124. Odsetek mieszkacw korzystajcych z sieci wodocigowej w % 20125. Odsetek mieszkacw korzystajcych z sieci kanalizacyjnej w % 20126. Odsetek mieszkacw korzystajcych z sieci gazowej w % 20127. Odsetek mieszkacw korzystajcych z oczyszczalni ciekw w % 20128. Udzia lasw w powierzchni oglnej 20129. Udzia uytkw rolnych w powierzchni oglnej 2005
1. Dochody oglne budetw gmin przypadajce na 1 mieszkaca 20122. Dochody wasne budetw gmin przypadajce na 1 mieszkaca 20123. Finansowanie programw UE przypadajce na 1 mieszkaca 20124. Odsetek ludnoci w wieku produkcyjnym w % 2012
5. Liczba podmiotw REGON na 10 tys. mieszkacw 20126. Fundacje, stowarzyszenia i organizacje spoeczne na 10 tys. mieszkacw 20127. Udzia bezrobotnych w oglnej liczbie osb w wieku produkcyjnym w % 20128. Udzia osb w gospodarstwach domowych korzystajcych ze rodowiskowej pomocy spoecznej w ludnoci ogem w % 2011
9. Liczba uczniw przypadajca na 1 komputer z dostpem do Internetu w szkoach podstawowych 201110. Udzia dzieci w wieku 3-6 lat objtych wychowaniem przedszkolnym w %
Wskaniki rozwojuspo-gosp.
Wskaniki urbanizacji
Dostpno czasowa
Powizaniatransportowe
Strefy dojazdwdo pracy
Stopie integracji zarzdzania na obszarze Poznaskiego Obszaru Metropolitalnego
Nazwa jednostki administracyjnej Dziedzina wsppracy
koordynacja
polityczna
transport
publiczny
gospodarka
odpadami
gospodarka
wod.-kan.
usugi
spoeczne
bezpieczes
twoturystyka
Miasto Pozna X X X X X X X 7
Powiat poznaski X - - X X X 4
Gm
iny p
ow
iatu
po
zn
a
sk
ieg
o
Buk X - X - X X - 4
Czerwonak X x X X X X - 6,5
Dopiewo X X - x X X X 5,5
Kleszczewo X - X x X X X 5,5
Komorniki X X - x X X - 4,5
Kostrzyn X - X - X X - 4
Krnik X x - X X X X 5,5
Lubo X X - X X X - 5
Mosina X X - X X X X 6
Murowana
Golina
X x X X X X X 6,5
Pobiedziska X x X - X X X 5,5
Puszczykowo
X X - X X X X 6
Rokietnica X X - x X X - 4,5
Stszew X - - - X X - 3
Suchy Las X X - X X X X 6
Swarzdz X x X X X X X 6,5
Tarnowo
Podgrne
X - - x X X X 4,5
Inn
e g
min
y Skoki X - - - - - X 2
rem X - - - - - X 2
Szamotuy X x - - - - - 1,5
Oborniki X - X - - - X 3
Brodnica - - - X - - - 1
Liczba gmin 22 8+5 9 10+5 18 18 14 -
Kwalifikacja gmin do stref POM
L.P. Miasto/gmina Powiat
Spjno
spoeczno-
gospodarcza
Poziom
urbanizacjiDostpno
transportowa
Dojazdy do
pracy
Dojazdy do
szk
Wsppraca
samorzdowa
Suma
pkt.
Pozna (orodek centralny) Pozna X X X X X X 6
Czerwonak poznaski X X X X X X 6
Dopiewo poznaski X X X X X X 6
Komorniki poznaski X X X X X X 6
Pobiedziska poznaski X X X X X X 6
Rokietnica poznaski X X X X X X 6
Suchy Las poznaski X X X X X X 6
Swarzdz poznaski X X X X X X 6
Tarnowo Podgrne poznaski X X X X X X 6
Lubo poznaski x X X X X X 5,5
Mosina poznaski x X X X X X 5,5
Puszczykowo poznaski X x X X X X 5,5
Stszew poznaski x X X X X x 5
Kleszczewo poznaski X X X X X 5
Kostrzyn poznaski X X X X X 5
Krnik poznaski X X X X X X 5
Murowana Golina poznaski X X X X X 5
Buk poznaski x X X X X 4,5
Oborniki obornicki X x X x X 4,0
Duszniki szamotulski X x x x X 3,5
Szamotuy szamotulski X x X x x 3,5
Kocian kociaski x X x x x 3
Kamierz szamotulski X x x X 3
Opalenica nowotomyski X x x x 2,5
Brodnica remski x x x x x 2,5
rem remski X x x x 2,5
roda Wielkopolska redzki x X x x 2,5
Obrzycko szamotulski x X x x 2,5
Gniezno gnienieski X x x 2
ubowo gnienieski X x x 2
Lwwek nowotomyski X x x 2
Nowy Tomyl nowotomyski x x x x 2
Delimitacja POM
Kryteria delimitacji MOF krytyka i dylematy
Brak cigoci i spjnoci dziaa MIR
Nie do koca klarownie przedstawione wskaniki
Brak atwego dostpu do niektrych w BDL
Kryteria strukturalne, funkcjonalne (propocje)
Inne kryteria: wsppracy samorzadowej
Czy metodologia wyznaczania MOF OW dotyczy ju zdelimitowanych i zatwierdzonych przez samorzd wojewdztwa MOF OW dla ZIT.
Czy metodologia wyznaczania MOF powinna by jednakowa dla wszystkich MOF OW
Czy dla najwiekszych miast (Warszawa, Krakw) kryteria powinny by te same co dla mniejszych (np.. Zielona Gra, Biaystok)
Kompetencja do ustalania granic: czy dzielona pomidzy samorzd wojewdztwa (zarzd, sejmik ?) a wadze lokalne (obszarw funkcjonalnych, ich organizacji)
5. Konkluzje
Konkluzje MOF zagroenia i obawy
1. Niejednoznacznie zdefiniowane OM, kolizja na linii MOF (ZIT) a OM
2. Wielokryterialna delimitacja obszarw funkcjonalnych
3. Pozyskanie rodkw wsparcia gwn przesank tworzenia MOF
4. Nie zawsze uzasadniona dystrybucja rodkw wsparcia na proces tworzenia MOF rozmycie idei MOF
5. Obawy o zintegrowany charakter inwestycji i dziaa
6. MOF zakcaj przejrzysto funkcjonowania podziau terytorialnego kraju
7. Jednorazowy charakter ZIT - obawy o przyszo MOF po ustaniu wsparcia finansowego, zakoczeniu projektw.
MOF - szanse
1. Decentralizacja polityki miejskiej na poziom metropolitalny
2. Mobilizacja samorzdw lokalnych, ograniczenie partykularyzmw
3. Szansa na zintegrowany rozwj - w polityce rozwoju i planowaniu przestrzennym
4. Rozwj mylenia w kategoriach wsplnego rozwizywania problemw, uczenie si wsppracy myl metropolitalnie , dziaaj lokalnie
5. Moliwo pozyskania rodkw z nowych instrumentw wsparcia (ZIT) na projekty, ktre trudno realizowa ze rodkw wasnych.
6. Zadania wasne OM i wsparcie finansowe ze strony rzdu ?
5. Zintegrowane podejcie do
planowania MOF/OM
Plan
MOF OM
Integracja terytorialna
Obszar funkcjonalny orodka wojewdzkiego
Integracja funkcjonalna
Koordynacja rozwoju funkcji i sieci,
szczeglnie ponadlokalnych
Integracja planistyczna
Plany i strategie wojewdzkie i metropolitalne
(np. Strategia ZIT)
Integracja instytucjonalna
Samorzdy 3 szczebli, instytucje, organizacje
dziaajce na OM
DZIKUJ ZA UWAG !
Prof. dr hab. Tomasz Kaczmarek
Posiedzenie Zespou Ekspertw ds. Polityki Przestrzennej
przy Konwencie Marszakw , Wrocaw 5-6.11.2015